Makamen en Ghazelen (onder ps. Jan Ferguut)

[p. 79]

Achtste makame.
Dr Nonne.⁽¹⁾
Hareth-Ben-Hemmam spreekt:

In Schiras⁽²⁾, waar ik eens wandelen voer, - vond ik een gezelschap als een perelensnoer, - dat elk, wie voorbijging, - als door begoocheling, - in zijnen kring - ving. -

Ik wilde verder, wisselde eenen groet; - maar onwillens stond mijn voet, - en ik zettede mij

(1) Bij Rückert de achtentwintigste Makame.

(2) Schiras, eene stad in Perzië, geboorteplaats der dichteren Saadi en Hafiz. Saadis Rozengaard is in het Nederduitsch overgebracht door Jan van Duisburg (Amsterdam, 1654). Van Hafiz hebben wij, veur zooveel ik weet, niets.
Schiras is ook vermaard door den wijn welke in de omstreken groeit:

Waardoor is Schiras wel de stad
Beroemd met roze en wijn geworden?

(Mirza Schaffy.)

[p. 80]

in de ronde, - om te zien of ik niet vonde - goud in hunnen mijnen - en gesteenten in hunnen schrijnen; - om te proeven den kaas hunnes rooms - en de vruchten hunnes booms. -

Ik vond den smaak - naar mijnen smaak: - de lieden waren uitgelezen; - wie bij hun mocht wezen - was van verdriet genezen. -

Terwijl we nu ons ververschten met schertsen, zoeter dan melk van druiven - en hoorden kwelen Ghazelen liefliker dan het kirren der duiven, - kwam tot ons een kaalgesmukte - in zijnen mantel gedrukte, - zijnen besten jaren ontrukte, - half gebukte, - die groette met wakkerer tonge - sierlik en ongedwongen. - Dan zat hij neder en sprak: ‘Behoede ons Godes genade - en voere ons ten rechten pade!’ -

Doch, hij werd gering geschat - omdat zijn kleed was beklad, - en met spot bespat - omdat de armoede keek door menig gat, - dat hij in den mantel had. - Men vergat - de spreuk dat - een nederig vat - somtijds een kostbaar nat - bevat. - De mensch kleedt zich in zijn verstand niet, - en de schoonste boeken hebben altijd den rijksten band niet. -

De sprekers prateden los en boud⁽¹⁾, - losten op hem hunne pijlen stout, - en hielden zijne Aloë⁽²⁾

(1) Boud, gewaagd, roekeloos. Zie weiland.

(2) Aloë, eene soort van reukwerk:
....En waar hij richt des dankes geur, veel zoeter
Is 't hem, dan of er Aloë in 't vuur mocht glimmen.
(Makame 31.)

[p. 81]

Hij echter, liet geen woordjen ontsnappen; - liet maar snappen - en klappen, - doch hield zich gedoken in zijner kappe; - tot hij gepeild had hunnes waters diep, - en gemeten hoeverre hun kluwen liep. -

Als hij nu hunnen schat had gewogen, - en beproefd de dracht hunnes bogen, - sprak hij:

‘Mijn volk! daar du, zonder het vat te ontbommen, - over den wijn wils grommen, - eer du kens zijnen smaak en geur, - ouderdom en kleur, - hebs du, door mijne lompen bedrogen, - mij de verdiende achting onttogen.’ -

Dan liet hij zijne bronne bobbelen - zonder hobbelen; - dan ving hij aan, te schieten der geestigheid fitse flitsen, - en der schranderheid bitse spitsen, - en te sprankelen der gedachten lichten - en der gedichten - bliksemschichten; - tot hij aller zinnen had betoverd, - en aller herten veroverd; - wanneer hij opstond, - zijn kleed opbond, - en zijnen doek vaster om den kop wond. -

