Logo DBNL
De sonne-bloeme (1700)

De sonne-bloeme

(1700)–Hieremias Drexelius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het X. Capittel.
Hoe groot mistrouwen nochtans vele menschen van Godt hebben.

Christus en heeft niet dickwilder, noch bitterder jet in sijne discipelen berispt, dan het mistrouwen. Hier van komt het, dat hy se kleyn van geloove, traegh van herten, een ongeloovigh ende boos geslachte noemt: verscheyden middelen heeft desen goeden Meester ghebruyckt, om sijne discipelen het mistrouwen t'ontleeren. Want waer toe dient dien slaep Christi in't schip, het gebreck der brooden? waer toe dient het ondersoeck van de provisie nae de woestijne te beschicken? waer toe dient die wanckelbaerheyt van Petrus

eens op't water? Hy wilde hen het mistrouwen ontwennen; en dit bewijsen ons dese woorden: Kleyn van gheloove, waerom hebt ghy ghetwijfelt? Als of desen wijsen Leeraer seyde: Zijt ghy-lieden dan soo bot, dat ghy dese onderwijsinghe, die soo seer van noode is, niet en condt vatten?

Op verscheyden manieren heeft men een mistrouwen van Godt. Sommighe hebben een mistrouwen, om datse meynen, dat Godt aen hunne vyanden te veel toe geeft, ende alle dingen jont: andere mistrouwen van Godt te verkrijgen't gene sy begeeren, principalijck, is't datse om hunne voorleden sonden een wroegen der conscientie gevoelen, ende vreesen dat Godt hen oock die niet en sal vergheven, alsse hem om vergiffenisse bidden: andere mistrouwen van Godt, dat hy hen misschien hunnen noodtdruft niet en sal geven. Dese dryderleye mistrouwigheyt treckt vele menschen, door een seer verholen bedrogh, van Godt, ende brenght-se tot hunne verdoemenisse. Maer dese sonde van mistrouwinge is soo veel te schadelijcker, hoese min bekent is. Wille wy den oorsprongh van dese sonde ondersoecken, wy sullen bevinden, dat het mistrouwen hier uyt oock comt, dat men op sy-selven te seer betrouwt. Hoe gemeyn ende sorgelijck het is sy selven te betrouwen, sullen wy, eer wy voorder gaen, hier betoonen.

§. 1.

Salomon berispt grootelijcks dese betrouwinge op sy selven, seggende: Hy is sot die op sijn herte betrouwt. Daerom vermaent hy soo dickmaels: En wilt op uwe eyghene kloeckheyt niet staen, en zijt niet wijs by u selven a. Want het is't eerste beginsel der dwaesheyt, te gelooven dat-men selve wijs is. Maer wie isser doch, die sijne dingen niet groot en acht? die-se versmaet? die sich somwijlen van sijne sterckheyt, schoonheyt, rijckdom, geleertheyt oft wijsheyt niet en verhooveerdight? doch t'sijner schade: want die sich op sijne ghedachten betrout, doet ongodtlijck b. Godt kastijdt ons dickwils grootelijcks, oft, als niet leersame discipels, sluyt ons gansch uyt sijne schole, om ons dese godtloosheyt te benemen.

Siet aen den reuse Goliath, die soo seer op sy-selven betrouwde, als of hy met eenen wint heele heyren soude wegh geblasen hebben. Ende als hy het schaep-herderken David tegen sich sach comen, versmaede hy met eene bittere beschimpinge soo cleynen vyant, seggende: Komt, dat ick u verscheure, om u den vogelen een aes te geven. Maer hoe vernepen en cleyn is dit betrouwen op sy selven? Want wie heeft den steen soo bestiert, dat hy't voor-hooft van Goliath recht trefte, dan Godts sekere hant? de welcke dien hooveerdigen

toren, niet met bogen ofte geweldige gheschutten, maer met een steenken te neder geworpen heeft.

Holofernes even seer op sy selven betrouwende, en was Gode soo veel niet weert, dat hy hem door eens mans handt soude gedoodt hebben: over alle sijne hooverdye heeft eene vrouwe ghetriompheert. Nabuchodonosor Coningh van de Chaldeen wandelde in sijn paleys, ende seyde: Is dit niet die groote Babylon, die ick ghetimmert hebbe tot een huys des rijcks, in de macht van mijne sterckheydt, en in de glorie van mijne cierlijckheydt a? Is dit niet een schoone stadt? ick hebbe haer gesticht. Och lieven Nabuchodonosor, te voren plagh men u met hondert gerechten voor een Coninghlijck noen-mael ende avent-mael te dienen; nu voort-aen en sal-men u maer een voor stellen, ende dat wel een ongewoon gerecht, tot dat gy leert beter peysen ende spreken. Maer hoe sal u den ombijt der ossen smaken? Soo langh suldy hoy eten, tot dat gy leert wijs worden, ende u bekeeren. Uwe badt stove sal den koelen dauw wesen, u costelijck purperen cleet sal u hayr zijn, in de plaetse der ringen suldy klauwen hebbe. Ende als het woordt noch in's Coninghs mondt was, soo isser eene stemme van den hemel ghevallen: V wordt gheseydt, Coningh Nabuchodonosor; het Coninghrijcke sal van u wegh gaen, ende sy sullen u van de menschen uyt-jaghen,

ende met de wilde dieren sal uwe wooninghe wesen: ghy sult hoy als eenen os eten, ende seven tijden sullen over u verandert worden, tot dat ghy weet dat den Hooghsten heerschappije heeft inder menschen rijcke, ende dat gheeft wien hy wilt a. Soo heeft het groot betrouwen op sy selven den mensch in eene beeste verandert. Maer luystert, hoe hy van een wilt dier weder een mensch geworden is, ende geleert heeft op Godt, niet op sy selven, te betrouwen. Dus nae het eynde der dagen, hebbe ick Nabuchodonosor mijn' ooghen nae den hemel opgheheven, ende mijn verstandt is my weder ghegheven, ende ick hebbe den Alderhooghsten ghebenedijdt, en den levenden in der eeuwigheydt ghelovet ende gheglorificeert. Want sijne macht is een eeuwighe macht, ende sijn rijcke is van gheslachte tot gheslachte: ende alle de bewonders der aerde zijn by hem als niet gheacht: want hy doet naer sijnen wille: soo wel in de krachten des hemels, als in de bewoonders der aerde, ende daer en is niemandt die sijne handt wederstaet, ende hem segghe: Waerom hebdy't ghedaen b?

