Journaal. Deel 3, boek 7

[De maent van Maerte]

[Den 1en Marty]

Den 1^en Marty creegen Sijn Ex^cie ende de Staten brieven uyt Oisteinde vanden 25^en ende 26^en voorleden, houdende particulierlijck van alle de schaden deur de laeste tempeest aende stadt geleden, daertegen sij versochten behulp ende assistentie van materialen. Voor Oistende hadde den viant een cabel over de geule gespannen met ses tonnen opgehouden, maer die vande stadt mits eenen nevel haelden dien af ende brachten hem in stadt.

[Den 2en Marty]

Den 2^en Marty creegen de Staten de tijdinge vanden doot vanden Graef van Solms, waerom sij terstont naer Duytslant schreven om evenwel mette lichtinge voorts te gaen. De Gravinne verstaende de doot van haer man was daerinne seer ontroert, in vougen dat niemant haer te degen stillen en konde ende bleef alsoe sieckelijck tot den 5^en deser toe. Daerentusschen

[p. 317]

heur wat besadigende, dede sij alles in haer huys totten rou aenstellen, ende den 5^en smorgens begonst men in den Hage over den Graef te luijen, twelcke duyrde vijff daegen lang. Des naernoens besoingneerde Sijn Ex^cie mette heeren Oldenbarnevelt, Oijen, Joachimi, Renes ende Foock op de swaricheyt van Oisteynde ende om terstont yemants derwerts te mogen senden verstant vande seewercken hebbende om d'selve alles daer aen stadt te doen besteden ende opmaken. Item om te voorsien tegen de vervallen fortificatien van Berck om die stadt te mogen conserveren. Gisteren quamen eenige schepen met visch in Oistende, naer dat de cabel gelicht was. Sij cregen van daege een gevangen die seide vande armoede vanden leger, doch dat se geresolveert waren dit beleg niet te verlaten.

[Den 3en Marty]

Den 3^en Marty was de wint weder westelijck. De gedeputeerden van Zeelant quamen in den Hage om met die van Hollant op de gemeene saken te besoigneren als voor verhaelt is. Sijn Ex^cie creegh tijdinge uyt Brabant dat den Ertshertoge 2000 man uyt Vlaenderen ontboden hadde, om die boven naer den Rijn te senden, waerom hij seer becommert was met Berck, daer de schantsche op de Weert gansch wech gelopen ende de fortificatien seer beschadicht waren, daerom hij bij de Staten seer aanhielt om promptelijck daerinne te voorsien, ende hij stelde ordre om meer garnisoens daerinne te senden. Hierop besoigneerden de Staten ende den Raet ettelijcke volgende dagen om de fortificatien daer te doen restaureren ende den vijant daer thooft te mogen bieden, off hij naer den Rijn wilde commen. Vele meinden indien den Ertshertoghe volck van voor Oisteynde begonst te ontbieden, dat tselve wel soude mogen naersleipen tverlaten van dat beleg. Desen dach werden veel soldaten met saloupen in Oostende gebracht door t'noordergat.

Den Generael Vere ontfangen hebbende de voors. brieven vande Staten Generael ende Sijn Ex^cie, ende van meininge wesende dienvolgende van Oisteynde te vertrecken, dede desen dach aldaer doen een reveue generael van alle t'crijsvolck datter noch binnen was, soe van degeenen die ingecommen waren als die weder uyttrecken souden, ende werden gevonden de 14 vendelen van des Generaels regement starck 498 mannen, de 13 van Horatio Vere 460 mannen, die 22 die met Chastillon ingecommen waren 1035 mannen ende de 12 van Loen 338 mannen. Dese waren alles van t'oude garnisoen ende tsamen starck 2331 mannen. Van t'nieu garnisoen waren in stadt 12 vendelen vanden Colonnel Dorp, starck 762 mannen, 11½ vendelen vanden Colonnel Edmonde, starck 947 mannen, 14 vendelen van Marquette starck 873 mannen ende 12 vendelen van Dort

[p. 318]

starck 762 mannen, ende tsamen starck 3344 mannen, ende waren sulcx alles tsamen noch starck 5675 mannen. Die van t'oude garnisoen souden alles uyttrecken ende t'nieu garnisoen soude daer blijven, van dewelcke noch in Zeelant lagen 1 vendel van Dorp, 6½ vendelen van Edmonde, 2 vendelen van Marquette ende 1 vendel van Dort, die noch over de duysent mannen starck waren. Naer de gedaen reveue delibereerde den Generael Vere op sijn vertreck uyt Oisteynde, ende wat compagnien men daer vooreerst soude uytnemen ende vont goet volgende tbegeren vande Staten ende van Sijn Ex^cie t'commandament in de stadt te stellen in handen vanden outsten Colonnel, ende eerst daeruyt te trecken sijn geheele regement met 10 vendelen vande trouppen van Chastillon ende Loen. Dienvolgende ontboot hij den 4^en bij hem de Colonnelen Dorp, Edmonde, Marquette ende Dort, openende sijn last om te vertrecken ende te voorsien op t'commandament vande plaetse, ende dat hij t'commandament over alle tgarnisoen stelde in handen vanden outsten colonnel onder henl., twelcke eerst eenige jalousie maeckte tusschen Dorp ende Edmonde, maer naer blijckende sonder twiffel dat Dorp d'outste colonnel was, bleef t'commandament aen hem. Hij verclaerde mede dat met de eerste gelegentheyt souden uyttrecken dvoors. 24 vendelen, maer dat hij niet geraden en vont dat alle t'oude garnisoen soude uytgaen, alleer de resterende compagnien die noch in Zeelant waren souden ingecommen wesen ende noch soe veel meer als Sijn Ex^cie ende de Staten souden goetvinden op sijn rapport, versocht heur onderling goede correspondentie te houden ende op de bewaernisse vande plaetse wel te letten, ende vertooch soe snachts met veel schepen uyte plaetse met sijn broeder Horatio Vere, die aende quetsure van sijn been noch seer cranck was. In dit vertreck waren velen seer verblijt, hoipende dat de saken tot Oisteinde voortsaen beter souden beleit worden.

[Den 4en ende 5en Marty]

Den 4^en ende 5^en Marty was Sijn Ex^cie met de Staten Generael delibererende op de sake van Rijnberck ende om de fortificatien daer te restaureren ende op alle de schaden aenden Rijn ende de Waelstroom in de fortificatien geleden. In Oistende quamen noch eenige soldaten met saloupen ingebracht.

