De sonne-bloeme

Het IV. Capittel.
Een seer doorluchtigh exempel van eenen mensch die sijnen wille aen den godtlijcken niet en wilt onderworpen.

Den Hebreeuschen Prophete Jonas is een fraey exempel geweest van eenen mensch, die met eene groote weygeringe niet en soeckt Godts wille te volbrengen, ende hierom wordt hy soo langh en soo verscheydenlijck gestraft, tot dat hy allen sijnen wille aen den godtlijcken onderworpt.

§. 1.

Laet ons hooren, wat den godtlijcken wille aen Jonas beval: Staet op, ende gaet na Ninive ^a. Dit is het eerste deel des gebots, 't ander is: Ende predickt in haer. Jonas is wel opgestaen, ende van sijne plaetse gegaen, maer niet na Ninive. Ionas is opghestaen, op dat hy in Tharsis van des Heeren aensicht vlieden soude. Hier is een tweederhande ongehoorsaemheyt: eerst, niet in die stadt te predicken, soo't hem belast was: ten tweeden, oock niet derwaerts te gaen. Maer de wrake Godts is hem stracks van achter na gevolght ende heeft door de winden, ende de zee, ende

a Jon. 1.

[p. 302]

door allen onweder tegen den hardtneckigen wille van Jonas ghestreden. Maer den Heere heeft eenen grooten windt in de zee ghesonden, en daer is een groot tempeest in de zee opghestaen, ende't schip was in perijckel van ghebroken te worden. Nochtans en heeft desen vluchtigen noch niet gemerckt, dat dit tempeest om hem opstont. Ende Ionas is neder ghedaelt tot het binnenste des schips, ende sliep een swaren slaep. Daer en is niet erger, ende niet sorgelijcker, dan eene quade gerustheyt. Middeler-tijt is d'onstelde zee heftiger en heftiger geworden, en de wolcken van alle kanten vergaderende hebben den dagh heel duyster gemaeckt. De schippers heel benauwt liepen herwaerts en derwaerts om't schip te bestieren; sy lieten de seylen neder, ende hebben al dat't schip scheen t'overladen, in zee geworpen. Maer soo het tempeest door Godts ghehenghenisse opgheresen was, hebben sy eenen raedt gheslaghen van't lot te worpen, Ende het lot is op Ionas ghevallen. Doen antwoorde Jonas op verscheyden vragen: Ick ben een Hebreeusch man, ende ick vreese den Heere den Godt des hemels. Ja wel Jona, vreesdy Godt? waerom en zijt gy dan Godts wille niet gehoorsaem? Daer zijnder vele die soo spreken: Wy vreesen Godt, maer ondertusschen veronachtsamense Godts wille. Lieve vrienden, dat en is niet Godt vreesen; 't is tegen Godts wille murmureren. En de zee en stilde haer door dese woorden van Jonas noch niet,

[p. 303]

maer wiert meer en meer ontstelt, ende hief de baren om hoogh gelijck als bergen. Soo is ten laetsten Jonas uyt het schip in zee geworpen. Doch hy heeft te voren selve sijne schult beleden: Want, seyde hy, ick wete dat om mijnen't wille dit groot tempeest over ons ghekomen is. Voorwaer, Jona, ghy hebt dat oprechtelijck ende waerlijck gheseydt: Uwen eygen wille heeft allen dit onweder, alle dese storm-winden, alle dese tempeesten van de rasende zee verweckt, als d'eenige oorsake van alle de selve. U is geboden naer Ninive te gaen, niet naer Tharsis. Maer wacht eenen zee-meester, die u leeren sal dat willen ende niet willen, dat Godt wilt en niet en wilt. Ende sy hebben Ionam ghenomen, ende in de zee gheworpen. Ende den Heere heeft eenen grooten visch bereyt, op dat hy Ionam inslicken soude ^a. Dit is den loon van den eyghen wille, soo moeten wy gheleert worden het sacht jock van den godtlijcken wille te dragen. Hoort, hoe dien visscher eens gebeten zijnde, wijser geworden is, en hoe gewillighlijck hy sich tot de geboden Godts betoont heeft. Jonas nu in eenen levendigen karcker des walvischs besloten nu by-naer in den afgrondt verslonden, ende twijfelachtigh of hy levendigh oft doodt was, sprack aldus: Als mijne ziele in my behanghst was, ben ick des Heeren gedachtigh geweest. Wy worden ten laetsten eens wijs, ende beginnen te willen't ghene wy langhen

