Nederduitsche tael- en letterkundige lessen voor school- en zelfonderricht

8. - Vereischten in den vertaler.

Tot de vereischten eener goede vertaling, behoort vooral en noodzakelyk eene gegronde kennis der beide talen, zoo wel van het oorspronkelyke als van die, waerin men het overbrengt; en dat er inzonderheid veel oordeel in den vertaler vereischt wordt, is uit onze voorgaende aenmerkingen reeds gebleken. Behalve deze begaefdheid zyn er andere, die voor hem wel niet even onontbeerlyk, doch echter zeer gewigtig moeten geacht worden. Vernuft, levendigheid van geest, kan by een' vertaler, die smaek en gevoel in gelyken graed bezit, niet zelden zyne mindere taelkennis merkelyk te gemoet komen, mits hy zich hier door niet laet verleiden, om er de vereischte trouw en naeuwkeurigheid aen op te

[p. 165]

offeren. Maer, behalve deze taelkennis en dit oordeelkundige vernuft, behooren er ook een' onvertraegden yver en onvermoeid geduld toe, om in dezen arbeid gelukkig te slagen. Een goed vertaler moet zich door geene moeijelykheden laten afschrikken, zoo lang hy gevoelt, dat er iets hapert aen de volmaekte duidelykheid en overbrenging der denkbeelden; hy moet zoo lang met de zwarigheden, die hy in zyn' Autheur ontmoet, kampen en worstelen, tot dat hy in een' klaren ronden, gevulden volzin, volkomen over de zelve zegepraelt. Eene gedurige beschaving, een aenhoudend overzien en vergelyken, is hier alleen in staet, om een werk van eenigen omslag geheel meester te worden.

Veel geduld en vlyt mogen wy van een' vertaler vorderen; maer nog daerenboven, dat hy zyne krachten beproeve, of hy wel voor den schryver, dien hy wil overbrengen, is opgewassen. Het spreekt voorts van zelven, dat stipte, juiste, getrouwe overbrenging van alles, de hoofdzaek is; echter onder deze bepaling, dat men zich van die getrouwheid geene verkeerde denkbeelden vormt; dat men er vooral geen eigenlyk letterlyk vertalen door verstaet. Er is zulk een merkelyk onderscheid tusschen eene getrouwe en letterlyke overzetting, dat men by de laetste zeer getrouw kan handelen. Men moet wel woord voorwoord, maer niet woordelyk, dat is: zeer nauwkeurig, zeer getrouw, niet styf, niet mekaniek vertalen.

Zoo onvoldoende het is, eene letterlyke of woordelyke overbrenging van het oorspronkelyke te leveren, even zoo min voldoet het ons alleen de gedachten, de gevoelens over te brengen; maer dat het vooral te doen is om de manier van uitdrukking, om de verscheidene schakering der zelve, om dat eigenaerdige en byzondere, het welk elk schryver onderscheidt, zoo kennelyk onderscheidt, als de wezenstrekken by millioenen van menschen onderscheiden zyn, schoon zy eene menschelyke tronie hebben, van datgeen, hetwelke wy den trant, den styl noemen. Het is niet alleen, de grammatikale juistheid, het is de oratorische, de poëtische juistheid, die de verdienste van den meesterlyken vertaler uitmaekt, waerdoor hy ons niet alleen met nieuwe denkbeelden verrykt, maer waerdoor hy ons ook beter leert denken, beter leert

[p. 166]

schryven. Hier weet ik wel, doet zich eene zwarigheid op. Iedere tael heeft iets, dat haer byzonder eigen is, of ook wel iets dat afwykt van de gewoone taelregelen, en alleen door het gewoonlyk gebruik in de tael verdragelyk is geworden, hetwelk bekend is onder den schoonen naem van Idiotismus, of taelonregelmatigheid, gelyk het sommigen overbrengen. Men onderscheidt daerom deze Idiotismi in regelmatige en onregelmatige. Wanneer de Hebreeuwen spreken van bergen Gods, van cederen Gods, alleen om groote, uitmuntende bergen, om hooge cederen te beschryven, dan strydt dit Hebreïsmus niet tegen de gewoone taelregelen, 't kan even zoo in andere talen overgebragt worden, en behoort tot het regelmatige. Wanneer de Franschman zegt: Quel temps fait-il? (welk weder maakt het?) il fait froid; il fait chaud; dan behoort dit gallicismus tot de onregelmatige Idiotismi. Nu, wanneer ik iets diergelyks in het oorspronkelyke aentref; wanneer daervan somtyds het fraeije, de geheele houding en wending eener uitdrukking afhangt; hoe moet ik daermede handelen? Ligtelyk is hierop te antwoorden; dan moet men daervoor iets in de plaets zoeken, hetgeen daervoor even zeer voldoet; doch dit laet zich gemakkelyker onderstellen dan uitvoeren, en steunt alleen op het gevoelen, dat het nooit geoorloofd is dergelyke Idiotismi over te brengen, dat die altoos volstrektelyk moeten gemyd worden. Maer dit is, misschien, het geval niet. Zyn ze mededeelbaer, dan moeten wy er ook gebruik van maken. Aen iets, dat ons in den beginne hard voorkomt, gewennen wy ons door herhaling. Het is hiermede gelegen, als met de verplaetsing der woorden in onze volzinnen. Onze tael heeft haren eigen vorm en constructie. Geweldige verdraeijingen blyven altoos aenstootelyk. Maer wanneer wy ook al te schroomachtig zyn, blyven wy ons eeuwig in den ouden cirkel omdraeijen, daer wy, nu en dan, door eene geoorloofde stoutheid, onze schryfwyze inderdaed verryken, en onzen styl iets mannelyks byzetten, dat hem waerlyk wel kleedt. Het is toch zeker dat de Ouden over het algemeen, groote meesters waren in het schikken hunner woorden, zoodanig, dat zy de hoofdfiguren, daer het meest op aen kwam, op den regten

[p. 167]

grond, naer die juiste orde der gedachten, wisten te plaetsen, welke de zelve in het helderste licht deden voorkomen. Die kunst moeten wy hen trachten af te zien; die woordenschikkingen in onze vertalingen en schriften trachten na te bootsen: dit is het regte en onfeilbare middel, om ons duidelyker en aengenamer uit te drukken: en inderdaed, wy zullen by de bewerking verbaesd staen, hoeveel wy ook in dit geval, met onze buigzame tael kunnen verrigten.

LUBLINK, de jonge.