[Den 4en Marty]

Den 4^en Marty quamen de Staten van Hollant wederom bijeen volgende heur voorgaende afscheyt, ende resumeerden alle de voorgaende pointen den 22^en Februarij besloten, ende persisteerden daerbij ende sonderlings mette lichtinge van nieus te doen, onaengesien de swaricheyt in de consenten ende de middelen; dat men Graef Lodewich van Nassau in haeste naer Duytslant seinden soude om die lichtinge te voorderen in plaetse van den overleden Graef van Solms. Mette gedeputeerden vande Staten van

[p. 319]

Zeelant werde gedaen alle de voorgaende communicatien daerinne men scheide als hiervooren verhaelt is, ende den advocaet van Hollant openende sijne advysen verhaelde van seer schrickelijcke lichtingen vanden Coning van Spangien van 10.000 Duytsen,{tab}5000 Switsers, 8000 Walen ende 2000 Luyckenaers boven de lichtingen van Italien, die seer groot waren. Op dese dachvaert ende in t'scheiden van dien consenteerden sij dat de vaen ruyteren vanden Graef van Solms gegeven soude mogen werden aen Graef Ernst ende de compagnie voetknechten aen Graef Frederick Hendrick van Nassau, broeder van Sijn Ex^cie, dewijle Sijn Ex^cie hem voortsaen mede wilde gebruycken, deden mede nominatie vande vier vacerende compagnien van Otto van Poelgeest, Swits, Haeften ende Carpenter, totte versochte revisie van Jan vander Wiele tegen J^r Gilles van Creton, nomineren tot reviseurs de raetsheeren Rosendael ende Buyes, den professor M^r Cornelis de Groot ende den pensionarisen Jan Berck ende Helias van Oldenbarnevelt met M^rs Jan van Santen ende Pancras van Castricom. Ende om die van Zeelant eenich contentement te geven committeerden den Advocaet van tlant, Johan Berck, M^rs Pieter vander Meer, Elbert de Vere ende Helias van Oldenbarnevelt om met die van Zeelant op heur overgegeven grieven te besoigneren ende scheiden soe int lest van dese maent.

[Den 5en]

Den 5^en was eerst stormich, naer beter weder. De voorleden nacht ende desen dach quamen in Oisteinde wel 42 schepen met alderhande amunitie ende de 10½ vendelen uyt Zeelant, dwelcke in stadt wesende, werde bij de nieuwe collonnellen heuren last aldus verdeilt, dat den Gouverneur Dorp hebben soude tgesach ende toesicht generalijck over alle de stadt, garnisoen ende wercken, maer dat particulierlijck op alle de wercken vande nieuwe stadt ende de voorderinge ende wederopmaeckinge van dien t'ooge ende gesach soude hebben den Colonnel Edmonde, op alle de wercken vande oude stadt den Colonnel Dort ende op alle de wercken buyten den Colonnel Marquette, ende dat elcx devoir soude doen om metten eersten de reparatie ende versterckinge van heur quartieren te beginnen, ende dat se alle dagen souden bijeen commen om tsamen te adviseren wat notelijck soude dienen gedaen, ende besloten terstont te doen afwerpen de binnewalle, die den Generael Vere terstont naer den storm in de oude stadt hadde doen maken vande oude kercke af langes de haven tot Santhil, omdat die geacht werde periculoser voor de stadt als voordelijck ende dat men alle de eirde soude brengen aende buytenwalle ende die daermede vaster ende beter in defensie soude maken.

Den Almirante antwoorde in dese tijt op den voorslach bij den Staten

[p. 320]

aen hem gedaen ende presenteerde van nieus noch los te laten voor de contraventien 30 gevangenen in Spangien ende voor de resterende voldoeninge van sijn accoort cautie te stellen ter somme van 50.000 £.

[Den 6en Marty]

Den 6^en Marty was bij dage schoin weder, maer bestont snachts uyten noorden te stormen. In den Hage quam de Gravinne van Nassau huysvrou van Graef Lodwich daer ontbooden sijnde bij Sijn Ex^cie ende den Staten om wat te vertroosten ende bij te wesen de Gravinne van Solms, die haer in t'afsterven van haer man seer qualick hielt.

[Den 7en Marty]

Den 7^en Marty was windich weder. In den Hage quam den Generael Vere, die in sijn rapport aen Sijn Ex^cie ende den Staten verhaelde de gelegentheyt van Oisteinde ende sonderlings de sware besettinge vande groote wercken buyten, sustinerende dat niet mogelijck en was die wel te besetten mette 60 vendelen derwerts gesonden, overmits nootelick wel 7000 mannen in de stadt souden moeten wesen, daertegen hij seyde noyt 4000 mannen in de stadt gehadt te hebben. Uyt sijn rapport scheen anders dat hij blijde was uyte plaetse verlost te wesen. Sijn Ex^cie ende Staten waren verwondert dat hij sustineerde noit 4000 man starck geweest te sijn, daer sij seer wel wisten dat hij de voorleden somer in de stadt gehadt hadde 8000 mannen, ende dat tgarnisoen op de voorgaende reveuen veel starcker was gevonden ende sonderlings noch op de reveue voor sijn vertreck gedaen, maer meynden dat hij tselve meer sustineerde te sijner decharge als dat de waerheyt sulcx was. Desen dach werde tot Oistende van binnen ende buyten seer geschoten.

De Staten gelet hebbende op de presentatie vnnden Almirante, doen hem desen dach weder seggen dat sij verstonden ende begeerden cautie voor 100.000 £ ende loslatinge van 40 gevangenen in Spangien ende 40 in t'Nederlant tot heuren keuse, daer se altoos eerst onder begeren souden die vande galeijen.

[Den 8en Marty]

Den 8^en Marty was schoon weder. Snachts quamen binnen Oisteinde noch 34 schepen met vivres ende amunitie. Den Almirante ontfangen hebbende de naerder petitie vande Staten, depescheerde wederom aenden Ertshertoge, ende schreef dat hij hem geheel verliet tot sijnder clementie, ende dewijle hij sieck geworden was, schreef hij mede van sijn sieckte, versouckende dat den Ertshertoge sijn saken soe wilde doen accelereren, dat hij toch uyt mocht commen, dewijle hij liever in Brabant als hier soude sterven, hoewel hij verhoipte dat men in noot hem hier niet en soude weigeren te mogen ontfangen sijn laeste berechtinge naer de pauselijcke wijse.

[p. 321]

[Den 9en Marty]

Den 9^en Marty was Sijn Ex^cie metten Staten wederom seer doende om te delibereren of den staet van tlant soude mogen lijden meer volcx in Oisteynde te werpen, dewijle den Generael Vere hart aendrong dat se met dat volck de plaetse niet volcomentlijck en konden besetten, ende naer verscheiden voorslagen daerop gedaen, werde goetgevonden dat men noch 20 vendelen daerinne soude senden ende sulcx geduyrende de belegeringe 80 vendelen daerinne houden. Item dat men last soude geven om alle de buytenwercken te vercleinen ten einde die met minder volcx te mogen bewaren, ende dat men sulcx in elck carre een bolwerck soude maken met starcke walle ende grachten, ende dat men de buytenwal mette grachte evenwel soude houden ende met sentinellen besetten om deur de dubbelheyt van wallen ende grachten te starcker te wesen. Desen nacht vertogen uyt Oisteynde t'meestendeel van des Generaels regiment ende den volgende dach ende nacht togen voorts uyt de reste vande 24 compagnien die gedestineert waren daeruyt te trecken, dien in Zeelant aengewesen werden heur garnisoenen om te refraischeren. In de stadt werde seer gearbeit aen t'noordergat om dat bequaem totten uyt ende innevaert te maecken. Den Colonnel Loen tooch ontrent dese tijt mede uyte stad.