Het betrouwen op sy selven is een groot quaedt, 't welck oock den Prince der Apostelen van boven neder geworpen heeft. O Petre, waerom weendy als den haen kraeyt? Van te voren haddy moeten weenen, als den Heere een jeder adieu seyde, als hy over het avont-mael't droevigh vermaen van sijne doot dede,

als den souden voorwaer de tranen wel nut geweest hebben. Maer het betrouwen op sy-selven heeft als dan alle de tranen opgedroocht; in de plaetse der tranen wierter eene groote belofte gehoort: Alwaer't datse alle in u vererghert wierde, ick en sal nimmermeer vererghert worden a. Hoe Petre? nimmermeer? luttel uren sullender voor-by gaen, en gantsch dese belofte uyt het betrouwen op sy selven spruytende, sal vervallen, ende te niet gaen. Den heylighen Basilius leert, dat niemandt van eenige tentatie verwonnen en wort, dan die te seer op sy selven betrouwt. Maer die ernstelijck sy selven mistrouwt, en begint noyt jet te doen, voor dat hy Godts hulpe aen en roept.

Den H. Ambrosius klaeghde eertijdts aen Monica, de moeder van Augustinus, dit aldermeest van hem, dat hy te seer op sijn eygen verstant betroude. Ende Augustinus en heeft sich niet eer bekeert, voor dat hy dit betrouwen op sy selven verbetert heeft. Dit belijdt hy van sy selven: Ick geloofde dat ick door my selven my genoeghsaem was, ende en doorsagh niet dat gy my regeerde; tot dat gy u een weynigh van my vertrockt, ende ick ben stracks op my selven gevallen, ende hebbe my selven aensien ende gekent b.

Maer ghelijckt het quaedt is, op sijn verstandt, oft wijsheyt, oft conste te steunen, soo is't oock quaet, op sijne macht te betrou-

wen. Den Keyser Maximinus was van soo grooten lichaem ende sterckste (soo Capitolinus melt) dat hy de braselette van sijne huys-vrouwe voor eenen ringh gebruyckte. Van den selven heeft een seker persoon op't tonneel dese Griecksche veerskens ghesongen:

 
Den olifant is groot, en wort ghedoodt:
 
Den leeuw is sterck, en wort ghedoodt:
 
Den tiger is grouwelijck, en wordt gedoodt:
 
Wacht u van vele, vreesdy elck van die niet.

Dat niemant op sijne sterckheyt, niemant op sijne conste, niemandt op sijn' af-comste ende rijckdommen, niemant op sijne geleertheyt ende wijsheyt en betrouwe: den tijdt sal comen, dat alle dese dinghen met een windeken sullen wegh vlieghen. Dat den wijsen in sijne wijsheydt niet en gloriere, en dat den stercken in sijne sterckheydt niet en gloriere, en dat den rijcken in sijne rijckdommen niet en gloriere a.

§. 2.

Maer niet alleen en moet-men op sy selven niet, maer oock op niemant anders betrouwen. Den Prophete Jeremias roept: Vermaledijdt is den mensch, die op den mensch betrouwt, ende stelt het vleesch tot sijnen erm, ende wiens herte van den Heere afscheydt b. Hier spreckt Origenes scherp sinnighlijck,

uytleggende dese woorden: Vermaledijt is den mensch, die aen't hout hanght. Ick meyne, seght hy, dat dese sententie de selve is met die: Vermaledijdt is den mensch, die op den mensch betrouwt. Want aen't hout hangen, is gelijck sijne hope van een mensch, als van eenen broosen block, hangende hebben.

De jaghers, als sy den olifant willen vangen, gebruycken dusdanige listen. Sy sagen den boom, daer den olifant slapende plagh tegen te rusten, beneden heel door, maer laten dien nochtans recht ende als ongeschent staen. Den olifant comende, naer sijne ghewoonte, tegen den gesaeghden boom rusten, valt te samen met den boom ter aerde. Daer zijn vele menschen die eenige boomen verkiesen om op te rusten: desen beneerstight met grooten arbeyt den Prince te behagen, dien versoeckt sorghvuldelijck de jonste van eenen rijken Prelaet, eenen anderen arbeyt de gratie van eenen grooten Heere te krijgen; sommige verkrijgen de goet gunstigheyt van andere door giften, andere soecken op andere manieren de goede jonste der menschen. O ellendige menschen! gy bedrieght u selven, ende bereyt dit al tot u eyghene bedervenisse. De boomen, op de welcke gy meynt te steunen, zijn over langh bedecktelijck door gesaeght; als gy't alderminst sult meynen, sullense subitelijck vallen, ende allen u betrouwen met haer. Augustinus ontdeckt dit bedrogh; Vele hebben sich beroemt van hunne machtige vrien-

den: maer dese, daerse sich van beroemt hebben, zijn gevallen, ende hebben die mede getrocken, die op hen betrouwen a.

