Journaal. Deel 1, boek 2

Thuys te Weert belegert.

[Den 25^en Octobris]

Den 25^en Octobris was tschoen weder ende werde alle tgeschut schoen gemaeckt ende tscheepe gedaen op 4 halve canons naer, die men meynde mede te nemen om thuys te Weert te beschieten, daertoe van daege daerwaerts toogen de regementen van Vere ende den affgestorven Graeff Philps mette cavalerie in tlant te Zutphen ende Overijssel in garnisoen gedestineert met last thuys op te eyschen, ende soe sij t'niet en willen opgeven, dat men dan te nacht tgeschut planten soude, ende dat Sijn Ex^tie op morgen mettet leger vertrecken soude ende waert noot daer mede commen, in welcken gevalle men de 32 mannen, die men seyde dat daer op waeren soude den beck breecken, volgende welcke last op den naernoen vertoogen

[p. 687]

sijn de ruyteren ende soldaeten voornt. met 3 halve canons (mits dat tvierde bij gebreck van treckpeerden niet en const mede gebracht werden) om daerwaerts te gaen, dewijle men in tleger alle saecken aenstelde om op morgen te vertrecken. Tvoors. volck commende voor Weert dede thuys op eyschen, daerop die van binnen antwoorden tselve niet over te willen geven, maer behouden, te meer soe sij van daege ende bij hasart renfort van 15 soldaeten van Grol gekregen hadden, die op hasart vuyt gegaen ende om t'aencommen vande voors. trouppen daerop geweecken waeren, waeromme men des nachts de drie stucken dede planten, hoewel heel verde daervan. Desen dach werde Capiteyn Bagnol, Sergiant Major van de Engelsen in particuliere questie van Capiteyn Haman Jaxley seer periculeuselijck gequest.

[Den 26^en Octobris]

Den 26^en Octobris was tschoen weder ende vertooch tleger heel vrouch van Bisselich. Voor reedt Edmont (commanderende over t'tegement van Chynsky) met 4 vaenen ruyteren, daernaer volchde den Drost van Zallant ende Risoir met heure ruyteren, daernaer de guarde mette compagnie van Hohenloe, naer dien de Vriesen ende Duvenvoorde ende eyntelijck Brant met sijn vendelen, ende werden beslooten bij de ruyteren vande regementen van Baelen ende Parcker, ende quaemen alsoe mettet leger tot Dornick, tusschen Emmerick ende Rees. De scheepen bleven eenigen voor Rees (daer mede bleven de ponten mettet geschut ende scheepbrugge) ende eenigen voeren naer sGraevenweert, anderen naer Arnhem ende Nieumegen. Vere sijnde voor Weert dede des morgens heel vrouch daerop schieten, maer omdat tgeschut soe heel verde affstont, en dedet sulcke operatie niet als men wel meynde dattet gedaen soude hebben, daeromme die van binnen te meerder moet greepen om thuys te houden ofte een goet appoinctement te becommen. Dit Vere siende dede langsaemelijck schieten, ende Sijn Ex^tie van alles verwittigen, mitsgaeders dat hij de volgende nacht tgeschut naerder soude doen stellen, versouckende meerder coegels ende cruyt, twelcke Sijn Ex^tie hem noch op den avont sont tot 150 schooten toe. Des nachts dede Vere 2 stucken in de kercke, die dicht aen thuys stont, brengen, ende gaeten in de kerckmuyre maecken om door te schieten ende het derde stuck dede hij mede veel naerder op den wech planten.

[Den 27^en Octobris]

Den 27^en Octobris was tschoen weder ende begonst Vere heel vrouch op Weert te schieten, ende naer eenige scheuten gedaen, begonnen die van binnen te parlamenteren ende gaven eyntelijck thuys seer confuselijck over, alleen op tseggen van Hopman Schaeff, dat men heur crijsgebruyck

[p. 688]

doen soude, twelcke bij Vere daernaer verclaert werde te wesen dat sij alles hangen mosten, omdat se voor soe een gat tgeschut verwacht hadden, ende dat Sijn Ex^tie sulcx gebooden hadde, ende wilde derhalven dat de 26 mannen op thuys sijnde stroy souden trecken om d'een helft die tcorte stroy soude trecken te doen hangen met Pruys, die op thuys gecommandeert hadde vuyten naem vanden Graeven van Hohensolderen, die de dochter van Culenborch getrout heeft. In trecken van tstroy maeckten sij eerst groote swaericheyt, dan siende eyntelijck dattet wesen most toogen het stroy ende vuyte 13 die tcorte stroy hadden, werde aen eenen tleven geschoncken, mits dat hij de anderen ophing, twelcke hij dede, ende hing eerst Pruys op, die aff ofte door de strop vallende in twaeter viel ende bij de Engelsen ondergehouden werde ende verdronck, de anderen werden daernaer tot 11 toe gehangen, maer den lesten werde mede tleven geschoncken. De 15 soldaeten van Grol die bij hasart daerop gecommen waeren als voorseyt is, werden op heur rantsoen ende quartier laeten gaen, soe omdat se op thuys noyt gelegen en hadden, als omdat se pasceele hadden van Graeff Jan van Stierum. De 13 vrijgetrocken soldaeten metten beuyl liet men mede gaen. Thuys werde gespolieert van alles datter op was, de vrouwen werden geleyt naer Iselburch ende op thuys toogen eenige Engelsen, dan op den nacht quam daerop de halve compagnie van Spaen die tot Anholt lach ende trocken doen de Engelsen daer weder aff. Vere dede tgeschut ende amunitie weder naer Rees voeren om aldaer tscheepe gedaen te werden ende bleeff dien nacht met sijn volck noch voor thuys. Sijne Ex^tie hielt desen dach tleger mede stille tot Dornick, om naer de vuytcomptste van Weert te wachten.