Ontrent dese tijt creegen last om naer Vranckrijck ende daer elcx een nieuwe compagnie te maken seven France edeluyden genaemt St. Hilaire, Vuyteval, Sarocques, Ceridos, Mon Martijn, Gonnevet ende Sancy om alsoe tFrance regement te maken op 21 vendelen ende elcke compagnie op 150 mannen.

[Den 10en ende 11en Marty]

Den 10^en ende 11^en Marty was schoin weder. Sijn Ex^cie besoigneerde noch seer mette Staten Generael om Graef Lodwich naer Duytslant te senden aende Fursten met d'selve instructien die den Graef van Solms gehadt hadde, te weten om aende naeste Fursten aen te houden de lichtinge vande ruyteren ten getale van 24 ofte van 2800 verdeelt in twee regimenten, daerover Graef Frederick van Solms d'een helft soude commanderen ende den Rijngraef de andere helft, ende om eensamentlijck metten Fursten te tracteren op de betalinge ende de loopplaetse der voors. ruyteren, ende om te weten wat vander Fursten wegen daertoe soude werden gedaen. Dienvolgende werde eintelijck geresolveert dat hij terstont vertrecken soude om te voorderen ende faciliteren de lichtinge vande voors. ruyteren met last hem te addresseren aenden Palsgraef, Lantgraef Ansbacher ende anderen om die hier in tlant te brengen tegen den 25^en May ende te dienen voor 3 maenden ofte soe veel langer alst de Staten sullen begeren op de volgende tractamenten ter maent tegen 31 daghen.

Den ritmeester

[p. 322]

sal trecken voor elck gerust ruyter ende peert ter maent een florijn van 15 batsen, voor een wagen met 4 peerden 24 f. van 15 batsen, ende om eenige van qualiteyt te tracteren op elcke 150 ruyteren 100 f. ende op 200 ruyteren 125 flor., twee travanten 16 fl., voor den Lieutenant 24 fl., vendrech 24 fl., voor den ritmeester op elck gemonstert reisiger (reither?) ½ fl., voor een schriver, chirurgijn, fourier, roermaecker, twee houfsmeden, een sadelmaker ende twee trompetten elcx 12 fl. ter maent, boven tpeert in monsteringe goet te doen, ende op elck peert 12 fl. Op twaelff geruste peerden sal gepasseert werden een trospeert tot 6 fl. ende een wagen met 4 peerden bestelt met 24 fl., mits present in de monsteringe; tot aenritgelt sal betaelt werden op elcke reisiger 5 ofte 6 fl. ofte 24 creutser tusschen nacht ende dach, ende 48 creutser voor elcken wagen met 4 peerden van haer huysselijcke woninge af totte monsterplaets, mits treckende daechs over de 4 mijlen. Twee oversten elcx over 1200 ofte 1400 peerden sullen ter maent hebben 500 ofte 600 fl., overste Lieutenanten elcx 150 ofte 200 fl.; twee wachtmeesters ende quartiermeesters elcx 50 fl., elcken provoost mette officieren 100 fl., aen elcken wagenmeester 50 fl., twee ministers elcx 24 fl., twelcke een seer hoge soldie was, verre excederende de paye vande landen, maer mosten in een zuyren appel bijten omme voor soe corten tijt een goede trouppe bijeen te brengen. Sij beslooten mede om metten eersten naer Engelant te senden den Generael Vere om daer te lichten van nieus 3000 man tot een racreute ende 4000 man van nieus tot een ander regiment, dewijle Ogle hoipe hadde gegeven dat de Coninginne bewilligen soude dese landen van harentwegen eenich secours te doen, dan omdat se Ogle geen finale last tottet lichten en hadden gegeven ende was noch daeraen niet begonnen.

Dese daegen quamen noch veel scheepen met volcks binnen Oistende ende waren in twaelf daegen meer als hondert scheepen ingecommen.

[Den 12en Marty]

Den 12^en Marty was een swaren storm uyten noortwesten. Graef Lodewijck tooch voorts in haeste naer Duytslant ende met hem een Jonckh^r Carel Daerl van Utrecht die op sijn eigen beurse ende de Duytse soldie een vaen ruyteren soude lichten. In Zeelant begonnen te schepen de resterende 10 compagnien om naer Oisteynde te gaen, daeraf noch eenighe te nacht afvoeren. Anders waren nu binnen Oisteinde gecommen tzedert den 27^en Februarij tot desen dach toe 112 schepen daeronder over de 50 soetelaers schepen waren, die groote ververschinghe in de stadt brachten. Desen dach werde dapper geschoten uyt Oistende ende veel geluyts gemaeckt ende daernaer een generale dancksegginge ende biddinge aen God gedaen.

[p. 323]

Voor de landen werden desen dach gesien 3 Oistindie vaerders, die wederom quamen ende goede reisen gedaen hadden, ende sulcx aen elcx een hoipe ende lust gaven om te haken naer dese navigatie.

[Den 13en Marty]

Den 13^en Marty was tamelick weder. In Zeelant was men doende om de reste vande 10 vendelen knechten te schepen, daeraf van dage eenigen die gisteren gescheept waeren tot Oisteinde quamen. In den Haghe was Sijn Ex^cie metten heere van Warmont Almirael, doende om ordre te stellen op de 12 schepen van oirloghe, die mette Engelsen naer Spangien souden gaen ende gaven tcommandament van dien aenden heere van Opdam, lastende dat met hem als raden souden gaen Olivier van Noot, Kerckhoven, Rijsbergen ende anderen, ende dat se heur souden gereet maken om tegen half April vuyt te mogen loopen.

[Den 14en Marty]

Den 14^en Marty was schoin weder. Sijn Ex^cie ontfangen hebbende de nominatie van die van Hollant totte capiteinen over de compagnien van Haeften, Carpentier, Swits ende Poelgeest, heeft desen dach in plaetse van Haeften gestelt desselfs vaeder, in plaetse van Carpentier Albout, in plaetse van Swits Willem van der Burch van Delft, ende den vendrech van Poelgeest in plaetse van denselven Poelgeest. Binnen Oisteinde quam noch eenich volck vande voors. 10 vendelen.

[Den 15en Marty]

Den 15^en Marty was schoin weder. Binnen Oisteinde quam de reste vande voors. thien vendelen ende voor Dordrecht begonnen vast te vergaderen de 20 vendelen die Sijn Ex^cie noch van nieus derwerts wilde senden.

[Den 16en Marty]

Den 16^en Marty was tamelick weder. De Coninginne hadde in dese landen doen aennemen 200 bootsgesellen om op haere schepen, die naer Spangien souden gaen te verdeilen, ende voorts in dese landen doen coopen veel vivres om dselve schepen mede te voorsien, ende omdat die vande Almiraliteit versuymt hadden op gisteren d'selve af te doen gaen naer Engelant doen de wint goet was ende de wint nu weder was verdrait en was de heere Gilpin daerinne niet wel tevreden.