Jonas den Prophete heeft sich een lommer-hutteken gemaeckt, ende heeft daer onder in den lommer geseten: Ende Ionas heeft sich verheught met eene groote blijdtschap, over den aerdveyl b. O korte! ô ydele blijdtschap! want dat lommer-hutteken hadde eenen dobbelen vyant, de sonne ende den worm; soo is op eenen dagh alle dese lommerachtige wellust vergaen. Overloopt dese wereldt, ende sult bevinden, datse vol van dusdanige lommer-huttekens is; dese sijn eenige tijdt in fleur, maer terstont wort desen aerd veyl van verscheyden wormen afgebeten. Eylaes! wat een gemeyn ende gewoonelijck gebreck is't op de jonste der menschen te steunen! Och of de Religieusen hunne weerdigheyt hier in oock niet te buyten en gingen, de gratie en de jonste van andere door eenige secrete diensten niet en arbeyden te verkrijgen! Dit zijn lommerachtige huttekens, de welcke van verscheyden wormen des haets en nijts, des achter-klaps, des verwijts, ende ten laetsten, der doot afgeknaeght, vernielt, ende opge-eten worden. Daer is eenen knecht, die heel op sijn meester betrout den meester comt korts te sterven; ende waer is nu het lommer-hutteken vanden knecht? Eenen anderen heeft eenen rijcken ende machtigen voor-spreker; sijne voor-

sprake sterft, oft sijne rijckdommen oft macht verminderen, soo verdrooght nu oock den aerd-veyl van desen. De kinderen meynen ondertusschen door d'autoriteyt, staet, ende digniteyt van hunne ouders wel beschermt te wesen; Godt neemt dit lommer-hutteken subijtelijck wegh, ende sy, ellendighe menschen, wel anders dan sy verhopet hadden, worden van de sonne verbrant; mits dat het aerd-veyligh hutteken vergaen is. Soo heeft dien liefsten vrient van Assuerus Aman aen sijne vrienden ende huys-vrouwe met eene wonderlijcke blijschap vertelt, dat hem docht dat hem niet en gebrack tot alle geluck, datter niemant aen den Coningh soo aengenaem en was als hy, daer en-boven dat hy thien sonen, ende overvloedige rijckdommen besat. 'T is wel eens choon lommer hutteken, maer dat terstont van de sonne ende wormen d'eerlijck sal vernielt worden. Aman ende alle sijne kinderen zijn aen eene verhevene galge ghehangen. Dit is het graf geweest van soo grooten geluck, op sy selven betrouwende.

§. 3.

O Menschen! ghy moet op de rijckdommen, jonste ende macht van Godt, niet der menschen, steunen. David roept luyde uyt: En wilt op de princen niet betrouwen a. Maer waerom, David, en sullen wy niet betrouwen de ghene, die onder ons groote

macht hebben? Hy voeght de reden daer by: Op de kinderen der menschen, daer gheene saligheyt in en is. Dus en moet-men op niemant, noch op de machtighe Coninghen, noch op d'onverwinnelijcke Keysers steunen: wantse oock menschen zijn. Want waerom, ô mensch, betrouwdy op den mensch, daer geene saligheyt in en is? Sijnen gheest sal uytgaen, ende wederkeeren in sijn landt; in dien dagh sullen alle hunne ghedachten vergaen. Saligh is hy wiens helper is in den Heere sijnen Godt. De H. Schriftuere seght, dat de hope op den mensch eene schaduwe is: Betrouwen hebbende in de schaduwe van Egypten a. Wat vlieghter eer wegh, wat isser ongestadiger ende bedriegelijcker dan de schaduwe? Dusdanigh is't betrouwen, 't welck op den mensch ghesteldt wordt: Vele soecken des Princes aensicht, ende van den Heere komt het oordeel van een jeghelijck besonder b.

Jacob uyt Mesopotamien weder nae Chanaan keerende, als hy sijnen broeder Esau, met vier hondert mannen vergeselschapt, ontmoete, vreesde hem als sijnen vyant, ende heeft Godts hulpe ernstelijck aengeroepen. Godt heeft hem by-gestaen, ende een' overgroote hulpe belooft; heeft hem nochtans kreupel laten wegh gaen. Ende wat maniere van bystandt oft voorsichtigheyt is dat? Jacob begheert hulpe, ende sijne heupe wordt verminckt. Is dat jemant helpen, hem kreupel

maken? Jae't voorwaer: dat was een helpen. Want oock somwijlen de wonden ons genesen, ende een verlies t'sijnen tijde is oock een gewin, ende in dese dingen worden wy t'onser bate verwonnen. Ende daerom heeft Godt Jacob alsoo kreupel van hem laten gaen, op dat hy, ende wy allegader in hem souden leeren, niet op ons selven oft op onse krachten, oft van andere menschen betrouwen, maer alleen op Godts macht ende goetheyt te steunen. Maer om dat den ghesonden op sijne gesontheyt, den vromen op sijne vromigheyt, den geleerden op sijne geleertheyt, den machtigen op sijn gout, den wijse op sijn verstant steunt; ende om dat den armen van den rijcken, ende den krancken van den mogenden onderstandt verwacht; daerom ontneemt ons Godt dickwils seer wijselijck dusdanige dingen; op dat wy, als dese steunsels, daer wy op steunden, ontbreken, souden leeren alleen op Godt betrouwen.

Gedeon den velt-heere heeft twee-en-twintigh duysent mannen laten gaen, alleen dry hondert by hem houdende: want Godt hadde't soo belast: Op dat Israel teghen my niet en gloriere, segghende: Ick ben door mijne macht verlost a. Benadad Coningh van Syrien, verwijtende aen Achab Coningh van Israel sijn cleyn vermogen, dreyghde hem te niet te doen. Maer dese dreygementen waren al te vergeefs. Want al is't dat Benadad twee-

en-dertigh Coningen voor sijne mede-gesellen in d'oorloghe hadde, ende een ontallijcke menighte der ruyteren ende gewapende wagens, is nochtans in't beginsel des strijdts verslagen ende verstroyt geweest: in eenen anderen strijdt zijnder op eenen dagh hondert duysent verslagen; ende van d'andere die uyt den strijdt vluchteden, zijnder seven-en-twintigh duysent, door eenen muer, die in Aphec viel, doodt ghebleven a. Dit was voor u Benadad. Dat nu dan een jeder gaet, ende op sijne kracht betrouwe. Hy doet Gode een groot ongelijck, die sijn' oogen nae de hulpe der menschen, ende niet nae de godtlijcke en slaet; ende meer hopet van een cleyn beecksken, dan van een onmatighe zee te verkrijgen.

