Logo DBNL
Journaal. Deel 1, boek 2 (1862)

Journaal. Deel 1, boek 2

(1862)–Anthony Duyck–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Andere geschiedenissen.

[Den 30en ende lesten Octobris]

Den 30en ende lesten Octobris was taemelijck weder ende prepareerde men vast binnen Arnhem de pompe totte begraeffenisse vande voors. Heeren, daeraff de lichaemen over lange daer gebracht ende op thoff gestelt waeren, tot welcke begraeffenisse veel gedeputeerden soe vande Staeten Generael als vande naeste quartieren van Gelderlant quaemen.

 

Ontrent dese tijt quaemen de scheepen naer China gedestineert wederomme, hebbende niet voorder geweest als totte Zembla toe, omdat se niet voorder en dorsten vaeren, nochte oick Vaigat passeren, soe sij seyden om de menichte van t'ijs, dat sij daer vonden, hebbende onder malcanderen daerinne seer discorderende geweest, omdat den eenen voort vaeren wilde ende den anderen niet en dorste, ende werde daeraff veel geimputeert den Almirael van die scheepen, die vuyt blooherticheyt niet voort en wilde, maer keerde tot groote coste ende ondienste vande landen wederom, die hiertoe niet alleen heur gelt te vergeeffs vuytgegeven hebben maer bijnaest in wanhoope gebracht werden vanden vaert te mogen vinden.

 

Tstuck vanden pays was tsedert de voyagie van Liesfelt verscheydentlijck gedreven bij den Marquys van Havre ende den Graeve van Sore, die heur vuyten naem vande Staeten vande provincien daervan hooffden maeckten als sij aengaven, hebbende den Graeff eerst gesonden sijn Hoffmeester om tselve op tbert te brengen ende te onderhouden, ende den Marquys daernaer gesonden seecker sijnen edelman om te versoucken designatie van plaetse ende nominatie van gedeputeerden totte versaemelinge, maer omdat men middelertijt geintercipieert hadde seeckeren brieff vanden Marquys, daerinne hij screeff in dat stuck niet te doen nochte te sullen doen, anders dan volgende den last ende instructie vanden Graeve van Fuentes, soe hadden de Staeten Generael al in Junio lestleden aenden voors. Edelman verclaert meer van dien niet te willen hoiren ende alle tgebesoingeerde te houden voor ongedaen, omdat heur meyninge noyt en was geweest, nochte alsnoch en was metten Coning van Spangien ofte yemant van sijnen twegen te handelen, maer alleen mette provincien, expresselijck daervuyt sluytende den Coning ende de sijnen, ende hoewel den Marquys gepretexeert hadde alleen vuyten naem vande provincien met seclusie vanden Coning te willen handelen, soe sach men nu claerlijck tcontrarie van dien bij sijne brieven, waeromme sij met recht alle sijn doen suspecterende affsloegen. Onder dese bedecte handelingen werde bij veelen vermoet, dat den Ambassadeur Busenval geen goet officie en

dede, omdat hij gestaedelijck den pays in de mont hadde ende veelen die aenprees, seggende dat den Coning van Spangien, vastelijck geresolveert was een pays te maecken met sijne landen voor sijn doot ende daertoe contentement te doen aen theele huys van Nassau, alreede begonnen hebbende vanden eersten vuytet huys te weeten den Prince van Orangien, ende raedende de Princesse Wede van Orangien tselve niet heel te verwerpen, maer daernaer tot haere ende haeres soens besten ende welvaert mede te luysteren, maer omdat men sien wilde, waer sulcx heenen sal strecken, werde sulcx laeten glisseren, te meer soe veelen vermoeden tselve meest te strecken om daerdoor te justificeren de inclinatie vanden Coning ende Francoisen totten pays. Nietemin werden deselve officien daeromme te suspecter gehouden, omdat in dese tijt mede in den Haege was Nicolas de Salmyr, Heer van Melroy, bij den Prince van Chymay gesonden aende Princesse sijn huysvrou om vande reconciliatie tusschen hem ende heur te handelen, die mede in dese landen veel vanden pays vuytstroyde, de dat den Coning van Spangien wonderlijck daertoe genegen was. Dese van wegen de Staeten Generael aengesproocken sijnde, bekende hem bij den Raet van Staete in Brabant mede gegeven te sijn om alhier te verthoinen seeckere articulen, getoogen vuyt een brieff vanden Coning vanden 9en Julij lestleden, gescreven aenden Graeve van Fuentes ende Marquys de Havre, daerop hij Melroy seyde sijn goetduncken aen Assonville verclaert te hebben, die goet gevonden hadde, dat hij daernaer mocht dirigeren, ende hadde op den lesten Octobris copie van dien aen den Advocaet Bernevelt overgelevert, houdende, dat den Coning seer verblijt was te verstaen de inclinatie van die van Hollant ende Zeelant tot een pays, omdat hij liever socht de troublen te composeren ende pacifieren met accord dan mette waepenen, maer was bedroeft geweest te verstaen dat men sonder hem hadde willen handelen mette andere Staeten vande landen, naerdien tselve tot geen goet eynde en mocht strecken, dewijle den Coning dese saecke meest roert die Prins souverain van d'een ende van d'ander is, ende sonder wien noch pays, noch surceantie van waepenen mach gemaeckt werden, omdat men tegen hem ende sijn goede onderdaenen, die met hem een fortuyne loopen de oirlogen voert, die oick niet en mogen nochte souden willen alleen in eenige conferentie treden, veel min accorderen, waeromme hij als een sachtmoedich Prins ende vaeder van allen, begerende een goede, heylige, rechtveerdige ende verseeckerde pays, naer soe veel calamiteyten van sijn volck, is te vreden te hoiren tgeene die van Hollant ende anderen van heur partij sullen