a Jon.

[p. 304]

tijdt qualijck niet gewildt en hebben. Wel Jona wildy nu nae Ninive gaen? Ick wilder henen gaen. Wildy aen de Niniviten prediken? Ick sal hen prediken. Wildy oock uwe beloften houden, die ghy in den buyck van desen visch belooft hebt? Ick salse houden. Ende den Heere heeft aen den visch gheseydt, ende hy heeft Ionam op het droogh landt uyt ghespogen. Daerom wordt't ghebodt van den godtlijcken wille vernieuwt: Staet op, ende gaet in de groote stadt Ninive, ende predickt daer de prekinghe die ick tot u spreke. Ende Ionas is op-ghestaen, ende is in Ninive wegh ghegaen naer des Heeren woordt ^a. Nu heeft Jonas sijnen eygen wille verworpen, nu begeert hy't selve dat Godt wilt; nu haest hy sich met handen ende voeten om te gaen daer het hem over langh belast was te gaen; nu roept hy, nu vermaent hy tot penitentie; nu is hy gehoorsaem, ende hoort naer Godts geboden. Och of hy dat volstandelijck dede, ende nae sijnen eygen wille niet weder en keerde!

a Jon. 3.

§. 2.

Maer eylaes! hoe veranderlijck ende ongestadigh is den wille des menschs! den wille, die hem nu nae Godt voeghde, beghint weder nae den sijnen te draeyen. Ende Ionas is met een groot verdriet ghequelt gheweest, ende is gram gheweest ^b. Dit zijn seer quade teeckenen van den eyghen wille, nu weder

b Jon. 4.

[p. 305]

worstelende met den godtlijcken wille. Die sijne wille nae den godtlijcken voeght, en stoort sich noyt soo seer, ende en wort noyt soo met ellenden gepraemt, dat hy gram worde, en sy selven op Godt stoore. Seght my doch, o Iona, wat isser dat uwen wille, dien gy nu met den godtlijcken soo seer vereenight hebt, weder van die u treckt? Hoort de reden van de nieuwe tweedrachtigheyt. Is dit niet mijn woort, doen ick noch in mijn landt was? &c. Want ick weet dat ghy Godt goedertieren ende bermhertigh zijt, verduldigh, en van vele ontfermhertigheden, ende verghevende over de boosheydt. Dit is de tweedrachtigheydt der willen in Godt ende in Jonas. Godt heeft de Niniviten willen sparen: Jonas begeerde de Niniviten gestraft te hebben; ende dit, seyde hy, dat hy van te voren wel gedacht hadde, dat hy te vergeefs den Niniviten soude dreygen, dat de straffe nae de dreygementen niet en soude volgen, dat Godt al te haest soude versoent worden. Dus en schijnter niet anders meer te doen te zijn, dan Godt te bidden: Heere ick bidde u, neemt mijne ziele van my; want de doodt is my beter dan't leven. Het is voor u wel beter, Jona, maer misschien Godt niet aengenamer: maer den eygen wille en vraeght daer niet na, daer let hy alleen op, wat hem aengenaem oft genoeghlijck is oft het Gode behaeght, oft niet, is hem al even-eens. En Ionas is uyt de stadt ghegaen, ende heeft teghen den Oorsten der stadt gheseten: en heeft voor sy selven daer