Desen dach werden naerder gearresteert de Duytse bestellingen ende betaelingen ende hoe de regementen verdeelt sullen wesen, te weten dat de twee oversten den Graef van Solms ende den Rijngrave elcx lichten souden 1400 peerden in 8 vanen, te weten vier van 200 ende vier van 150, de ses cuirassiers ende de twee carabiniers; dat elcken oversten voor sijn lijff sal hebben 12 peerden, sijn overste lieutenant 8, elck ritmeester 6, hun lieutenant ende cornet elcx 4, een rotmeester 3 ende een van adel 2 peerden, mits hebbende cloucke monsterknechts ende geen jongens; dat elcken ritmeester de vanen sullen gelevert ofte gelt daervooren getelt

[p. 324]

worden; dat de maenden gereeckent sullen werden op 31 dagen; dat elcx vande twee oversten ter maent sullen hebben 1200 gulden, hun overste lieutenanten elcx 600 ofte 400, hun wachtmeester 100, den quartiermeester van t'regement 100, den provoost ende dienaers 200, een predicant 24, een trompet vande oversten 24, een wagen 48 £ voor den oversten ende een voor den oversten lieutenant 48 £; dat elck ritmeester van 200 cuirassiers ter maent sal genieten 600, den lieutenant 100, den cornet 100, vier rotmeesters elcx 50, twee wagenen elcx 48, een schriver 28 £, forier, barbier, houfsmit, roersmit ende twee trompetten elcx 24 £; dat elck ritmeester over 150 cuirassen ofte carabinen ter maent hebben sal 400 £, dry rotmeesteren elcx 50 £, twee wagenen ende ander bevelhebberen als boven; dat van slants wegen betaelt sal werden tot aenritgelt op elck cuirassier 14 £ ende den ritmeester te werpgelt 2 £, op elcke carabijn 12 £, werpgelt 2 £; dat voorts hebben soude elck cuirassier ter maent op elck peert 28 £, de carabinen elcx 24 £, dat de maenden ingaen sullen vande monsteringe, ende dat se terstont gereet ontfangen sullen een maent solts ende bestelt sullen wesen voor 3 maenden ofte soe veel langer men die van doen sal hebben, doch voor 3 maenden te sullen moeten betaelt worden, ende tot afdanckinge een halve maent, des en sullen niet hebben van 4 ofte 5 dagen in een ander maent getreden, maer sal hun van 10 daegen een halve maent commen.

Ontrent dese tijt verstont men dat den Ertshertoghe een gemutineerde van Weert hadde doen commen naer Thienen om daer betaelt te worden, ende dat hij d'selve begonst te doen betaelen.

[Den 18en]

Den 18^en was schoin weder. In Oisteynde quamen desen morgen 17, ende des avonts noch 7 schepen met alderhande vivres ende amunitie tot groote verblijdinge ende verlichtinge van tvolck die daerinne lagen.

De coopluyden vande combinatie van Oist Indien waren desen dach lang in Staten Generael op tstuck van heur octroy.

Sijn Ex^cie hebbende ontfangen de nominatie tot een president in den Hoogen Raede ende van een Grifier, koos tot President den heere van Veenhuysen, swager vanden Advocaet van Hollant, ende tot Greffier Maerten Rosa.

[Den 20en Marty]

Den 20^en Marty waren voor Dordrecht bijeen 10 vendelen knechten van degeenen die naer Oisteinde souden gaen, daerbij gesonden werde den capitein Berendrecht om d'selve te commanderen ende daermede voorts naer Oisteynde te trecken, twelcke hij dede.

[Den 22en Marty]

Den 22^en Marty was schoin weder. Binnen Oisteinde quam een

[p. 325]

vendrich vanden viant over, dwelcke seide, dat groote becommeringe in heur leger was, omdat die van Vlaenderen verclaert hadden niet langer te connen continueren de extraordinaris costen vanden leger, ende die van Brabant seiden totten leger voor Oisteinde niet te willen geven, omdat sij daerom geexponeert worden aenden viant; dat den Ertshertoghe evenwel wilde opiniatreren, doch dat ten lesten de resolutie wel mocht lopen om den leger daer te breecken.

Den nieuwen Almiral van Zeelant wilde een aenslach maken met schepen ende saloupen op de galeijen voor Sluys, maer omdat se heur getijen soe qualick cavelden dat se stoppen mosten ende een ander getije afwachten, liep al heur voornemen spottelick te niete.

[Den 25en Marty]

Den 25^en Marty was schoin weder. Den commandeur Berendrecht quam mette voors. 10 compagnien noch binnen Oisteinde sonder merckelicke pericule ofte schade te lijden.

[Den 29en Marty]

Den 29^en Marty werde binnen Amsterdam gevangen Albert Eggis, hem dragende voor Vicaris met macht vanden Bischop van Haerlem, ende eerst daer verhoort voor de magistraet. Naer werde hij bij den Staten van Hollant naer den Haghe getogen ende gestelt ter judicature van thof van Hollant, dan bleef overal even opiniater van niet te willen antwoorden nochte verclaringe doen van sijn ampt, directie ende complicen, dan alleen dat hij bij den Nuncio vanden Paus, wesende bij den viant, tot dit ampt was gestelt, waeromme thoff van Hollant mette sake seer becommert was, siende dat se sonder torture van hem niet en konden trecken ende niet dervende hem ter torture brengen, in vougen dat se de sake lieten verloopen van d'eene tijt tot d'andere sonder daer yet inne te doen.

[Den 30en Marty]

Den 30^en Marty waide den wint uyten oosten, waerom die schepen die metten heere van Opdam naer Engelant souden gaen de Mase uytliepen om heur bij de Engelsen te vervougen.

Desen dach⁺ werde geconcludeert de combinatie vande Oist Indische vaert met octroy voor 21 jaren als hiernaer volcht.

De Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, allen den geenen die dese jegenwoordighe sullen werden gethoont, saluyt doen te weten: Aengesien den welstant vande Vereenichde landen principaelijck es bestaende in de navigatie, handelinge ende commertien, die vuytte zelve landen van

+ Waarschijnlijk moet hier aan een fout van den afschrijver gedacht worden, en moeten wij lezen: ‘Dese maent". Het octrooi voor de O. I. Compagnie toch werd den 20^en en niet den 30^en Maart 1602 door de Algemeene Staten gearresteerd.