Doch het gezelschap hield hem bij den zoom, - en wierp hem over dezen toom: -

‘Zielendwinger! - du reiktes ons den vinger, - onttrek ons dijne hand niet, - laat ons in Verlangens brand niet, - steek dijne schuit van kant niet - en laat ons, armen, aan land niet! - Wij kennen nu de schale dijnes eis, - toon ons wit en dojer, eer du gaas op reis, - voldoe onzen eisch, - en vertrek dan in peis!’ -

Hij stond verstomd als een versteende, - staarde strak en steende, - weifelde, weigerde, weende, - alsof hij treurde, - en diep wee hem ver-

[p. 82]

scheurde; - tot eenieder hem bekloeg, - tot elk hert van medelijden sloeg, - en naar de oorzaak zijner smert en lijden vroeg. -

De berichter dezer geschiedenis spreekt. Ik zag in hem Aboe Zeids handel - en wandel, - zijne gangen en wegen, - doen en plegen, - strikken en stropen⁽¹⁾, - knippen en knopen, - nesten en netten, - gezegden en zetten. - Ik beschouwde hem aandachtig: - en hij was het, waarachtig! -

Doch, dit geheim bleef in mij alleene; - ik vertrouwde het geenen steene. -

Toen hij bemerkte, dat ik hem had nagespeurd en opgespoord, - afgeluisterd, uitgehoord, - begon hij te snikken en te snakken, - als liete hij veur immer den moed zakken; - en pinkende op mij, riep hij wee en ach! - en hief aan, met gekuch en geklach: -

‘Vergeef me, God, vergeef me, God,

Wat in der jeugd ik heb verbroken!

Helaas! hoevelen, oud en jong,

Heb, vroeger, ik den hals gebroken!

Hoeveler oogen, hel en klaar

In peerlen zwemmende, uitgestoken!

En niemand heeft die daad gewraakt,

En niemand heeft dien moord gewroken!
Gedronken heb ik bloed, tot ik

Het in den aad'ren voelde koken;

Tot mij het hoofd in vlamme stond,

En gloeiend werden mijne knoken!

De bedelstaf des ouderdoms

Heeft boozer lust den staf gebroken.

(1) Stropen, stroppen; een gewestspraakmeervoudsvorm.

[p. 83]

 

- Nu is er eene frissche meid

 

In mijnen huize stil verstoken:

 

Noch bronnestrale heeft besprengd,

 

Noch zonnestrale ze gestoken.

 

Zij leeft gelijk de kloosternon;

 

Doch is ten huwelik versproken;

 

Want vrijers hebben haar ontdekt,

 

Der maget zoeten geur geroken⁽¹⁾.

 

Ze kloppen aan de kamerdeur

 

Der bruid, in minnedorste ontstoken;

 

Zij wil niet langer jonkvrouw zijn:

 

Ze is rijp; haar tijd is aangebroken;

 

Ze ware reeds getrouwd, had mij,

 

Helaas, het middel niet ontbroken!

O gij heeren der aardsche wonne, - gij heldere stralen der weldadigheidzonne, - klare droppen uit der edelmoedsbronne, - erbarmt u mijns, en mijner dochter, der nonne! -

Bij haren sluier, den geurenden, - bij haren wangen den verkleurenden, - bij haren vrijeren, den treurenden, - bij hunnen herten, den scheurenden, - bij hunner hope, der beurende, - legt in het nest mijner armoede, teeder, - de eieren uwer mildheid neder! -

(1) Vergelijk deze uitdrukking met den verzen van Tograï, aangehaald door Van der Palm, (verhandeling over de Arabische Poezië):

Wil met mij, langs ongebaande wegen, trekken,

Als de nacht (met zijnen mantel) ons zal dekken.

Tot haar leger zal de geur (des roozenwaters)

En der fijne zalven wel tot gids verstrekken.

Wat daar (volgens V.d. Palm) buitensporig is, moet hier, om zijne aanspeling op den wijngeur, zekerlik geestig genoemd worden.