Den goeden Coningh Asa (wiens wy noyt sonder medelijden gedachtigh en zijn) heeft een groot betrouwen op Godt gehat, hadde hy daer oock in volherdigh gebleven. Godt voorwaer heeft dat soo vergolden, dat hy thien hondert duysent mannen van den legher des Coninghs van Mooren-lant, door eene doorluchtighe victorie verwonnen heeft. Maer, elaes! nae dat hy soo vele jaren wel geleeft hadde, heeft het betrouwen op de menschen desen goeden Coningh bedorven. Soo spreckt den Prophete opentlijck: Om dat ghy op den Coningh van Syrien, ende niet op den Heere uwen Godt betrouwdet: daerom is't heyr des Co-

ninghs van Syrien uyt uwe handt ontgaen a. Ende veel quaets is daer uyt gevolght.

Seer wel seght Augustinus: Ghy hatet, die op ydelheydt acht nemen, te vergheefs. Ick, die gheen' acht en neme op d'ydelheyt, hebbe in den Heere gehopet. Hopet ghy op u gelt? gy neemt achte op d'ydelheydt: hopet gy op d'eere ende eenige princen die onder de menschen verheven zijn? gy neemt achte op d'ydelheydt. Als ghy in alle dese dingen hopet, oft gy stervende verlaet die hier; oft sy vergaen in u leven al te-mael, gy beswijckt in uwe hope b. Het mistrouwen volght gemeynelijck een' overgroote flauwigheyt ende een walghe, ende onachtsaemheydt in alle dinghen: daer mistrouwen is, daer is eene vreese van d'eeuwige verdoemenisse, een eeuwigh onweder ende tentatie. Te weten, den genen die op sy selven oft op een ander mensch betrout, bouwt op't sandt; die op Godt betrouwt, timmert op eene steen-rotse.

§. 4.

Maer gy sult seggen: De dagelijcksche experientie leert ons, dat een jeders saken hem soo gelucken ende vallen, naer dat hy rijck, vernuft, machtigh, geoeffent ende loos is. Dit sal voor exempel dienen, 't gene over eenige jaren gebeurde. Een vermaert Catholijck man was van eenen anderen der Gereformeerder religie gevangen, tegen den welc-

ken hy begonst van godtlijcke voorsichtigheyt te disputeren. Den korselen toehoorder en heeft geene patientie gehadt, want terstondt gestoort zijnde, ende sijne handt aen't rappier slaende, heeft geseydt: Op dese voorsichtigheyt moet men steunen. Hier tegen mochte wel te recht den Coningh Alphonsus roepen: De stemme van eenen os, niet van eenen mensch! Want men leeft datter eertijts eenige afgoden dienaers soo gesproken hebben. Antoninus den Keyser (soo Dion Niceus verhaelt) als hy veel gelts verquist hadde, 't welck hy eenighsins van't volck, eenighsins met gewelt ende dreygementen van de Raets-heeren uytgeperst hadde, ende van sijne moeder bekeven wiert, die eene somme gelts tot jet anders wilde besteedt hebben, seyde hy: Moeder, en wilt voor't gelt niet sorghvuldig wesen; ende met eenen sijn bloot rappier toonende, seyde: Soo langh als wy dit sweert in de handt hebben, en sal ons geen gelt gebreken. Voorwaer, de stemme van eenen os, ende van geenen mensch, oft ten minsten van een die niet wel wijs en is. Christus heeft ons anders geleert: dat men op Godt moet betrouwen, niet op de macht, noch op't rappier, noch oock op de schoonheydt oft geleertheyt, oft eenigh vergangelijck goedt. Ende daer en is niet dat Gode soo mishaeght, als soo groot een mistrouwen der menschen, 't welck Godt oock in sijne beste vrienden grootelijcks gestraft heeft.

Moyses, eenen man Gode seer liefgetal, om dat hy twee maels door het mistrouwen sondighde, heeft dese schult met de doodt betaelt, ende hem en wierdt niet toeghelaten, 't lant van beloften dan van verre te sien. Het eerste mistrouwen van Moyses is gheweest, als hy, gelijck eenen voorsichtigen vader des huysgesins, rekende hoe veel vleesch daer van noode was, ende seyde: Daer zijn hier ses hondert duysent voet-knechten, en ghy seght (Ick sal hen eene gheheele maent vleesch t'eten gheven. Sullender vele schapen ende ossen ghedoodt worden om dese menighte te spijsen, oft sal al den visch van de zee by een vergadert worden, om dese te versaden? O Moyses, dat is met u mistrouwen, niet met de goddelijcke voorsichtigheydt rekenen. Is de handt des Heeren onsterck a? Dit hadde Moyses moeten wijser maken; maer hy comt weder met een ghelijck mistrouwen. Want als't volck voor de steen-rotse vergadert stondt, heeft Moyses geroepen: Sullen wy u uyt desen steen water connen doen springhen? Terstondt isser eene stemme uyt den hemel gecomen, de straffe van sulcken mistrouwen verkondighende: Want ghy my niet ghelooft en hebt, om my heyligh te maken voor de kinderen van Israel, daerom en suldy dit volck in't landt niet brenghen, 't welck ick hen-lieden gheven sal b. Dus heeft Godt aen Moyses dit vruchtbarigh landt van verre, op't sop des berghs, ghe-

toont, recht eer hy soude sterven: maer stracks hem als berispende, seyde: Ghy hebt dat met uwe ooghen ghesien, doch ghy en sult tot dat niet overgaen a. Soo veel is t'achten, dat men dit schadelijck mistrouwen gansch uyt sijn herte bandt, 't welck Godt (als geheel teghen sijn eere strijdende) soo swaerlijck plagh te kastijden.

Maer't volck van Israel heeft groottelijcks, ende dat dickwils, door dit mistrouwen gesondight. Ende geene mirakelen oft wonderlijcke teekenen en hebben dit genoegh connen beteren: wasset jet, datse niet terstondt en conden met d'ooghen sien, oft met de handen tasten, sy stracks keerende tot hun ghewoonelijck mistrouwen, seyden dat het niet en conden geschieden. Soo seer is dit mistrouwen oock vermeerdert, datse van Godt gedurighlijck claeghden, ende kreunden als oft hy hen vergeten hadde, oft voor hen-lieden gheene sorge en droegh. Ende wat een boos gheroep was dit? Och oft wy in Egypten ghestorven waren, ende niet in dese woeste wildernisse! Och of wy verginghen: ende dat den Heere ons niet en leyde in dat landt, op dat wy met den sweerde niet en vallen, ende onse huys-vrouwen ende kinderen ghevanghen niet wegh ghevoert en worden. En is't niet beter dat wy weder na Egypten keeren; Ende sy seyden, d'eene tot d'andere: Laet ons ons eenen leydts-man stellen, ende wederom nae Egypten gaen b.