[p. 326]

allen ouden tijden gedreven ende van tijdt tot tijdt loffelijck vermeerdert sijn, nyet alleen mette naegebuyre coninckrijcken ende landtschappen maer oock metten gheenen verder van dese landen in Europa, Asia ende Africa gelegen, ende dat beneffens deselve in de naeste thien jaeren herwarts bij eenighe principale coopluyden der voors. landen, liefhebbers vande navigatie, handelinghe ende commertien op vreemde landen, een compagnie binnen de stadt Amstelredam opgericht met grootte costen, moeyten ende periculen bij de handt genomen es de seer loffelicke navigatie, handelinge ende trafficque opte Oost Indien, daervan de apparentie goet ende groot bevonden sijn, waeren onlancx daernae bij verscheyden andere coopluyden, soe in Seelant op te Mase als in der noorder quartier ende West Vrieslandt mede gelijcke compagnien opgericht ende de voors. navigatie, handelinge ende commertien daetelijck bij de handt genomen, twelck bij ons geconsidereert ende rijpelijck overwogen wesende, hoe veele de vereenichde landen ende den goeden innegesetenen derselver daer aen gelegen was, dat deselve navigatie, handelinge ende commertie onder een goede generaele ordre, politie, correspondentie ende gemeenschap beleyt, onderhouden ende vermeerdert mochte werden, hadden goetgevonden daertoe de bewinthebbers der voors. comp^nien voor ons te beschrijven ende deselve te proponeren dat eerlijck, dienstelijck ende proffijtelijck (niet alleen voor de vereenichde landen, maer oock voor allen dengeenen die dese loffelijcke handelinge bij de handt genomen hadden ende daerinne waeren participerende) soude wesen, dat deselve compagnien vereenicht ende de voors. handelingen onder een vast ende seecker eenicheyt, ordre ende politie soude mogen gemeen gehouden, gedreven ende vermeerdert werden voor allen den innegesetenen der vereenichde landen die daer inne souden believen te participeren, twelck bij den gedeputeerden vuyte voors. compagnie wel verstaen ende oversulcx nae verscheyden communicatien ende deliberatien, inductien ende rapporten tot vereeninge gebrocht sijnde, hebben wij nae rijpe beraetslaginge daerop gehouden tot vorderinge vanden dienst ende welstandt der vereenichde landen, eensamentlijck het proffijt van allen den innegesetenen derselver, de voors. vereeninge geaggreert ende bevesticht, aggreeren ende bevestigen bij desen vuyt souveraine macht ende authoritheyt, oock met vaste wetenschap onder die poincten, vrijheden ende voordeelen hiernae verclaert. Als in den eersten dat in de equipagie die tot dienst ende proffijt van dese compaignie gedaen sal werden die Camere vande bewinthebbers binnen de stadt van Amstelredam sal hebben te bevorderen ende besorgen d'eene helft, de Camere van Zeelant een vierde paert ende de Cameren op te Maese ende in Noorthollant

[p. 327]

ende West Vrieslant elck een achtste paert; dat soe dickwils het van noode wesen sal, een generael vergaderinghe off collegie vuytte voors. Cameren gehouden sal werden van 17 persoonen, daerinne vuytte Camere van Amstelredam sullen compareren achte, vuyt Seelandt viere, vuytte Maese twee ende van gelijcken vuyt Noorthollant twee, welverstaende dat den seventhienden persoon bij gebeurte bij die van Seelant, Maese ende Noorthollandt sal werden in de vergaderinge gebrocht, bij de meeste stemmen, van welcke persoonen alle saken dese vereenichde compagnie aengaende sullen affgehandelt werden.

Tvoors. collegie alst beschreven sal werden, sal te samen commen omme te resolveeren wanneer men sal equiperen met hoe vele schepen, wanneer men die sal senden ende andere dingen den handel betreffende.

De resolutien van tvoors. collegie sullen bij de respective Cameren van Amstelredam, Seelandt, de Maese ende Noorthollandt geeffectueert ende int werck gestelt worden.

De convocatie ende vergaderinge van tvoors. collegie sal gehouden werden de eerste ses jaeren binnen der stede van Amstelredam ende twee jaeren daeraen in Zeelandt, ende soe voorts geduerende dese vereeninge.

De bewinthebberen die van wegen dese vereenichde compaigne van huys sullen reysen daertoe gecommitteert sijnde, tsij omme in het voors. collegie te vergaderen ofte in eenige andere besoingien, sullen voor hare dachgelden hebben tot teercosten vier guldens, de schuyt ende wagevrachten daerinne niet begrepen, welverstaende dat hierinne niet begrepen sijn die geene die van d'eene stadt in d'ander reysen, omme die respective Cameren te frequenteren als regierders derselver, die welcke egeen dachgelden noch reysgelden sullen genieten.

Oft het gebeurde dat int collegie eenige wichtighe swaere saecken voorvielen, daerinne die collegianten niet wel en conden verdragen oft accorderen, oft daer sij haer selffs in souden mogen beswaert vinden omme malcanderen te overstemmen, dat het selffde gelaeten sal werden tot onse vcrclaringe ende decisie ende tgeene dienaengaende goet gevonden sal worden, sal achtervolcht ende naegecommen werden.

Dese vereenichde compagnie sal beginnen ende aenvanck nemen met desen jare 1600 ende twee, ende sal gedueren den tijt van een en twintich jaeren achtereenvolgende.

Dat men telcken thien jaeren een generael sloth van reeckeninge sal maecken, ende sal elck een teynde de thien jaeren vrijstaen daervuyt te mogen scheyden ende sijn gelt naer hem nemen, wel verstaende dat vande

[p. 328]

jegenwoordige equipagie ende vuytreedinge vande schepen, die binnen desen jare sullen vuytvaeren, besundere reeckeninge gedaen sal werden.

Ende sullen de oncosten die bij de participanten vande eerste reeckeninge in Oost Indien ofte deur de engte van Magellanes, daer dese compaignie getrafficqueert sal hebben, sullen wesen gedaen, ende die den participanten vande volgende reeckeninge te baete sullen mogen commen ofte tot voordeel strecken, die vande tweede reeckeninge draegen ende gelden de helft ofte soe veel min als het collegie vande zeventhien bevinden sal in redelickheyt te behooren.

Ingevalle eenighe vande participanten van dese aenstaende reyse egeen genoegen hebbende aen dese vereeninghe, haer gelt naer hem begeerden te nemen ofte die belooffde sommen opseggen, sullen tselve mogen doen, mits dat men henl. sal geven interest ten advenante van seven ende een halff ten hondert oft meer nae hem toegeseyt es.

Alle innegesetenen van dese geunieerde provintien sullen vermogen in dese compaignie te participeren met soe weynige ende veele penningen als het henl. sal gelieven, dan oft het gebeurde datter meer penningen werden aengeboden ofte gepresenteert dan die navigatie wel soude vereyschen, sullen diegeene die in dese comp^nie hebben meer als dertich duysent guldens, moeten naer rate ende proportie haer capitael verminderen omme andere plaetse te geven.