willen eyschen, ende daertoe te committeren commissarissen, om met henluyden naer behoiren ende in gewoenlijcke manieren te tracteren, mogende wel lijden (om sijn vaederlijcke affectie te thoonen) dat de andere Staeten heur Gedeputeerden daer bij hebben als middelaers. Ende hoewel alle dselve articulen soe seer generael waeren ende captieus in veel woorden, dat elckeen wel oirdelen conde, dattet mer en streckte om te bedriegen, ende dattet dselve waeren die den Coning altoes van aenvang deser oirloogen voortgedrongen hadde, soe was nochtans van wegen den Raet van Staete vanden Coning daer bij gedaen, dattet sulcke coninglijcke offeren waeren, dat men naulijcx meer soude derven hebben eyschen, door dewelcke men kan vinden ende besluyten een goede, heylige, seeckere ende geduyrende vrede, die t'eynde vander oirlogen is, doch soe men de saecke soude willen vuytstellen totte comptste vanden Cardinael van Oistenrijck, Gouverneur vande Nederlanden, ofte handelen door middel vanden Keyser ofte Rijcxfursten, gelijck goetgevonden is op den rijcxdach te Regensburch, dat den Coning oick daermede wel te vreden is, soe dattet in de macht van die van Hollant ende Zeelant ende anderen is, te mogen kiesen een vande drie wegen die den Coning heur soe liberalijck presenteert, daervuyt alle de werelt kan bekennen hoe seer den Coning als een goedertieren Prins de vrede ende ruste begeert. Ende indien sij dese presentatien refuseren, soe sullen sij bethoinen dat se gansch geen wil en hebben totten vrede te commen ende tvolck vande miserien te bevrijden, ende volgens moeten sien wat God ende de werelt van heur oirdelen sal, ende dat God hem met recht tegen heur mach verstooren om wraeck te nemen ende te castijden sulcke obstinaete ende wreede menschen vianden van heur eygen goet ende saelicheyt. Dit gescrift was Melroy in den vollen Raede van Staete ter presentie van Marquis van Havre bij Assonville gegeven, ende hoewel het niet dan woorden en waeren, ende dat de woorden wechgenomen, vande sin ofte substantie niet met allen en bleeff, soe hadde nochtans Melroy hierop voor sijn goetduncken verthoent ende versocht, off hij in den Haege wesende soude vuyt sijn auctoriteyt mogen audientie versoucken bij de Gedeputeerden daer versamelt ende verthoenen dat hem dickwils de eere gedaen was te arbeyden om tot een pays te mogen commen, daer noch anders niet als continuatie van oirloch was gevolcht, dat se daeromme heur eens wilden resolveren om daertoe te verstaen ende heur verseeckeren, indien sij willen weeten welcke de wille over dese sijde is, datter geen persoonen van alle qualiteyten en sullen manqueren, die daertoe mede sullen verstaen,

behoudelijck dat de eere Gods ende den dienst van Coning als van sijne landen behouden blijven. Ende soe se antwoorden dat den Keyser dese materie al ter handen genomen heeft, off hij niet soude mogen seggen dat desselffs commissarissen sonder interventie vande naturellen van tlant, die meest daerbij geinteresseert sijn ende best vande saecke geinformeert, niet en sullen handelen, ende soe se begeeren met yemant van dese sijde te spreecken, dewijle hij niemant daertoe en kan noemen, off hij soude mogen scrijven om daervan verseeckert te wesen, dat se gehoir sullen hebben, ende om te mogen weeten off men de plaetse vande bijeencomptste sal leggen in een neutrale stadt ofte in Hollant ofte in Brabant. Van gelijcken soe se spreecken van tvertreck der vreemdelingen ende van tstuck vande religie, off hij soude mogen seggen dat hem docht dattet beter was alle die poincten te remitteren totte bijeencomptste, ende dat se souden mogen geloven, dat men dselve sal affdoen mette beste redenen ende meeste satisfactie van partijen, dat mogelijck sal sijn. Met dit goetduncken ende dese versoucken quam Melroy voort hem houdende als onweetende van tgeene al in Junio den edelman vanden Marquys d'Havre was geseyt, ende hoe hem de heele handelinge affgeslaegen was, mogelijck om te sien off men alsoe de materie weder op tbert conde brengen. Ende hoewel dit goetduncken noch immers soe captieus was als de articulen, contrarierende vuytdruckelijck tgeene Lysfelt in Zeelant was aengeseyt, ende daeromme altemael met goede redenen was verworpen, soe kan men daer vuyt nochtans bemercken twee poincten: t'eerste dat den Coning seer souckt te versoeten ende in devotie te houden de Staeten aen sijnder sijde wesende, die noemende getrouwe ondersaeten, die met hem een fortuyne loopen, vresende mogelijck dat se apart hem souden hebben willen handelen, van welcke vrese hij seer verlicht is mette victorien van Dourlens ende Camerick, ende het tweede dat hij de Staeten aen dese sijde niet als vereenicht met malcanderen, maer als gevolch van dien van Hollant ende Zeelant reeckent, sijnde voor die van Hollant ende Zeelant al te vol naerdenckens, waeromme alle tselve overmerckt sijnde, ende dat Melroy mettet vuytstroyen van dese generaele poincten onder den gemeenen man geen goet en conste doen, is hem eenige daegen hiernaer bij de Staeten Generael belast vuyte landen te vertrecken, wesende dese de tweede alarme van pays, die men om de Princesse van Chimay hier alreede gehadt hadde, alleenlijck op soe generale dingen, daer gansch geen fundement en is in te bouwen.

[Den 1en Novembris]

Den 1en Novembris was het tamelijck weder ende werden op den naernoen

met grooter pompe begraeven de lichaemen vande voors. Graeven Philps van Nassau ende Ernst van Solms in de groote kercke tot Arnhem op de slinckersijde vanden tombe vande Hartoch. De pompe funebre was dese: voorvuyt ging de compagnie vande guarde, daernaer volchden 4 trompetters in den rou, hiernaer werde gedraegen de cornet van Graeff Philps, naer dese twee groote viercante vaenen vande waepenen vande Heeren, daernaer 8 cleyne vaenen vande 4 quartieren van elcx, doen de waepenrocken, naer dien de spooren, de gantelets, de sweerden ende de helmen, daernaer werden gedraegen de 4 quartieren van elcx in cleyne berden ende naer dien voor elckx een groot bert mette waepenen, daer volchde voor elcx twee peerden ende naerdien voir elcx een peert, heel in den rou behangen, daernaer werden gedraegen de lijcken, dat vanden Graeff van Solms voor ende tlijck van Graeff Philps naer, hierop volchde Graeff Willem van Nassau, hooft vanden rou geleyt bij Vere ende een Engels Graeff, naer hem volchde Graeff Ernst van Nassau, daernaer Graeff Lodewick van Nassau ende eyntelijck Sijn Extie, sluytende den rou; hiernaer volchden de Gedeputeerden vande Staeten Generael, vanden Raet van Staete, die vande Cancelerie ende de Gedeputeerde Staeten van Gelderlant ende Zutphen. Dvoors. stucken wierden meest gedraegen bij edelen vande Velue daertoe bescreven ende veel Ritmeesters ende Capiteynen, de peerden werden bij eedele Ritmeesters ende Capiteynen geleyt, t'lichaem vanden Graeve van Solms werde bij eedelen van thoff van Sijn Extie gedraegen ende dat van Graeff Philps bij veel Capiteinen van thoff daer se gestaen hadden eenige straeten omme ende soe naer de kercke toe, dan mosten de draegers vande lijcken soe om de lengte vanden wech als om de swaerte van kisten dickwils bij anderen verpoost werden. Thoff was van binnen alomme behangen met swart laecken, daeraen gehecht waeren seer veel waepenen van Nassau ende van Solms. In de kerck was de predickstoel behangen met laecken ende waepenen, mitsgaeders de banck daer de Heeren saeten. Den predicant Fontanus dede een fraije vermaeninge van heur sterven, streckende tot vertroostinge, hoewel een weynich te seer geaffecteert tot loff ende prijs vande Heeren. Op den avont hadden Sijn Extie ende Graeff Willem elcx een banquet doen toerusten, hebbende Sijn Extie alle de Gedeputeerden ende edelen doen nooden ende Graeff Willem alle de Ritmeesters ende Capiteynen op de begraeffenisse gecommen.