Spreckt gy soo, boose menschen, als of gy over al niet en conde vergaen. Misschien sal hem jemandt verwonderen, waerom Godt aen sijn volck niet alleen gheenen wijn gegeven en heeft, maer oock van water heeft laten gebreck lijden? Soo moeste dit mistrouwen gesuyvert worden. Waerom heeft hy onder dit selve volck vierige serpenten gesonden, die niet alleen vele quetsen, maer oock dooden souden? Dit is om het mistrouwen geschiet. Waerom en heeft hy niet belet, datter ondertusschen in eenen strijt twintigh oft dertigh duysent menschen souden verslagen zijn? Om't selve mistrouwen. Waerom heeft hy hen-lieden machtighe vyanden gegeven, die noyt genoegh en hebben connen verwonnen worden? Om het selve mistrouwen, 't welck hy in dit kreunende volck met geene straffen oyt en heeft connen soo te niet doen, of't en is weder ende weder verresen. Ten laetsten heeft sich Godt opentlijck aldus beclaeght: Hoe langh sal dit volck my lasteren? hoe langh en sullen sy my niet ghelooven, door alle de teeckenen, die ick voor hen lieden ghedaen hebbe? Hoe langh sal dese alderquaedtste menichte teghen my murmureren? Ick salse dan slaen met de pestilentie ende vernielen a. Moyses heeft hier wel ten besten gesproken, ende voor hen-lieden gebeden; maer niet-tegen-staende is dit Godts ordinantie geweest: Ghelijck ghy ghesproken hebt, daer ick't hoor-

de, soo sal ick u lieden doen. Vwe kleyne kinderen, daer ghy af gheseyt hebt, datse der vyanden roof souden worden, sal ick daer in leyden, dat sy't lant sien, 't welck u-lieden mishaeght: uwe doode lichamen sullen in de woestijne legghen. Dese hemelsche dreygementen en zijn niet te vergheefs geschiet. Van soo veel hondert duysent menschen, de welcke Godt uyt Egypten verlost hadde, en heeft niemant oock met d'oogen't landt van beloften gesien; maer zijn allegader in de woestijne ghestorven. Caleb ende Josue alleen, die hunne hope van dit landt te becomen niet en hadden verloren, hebben't selve betreden. Soo moeste voorwaer't mistrouwen gestraft worden. Hier nae nochtans en hebbense noch alle mistrouwigheyt niet verlaten, de welcke sy weder, over den Jordaen gaende, gebruyckt hebben.

§. 5.

Het Boeck der Coninghen verhaelt, als de stadt Siceleg van den vyant verbrant was, ende alle hare huysvrouwen ende kinderen gevangen wegh gevoert waren, dat het volck soo cleynmoedigh geworden is, datse David stracks wilden steenighen: 't scheen datter geene hope oft middel en was om dit te beletten. Maer hoe d'andere meer mistrouwen, hoe David meerder betrouwen hadde: David is in den Heere sijnen Godt ghesterckt gheweest a. Aldus David groot betrouwen

hebbende, heeft den vyandt met vier hondert mannen vervolght, den welcken hy vindende heel gerustelijck goede cier maken, soo geslagen heeft, dat hy van's avendts des eerstens daeghs tot den anderen avent anders niet en dede dan den vyandt vermoorden. Alsoo en heeft hy niet alleen allen den roof, den welcken d'Amalekiten wegh gevoert hadden, niemandt van de sijne achterlatende, weder gekregen, maer daer-en-boven noch andere seer rijcken buyt, in de plaetse van vergeldinghe, becomen. Siet, hoe men de hope moet verheffen ende in saken, die gansch verloren schijnen, van Godt geensins mistrouwen.

Eliseus hadde eertijdts, alsser eene groote dierte was, voor-seydt, dat het koren in korten tijt seer goeden coop soude wesen. Een van de vorsten des Coninghs van Samarien daer op antwoordende, heeft door een mistrouwen daer mede ghespot: Al maeckte den Heere oock sluysen in den hemel (en dat het koren regende) soude't moghen gheschieden dat ghy seght? Waer op Eliseus antwoorde: Ghy sult dat met uwe ooghen sien, ende daer af niet eren a. 't Is volcomentlijck geschiet, soo't den Prophete te voorseyde: want dien vorst des Coninghs is inde poorte der stadt van't volck overdrongen, ende doot getreden geweest. Te weten, sulck eenen loon verdiende dit mistrouwen. Voorwaer de gedachten der menschen zijn vol vreese, en onse

voorsienigheden zijn onseker a. Maer Godt weet even seker alle dingen, soo wel die geschieden sullen, als die tegenwoordigh, ende die geschiet sijn. Want d'ordre van sijn werck is hem bekent: de wetenschap van alle saken, die door sijne handen gaen sullen, staet voor sijn' oogen: ons comt eene sake onverwacht, ende't gene ons schijnt haestelijck te comen, heeft hy vander eeuwigheyt voorsien. Hier van comen de gebeden der H. Kercken: Godt, wiens voorsichtigheydt in hare beschickinge niet en doolt b. Maer om dat den afgrondt der voorsichtigheyt seer verholen is, vallen vele menschen in overgroote wanhope, alsse aenschouwen datter soo vele sonden, sonder gestraft te worden, geschieden, ende dat Godt door de vingeren siet, ende dat de beste met soo vele ellenden overvallen worden; al even-eens als of Godt sich met de menschen niet en bemoeyde; aengesien men dickwils geen onderscheyt tusschen de goede en de quade en siet. Ecclesiastes segge't: Alle dinghen geschieden gelijckelijck den rechtveerdighen, ende den ongodtlijcken; den goeden, ende den quaden; den suyveren, ende den onsuyveren; den genen die slagh offerande offert, ende die de sacrificie versmaet c. Ons dunckt dat dese dingen sonder schick, en alleen by gevalle geschieden. Waer in ons gebeurt dat den genen gebeurt, die den wijser van't horologie op den toren aenschouwt; hy siet wel den wijser van