Ende sullen die innegesetenen bij openbaer affixie van billietten ter plaetsen daer men gewoonlijck es billietten te affigeren binnen den tijt van een maent nae date deses gewaerschouwet werden, dat sij binnen den tijt van vijff maenden innegaende den eersten Aprilis naestcommende in dese compagnie sullen werden geadmitteert ende haere penningen die sij sullen willen inleggen, mogen opbrengen in dry termijnen, te weten ongeveerlijck een derde paert tot die toerustinge vanden jare 1600 ende drie; noch een derde paert voor die equipagie vanden jare 1600 ende vier, ende het resterende derde paert voor die vuytreedinghe vanden jare 1600 ende vijffve, een maent nae dat sij daervan sullen bij de bewinthebbers wesen vermaent.

Gelijcke waerschouwinge sal werden gedaen in de maent van Meerte voor die expiratie van die eerste elff jaeren van desen octroye te weten in den jare 1600 ende twelffve.

Die schepen van die reyse wederkeerende, sullen wederom incommen ter plaetsen daer die affgeseylt sijn, ende oft door fortuyne van weder ofte windt die schepen in het een quartier vuytgaende aenquamen in het ander, als die van Amstelredam ofte van het Noorderquartier in Zeelandt,

[p. 329]

ofte op die Maese, ofte die van Zeelandt in Hollandt, dat nietemin elcke Camer het bewint ende administratie van huere vuytgesonden schepen ende coopmanschappen sal behouden, mits dat vande bewinthebberen van deselve Camere gehouden sullen sijn haer selffs in persoone ter plaetsen te laeten vinden daer die schepen ende coopmanschappen aengecommen sijn, ende egeene facteurs daerover en sullen vermogen te stellen, maer ingevalIe haer selffs niet gelegen en waere te reysen, dat sij alsdan de bewinthebberen vande Caemer daer die schepen gearriveert sijn tot die administratie sullen committeren.

Als d'een oft d'ander Camere specerien ofte andere coopmanschappen van Indien aengecregen heeft ende de andere Camere egeen en hebben oft noch egeen en hebben innegecregen, dat in sulcken gevalle de Camere die geprovideert es die andere Camere op haer versouck nae gelegentheyt vande saecken sal provideren ende tgoet senden ende elckemael meer senden als sij wederom vuytvercocht sullen hebben.

Dat men die reeckeninge vande equipage ende vuytrustinge vande schepen mette dependentien van dien sal doen drie maenden nae het vertreck vande schepen ende een maent daernae copie aende respective Caemeren senden, ende vande retouren sullen die Cameren soe dickwils als sij versocht werden staet aen malcanderen overschicken, ende die reeckeningen daervan sal men soe haest sluyten als doenlijck sal wesen, ende de generale reeckeninge nae de thien jaren sal geschieden int openbaer, mits datter alvooren billetten sullen werden aengeslagen om elcken een te waerschouwen die over d'auditie derselver sal begeren te commen. Ende sullen die Cameren gehouden wesen aende provintien oft steden, derwelcker innegesetenen in dese compagnie ingeleyt sullen hebben vijftich duysent guldens ofte daer en boven over te senden, soe wanneer daer retouren sullen commen, staet vande innegecommen cargasoenen, als oock staet vande penningen gemaeckt vande vercochte coopmanschappen, bij soe verre sij vande provintien ofte steden des te doen versocht werden.

Ende soe eenige provintien goet vinden te stellen een agent, die welcke de penningen vuyt die inwoonders vande respective provintien versamele, omme des in masse in te leggen ende vande retouren ende incomptsten betalinge te bevoorderen, sal die Camer daer soodanigen agent die penningen inbrengt denselven moeten toelaeten acces in de voors. Camere, omme aldaer geinformeert te mogen werden vanden staet van den vuytgeven ende innecommen, mitsgaders die vuytschulden vanden comptoire, behouden dat die penningen bij den voorn. agent ingebracht sullen monteren ter somme van vijftich duysent guldens oft daerboven.

[p. 330]

Alsser van de retouren vijff ten hondert in casse sal wesen, sal men aen die participanten vuytdeelinge doen.

Ende sullen die respective Cameren bedient werden bij de jegenwoordige bewinthebbers als namentlijck die Caemer van Amstelredam bij Gerrit Bijcker, Reynier Paeu, Pieter Dircxz. Haseler, Jaecques de Velaer, Jan Jansz. Carel, Bernart Berrewijns, Johan Poppen, Hans Hunger, Henrick Buyck, Loys del Beque, Dirck van Os, Franchoys vanden Houve, Elbert Lucasz, Isac le Maire, Sivert Pieterz. Sem, Gerrit Reynst, Marcus Vogelaer, Jan Hermansz., Evert Dircxsz., Huybrecht Wachtmans, Leonart Raey, Aelbert Symonsz. Joncheyn ende Arent ten Grootenhuys. De Caemer van Zeelandt bij Adriaen Henricxz. ten Haeff, Jacob Boereel, Jan Lambertsz. Coole, Jacob Pietersz. de Waert, Cornelis Muenicx, Adriaen Bommenede, Laurens Bacx, Everhardt Becquer, Arnout le Clercq, Aernout Verhoeve, Gerrardt van Schoonhoven, Nicolaes Pietersz., Balthasar van Vlierden ende Balthasar de Moucheron. De Camer van Delft Jan Jansz. Lodesteyn, Arent Jacobsz. Lodesteyn, Dirck Brunsz. vander Dussen, Gerrit Dircxz. Meerman, Cornelis Adriaensz. Bogaert, Michiel Jansz. Sasbout, Willem Joosten Dedel, Dirck Gerritsz. Meerman, Johan Raet, Jacob Sandersz. Balbiaen, Henrick Otte ende Jasper Meerman. De Caemer tot Rotterdam bij Fop Pietersz. vander Meyde, Wilhem Jansz. Franck, Gerrit Huygensz., Pieter Leonaerts Busch, Johan vander Veecken, Wilhem Jansz. van Loon, Jan Jacobsz. Musch, Adriaen Spiering, Cornelis Matelieff de Jonge. De Caemer tot Hoorn bij Claes Jacobsz. Sijms, Cornelis Cornelisz. Veen, Wilhem Pietersz. Crap, Pieter Jansz. Liorn.

Ende de Caemer tot Enchuysen bij Lucas Gerritsz., Wilhem Cornelisz. de Jonge, Jan Pietersz. Schram, Hendrick Gruytter, Jan Laurens van Loosen, Dirck Dircxz. Pelser, Ghijsbrecht van Bernsteyn, Barthelt Jans Steenhuysen, Jacob Jacobsz. Hynloopen, Franchoys du Gardijn ende Wilhem Brasser.

Eenige der voors. bewinthebberen commende afflijvich te worden oft andersints vuyt den dienst te scheyden, sal die plaetse onversien mogen blijven ende niemant in des affgestorven offte affgescheyden plaetse gesurrogeert moeten werden, ten waere die vande selffde Camer anders goet vonden, tot dat die bewinthebberen der respective Caemeren gecommen sullen wesen op het naevolgende getal.

De Camer van Amstelredam op twintich persoonen, die van Delff op seven, die van Rotterdam op seven, die van Enchuysen mede op zeven ende die van Hoorn op gelijck getal.