[Den 2en Novembris]

Den 2en Novembris heel vrouch vertooch Sijn Extie mette Heeren naer Vuytrecht, ende Vere naer Dousburch om over de garnisoenen van tlant van Zutphen ende Overijssel te commanderen vuyt crachte van een acte

der Staeten Generael, welck commandement welleer gehadt hadde wijlen den Graeve van Valckesteyn ende naer hem te deele den Drost van Zallant alleen op een acte van Sijn Extie.

 

Ontrent dese tijt waeren eenigen gecommitteert om de stroomen van Rijn, Isel ende Wael te besichtigen om te weeten off men de Wael die te veel waeters hadde, wat waters bequaemelijck soude mogen benemen ende gevouchelijck deriveren in den Rijn ende Issel daer twaeter hoe langer hoe ondieper werde, daertoe nu langen tijt aengehouden was bij die van Gelderlant, Zutphen, Overijssel, Vrieslant, Noorthollant ende Amsterdam, die tot heur getoogen hadden die van Gornichem ende Thiel, dwelcke claechden mettet waeter vande Wael overtast te sijn, maer die van Dordrecht, Bommel ende Nieumegen waeren daer tegen, allegerende dat men twaeter soe effen niet en soude konnen deelen, ofte daer soude vrese vallen vande Wael mede te doen verdroogen. Dese Gedeputeerden van wegen de Staeten Generael hebben eenige volgende daegen gebesongeert ende eyntelijck gevonden dattet niet gevouchelijcker en soude konnen geschieden dan mettet slaen van eenige hooffden boven sGraevenweert aende Cleeffsche sijde, daervan sij onvermindert de oppositie van Dordrecht, Nieumegen ende Bommel heur rapport aende Staeten Generael daernaer deden.

 

Sijn Extie hadde mede de Gedeputeerden vande Staeten Generael versocht te visiteren de schantse van sGraevenweert ende Knodsenborch, om rapport te mogen doen vande groote noot daerinne die waeren van gerepareert te moeten wesen, die deselve visitatie de volgende daegen deden ende daernaer aende Staeten Generael sulcx rapporteerden.

[Den 3en Novembris]

Den 3en Novembris was tregenachtich ende stormich weder ende men creech alle daegen meerder ende meerder tijdinge dat den Cardinael Albertus van Oistenrijck (met den Prince van Orangien, soen van H. M. Willem Prince van Orangien) tot Turino gearriveert was om hier in tlant te commen ende te commanderen als Gouverneur Generael, ende sien off hij bij intercessie vanden Keyser, Kurfursten ende Prince voors. dese landen tottet aengaen van eenigen pays conde brengen, daertoe geseyt werde dat den Coning den selven Prince gerestitueert hadde in alle sijns vaeders goederen ende met eygener hant hem gegeven de ordre vande Gulden Vliese, oick gemaeckt Stadthouder van Hollant, Zeelant ende Utrecht, tweede persoen van sijnen raet ende daertoe tractement van 6000 ducaten tsjaers ende hem noch oepeninge doen doen van een huwelijck met Jonckvrou Sibilla van Cleeff met belofte van alle de goederen van Cleeff, Gulick

ende Bergen naer doode vanden Vorst van dien, daeraff veelen seer verwondert waeren ende het voor seecker daervoor hielden dat de oepening van thuwelijck niet dan een montsoetinge en was om hem in devotie te houden ofte ten minsten tegen sijn broeder (die men vermoede naer die Jonckvrou mede te trachten) in viantschap brengen, achtende dat den Coning van Spangien selffs niet raetsaem vinden en soude den Prince soe groot ende machtich te maecken, doch verstont men tsedert dat den Coning hem alleen op vrije voeten gestelt hadde den 5 September sonder hem hantlichtinge van goederen te geven ofte staet ofte tractement1.

[Den 4en Novembris]

Den 4en Novembris was het windich weder ende quam Sijn Extie des avonts in den Haege.

[Den 5en Novembris]

Den 5en Novembris was tschoen weder. Ontrent dese tijt werden eenige ruyteren van Hohenloe, Rijhoven ende Baelen ontrent Zanten geslaegen, die te vooren een convoy geslaegen hadden ende wel 40 peerden gekregen, die se alles metten buyt ende noch wel 27 peerden vande heuren weder verlooren.

[Den 9en Novembris]

Den 9en Novembris was het taemelijck weder maer regende des nachts, ende omdat den viant vast tusschen Maseick ende Aecken bleeff leggen, was men in alle de naerst gelegen steden ende forten seer op sijn hoede, vresende eenige surprinse, daeromme oick die van Nieumegen huyssouckinge deden doen.

[Den 10en Novembris]

Den 10en Novembris was het betrocken weder. Ontrent dese tijt versochten de Raeden van Staete in de Staeten Generael niet alleen continuatie vande ordinaris consenten, maer dat men oick extraordinarie sulcken consent wilde draegen, dat alle de compagnien, die op de ordinaris repartitie niet en staen, mochten onderhouden werden, ende dat men tegen den toecommenden jaere weder noch te velde gaen, ende waert mogelijck daertoe een nieu regement knechten lichten om den viant te mogen thooftbieden ende beletten dat hij niet wederom met cleyne macht alle heur desseins ende aenslaegen verhinderde.

[Den 11en Novembris]

Den 11en Novembris was tschoen weder. Hier te vooren was den Ambassadeur Botley seecker antwoort gegeven bij den Staeten Generael nopende de petitie vande Coninginne, niet anders houdende dan seeckere excuse vande onvermogentheyt deser landen daerinne voor dese tijt, met verhael van alle de swaericheyden daerinne de landen tegenwoordich waeren, ende omdat Botley belooft hadde sulcx ten besten te sullen overscryven, werde mede goet gevonden ontrent dese tijt, dat men dien aengaende selffs aende Coninginne soude scrijven, daertoe een brieff met verhael vande selve swaericheyden, hoewel heel blauwelijck geconcipieert was, ende daerwaerts gesonden.

[Den 12en November]

Den 12en November was tschoen weder. Ontrent dese tijt was in den Haege den Heere van Fauckerolles, gesonden vanden Coning van Vranckrijck om te versoucken continuatie van tsecours aldaer, te weeten vande Gascons voor theele volgende jaer, ende vande andere twee regementen voor drie maenden, daerinne hem bij de Staeten Generael bewillicht werde continuatie van twee maenden vande twee regementen, ende noopende de Gascons werde hem goede hoope gegeven vande provincien daerinne te doen consenteren.