't horlogie, maer het horlogie in sy selven ende het constigh maecksel der raderkens en siet hy niet. Die meynt dat den wijser van selfs omdraeyt, ende niet door't gewichte, maer by gevalle, soude een boeren kint oft dwaes wesen. De borgers der stadt weten wel, dat dien wijser van selfs niet om en draeyt, maer dat binnen den muer een horlogie is. Soo is de godtlijcke regeringe verborgen, maer seer wel geordineert: wy sien wel in alle dingen haren wijser, maer gheenssins de wonderlijcke conste der godtlijcker voorsichtigheyt. Hier uyt spruyten vele sotte gedachten, waer door ons sommige dingen schijnen by gevalle te geschieden. Die wijser zijn, hebben een ander gevoelen: sy bekennen datter niet by gevalle in de wereldt en gheschiedt, aengesien sy weten, dat alle dingen van Godts voorsichtighste hant geregeert worden. Soo spreckt den H. Gregorius Nazianzenus: Ick wete voorseker, dat alle onse dingen by Godt, die d'opperste reden is, bekent zijn a.

Alle d'uren der menschen tot het minste puntken toe, staen in dit horlogie der godtlijcker voorsichtigheyt beschreven. Balthasar Coningh van Babylonien, nu droncken wesende, heeft in een costelijck bancket een hant onbekende letteren op den muer, recht tegen hem over, sien maken. Hy dit geschrift siende, is bleeck geworden, ende begonst te beven. Wat siet ghy, ô Coningh? waerom wordy

gestoort? wiens handt is dit? Is sy u bekent, hoe is u den schrijver onbekent? Kendy noch den schrijver, noch de hant, waerom vreesdy soo seer? Dien ongeluckigen mensch gaet alle de wijse van de stadt op't misterie deser letteren de rade: maer niemant en verstaet het; sy sien wel allegader den wijser, maer niemant en siet het horlogie. Maer wie twijfelt, oft dit en is eenen wijser, die van't horlogie der godtlijcker voorsichtigheydt ghedraeyt wort? Dus is Daniel gecomen, ende heeft aldus verclaert, wat ure voor den Coningh gestelt was: Godt heeft u rijcke ghetelt ende heeft dat voleynt a. Heere Coningh, de laetste ure van u leven is nu by, ende nu ten eynde; daerom haest u te leven, haest u, het laetste sandeken van den sandt-looper loopt; haest u, het eynde van d'ure is naer-by. Maer hoe heeft Daniel dit geweten? hy heeft na het horlogie der godtlijcker voorsichtigheyt gesien.

§. 6.

Hier uyt blijckt, dat alle soo voor-spoedige als tegen-spoedige wercken der menschen heel ende seer neerstelijck, by getalle, in't horlogie der godtlijcker voorsichtigheyt beschreven zijn, ende dat dit horlogie oock niet in't minste puntken en can dolen, oft't en bestieret al tot't ghene betamelijckste is. De minste letter oft een stippel en sal niet voorby gaen b. Ende ick sal niet ophouden, tot dat

ick volbrenghe al dat ick gheseyt hebbe a. Is't dat wy gheerne een horologie gelooven, 't gene eenen ervaren besorger heeft, wat sottigheyt oft uytsinnigheyt is't ondertusschen dat groot horlogie der ganscher wereldt, 't welck niet missen en can, in het welck alle geschiedenissen aller menschen seer wel geschickt staen, te willen berispen, als of het niet wel en gingh? Doch uwe voorsienigheydt, Vader, regheert van den beghinne aller dinghen: want ghy oock in de zee eenen wegh verleent, ende tusschen de baren eenen sekeren loop hebt, toonende dat ghy machtigh zijt door alle dinghen te behouden, alwaer het oock dat jemandt sonder schip ter zee gingh b. Gelijck voorwaer meer dan eenen Heylighen hunnen mantel in de plaetse van een schip gebruyckt hebben, eenen stock in de plaetse van eenen mast: soo en moet men noyt van de godtlijcke voorsichtigheydt mistrouwen. Niet tegen staende als men de beste menschen siet verdruckt, gequelt, ende overvallen, als men de quade siet floreren, ende allen hunnen opstel wel gelucken; soo schijnt de godtlijcke voorsichtigheydt oft te slapen, of te seer door de vingeren te sien. En dit gepeys heeft oock de heylighste mannen eenighsins beroert: maer hun-lieder beroerte is ons onderwijs en bevestinge geweest. Den Coningh David spreckt soo van sy selven: Maer mijne voeten hadden by naer ghestronckelt, by-naer zijn mij-

ne ganghen uygheslibbert: want ick hebbe van gramme liefde beroert gheweest, siende der sondaren vrede, &c. Siet, de sondaer en d'overvloedende in de wereldt hebben de rijckdommen beseten. Ende ick hebbe gheseydt, Soo hebbe ick dan te vergheefs mijn herte rechtveerdigh ghemaeckt, ende mijne handen onder d'onnoosele ghewasschen a. Den Coningh David meynde voorwaer de reden hier van t'ondersoecken: want ick dacht dat ick dit kennen soude, 't is eene moeyte voor my; tot dat ick in de heylighe plaetse Godts sal ingaen. Dit sullen wy eens in den hemel sien, nu en connen wy't niet gronderen. Soo spreckt oock den Prophete Jeremias, hierom wat ontstelt: Ghy zijt rechtveerdigh, Heere, is't dat ick met u disputere: maer nochtans sal ick rechtveerdighe dinghen tot u spreken. Waerom wordt der goddelooser wegh voor spoedigh? waerom is wel allen den ghenen die overtreden ende booselijck doen? Ghy hebtse gheplant; ende sy hebben wortelen gheschoten; sy nemen toe, ende brenghen vruchten voort; ghy zijt hunnen mont naer by, ende verre van hunne nieren b. Van't selve beklaeghde sich Habacuck oock: Waerom en siet ghy niet op de ghene die boose dinghen doen, ende swijght als den godtloosen verslindt den ghenen die rechtveerdigher is dan hy? Ende ghy sult de menschen maecken als visschen der zee, ende als het kruypende ghedierte dat gheenen prince en heeft c. De klachten comen hier