Maer yemant van het voors. getal commende te sterven ofte andersints

[p. 331]

vuyt den dienst te geraecken, sullen die andere bewinthebbers vande Camers daer sulcx gevalt binnen den tijt van twee oft vuytterlijck drie maenden nomineren drie bequame gequalificeerde persoonen, ende deselve de heeren Staten vande provintie daer het collegie resideert ofte dengeenen bij henl. daertoe te committeren, voordragen omme eenen daervuyt in plaetse vanden overleden oft die vuytten dienst oft andersints geraeckt gecooren te werden naer die ordre daerop genomen.

De bewinthebbers sullen op eere, eedt ende vromicheyt solemnelijck beloven, dat sij sich in hunne administratie wel ende getrouwelijck sullen dragen, goede ende deuchdelijcke reeckeninge houden ende doen ende den meesten vande participanten niet meer voordeels in het opbeuren vande penningen totte vuytreedinge noodich ende vuytdeelinghe vande retouren dan den minsten.

Ende die nae desen tot bewinthebbers sullen werden gecooren, sullen van hen eygen in dese compaignie moeten risiqueren elck een ten minsten duysent ponden Vlaems; dat die bewintbebbers tot Hoorn oft Enchuysen sullen mogen volstaen, mits inleggende ten minsten vijff hondert gelijcke ponden.

Sullen voorts genieten voor de provisie ende vuytreyse een ten hondert ende oock soo veel vande retouren, welcke provisie sal verdeylt worden: die Camere van Amstelredam de helft, die Camere van Zeelandt een vierdepaert ende de Cameren vande Maese ende Noorthollant elck een achtste paert, sonder regardt te nemen ofte deen off d'andere meer penningen ofte min inbrengt, oft specerien als sij contingent vercoopt.

Met verstaende dat die bewintbebbers niet en sullen mogen tot last vande compaignie brengen eenige provisie van penningen voor die compaignie te lichten ofte die waeren te benificieren nochte yemant anders committeeren tot last vande compaignie omme die vuytreedinge te vorderen ende die waeren daertoe noodich te coopen.

Ende dat den boeckhouder, cassier ende dienaer oft camerbode sal gesalarieert worden vande bewinthebberen van elcke respective Camere, sonder sulcx te moegen brengen tot last vande participanten.

gebeurde dat onder deen oft d'ander Camer yemant vande bewinthebberen in sulcken staet geraeckte dat hij niet en conde voldoen tgeene hem sijne administratie aengaende vertrout waere, ende daerdoor eenige schaede mochte commen, sal sulcx wesen tot laste vande penningen onder d'selve Caemer sorterende ende niet tot schade vande generale masse; dies sullen de penningen d'welcken de bewinthebbers in dese Comp^nie hebben, specialijck verbonden sijn voor heure administratie.

[p. 332]

Die bewinthebberen vande respective Cameren sullen responderen voor haere cassiers.

Ende opdat het voornemen van dese vereenichde compagnie met meerder vrucht vuytgevoert mocht werden tot welstant deser geunieerde provintien, conservatie ende augmentatie vande neringhe, mitsgaders tot proffijt vande compaignie, soe hebben wij dvoors. compaignie geoctroijeert ende geaccordeert, octroijeren ende accorderen mits desen, dat niemant van wat conditie ofte qualiteyt, die sij anders dan die vande voors. comp^nie vuyt dese vereenichde provintien sal mogen vaeren binnen den tijt van een en twintich jaeren eerstcommende, beginnende met desen jare 1600 ende twee incluys, beoosten de cape de Bonne Esperance oft deur de Strate vande Magellanes op die verbeurte van die schepen ende goederen, blijvende in haer geheel de consessien voor desen gegeven aen eenige compagnien omme te vaeren deur de voors. Strate de Magellanes, behoudelijck dat sij heure schepen vuyt dese landen sullen affsenden binnen vier jaeren naer date deses, op pene van te verliesen teffect vande voors. concessien.

Item dat die vande voors. compagnie sullen vermoegen beoosten de cape de Bonne Esperanse, mitsgaders in ende deur de engte van Magellanes metten Princen ende Potentaten verbintenissen ende contracten te maecken op den naem vande Staten Generael der Vereenichde Nederlanden ofte hooge Overicheyt derselver, mitsgaders aldaer eenige fortressen ende verseeckertheden te bouwen, gouverneurs, volck van oorloge ende officieren van justicie ende tot andere nootelijcke diensten tot conservatie vande plaetsen, onderhoudinge van goede ordre, politie ende justicie eensamentlijck tot vorderinge vande neringe te stellen, behoudelijck dat de voors. gouverneur, officiers van justicie ende volck van oorloge sullen eedt van getrouwicheyt doen aende Staten Generael ofte hooge Overicheyt derselver ende aende compaignie soe veel die neeringe ende traficque aengaet, die voors. gouverneurs ende officiers van justicie off te stellen bij soe verre sij bevinden dat deselve qualijck ende ontrouwelijck hen gedragen, met dien verstande dat sijl. den voors. gouverneurs ofte officiers niet en sullen beletten herwerts over te commen om haere doliantien ofte clachten, soo sij eenige meenen te hebben, aen ons te doen, ende dat die vande compagnie telcker wedercomtste vande schepen gehouden sullen wesen de heeren Staten Generael te informeren vande gouverneurs ende officiers die sijluyden in de voors. plaetsen ende fortressen sullen hebben gestelt omme heure commissien alsdan geaggreert ende geconfirmeert te werden.

[p. 333]

Ende soe die vande voors. compaignie op eenige plaetse bedrogen ende qualick gehandelt wierden, ofte dat int vertrouwen van eenige penningen ofte coopmanschappen deselve sonder restitutie ofte betaelinge daerom te genieten gehouden wierden, dat sij die schade nae gelegentheyt der saecke ende naer sij best sullen vermogen, sullen doen repareren door alsulcke middelen als men gevouchlicxt sal connen, behoudelick dat die schepen hier te lande weder commende, sij rapport sullen doen vande gelegentheyt vande zaecke aent collegie vande Admiraliteyt in de quartieren daer die sullen aencommen, met verstande, dat bij soe verre die vande voors. collegie ter Admiraliteyt eenige verclaringe doen, daerbij die van dese compaignie hen vinden beswaert, sijluyden daervan sullen mogen aen ons provoceren, ende sullen de goederen onder behoorlijcke inventaris gebeneficeert werden bij die vande compaignie, ten waere yemant anders dan den Fiscael hem partie maeckte ende die ingebrachte goederen reclameerde, in welcken gevalle die voors. goederen geadministreert sullen werden gelijck bij sententie van die vande Admiraliteyt bevonden sal werden te behooren.