[Den 28^en Octobris]

Den 28^en Octobris was t'mistich weder ende begonst snachts seer te regenen. Desen dach vertooch Sijn Ex^tie mettet leger naer Elten, alwaer tvoetvolck in scheepen bestelt werde ende de Waele, den Rijn ofte Isale affgesonden werden naer heure garnisoenen. De ruyteren naer Brabant gedestineert toogen in de Betue ende die vande quartieren van Zutphen, Overijssel ende Groeningen (daer drie vaenen souden leggen) toogen naer heure garnisoenen, ende Sijn Ex^tie quam op den avont met Graeff Willem ende d'andere heeren tot Arnhem, ende Vere desen dach van Weert vertreckende quam logeren tot Dornick.

[Den 29^en Octobris]

Den 29^en Octobris was tschoen weder ende scheyde tvolck van Vere mede vanden anderen om in garnisoen te gaen. Sijn Ex^tie bleeff mette Heeren tot Arnhem, daer des avonts Vere mede quam, om op de begraeffenisse te wesen vande Graeven Philps van Nassau ende Ernst van

[p. 689]

Solms voornt. Men creech voorts tijdinge, dat den viant met meest al sijn volck ontrent Maseyck was blijven leggen aende Maese op den Gulicsen bodem onder het dexel dat de Spangiaerden muyten, om alsoe met eenich pretext op den boer te blijven leggen¹.

1 De Prins, die, zoo als op verschillende plaatsen van het journaal blijkt, zijne troepen voortdurend had geoefend, nam de noodige maatregelen om de exercitiën voor het eerst ook gedurende den winter in de garnizoenen te doen voortzetten, en uit alles blijkt, hoe hij vast besloten was zijne eenmaal gevestigde denkbeelden omtrent dit punt, in weerwil van den tegenstand en van de bespotting van velen, in praktijk te brengen. De volgende aanteekeningen uit de Resolutiën van den Raad van State kunnen tot bewijs daarvan dienen:
18 November 1595. Die Heere Thesaurier Generael, ontboden sijnde geweest bij Sijn Excellentie, rapporteert, dat Sijn Excellentie nodigh vindt, dat die 's lands compagnien overal in die garnisoenen in krijgsoeffeningen geoeffent worden, ende dat oversulcx die Sergeant Major vanden Leger Sidnisky, ende voorts die Sergeanten Majors van die regimenten, als namentlijck Bruges, Brandt, ende Merlijn, daertoe geemployeert ende voor eenigen tijde totte garnisoenen geschickt werden. Waarop gedelibereert, ende geresolveert, dat tot dit behulp, den voorsz. Sidnisky sal genieten twee gulden 's daags, boven sijn ordinaris tractement, 't welck hij buyten den leger is genietende, ende sijne vrachten daertoe vrij, ende die andere drie elck dertig stuijvers 's daags, oock boven hare vragten, ende haer ordinaris tractement buyten 't leger; ende dit alsoo Sijne Excellentie aangedient sijnde bij den voorsz. Heere Tresorier, die nu wederom rapporteert, dat Sijne Excellentie agt, dat Sidnisky wel, tegen die drie andere, behoorde te hebben drie gulden 's daegs, midts sijne qualiteyt. Fiat et habeat drie gulden 's daegs.
20 November 1595. Des nanoens ... Is mede goetgevonden, omme die soldaten te doen exerceren, dat men die compagnien meer kruyt sal uytdeelen, na dat se van musquettiers en schutten sterck sijn.
20 December 1595. ... Sijne Excellentie begeerende mede te weten off oock aenden frontieren was geschreven, omme den crijgsvolcke eenig vorder pulver uyt te deylen, dewijlen die Sergeant Majors uytgeschickt waren, om het crijgsvolck te exerceren; is daerop geresolveert dat men aende provintien sal schrijven, ende oock aende commisen vande principaelsten magasijnen; dewijlen goedt is gevonden, dat men die Crijgsluyden sal doen exerceren, dat men verstaet, dat jeder compagnie ter maendt een derde part meer kruyts sal mogen uytgedeelt worden, gedurende den tijt dat se hen exerceren; waernae men verstaet, dat die commisen vande ammunitien hen sullen hebben te reguleren, dat die vande provintien hare particulieren commisen sulcx mede willen enjongeren.
Graaf Willem Lodewijk van Nassau stond hem bij dit alles trouw ter zijde. Dat hij zich door het invoeren dier nieuwigheden aan de spotternij van velen zou blootstellen, hield hem niet terug, hoewel hij zeer goed inzag, dat hij ook die soort van tegenstand zou hebben te overwinnen, zoo als blijkt uit het slot van den brief, dien hij den 8sten December 1594 aan Maurits schreef. Deze brief, berustende in het archief van Zijne Majesteit, en gedeeltelijk medegedeeld in de Archives de la maison d'Orange Nassau, hebben wij hierachter in zijn geheel als Bijlage III opgenomen.