van, om dat wy maer een deel der godtlijcker voorsichtigheyt en aenschouwen, 't ander en sien wy noch niet; ende als wy naer het eynde van de sake souden moeten verwachten, dat in den dagh des oordeels sal veropenbaert worden, soo vonnissen wy dit al lichtveerdelijck van te voren. Daerom seyde Paulus: En wilt voor den tijt niet oordeelen, tot dat den Heere komt, die oock de verborghentheden der duysternissen verlichten sal, ende de raden der herten openbaren a. Augustinus leght dit door verscheyden gelijckenissen uyt, waer't dat jemant in eenigh ingelegh werck eene cromme linie sage, d'andere deelen bedeckt zijnde; oft, dat jemant in eene schilderye een monster oft jet onvolmaeckts aenschouwde, sonder de reste te mogen sien, en sal sich nauwelijcks connen onthouden van te seggen: Is desen schilder, oft desen schrijn-wercker niet anders constigh? Maer is't dat hy't gheheel ende't volmaeckt werck siet, vewondert sich daer van, ende prijst de conste ende alle de fraeye ordinantien. Insgelijcks, als jemandt een half veersken, ende min vloeyende hoort opseggen, sal hy stracks seggen: Dit veers en is niet goet. Verwacht: laet my't eerst eyndigen, ende oordeelt dan oft het alle sijne maten heeft. Op de selve maniere sien wy een deel der godtlijcker voorsichtigheyt, de heel' ordre, hoe die aen een hanght, en den voortgangh en sien wy niet: wat de voorleden jaren

gheschiedt is, weten wy misschien, nochtans niet volcomentlijck; wat de navolgende jaren gebeuren sal, is ons heel onbekent, ende daerom beschuldigen wy lichtveerdighlijck ende valschelijck de godtlijke voorsichtigheyt. Dit, seght Augustinus, beroert u, Christen mensch, om dat gy siet dat die booslijck leven, geluckigh zijn, overvloedigheyt van alle dingen hebben, gesont zijn, in hooge staet verheven zijn, niemant in hun huys sieck en hebben, datse seer blijde sijn, seer wel gedient worden, eene verhevene macht hebben, ende dat met hun leven geene droefheydt gemengelt en is. Ghy aensiet hun boos leven, gy let op hunne overvloedige rijckdommen, ende ghy seght in u herte: Daer en is gheen godtlijck oordeel, alle dinghen geschieden by ghevalle, ende soo't comt. Waer't seghdy, dat Godt sijn ooghen op de menschen sloege, hun-lieder ongerechtigheyt en soude niet floreren, ende mijne onnooselheyt niet verdruckt worden. Wat sult ghy dan doen? Hopet in den Heere: want die in den Heere niet en hopen, hunnen hope sal sterffelijck, hunne hope, sal vergangelijck, broos, veranderlijck, verdwijnende ende ydel wesen a. Dus en wist voor den tijdt niet oordeelen. Niemant en is geoorloft dit te weten, tot dat hy ingaet in de heylige plaetse Godts. Als't eens geoorloft sal zijn, niet alleen den wijser van dit groot horologie, maer oock't horlogie der godtlijcker

voorsichtigheyt selve t'aenschouwen, ende dat volcomentlijck; dan sullen wy het gansch inhoudt aller eeuwen, ende een jeder allen het begrijp van sijn leven seer claer aensien: met hoe groote voorsichtigheydt Godt alle menschen, ende jeder in't besonder geregeert heeft, met wat eene vaderlijke sorge hy alle d'oogenblicken des levens van elck mensch beschickt heeft tot sijne bate ende saligheydt; ende dat hy noyt jemanden jet heeft laten overcomen, 't welck soo niet en betaemde. Dan sal't openbaer zijn, waerom Godt d'Engelen heeft laten vallen, waerom ons eerste ouders Godts gebodt overtreden hebben, waerom hy de Ioden, die soo hardtneckigh waren, voor sijn volck verkoren, en d'andere versteecken heeft: waerom hy dese heeft willen laten van Christene ouders, en d'andere van de Heydenen gheboren worden: waerom hy desen vroegh van alle ellenden verlost heeft, ende dien in d'ellenden laten verhouderen ende sterven. Dan sal't seer geacht worden, al wat men nu ter liefde Christi verduldighlijck ververdraeght. Wie dit ernstelijck bepeyst, omhelst met eenen eerbiedigen kus den scepter van Assuerus, dat is, alle kastijdinge.

§. 7.

Hier sal misschien jemandt, die benauwt ende geperst van herten is, seggen: Ach, by-naer is my't selve gheschiedt dat Saul gebeurde: Den welcken van den Heere raedt

ghevraeght heeft, ende hy en heeft hem niet gheantwoordt, noch door droomen, noch door Priesters, noch door Propheten a. Ick hebbe dit ende dat verloren, ick ben in eene sieckte ghevallen; waer sal ick loopen, anders dan by de tooveraers? Godt di verbiedt u dat. Lijdt dat u Godt te lijden gheeft: wordt met Godt vereenight ende verdraeght, op dat u leven in't uyterste wassen magh. Al dat u toegheschickt wordt ontfanght het stil, ende in lijden verdraeght, ende in uwe vernederinghe hebt verduldigheyt: want in't vier wordt't goudt ende't silver gheproeft, maer d'aenghename menschen in den oven der vernederinghe. Gheloove't Godt, ende hy sal u vermaken, ende schickt te rechte uwen wegh, ende hopet in hem b.

 
Daer sal comen een ure onverwacht,
 
Daer ghy niet eens op en had gedacht.