Oft gebeurde dat de schepen van Spangien, Portugael oft andere vijanden, die schepen van dese compaignie vijantlijcken aentasten ende int vechten eenige der vijanden schepen verovert werden, dat dieselve veroverde schepen ende goederen sullen verdeelt werden nae die ordre vanden lande, te weten, het landt ende den Admirael genietende daervan heure gerechticheyt, mits dat vooren afgetrocken sal werden die schaede, die de compaignie in denselven rencontre geleden sal hebben, ende sullen die vande respective Admiraliteyten, daer die schepen sullen aencommen kennisse nemen vande deuchdelicheyt vande prinse, blijvende pendente lite die administratie vande goederen bij die vande compaignie onder behoorlijcken inventaris soe voren geseyt is ende den gegraueerden bij sententie vrij behoudende aen ons te provoceren.

Dat die specerien, Chinesche sijde ende cattoene lijnwaeten, die bij dese compaignie vuyt Oost Indien sullen werden gebracht, int innecommen nochte vuytgaen niet meer en sullen werden belast als die nu belast sijn, volgende de lijste ende de generale verclaringe nopende de goederen in deselve niet gespecificeert int eynde van dien gestelt.

Dat men egeene schepen, geschut nochte amunitie van dese compaignie sal mogen nemen tot dienst vande landen dan met consente van deselve compaignie.

Item dat de specerien vande compaignie sullen werden vercocht op eenderleye gewichte in swaerte als dat van Amstelredam.

[p. 334]

Dat die vande respective Cameren sullen vermogen hare specerien te overslaen, het sij binnen scheepsboort ofte in die packhuysen, ende dat sonder daervan eenich excijs, impost ofte waechgelt te betaelen, mits dat de specerien op het voors. gewichte nyet sullen mogen werden getransporteert, maer vercocht sijnde gewogen sullen werden ende trecht vande waege betaelen gelijck andere goederen de waege subject sijnde, soe dicwils als die sullen werden vercocht ofte veralieneert.

Item dat men egeene bewinthebberen haere persoonen ofte goederen sal mogen belasten ofte becommeren, omme van deselve te hebben reeckeninghe van haere administratie in de voors. compaignie nochte ter cause vande gagien van eenige commisen, schippers, stierluyden, bootsgesellen ofte andere persoonen ten dienste vande compaignie aengenomen, maer die diesaengaende yet tegen henl. sal willen pretenderen, sal gehouden wesen deselve te betrecken voor hare ordinarise richters.

Dat die provoosten vande compaignie sullen mogen apprehenderen aen lant het scheepsvolck dat hen in dienst heeft begeven ende die geapprehendeerde tscheep te mogen brengen hetsij in wat steden, plaetsen ofte jurisdictien van dien, deselve mochten bevonden worden, mits dat die voors. provoosten daertoe te vooren sullen aenspreecken den officiers ende burgemeesters vande steden ende plaetsen.

Ende tot de kentenisse ende recognitie van desen octroy ende tgeene voors. es, sullen die vande voors. Comp^nie aen ons betaelen de somme van vijffentwintich duysent ponden tot veertich grooten vlaems tstuck, die wij inleggen in de equipagie vande eerste thienjarige reeckeninge, daervan tot proffijt vande Generaliteyt genoten ende gedragen sal werden winste ende resicque gelijck alle andere participanten in dese compagnie sullen genieten ende dragen.

Ende soe wanneer eenige schepen vande reyse sullen wederkeeren, sullen de generaels ofte commanderende over de vloote, schip ofte schepen gehouden wesen aen ons te commen doen rapport van het succes van hunne reyse ende daervan schriftelijck relaes soe sulcx vereyscht wert over te leveren.

Alle welcke poincten, vrijheden ende voordeelen hiervooren verhaelt wij geordonneert hebben ende ordonneren bij desen dat onderhouden ende achtervolcht sullen werden bij allen ende een yegelijck vande ondersaten ende innegesetenen der vereenichde landen sonder daertegen directelijck ofte indirectelijck, noch binnen de vereenichde landen, noch daerbuyten te doen ofte te doen doen in eeniger manieren op pene van daerover als

[p. 335]

beletteren van het gemeene beste der landen ende overtreders van onse ordonnancien ende bevelen aen lijff ende goet gestraft te werden, ontbieden daeromme ende bevelen wel expresselijck alle gouverneurs, justicieren, officieren, magistraten ende inwoonders der voors. vereenichde landen, dat sij de voors. bewinthebbers rustelick ende vredelick laeten genieten ende gebruycken teffect van desen onsen octroye, consent ende privilegie, cesserende alle contraventien etc.

Dese gansche maent deur hadden die van Oisteynde seer gearbeit aende wercken vande stadt ende niet alleen de wallen van de nieustadt met de contrescharpe wederom opgemaeckt, maer oick heel begonnen te verstijven ende te repareren de walle vande oude stadt, daertoe sij verbesichden de materialen vande binnewalle bij den generael Vere langes de haven doen maken, die se alles afbraecken ende brachten de spijse aende buytenwalle, die se daermede opmaekten, verstijffden ende beswaerden. Sij hadden veel moeite met de west contrescharpe die heel verbroocken was ende den viant dede heur veel belet met schieten, doch met gestadige continuatie brachten sij de wercken in apparentie. In de buytenwercken hadden se doen verdicken de walle vanden polder om die met een borstweringe op te setten, ende in de pointe vanden polder deden sij maken eene redoute om tegen een overval die beter te bevrijden. Twestcarré sneden sij halff aff met een groote pointe als van een bastion, die se starck ende stijff begonnen op te setten ende met een diepe grachte te wapenen, latende den buytenwal van tcarre als een contrescharpe leggen, om de wal vande pointe tegen tschieten beter te bewaren; de nieu contrescharpe daer besijden deden se mede beswaren ende verdicken; tsuytcarré sneden sij aff in twee bolwerken, t'een achter t'ander leggende, ende verswaeren ende stijffden oick seer twerck aenden houten overgang, welcke wercken heel apparent begonnen te werden ende continueerden int maecken van alle dselve wercken noch de heele volgende maent van April ende om tnoortoost bolwerck ofte ravelijn beter te bewaren tegen alle overloop, deden sij in de poincte van dien mede een starcke redoute maken, ende terwijle sij hiermede doende waren, dede den viant eenige malen besichtigen eenige hooge landen leggende suydelijck vande halve mane over de geule, daerom die van binnen meinden dat hij daer wilde schantsen om van suyden tot noorden de geule recht langes te flankeren ende mogen schieten op de schepen, die in de grachte vande stadt lagen, derhalven sij goetgevonden hebben den viant daer te prevenieren, ende hebben sulcx opten 3^en Aprilis snachts een halve maene daer begonnen op te wercken,

[p. 336]

ende niettegenstaende tschieten vanden viant in twerck gecontinueert ende die opgemaeckt, ende daernaer tot meerder defensie vande geule ende van deselve halve mane noch een redoute daeraen doen maken ende uytsteecken tot op t'ander einde van tselve stuks lants, in vougen dat se nu in weynich tijts de stadt veel starcker hadden gemaeckt als in tgansche beleg was geschiet, omdat dese garnisoenen begonnen in te nemen, dat de stadt met wercken veel te starcken was om langer te houden, twelcke den generael Vere scheen noit te hebben konnen innemen.