Reis naar IJsland, Jan Mayen en Spitsbergen met den jagtschoener Foam, in het jaar 1856

Derde brief.

Loch Goil. – De overlevering van den Clan Campbell.

Oban, 5 Junij 1856.

Zelden heb ik mij zoo verheugd over een uitstapje, als over dat van gisteren. Aan de lucht, rook, leven en morsigheid van Greenoch eindelijk ontkomen, zagen wij ons plotseling midden in de Hooglanden van Schotland verplaatst, welke in den zonneschijn van een heerlijken zomerdag prijkten. De aanblik was voldoende, om het hart met verrukking te vervullen, en mijn IJslander gevoelde dit even zeer als ik.

Nadat wij de met tallooze schepen verlevendigde Clyde overgezet waren, wier golven in den zonneschijn dansten en glinsterden, schoten wij het stille Loch-Goil binnen, welks rustig water in de schaduw van het gebergte eene andere natuur scheen toe te behooren, dan de ruischende gele stroom, met schepen beladen, dien wij zoo even verlaten hadden. Wij waren inderdaad in den tijd van tien minuten als in eene andere wereld verplaatst, eeuwen terug van het Britanje ten zuiden van de Clyde met zijne snuivende stoommachines, met zijnen kolendamp en zijne snorrende spinmolens.

[p. 4]

Nadat wij drie uren gezeild hadden, bereikten wij het einde van het meer. Daar namen wij eenen wagen, en reden op den slechtsten bergweg van Europa naar het vaderland van de krijgszuchtige Campbells. Een verdere togt van drie uren bragt ons door een wild, onvruchtbaar dal op de hoogte van de Glimmerschiefer rotsen, die, naar den Westelijken oever van Loch-Fyne afloopende, aan onze oogen een wondervol uitzigt ontsloot, welligt het liefelijkste, dat Schotland heeft aan te wijzen.

Diep beneden onze voeten lagen de blaauwe wateren van het meer, die zich aan beide zijden van het gebergte heen kronkelden. Tegen ons over, omsloten door eenen gordel van vlak weiland en golvende korenvelden, blonk aan de zeekust, als een edelgesteente, de kleine stad Inverary, terwijl aan de regter zijde te midden van groene grasvelden, bloeijende tuinen en begroeide oevers, waarvan het struikgewas zijne takken tot in het water laat afhangen, de donkere torens van het slot zich verhieven. Het geheel was omgeven door een amphitheater van verbrokkelde porphyr-heuvels, over wier rotsen, met dennen gekroond, de blaauwe, kale bergspitsen van Lorn uitstaken.

Het was een volkomen beeld van rust en afzondering, en ik erken, dat ik er trotsch op was, mijnen metgezel deze kroon van den adellijken zetel van ons eiland te kunnen toonen – den zetel van den stam eens adellijken geslachts, welks naam op de bladen van zijne landshistorie blinkt, als het gouden schrift in een rijk geillumineerd missaal.

Terwijl wij naar het strand afreden, trachtte ik Sigurdr door eene schets van het lot van het huis Argyll den tijd te korten.

Ik verhaalde hem, hoe voor tijden drie krijgslieden van het groene Jerne uittrokken en zich in de wilde dalen van Coval en Lochow vestigden; hoe een van hen, de zwarte Brachdan, uit liefde voor de blaauwoogige Eila, aan een geleidenden draad, de golf doorzwom, toen aan een henneptouw en ten laatste aan eene ijzeren keten; maar, ach, ditmaal verdween de te zwaar beladen held bij den terugkeerenden vloed in den draaikolk; hoe Diarmid O'Duin, d.i. zoon van den Bruine, met eigen hand het magtige everzwijn versloeg, welks kop nog

[p. 5]

boven het wapenschild van de Campbells dreigend uitsteekt; hoe in lateren tijd, toen de zoon van den vermoorden Duncan, naderhand de groote Malcolm Canmore, nog aan het hof van zijnen oom in Northumberland als een verbannene leefde, hoe vóór dat het Birnam-woud tegen Dunsinane was aangerukt, de eerste Campbell, d.i. Campus-belles, Beauchamp, een Normandisch ridder, neef van den Veroveraar, de hand van Lady Eva verwierf, de eenige erfgenaam uit het geslacht van Diarmid, en hierdoor eigenaar van het land en de heerschappij van Argyll werd, – hoe zes geslachten, elk in zijnen tijd beroemd werden, hoe de dappere Sir Colin voor zijne nakomelingen eenen titel verwierf, trotscher dan een mensch schenken kan, onvervreemdbaar, door geen parlementsbesluit te bereiken, want zelfs na het verlies van den hertogelijken- of grafelijken kroon bleef het hoofd van den Clan Campbell altijd nog Mac Calan More, – en hoe ten laatste dezelfde Sir Colin bij String of Coval voor het zwaard van den gruwzamen krijgsman bezweek, wiens kleindochter bestemd was, de waardigheden van het huis, zonder erfgenaam, op de nakomelingen van zijnen verslagen vijand over te dragen; – hoe Sir Neill bij Bannockburne aan de zijde van Bruce kampte, met wiens zuster hij gehuwd was; – hoe Colin, de eerste graaf, naar de hand dong van Lady Isabel, uit het geslacht der Somersed van de Lords of the Isles, en toen hij hare hand verwierf de galeijen van Lorn bij het wapenschild van de Argylls voegde, hoe de volgende graaf bij Flodden viel en zijn opvolger niet minder ongelukkig bij Pinkie vocht; – hoe Archibald, de vijfde graaf, wiens gemalin met de koningin, hare half-zuster, aan tafel zat, toen Rizio vermoord werd, op het veld van Longside stierf, niet door den arm des vijands, maar door Gods hand getroffen; – hoe Colin, graaf en generaal op vijftienjarigen leeftijd, met tranen in de oogen met geweld uit het ongelukkige gevecht van Glenlivet gerukt werd, waar zijne dappere Hooglanders door het geschut van Huntley en Errold weggemaaid werden, om in latere jaren op Spaanschen bodem op nieuw zijne sporen te doen vergulden.