[Den 13en November]

Den 13en November was tschoen weder. Die van tgarnisoen van Nieumegen vuyt getoogen sijnde te peert ende te voet om een aenslach op de stadt Weert in tGraeffschap van Hoorn gelegen te maecken, sijn desen nacht daer voorgecommen ende hebben de poorte met een petart opgeslaegen, ende daervuyt gevangen wechgebracht Graeff Hendrick vanden Berge met eenige andere ruyteren van sijn vaene, die daerinne lach ende voorts becommen 57 sadelpeerden ende eenige bagagiepeerden vande selve vaene, behalven dat eenigen op de borgers wat toegetast hadden, hoewel dselve op sauvegarde vrij saeten ter contemplatie vande Graevinne van Meurs, niettegenstaende sij met garnisoen beset waeren. Desen Graeff vanden Berch sat eenigen tijt tot Nieumegen ende werde eyntelijck rantsoen

gemaeckt op 5000 guldens, hoewel hij veel meer behoirde gegeven te hebben ten regarde van t'rantsoen dat men Graeff Ernst van Nassau (die doen in egeen dienst van tlant en was) hadde doen betaelen, ende ging los ontrent 9en Januarij, sijn broeder Graeff Herman responderende voor t'rantsoen binnen eenigen tijt te betaelen.

[Den 14en Novembris]

Den 14en Novembris was tschoen weder ende vertooch Fauckerolles wederom naer Vranckrijck.

[Den 16en Novembris]

Den 16en Novembris was tschoen weder. Desen dach ontfing men een brieff van Caron, houdende dat de Coninginne hem ontbooden hadde ende geseyt, dat sij vuyte brieven van Botley verstaen hadde de swaericheyt daerinne dese landen waeren, soe mits de groote inundatien als tegenspoet in tbeleyt vande oirlooge, dat sij daeromme de saecke in deliberatie geleyt hebbende met heuren raet goetgevonden hadde hem te ontbieden, ende belasten de Staeten Generael aen te scrijven dat sij om dselve redenen voor dese tijt desisteerde van heure petitie ende dat de Staeten heur dien aengaende mochten onbecommert houden, tot dat de landen tot beeteren fleur wederquaemen, ende dat sij van gelijcken aen Botley scrijven soude, dat hij de Staeten dien aengaende onbemoyt liete ende alleen aenhiel om eenige oirlochscheepen ter zee geequipeert te hebben ende vervoucht bij de scheepen vande Coninginne, om alsoe te beter tegen te staen de vloote die van nieus in Spangien gerust werde, begerende ernstelijck dat hij alle desen terstont overscrijven soude, welcke last hij verclaerde ontfangen te hebben, alleer de brieven vande Staeten Generael daer quaemen, ende dat hij dselve brieven opgehouden hadde totdat den boode met dese depesche vertrocken was, opdat in tvoorgaende naer de lecture vanden brieff geen veranderinge en geschiede. Dese tijdinge verblijde veelen vande Staeten, soe omdat men hier in tlant seer becommert was om gelt, ende daeromme weynich raets wiste om de Coninginne te contenteren, als omdat sij saegen de goede discretie vande Coninginne, die soe haestelijck om de swaericheyt deser landen desisteerde van een petitie bij heur te vooren soe ernstelijck gedreven.

[Den 19en Novembris]

Den 19en Novembris was het cout weder ende begonst te vriesen gelijck het oick dede den 20en, 21en, 22en ende 23en daeraenvolgende, maer begonst daernaer weder te doeijen. Ontrent den 19en voornt. werde de compagnie voetknechten vanden affgestorven Graeff Ernst van Solms gegeven aen Graeff Ernst van Nassau.

[Den 27en Novembris]

Den 27en Novembris was tschoen weder ende waeren de Staeten Generael heel lange vergaedert om te hoiren het rapport van een geintercipieerden

brieff van Jan Baptista Tassis Veador Generael 1 aenden Coning van Spangien vanden lesten May lestleden, geintercipieert op de Middelzee ende vuyt Vranckrijck (daer men die niet en hadde konnen ontciferen) hier gesonden ende hier bij den Heere van Sint Aldegonde gedecifreert, dwelcke innehiel een heel discours vanden staet vande landen die t'metten Coning houden ende in wat temperature alle saecken daer staen, oick watter voor den Coning te hoopen stont vanden pays ende de prouffijten, die hij in allen gevalle daer vuyt te verwachten heeft, want hij verhaelde eerst de articulen in Zeelant aen Liesfelt ende Maes gegeven, daervan hij in tcorte stelt vier poincten, te weeten: van het deputeren ofte committeren vande persoenen ofte gedeputeerden totten vredehandel, van tvertreck vande vreemdelingen, vande Coningen van Vranckrijck ende Engelant mede in den pays te trecken ende met heur mede te tracteren, ende tlaeste vande religie, daervan hij tlaeste laet vaeren als moetende getracteert werden onder de conditien, ende het derde, omdat vande rebellen naerder soude moeten verstaen wat middel sij hebben ofte weeten om dselve Coningen mede in den pays te trecken, maer eplucheert in tlange t'eerste ende tweede articulen met veel wijtloopende redenen, te weeten eerst gediscoureert hebbende vande redenen die de Staeten mogen beweecht hebben om den pays selffs te proponeren, daer se onlangs den Ertshartoge Ernest sulcken presumptueusen antwoort gegeven hadden (daerinne hij stellende vande inundatien ende hoope van beter te wesen, den rechten gront niet en schijnt te weeten ofte te willen treffen) ende daernaer handelende off den Coning sulcken mistant sal toelaeten, dat den pays getracteert werde door de Gedeputeerden vande provincien met exclusie van hem ende vande zijnen. Seyt dat sulcx bij den Raet van Staete ende hem goetgevonden is, omdat se sien, dat den Coning soe veel wercx op den hals heeft, dat hij overal niet evenwel naer sijn reputatie en kan versorgen, ende dattet daeromme noodich is, dat hij van eenige oirloogen werde ontheft, daerinne hem tprofitelijckste soude wesen de Nederlantsche oirlogen te bevredigen, omdat se de swaerste sijn, daerbij hij verhaelt dat de landen van Hollant, Zeelant ende anderen seer quaet om winnen sijn, mits die seer waeterachtich sijn, ende die den Coning soude verseeckeren dselve onwinnelijck te sijn, en soude hem niet geheel abuseren. Ende hoewel sij genouch verstaen wat vuytcomptste de ongelijcheyt vande partijen metter tijt heeft, nochtans opdat den Coning met meerder macht op andere oirden