[p. 84]

Opdat lier en luit, - trommel en fluit, - klinken ter eere der bruid, - wanneer zij treedt in de huweliksschuit, - het jawoord uit, - en den gordel ontsluit, - werpt in mijnen schoot toch elk eene duit!’ -

Dan hield hij open zijn gewaad, - en de munten stoven er in, als mosterdzaad. -

Als hij zijnen oogst had gezameld - en zijnen dank gestameld, - vertrok hij met velen buigingen, - en eerbiedbetuigingen. -

Ik volgde hem, als een brak, - om te weten welker hals hij brak, - en welke nonne zich bij hem verstak. -

Maar, alsof hij bemerkte de vierigheid - mijner nieuwsgierigheid, - nam hij mij ter zijde - en zegde blijde: -

‘Hoor en zwijg te gepasten tijde! -

‘Een man, als ik, die met des levens kommer vicht,⁽¹⁾

Acht flesschenhalzenbrekerij tot zijner plicht.

De heldere oogen, uitgestoken door den schicht

Der tonge, - moet de wijn zijn, dat begrijps du licht!

En deze nonne, die niet ziet het zonnelicht,

Met bronnenwater zich niet wascht het aangezicht,

Dit is de ton: - wie dat niet raadt, is maar een wicht!’

‘Maar, ik ben een drinker⁽²⁾ en slemper; - du

(1) Zie blz. 27, nota 1.

(2) Dat Aboe Zeid een lustige drinker was, blijkt onder andere uit den volgenden brokken:
In de vierendertigste Makame zegt Aboe Zeid, nadat hij eene strenge boetpreek had gehouden, tot Hareth: ‘Wils du mijn verlangen bevredigen - en met mij eene flesch ledigen?’ - Deze riep: ‘O wee! du roeps de menschen tot der uitverkorenen heile, - en blijfs zelf bij der verlorenen deile!’ - Hij loech: - ‘Genoeg! - Hoor, merk en blijf stom! - En hij keerde zich om - zingende:
‘Dompel dijnen kommer in des wijnes zoeten damp,
Haal het hert op, zoo als 't allen mensche steeds betaamt;
Zeg hem, die dij wil verbieden, wat in 's levens kamp
Eene wijl den last der zorgen afneemt: wees beschaamd!’
In der tiende Makame, waar onze man als Gids optreedt, doet hij een treffend gebed om het vertrouwen der reizigers te winnen, vraagt daarna zijnen loon en spoedt zich naar een wijnhuis waar Hareth hem vindt:.... in eener kamer vol bloemenkransen - en keersenglansen, - waar fleurden en geurden rozen en myrthen - waar luiten en fluiten kirden - en tusschen de ruischende kooren - zich mengde des wijns bruisende horen. - ......
Daar zat de oude, die blikte naar de tonne - gelijk naar de zonne, - en naar het glas, als naar de poolsterre..... die rook den geur der violen, - nu zoog het nat der fiolen, - dan beluisterde het lied der violen.
Hij wederwoordt de strenge berisping aldus: ‘Ik wil, vol vertrouwen, - op Godes genade bouwen. - Wat koms du hier van den Zondvloede ronken, - als ik in der Arke zit te pronken? - Hoe klinkt jammer en verdoemen - tusschen amber en bloemen? - Wil niemands handel bespieden, - of niemands wandel verbieden: - de dood is niet te ontvlieden! - Ga, het Gasthof, - is een lusthof, niet een lasthof, - en een schenkoord - is drenkoord, - niet een krenkoord! - De wijn is hier onverbeterlik, - en ik ben onverbeterlik!...’

[p. 85]

een driftendemper, - een vreugdstremmer - en ondeugdtemmer: - wolf en schaap drinken niet uit eenen emmer! -’

Zoo liet hij mij staan, - en ging van daan, - en ik stortte eenen traan, - gelijk een verliefde, die zijnen afgod ziet henen gaan. -