Denckt dat het niet veel te bedieden en heeft, in voorspoet kloeck te zijn, ende al het al voor den wint gaet: in eene kalme zee ende voorspoedigen windt en can de wetentheyt van den stier-man niet bekent worden. Daer moet eenigen tegenspoet comen, om't herte te beproeven. Ons leven is vol ende onderworpen verscheyden gevallen; waer van niemant langh gherust en is, nauwelijcks maer een kort bestandt en heeft. Lijdt ghy't ongewillichlijck, 't zijn sware packen; verdraeghdy't verduldighlijck, 't is eenen grooten troost: wy en vinden geen huys soo ellendigh of't en

vindt troost in een huys dat ellendigher is. Krijt, wildy, soo veel als't u belieft; niet tegen-staende suldy dien kelck der droefheyt drincken, den welcken dien hemelschen Medicijn niet onbedacht heel vol u toebrengt. Zijdy goet? denckt dat gy geoeffent wort; zijdy gevallen? denckt dat gy opgeheven wort; zijdy boos? denckt dat gy gestraft wort. En seght niet dat Saul tot Samuel seyde: Ick ben boven mate seer benauwt: want de Philistijnen strijden teghen my, ende Godt is van my ghegaen. O Coningh, hy en soude van u niet gegaen hebben, hadt gy niet eerst van hem ghegaen. Denckt gy dit oock, Christen mensch: Godt en verlaet niemant, dan als hy verlaten wort. Hadde Saul wijs geweest, hy soude geseyt hebben't gene Mauritius den Keyser seyde? Heere straft my liever hier, dan hier na. Alsoo, ô Christen, en loopt in uwe benauwtheden tot de tooveraers Godts vyanden niet; en gheeft den moet niet verloren, en mistrouwt van Godt niet: maer loopt liever tot Godts vrienden, tot d'Engelen des hemels, tot Godts Moeder, neemt uwe toevlucht tot de voeten van uwen ghecruysten Jesus: hier is uwen vrydom, hier is uwe saligheyt. Roept hier met den Coningh David ende Prophete Job: Maer ick sal altijdt hopen ende noch meer tot uwen lof toe doen a. Al sloegh hy my oock doodt, soo sal ick in hem hopen b.

Dit is een onverdragelijck abuys ende do-

linge van vele menschen, datse eerste tot de hulpe der menschen vluchten, eerse Godt aenroepen; ende dit en doense niet, voor datse alle hulpe te vergeefs versocht hebben, ende nu anders gheene hope meer hebbende, goet vinden van Godt troost te versoecken. Waerom het voorwaer gheschiedt, dat de menschelijcke remedien door de straffe Godts ons niet en baten, die wy voor Godts hulpe, met eene ongetijdige ordre, begeeren.

Maer misschien suldy vragen, waerom laet Godt soo vele menschen door de tooveryen betoovert ende gedoot worden? En verwondert u niet: het meeste mistrouwen van Godt verdient oock dese straffe: vele en soecken anders geene medicijn dan eenen tooveraer ende anders geenen apteker dan den duyvel. Godt straft te recht door dese, door de welke hy soo verscheydelijck verbolgen wort. Paulinus vertelt, dat noyt eenigen tooveraer den H. Ambrosium heeft connen beschadigen, om sijn overgroot ende vast betrouwen op Godt. Want soo Justina d'Ariaensche Keyserinne over-leden was, als Innocentius den tooveraer op de pijn-bancke lagh, heeft hy onder de tormenten beleden, dat den Bewaer-Enghel van Ambrosius sijnen pijniger was. Want hy in't leven van de Keyserinne te midder-nacht onder het dack van de Kercke gheclommen was ende ghessacrificeert hadde, tot dien eynde, dat hy Ambrosium onteeren, ende in den haet des volcks

brengen soude: ende dies niet-tegen-staende hebbense hem ende de Catholijcke Religie altijdts meer ende meer bemint. Dat hy oock duyvels gesonden hadde, om Ambrosium te dooden, maer dat het hen niet gheoorloft en hadde geweest over den dorpel van den huyse te treden. Siet met wat eene wachte Godt dusdanige beschermt, die allen hun betrouwen alleen op hem stellen. Ende gemeynelijck, na dat den mensch op sijnen Godt betrout, soo is Godt oock liberael tot hem. Maer eylaes! hoe luttel zijnder in de wereldt, die Godt uyt ganscher herten betrouwen? Overdenckt de maniere van doen der menschen, ende gy sult t'alle kanten eene groote mistrouwinge vinden, die jaerlijcks, by naer de selve, wederkeert ende verrijst; ende hier van comt die ydele vreese. Nu vreesense dat de vruchten der aerde van den sneeuw sullen versmacht worden, oft in het dorre weder verdorren; nu, datse van den regen sullen verdrincken, oft door den hagel te neder geslagen, oft door den blicksem verbrant worden. Nu vreesense van eenen anderen kant den dieren tijt: nu hebbense een achterdencken, datter jet door ongeluc oft andersins hun welvaert moght beschadighen: nu wordense beroert, ende verliesen alle hope, verstaende eenige tijdingen uyt den leger: nu beswijckense heel, hoorende de doot van jemant, oft eenige neerlage. Ten laetsten, hebben terstont een mistrouwen in alle dingen, daerse eenighen arbeydt oft swarigheydt in vin-

den; ende aengesien sy blint naer de ziele sijn, soo hebbense de handen altijdt vol ooghen, ende gelooven datse sien. En dit daerom, om datse van Godts goetheyt ende macht gheen goedt, noch geen genoeghsaem gevoelen en hebben. Hier van comt het, datse altijdts in't herte eene seer mistrouwende sorghvuldigheyt der tijdelijcker saken dragen, ende noyt gherust en zijn. Een waerachtigh betrouwen op Godt, is eenen sleutel van't koffer, waer uyt Godt den behoeftighen plagh naer hunne begheerte de hemelsche rijckdommen uyt te deylen. Van Godt te mistrouwen, is een beginsel oft eynde van veel quaets.


Vorige Volgende