sijn saecken mocht vuytvoeren, vonden dien mistant toe te laeten goet, te weeten dat de Gedeputeerden alleenlijck souden commissie hebben vande Staeten vande provincien, maer dat se heur secrete instructie souden ontfangen vanden Graeve van Fuentes met last niet een jota daer buyten te gaen, ende dat de recoursen van alle swaericheyden souden vallen ende gedaen werden aenden Graeve alleen, waermede den Coning hem soe wel soude voorsien, als off de Gedeputeerden bij hem gecommitteert waeren, te meer soe men totte deputatie soude mogen versorgen Coningsche Officieren ofte persoonen selffs met believen vande rebellen, vougende daerbij dat alle de ingesetenen vande landen die t'metten Coning houden seer naer pays haecken, ende soe moede van oirloge sijn, dat indien sij eens die impressie kregen, dat sij het daervoor hielden dat den Coning ofte Spangiaerden geen pays en begeren ende heur dselve beletten, dat se lichtelijck tot desperatie souden commen ende daermede de saecken brengen tot sulcken verloop datter geen redres meer inne wesen en soude, daertoe veele ketters onder heml. schuylende veel souden helpen, waeromme het noodich is dat den Coning de saecke soe verre laet commen, dat den pays alleen op de swaericheyt van eenige articulen bij de rebellen voor te wenden, steuyte, opdat men alsoe dvoors. ingesetenen mach diets maecken, dat niet den Coning ofte de Spangiaerden den pays beletten, maer de rebellen selffs, waerdoor sij beweecht mogen werden met gedult de oirloogen ende incommoditeyten van dien te verdraegen. Noopende het vertreck vande vreemdelingen, verclaerde, dat noch den Raet van Staete, nochte hij sulcx goetvonden, omdat heur saecken daerom in een goede staet waeren, dat de forteressen ende citadellen met starcke garnisoenen waeren beset, welcken staet seer swack ende onseecker wesen soude, als men die garnisoenen wech soude nemen, omdat te beduchten soude sijn, dat se lichtelijck te saemen malcanderen souden verstaen tot groot naerdeel van Sijne Mat. ende de religie, soe omdatter noch veel ketters ende kettersgesinden onder heur sijn, als omdat te beduchten soude sijn dat compatrioten van compatrioten lichtelijck souden beweecht ende tot heure vrijheyt gebracht konnen werden, als men ten tijde vande Pacificatie van Gent gesien heeft. Insonderheyt soe de religie daer meest bestaet in oude luyden, vrouwen ende jonge dochters, die thart ofte de wetenschap niet en hebben een saecke met auctoriteyt staende te houden, ofte heur vande stricken te wachten, dat men daeromme in dat poinct soude moeten antwoorden, dat tselve niet en soude konnen geschieden dan naer sluytinge vanden pays, ende dat men de onmogelijcheyt van dien nemen soude op de

oirlogen van Vranckrijck, om de landen voor de Francoisen niet te blooten. Hiernaer verhaelt hij dattet den Coning in allen gevalle prouffijtelijck is dat men in handelinge trede, seggende indien men niet aff en handelt, dat dan de ingesetenen lichtelijck sullen geloven dat de rebellen tselve met onlijdelijcke articulen beletten, ende indien men affhandelt sal den Coning daervuyt een groot prouffijt voor hem ende religie trecken, overmits in de landen van Hollant, Zeelant ende anderen bijnaest vanden coninglijcke naem niet anders als met onweerdicheyt gesprocken wert, sijnde de glans van dien naem ende de Coninglijcke regieringe, mitsgaeders de kennisse vande Catholijcke religie alleen bij de oude luyden, ende soe de saecken soe lange vuytstaen, dat die commen te sterven, is te beduchten, dat de jonge luyden onder de ketters opgevoet alles ketters sullen werden ende tot sulcke onkentenisse vanden Coninglijcke naem ende obstinaetheyt commen, datter geen hoope meer toe wesen sal, daer ter contrarie de pays geslooten sijnde de Coninglijcke naem bij alleman weder in kennisse ende respect sal commen ende de oude Catholijcken middel hebben heure kinderen in de Catholijcke religie op te trecken, waerdoor ende mits de goede ordre, die men sal konnen stellen op tleven vande Ecclesiastycquen, tpredycken van t'Catholijcke gelooff ende de regieringe ende beleydinge vande magistraeten, niet alleen de religie, maer oick de Coninglijcke naem in corte jairen weder commen soude tot heuren voorgaende splendeur ende hoocheyt. In t'eynde vanden brieff stont, dat hij noch niet vernomen en hadde van eenige sonderlinge naersticheyt vanden Keyser totten pays, maer hadde onlangs affgenomen vuyt seeckeren sijnen brieff, dat sijn meyninge was, dat sijn gesanten souden arbiters vanden pays wesen, daer hij Tassis scrijft meer aff te souden houden, soe se van Toledo ende niet van Duytslant quaemen, omdat hij het daervoor hout, dat de Duytsen gans niet en soucken dat den Coning in t'Nederlant met Spangiaerden gewaepent sij. Vuyt desen brieff kan men aenmercken vier poincten. T'eerste, in wat vougen sij den Vereenichde Staeten meynen te bedriegen metten handel van pays, hoewel dselve soe slecht niet en sijn, dat se die dubbelheyt terstont niet en souden ontdecken, selffs alleer in tracteren te treden als vuyt heuren brieff Liesfelt naergesonden wel op te nemen is. Ten tweeden de vrese die se hebben vande innegesetenen aen heure sijde ende dat se daeromme de garnisoenen niet en souden derven lichten. Ten derden tvermoeden dat sij selffs vande Duytschen hebben in dese vredehandelinge, die sij soe wel als de Staeten Generael suspect houden, ende ten vierden dat soe wel desen Tassis als verscheyden anderen

schijnen den Coning niet te willen scrijven den gront daerop tstuck vanden pays bij de Staeten Generael gedreven wert, te weeten om alle de provincien tegen hem te doen revolteren, daertoe Don Guillaeme van Sint Clement over lange gescreven hadde alle de Nederlantse Heeren geinclineert te sijn, hoewel den Coning sulcken gront wel ruyckende geen genougen in dese handelingen en hadde als vuyt extracten bij Melroy overgeleyt wel te bespeuren is. Daeromme oick den Marquys van Havre soe bange is dat hij bij sijne brieven vanden 4en Augusti daernaer geintercipieert hem seer excuseert van sijne intremise in tstuck vanden pays, ende dat hij daerinne niet gedaen en heeft nochte begeert te doen dan door expresse last vanden Graeve van Fuentes als Gouverneur Generael, ende volgende de instructien bij hem gegeven, belovende oick daerinne niet te sullen doen, dan tgeene hem bij den Coning ofte Graeve voors. van sijnen tweegen sal belast werden, ende hem altoes te sullen houden ende draegen als de alder onderdaenichste dienaer ende vassal vanden Coning, daeromme men te meer stoffs vuyt desen heeft, om niet alleen in alle voorslach van pays wel voordacht te sijn, maer oick om de Duytschen van heur voornemen totten pays te doen desisteren. Des naernoens ontfing men brieven vande Coninginne van Engelant, antwoordende op de brieven vande Staeten, houdende dat sij alleen voor een tijt desisteerde van heure petitie om de groote swaericheyden vande landen wille, daervan de Staeten in heure brieven vermaenden, ende omdat se in tseecker bericht was, datter een groote vloot in Spangien gereet gemaeckt werde tegen heur ende ons, soe versocht sij dat de Staeten 30 scheepen ter oirloge wilden doen equiperen, te weeten 10 van 400 lasten, 10 van 300 lasten ende 10 van 250 lasten ende die van alle nootelijcheyt van geschut, volck ende amunitie doen voorsien, om vervoucht te werden bij heure scheepen ende alsoe gesamenderhant te mogen wederstaen tvoornemen ende roverie vanden Coning van Spangien, ende om die te beter bij heur te mogen houden, versocht, dat de penningen tot betaelinge derselver voor 6 maenden mochten gestelt werden in handen van yemanden bij haer daertoe te committeren, opdat nergens inne eenich retardement quaeme te vallen, ende bovendien versocht, dat men heur een goede quantiteyt buscruyt wilde toeschicken om t'employeren in heur andere saecken. Dese brieven maeckten den Staeten Generael eenige verwonderinge, soe omdat se besnedener ende niet soe ampel en waeren als tgeene de Coninginne te vooren aen Caron bij monde verclaert hadde, als omdattet heur seer beswaerlijck vallen soude soe groote scheepen te moeten equiperen ende

tgansche beleyt mette betaelinge van dien stellen in handen vande Coninginne.

