[Hoe vaak verschijnt een nieuwe republiek]
Hoe vaak verschijnt een nieuwe republiek
(Ter grootte van een golfterrein wellicht)?
Twee-, driemaal 's jaars? In elk geval frequent
En dan toch wel volledig ingericht
Met hoofdstad, leger, volkslied, president...
Daarover wil ik nu niet blijven kwetteren
Het ware onderwerp van dit gedicht
Is minder aards - de Republiek der Letteren
En zo'n land vinden wij heel sympathiek
Die republiek is nu nog jong en frêle
Maar ziet gij, wat ze worden kan - Pierre Bayle?
Die republiek is een uiterst vrije staat. Men erkent daar alleen het gezag van de waarheid en de rede, en onder hun banier trekt men er, in alle onschuld, ten strijde tegen wie ook. Vrienden moeten zich wachten voor hun vrienden, vaders voor hun kinderen. Aldus Pierre Bayle (1647-1706) in het eerste nummer van zijn maandblad Nouvelles de la République des Lettres (Amsterdam, 1684), 130 pagina's octavo met boekbesprekingen en berichten uit cultureel Europa. Het verscheen tot 1687. Met de letteren, althans de schone, hield het zich in feite niet op, wel met wijsbegeerte, theologie en wetenschap. Bayle, Hugenoot en zoon van een arme, zeer provinciale dominee, woonde sinds 1681 in Rotterdam waar hij wijsbegeerte en geschiedenis doceerde aan de Zeer Illustere School, totdat hij in 1693 ontslagen werd wegens intolerantie jegens de intolerantie der Calvinisten, die hem cryptocatholicisme aanwreven. Hij was vroeger wel even katholiek geweest (1669-1670), maar vóór alles was hij scepticus ten aanzien van elke religie. Zijn Dictionnaire historique et critique werd gelezen tot in Amerika - en druk geplagieerd, o.m. door Voltaire.
De Republiek der Letteren is door Spektakel heropgericht te Utrecht op 1 januari 1984.
Auteursrechtelijk beschermd