Toen vertelde ik hem van den grooten opstand, en hoe in

[p. 6]

het midden van de stormen, welke de volgende vijftig jaren beroerden, de grimmige Markies Gillespie Grummach – wegens zijn scheelzien zoo genoemd, – Montrose's noodlottige vijand, goed en bloed in den strijd op het spel zette, waarin de vurige gemoederen van dien tijd ontbrand waren, en de schuld met zijn hoofd betaalde, kalm, zooals het een waar edelman betaamt, een voorbeeld, dat zijn zoon, – twee maal reeds het schavot ontkomen, eenmaal door eene dochter uit het dappere huis Lindsay – wederom gevangene en op nieuw rebel, dewijl er vier jaren aan ontbraken om patriot te zijn – zoo waardig volgde; – hoe eindelijk de wolken van het noodlot verdwenen en eer zich opeen hoopte, waar slechts verdienste was geweest; hoe de glorie der martelaars, bijna erfelijk geworden, in het naaste geslacht voor eene hertogelijke kroon week, waarvan het nieuwe goud een vrolijker glans zou verwerven, door hem

Geboren, om met magt en grootheid te regeren,
Met eigen kracht als held en staatsman zich doen eeren,

die Walpole in het kabinet trotseerde en in Marlborough's zege bij Ramilies, Oudenaarde en Malplaquet deelde, – hoe op het oogenblik, waarin wij spreken, de erfgenaam van al deze roemvolle herinneringen, het jeugdige hoofd van dit vorstelijk geslacht, op den ouderdom van negen-en-twintig jaren door de mannelijke kracht van zijnen geest en de erfelijke onafhankelijkheid van zijn karakter het vertrouwen zijner landgenooten en eenen zetel in den raad zijner koningen verworven heeft.

Nadat ik Sigurdr pligtmatig met de overleveringen der familie had bekend gemaakt, voerde ik hem, zoodra het meer te bevaren was, naar het slot, om bij het beschouwen der schilderijen en de familiestukken als cicerone te fungeren. De blinkende geweren, in orde geplaatst, wier vuur dood en verderf bij Culloden verspreidde; – het beeld van de schoone maagd, twee maal hertogin, en door den schilder met eene zonnebloem afgebeeld, die zich van de zon afwendt, om haar in het aan-

[p. 7]

gezigt te zien; – dan Gillespie Grummach zelf, donker en grimmig ziende, als in zijn leven; – de horen, waarvan het geschal van de poort der Hall tot Dunnaquaich reikte; – de schoone beukenlaan, welke de oude markies geplant heeft, en die nu met hare oude, graauwe stammen en nederhangende takken aan de kloostergangen van eene oude abdij doet herinneren; – het dal van Esechasan, waaraan de graaf op den avond voor zijne teregtstelling zulke roerende verzen rigtte; – de merkwaardigste van alle moestuinen; – de bouwvallen van het vroegere slot, waar, zoo als verhaald wordt, de majoor Dalgetty zulke onaangename oogenblikken doorleefde, het Celtische kruis van Jona. Dit alles toonde ik mijnen reisgenoot met eenen trots en een genoegen, dat niet grooter had kunnen zijn, al ware ik de eigenaar geweest.

Nadat wij bosch en akker van Inverary in alle rigtingen doorkruist hadden, speelden wij nog eene partij schaak, en begaven ons zeer vermoeid te ruste.

Den volgenden morgen, voor het ontbijt voer ik in een bootje naar Ardkinglass, om mijne kleine neven daar te zien; en toen ik om twaalf ure terugkwam, voeren wij het trotsche Loch Awe over en bereikten Oban in de schemering. Hier had ik het genoegen den schoener reeds te vinden. De doctor was ook reeds van zijne vruchtelooze expeditie teruggekeerd.