 

In dese maent van November dede de ruyteren vuyte garnisoenen van Gelderlant, Zutphen ende Overijssel verscheyden innetochten in de landen van Munster, Westfaelen, Reeckelijchuysen ende Coelen, daer se seer veel vee ende have plunderden tegen de placcaten vande landen, heur meest funderende op de onmogelijckheyt om te leven mits de cleynicheyt heurder gagie.

 

In t'eynde van dese maent van November waeren de Staeten van Hollant seer lang vergaedert soe op tstuck vande consenten als vander zee, ende nopende de consenten werde last gegeven aen heur Gedeputeerden in de Staeten Generael om te consenteren continuatie vande ordinaris consenten ende gemeene middelen, ende boven dien extraordinarie eerst tot opbrenginge vande somme van 9 hondert duysend gulden tot betaelinge vande verswaeringe vande repartitien, noch 5 hondert duysent gulden om te velde te mogen gebruycken, noch 2 hondert duysent voor den Coning van Vranckrijck tot betaelinge vande Gascons voor noch eenige maenden, ende op t'aenhouden van Sijn Extie noch hondert duysent gulden om verstreckt te werden tot nieuwe forteficatien van tlant ende reparatie vande ouden.

 

Op deselve dach werde de compagnie ruyteren vanden affgestorven Graeve Philps van Nassau gegeven aen sijn broeder Graeff Willem van Nassau, Stadhouder van Vrieslant, ende de vaen ruyteren van Chynsky aen Wessel vander Botselaer, Heer vander Merwen, ende de compagnie voetknechten vanden voorn, Graeff Philps was lang te vooren vergeven aenden Lieutenant Gerrard Storm van Wena. Op t'midden van dese dachvaert quaemen eenige Gedeputeerden van Zeelant verthoinen dat die van Hollant ende Zeelant altoes ende van outs in een naerder verbont met malcanderen gestaen hadden, ende dewijle nu soe veel geseyt werde vanden voorslach vanden pays, die den Keyser ende Rijcxfursten ofte den Cardinael van Oistenrijck mogen commen te doen, soe versochten se met die van Hollant nopende dat stuck in naerder ende secreete communicatie eens te commen, ten eynde bij beyde de provintien daerop vaste resolutie mocht genomen werden, om te weeten waernaer te dirigeren ofte wat te eyschen, ingevalle den pays soe heftich aengedreven werde, dat men niet ontslaegen en const werden van in communicatie ofte tracteringe van dien te treden, daerop de Staeten van Hollant verclaerden daertoe wel gesint te sijn, mits dat die van Zeelant heur wilden conformeren met die van Hollant in tstuck vande convoyen ende licenten ende vande bevrijdinge

vande zee, ende dat se daertoe wilden verstaen dat alle de middelen vande convoyen ende licenten mochten commen in eenen borse, vuyt welcke oick alle equipagie met gemeen consent soude gedaen werden, daertegens die van Zeelant wederom versochten redres van heur quote. Ende soe die van Hollant presenteerden Gedeputeerden met volmacht in Zeelant te seynden, indien men op alle die poincten een solemnelen dachvaert wilde leggen, sijn de voors. Gedeputeerden, hebbende daertoe hoope gegeven, weder vertrocken.

[Den 1en Decembris]

Den 1en Decembris was het schoen cout weder, maer regende veel den 2en, 3en ende 4en ende begonst te vriesen op den 5en, 6en ende 7en.

[Den 8en Decembris]

Den 8en ontlaete het weder, maer begonst den 9en wederom heel starck te vriesen ende vroos seer totten 17en toe, met veel sneeus, die den 11en, 12en ende 13en viel, in vougen dat alle de groote stroomen al gelegen ende bevroosen waeren, waeromme een groote schrick ende vrese was in de landen vande Betue, Velue, Alleblasserweert ende Crimpenderweert ende in meer andere plaetsen in Hollant ende tStift Utrecht, daervuyt d'ingesetenen ten platten landen met meenichte naer de steden vlooden, te meer soe men den 13en tijdinge creech, dat den viant alle sijne ruyteren hadde laeten commen ontrent Thienen, Sichenen, Diest ende andere plaetsen daer ontrent, soe men meynde om daermede over het ijs een rooff te doen, twelcke voor die tijt verhindert ende van God Almachtich niet toegelaeten en werde.

[Den 16en Decembris]

Ontrent den 16en Decembris scheyde de vergaederinge vande Staeten van Hollant, die nu soe lange geduyrt hadde, op dewelcke in tlaeste mede goetgevonden werde, als te vooren in de Staeten Generael voorgeslaegen was, dat men metten eersten een eerlijcke deputatie mocht senden naer Engelant, als vande persoonen vande heeren van Brederode, den Tresorier Valcke ende noch een ofte twee daertoe te deputeren, om de Coninginne te vertoonen de redenen die de Staeten Generael beweecht hebben om den Coning van Vranckrijck te assisteren ende daerinne alsnoch te continueren. Item haer te verthoinen grondelijck den staet deser landen ende mitsdien de onmogelijcheyt om haer voor dese tijt van heur gedaen secours te rembourseren. Ten derden om haer te versoucken in haer secours te willen continueren, ende ten vierden om met heur te beraemen ende arresteren tsecours van scheepen, dat dese landen haer souden hebben te doen ende bij te vougen, ingevalle dat eenige vloote vuyt Spangien op haer ofte den Staeten mocht gesonden werden. Ende omdat men over eenigen tijt verstaen hadde dat den Graeve van Egmont van meyninge

was weder in dese landen te commen, was al op den beginne vanden voors. dachvaert geresolveert, dat men hem een brieff tegen senden soude, daerbij de Staeten hem versoucken souden niet te commen, maer volgende den teneur van heur voorgaende resolutie in Vranckrijck te blijven, doch omdat de brieven niet terstont gedepescheert en waeren ofte anders opgehouden, quam denselven Graeff in den Haege noch geduyrende de vergaederinge ende alleer eenige brieven naer hem vuytgingen, ende begonst terstont te versoucken pure hantlichtinge van sijne goederen, om die naer sijn welgevallen te mogen doen administreren, daerinne niet en const gedaen werden, soe om tscheyden vanden dachvaert, als dat niemant tot sulcx gelast en was.

[Den 17en Decembris]

Den 17en Decembris begonstet heel starck te doeijen ende bleeff doeijende ende slap betrocken weder met veel regens totten 28en deser toe tot verblijdinge van veele menschen, ende insonderheyt den innegesetenen ten platten landen. Hoewel de Staeten Generael al in Junio gescreven hadden aenden Keyser seeckeren brieff aentwoordende op een brieff bij den selven in Martio aen heur gesonden ende daerinne verclaert dat de deputatie vande Fursten ende Heeren tot middelinge vanden pays bij t'rijck gedaen, niet veel en soude vuytrechten, mits men hier te lande geensins gesint en was metten Coning van Spangien te handelen ofte te reconcilieren, omdat se wel wisten dat den selven Coning ende alle de Spangiaerts niet en sochten dan heur te bedriegen ende te tyranniseren ende te wreecken den wederstant die den Coning tot noch toe was geschiet, ende hadden derhalven versocht indien de meyninge was eenigen pays tusschen den Coning ende de Staeten te midelen, dat hij de gedeputeerden wilde doen terugge blijven. Nochtans verstaende dat de gedeputeerden (als namentlijck de Churfursten ende Ertsbischoppen van Ments ende Coelen, den Administrator van Saxen, den Palsgraeff van Nieuburch, den Bischop van Saltsborch ende de steden Nurenborch ende Coelen) heur gereet maeckten om in persoen, te weeten de heeren ende legaeten vuyte steden, hier in tlant te commen, ende daeromme vresende dat sulcx onder den gemeynen man wel eenige alteratie mochte maecken, soe se hier quaemen, soe hebben se geraeden gevonden noch naerder heure herwaerts comptste aff te keeren, ende daertoe genomen pretext vuyte brieven van Tassis voors. Ende hebben ontrent den 22en Decembris niet alleen aenden Keyser, maer oick aende voors. Fursten ende gedeputeerden in particulier overgesonden een dubbelt vande brieven van Tassis, ende gescreven dat sij daer vuyt genouch verstonden dat men niet van meyninge en was, ter goeder trouwen met heml. te

handelen, maer dat den Spaenschen raet heur socht te bedriegen, die selffs soe boos was, dat se de goede meyninge vanden Keyser, van t'rijck ende vande gedeputeerde Fursten ten archste duyde, als vuyt dien brieff te bespeuren is, waeromme sij gansch gesint waeren tot geen handelinge te verstaen, ende versochten daeromme den Keyser, dat hij dselve gedeputeerden niet en soude senden, ende aende Fursten ende gedeputeerden, so se noch niet op wech geslaegen en waeren, dat se op wech niet en wilden slaen, ende soi se op wech waeren, dat se terugge wilden keeren, ofte soi se desen niet tegenstaende voorts toogen ende in t'aen ofte innecommen deser landen niet bejegent en werden als heure qualiteyt wel meriteren soude, soe verclaerden de Staeten Generael, dat se heur daervan wel wilden houden voor geexcuseert, te meer, soe sij, om heur tegen dese loose practyquen der Spangiaerden te waepenen, ordre aen heure garnisoenen gestelt hadden om alle emissarios van desen pays te attrapperen ende bij den hals te vatten, twelcke in de brieven bijgevoucht was, om de Fursten ende Gedeputeerden een vrese ofte naerdencken van qualijck getracteert te werden, te maecken ende in te drucken ende daermede vande reyse te deterreren, achtende veel tot ruste vande landen gedaen te hebben, soe men kan beletten dat se in persoen niet en commen.

[Den 23en Decembris]

Ontrent den 23en Decembris waeren een goet deel vande garnisoenen van Brabant bijeen geruckt om de Italiaenen die in de Peelt gecommen waeren te slaen, maer mits onder heml. een groote jalousie was, ende sij daeromme niet soe haest voorts en toogen als de saecke wel vereyschte, sijn de Italiaenen gewaerschout, ende vertoogen ontrent twee vuyren te vooren als sij aenquaemen. Der Staeten volck waeren alle de ruyteren van Brabant, ende ontrent 1000 mannen te voet, ende de Italiaenen en waeren niet dan 600 peerden, ende evenwel vreesden veelen, soe se aenden man gecommen hadden, dat der Staeten volck niet veel gedaen souden hebben, maer mogelijck selffs geslaegen sijn geweest, om heur groote desordre ende dvoors. jalousie wille toecommende dat d'een van d'ander niet en wilt gecommandeert wesen, daermede sij een schoinen buyt ontsaeten, omdat men in tseecker wel wiste dat de Italiaenen wel 80.000 gulden onverdeylt bij heur hadden, gecommen vande brantschattingen.

[Den 25en Decembris]

Den 25en Decembris waeren de drie vaenen ruyteren vuyt Nieumegen vertoogen om te gaen naer tlant van Valckenborch ende aldaer te slaen t'regement van Tijsseling, dat op verscheyden dorpen daer lach, maer commende ontrent Ruremonde, hadden advertissement dat ontrent de stadt lach de vaen ruyteren Neapoliteyns van Colo Mario, waeromme sijluyden

terstont resolveerden daerwaerts te gaen om die te slaen. Dan Colo Mario, lont geroocken hebbende, sat op ende passeerde met alle de ruyteren door de stadt, ende dede die logeren in de voorstadt op d'andere sijde. Hiervan de ruyteren van Nieumegen op den avont verwittich sijnde, passeerden over de Roere ende beclommen de voorstadt des nachts ten 11 vuyren met ledderen, ende daerinne gecommen sijnde, kregen vande selve vaene 38 sadelpeerden ende sloegen 8 ruyteren doot, sonder yemant te vangen, omdat sij degeenen waeren die den broeder vanden Heere Vere over de Lippe op de rencontre van 2en Septembris soe leelijcken omgebracht hadden. De andere ruyteren ontquaemen het. In dit innenemen werden mede eenige borgers in de voorstadt woenende geplundert. Dit gedaen saegen de ruyteren van Nieumegen wel, datter nu op t'regement van Tijsseling niet te doen en was, omdat se alomme ontdeckt souden sijn, ende dattet daeromme goet soude sijn te salveren tgeene sij alreede becommen hadden, waeromme sij den pas naer Maseyck naemen om daer de Maese te passeren ende naer Heusden te commen, twelcke sij den 26en deden ende den 27en op den naernoen commende in de meyerie vanden Bosche ontrent Sint Oederoye, hebben bejegent Monsr. de la Cochel Gouverneur van sHartogenbosch metten Procureur Generael vanden Coning, die naer Bruessel wilden, geconvoyeert bij de vaene ruyteren vanden Bosch ende ontrent 100 mannen te voet, daerop sij terstont oick chergeerden ende sloegen een goet deel vande voetknechten doot, nemende den Capiteyn gevangen ende dreven veele ruyteren met Cochel ende anderen op een huysken, daerbij staende, twelcke de Nieumeegsche ruyteren terstont belegerden ende naemen tnederhoff inne, daer se meest al de peerden ende eenige ruyteren vande vaene vanden Bosch ende de bagagie van Cochel creegen, maer omdat Cochel metten Procureur Generael ende anderen op een toorn was geweecken, die de voors. ruyteren niet en conden forceren, soe om de starckte van dien, als dattet heur ongelegen was lang daer te blijven, sijn de ruyteren hem verlaetende door getoogen naer Heusden, hebbende van die vaene wel 60 seer goede peerden becommen. Dese vaene was seer wel bereden ende gewaepent ende hadde nu eenigen tijt seer veel victorien ende advantaigen op der Staeten volck gehadt, soe dat se wel ontsien was, maer sullen nu mede moeten leeren een ander te ontsien, wesende gemeynlijck tgevolch van alle nederlaegen onder den crijsluyden. De ruyteren van Nieumegen hadden meest lange pistolen op de Fransche maniere, die heur in dese charge seer veel voirdeels deden, ende sij brachten desen buyt ongeschent in heur garnisoen, wesende dese

de tweede fortuyne, die sij onlangs gehadt hebben om heur weder te monteren.

[Den 28en Decembris]

Den 28en Decembris lietet hem aensien als soude het wederom beginnen te vriesen, maer begonst des anderen daechs weder slap weder te werden ende bleeff slap ende weeck met veel reegens tot al verre in tvolgende jaer.

 

In dese maent December werde den jongen Prince van Condé te Paris gebracht, naer veel swaericheyden bij die van Rochelle ende den adel vande religie daerinne gemaeckt, maer eyntelijck met contentement van beyde partijen, om in t'ooch te voldoen t'articule vande absolutie vanden Coning, daerbij hij belooft hadde den voors. Prins in de Catholijcke religie te doen opvoeden, waeromme oick hem een Catholijck gouverneur gegeven werde, hoewel men achte dat hij meest soude blijven onder tbeleyt van sijn grootemoeder de Vrouwe van La Trimouille. Tot Paris sijnde werde hij nochmael bij den Coning verclaert ende erkent soin vanden Prince van Condé, erffgenaem vanden selve, eerste Prince vanden bloede ende eerste successeur vande croen soe den Coning sonder kinderen compt te sterven.

 

In dese selve tijt hadde den Coning van Vranckrijck belegert ende nu lange beslooten gehouden de stadt La Fère op de Oyse gelegen, in meyninge die bij gebreck van vivres ende nootelijcheyden te becommen.

 

Den Biscop van Ceulen arbeyde in dese tijt seer om sijn neeff den jongen Hartoch van Beijeren te maecken Churfurst ende Biscop van Coelen, daertoe scheen dat hij mettertijt wel mochte commen.

 

In de naersomer van desen jaere liepen vuyt Engelant ontrent 27 oirlochschepen, daerover Draeck ende Haukens commandeerden, die men in dese maent verstont dat aengelopen waeren in America in lant bij Nombre de Dios ende tselve ingenomen hadden, wesende een vande havens daer de Indievaerders gout laden ende daarom van goede importantie om gout van daen te brengen ende de Spaensche navigatie op dat lant te infesteren, in meyninge wesende oick Panama in te nemen, om so de heele engte ofte hals van America in heur gewelt te brengen. Hadden oick een aenslach gehadt op Porta Rica, maer waeren alom bij de Spangiaerden voorcommen, so dat se noch Porta Rica noch Panama konden krijgen, ende daerom weder mosten vertrecken, hebbende Nombre de Dios ende eenige andere plaetsen geplundert ende goeden buyt becommen. Haukens was gestorven alleer te Porta Rica te commen, ende Draeck afvarende was mede sieck geworden ende te Porta Bella gestorven, commanderende naer sijn doot den Ridder Bosquerville. So tschijnt waeren sij al van te vooren

vercontschapt in Spangien ende daerom Don Pedro Tello met eenige fragaten daer heen gesonden die een van Draken scheepen hadde genomen ende daeruyt te meer heur voornemen verstaen, als mede was uyt eenigen die in Canarien op lant geloopen ende gevangen waeren. In Spangien was evenwel om desen sulcken rumoer dat men van nieus arrest op alle schepen hadde gedaan.

 

Hiermede eynde tvoors. jaer van 15951, hebbende meer gedient tot voirdeel vanden Coning van Spangien als vande Staeten Generael, ende laetende elckeen met groote devotie verwachten, wat veranderinge mede sleepen sal de comptste des Cardinaels van Oistenrijck metten Prince van Orangien. Want wesende des Cardinaels voornemen ende practijcquen om Marseille onder de Spangiaerden te brengen genouch belet mette comptste des Hartogen van Guyse in Provencen, die dselve stadt alomme beset ende de forten aende haven innegenomen hadde, ende daerdoor genouch wech ggenomen de hoope, die hij tot heel Provence hadde, te meer soe meest alle de steeden ende Eedelen den Hartoge van Guyse waeren toegevallen, hadde hij Cardinael tgeluyt laeten loopen ende vuytstroijen dat hij in Januario toecommende tot Bruessel soude commen, dat oick in sijn geselschap soude commen den Prince van Orangien, daertoe men tot Bruessel sijn hoff schoen gemaeckt hadde, ende hadde hij selffs vuyte landen onder de Staeten staende versocht te trecken seeckere somme van penningen tot sijnder onderhout, daerop de curateurs van tsterffhuys van H. M. den Prince van Orangien (mits de suster niet seer willich en was yet te senden) naer Bruessel op wissel overgemaeckt hadden op den 29en Decembris de somme van thien duysent gulden, opdat men den Prince geen oirsaecke en gaff van miscontentement, ende men middelertijt sien mochte, waertoe sijn actien souden tenderen om daernaer hem te mogen reguleren ende op alles te ordonneren soe men dan bevinden sal te behoiren. Veelen waeren mede seer curieus om te weeten watter van desen grooten voorslach vanden pays commen soude ende off Albertus dien aengaende oick soe ample commissie hebben soude, als men vuytgaff, omdat ten regarde van sijn broeder Ernestus naederhant bleeck, dat hij geen last gehadt en hadde, niet tegenstaende alle den voorgaende vuytgeeff van dien. Oick off de

Duytschen noch yet doen souden ofte om tscrijven aen heur gedaen desisteren, daervan alles mitsgaeders vande vuytcomptste vande Fransche saecken den tijt sal moeten leeren, soe ten regarde vande landen van Picardie als van Provencen, want hoewel een burger van Brignolles getracht hadde den Hartoge van Espernon te doen springen, soe en was hij nochtans niet doot gebleven nochte oick noch vuyt Provencen vertrocken, niettegenstaende meer als 25 van sijn Edelen gesprongen waeren, soe dattet wel schijnt dat Vranckrijck noch de roede niet en is ontrocken, maer naer apparentie hem aen laet sien als off God almachtich noch wonderlijck sijn hant over dat moordadich volck ende lant wilde vuytstrecken, die nietemin hier te landen ende aldaer alle dingen sal schicken ende dirigeren tot vuytbreydinge van sijn eere, soe hij in sijn goddelijcken raet tot saelicheyt der armer menschen sal bevinden te behoiren. Die alleen sij eere ende prijs van eeuwicheyt tot eeuwicheyt.

 

EINDE DES TWEEDEN BOECKX.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen


Over dit hoofdstuk/artikel

datums