[p. 306]

en lommer-hutteken ghemaeckt, ende heeft daer onder in de lommer gheseten, tot dat hy sien soude wat der stadt gheschieden soude. Den eygen wille en houdt noch niet op; hy verlaet de stadt, om bequamelijcker hare vernielinghe t'aenschouwen. Maer waerom gaet Jonas uyt de stadt, waerom en gaet hy niet voorts in de borgers tot eene gestadige penitentie te vermanen? wat is't van noode een hutteken van doorvlochten veyl te maken? duysent huysen in de stadt souden desen aengenamen verkondiger der penitentie ontfangen hebben. Maer den eyghen wille was anders ghesint, aen den welcken somwijlen niet alleen seer groote steden, maer oock de gansche wereldt veel te engh is. Jonas meynde dat stracks nae sijn vertreck uyt de stadt't vier van den hemel ghereghent soude hebben, en de stadt terstondt vergaen soude hebben. Want Godt hadde den Prophete alsoo doen dreygen: Noch veertigh daghen, ende Ninive sal om gheworpen worden. Om dese reden stelt sich Jonas in eene versekerde plaetse, hy sit hier neder om te sien, of Godt sijne dreygementen niet en sal te wercke leggen; of hy allen ongelijck soo lichtelijck sal vergeten, ende soo boosen stadt sparen. Hy verwachte langh, ende sagh watter van den hemel heel stil was, alsser geen vier en onstack geene steenen en vlogen, als de wrake heel scheen geslist te zijn, als oock de welluste, die hy uyt den aerd-veyl nam, be-

[p. 307]

gonst te verdorren, als de sonne van boven't hooft begonst te verbranden, als een overgroote hitte hem grootelijcks begonst te quellen; als dan droegh Jonas eene soo groote verduldigheydt Godts seer onverduldelijck, ende ernstelijck sy selven vergrammende, heeft sijner ziele begheert, dat sy sterven soude, en gheseyt: Siet, my is beter te sterven dan te leven. Ende gevraeght zijnde over dese sijne grammoedigheyt, of hy te rechte gram was? antwoorde: Ick ben wel te rechte gram ter doodt toe. Aenmerckt, bidde ick u, de reden van eene soo onmatighe grammoedigheyt. Daerom is Jonas soo gestoort, daerom wordt hy by nae sieck van droefheyt, om dat hem niet gheschiet en was soo hy dachte ^a. O Jona, hoe gheloofachtigh is den eygen wille, principalijck aen sy selven en aen sijn eyghen goetduncken! Waerom neemt gy soo qualijck het mede-lijden en de verduldigheydt Godts? Weet ghy niet, dat het Godt eyghen is, medelijden te hebben en te sparen? Wildy dat Godt onverduldigh zy, gelijck de menschen zijn? dat hy stracks slaet, soo haest hy vervolgen is; stracks blickseme, als hem eenigh ongelijck geschiet? Dat is wel den aerdt der menschen, maer niet van Godt. Dusdanige zijn wy lieden; nauwelijcks geraeckt zijnde, slaen wy met vuysten, ende stooten met voeten den genen die ons raeckte; nauwelijcks aengeraeckt zijnde, slaen wy dapperlijck wederom, nergens toe

a 1. Machab. 6.

[p. 308]

veerdiger dan tot de wrake: dan loopen wy, dan vliegen wy, als wy ons willen wreken. Godt en is soodanigh niet, Ghenadigh ende bermhertigh is den Heere, lijdtsamigh ende seer bermhertigh: Soet is den Heere aen een jeghelijck, ende sijne bermhertigheden zijn boven alle sijne wercken ^a. Godt en wilt niet dat de ziele verloren gaet, maer hy bedanckt hem, dat dien niet heel verloren en gaet, die verworpen is ^b. Maer hoe bedroefdy u soo seer, lieven Jona, over een paleys van aerd-veyl, dat van een wormken bedorven is? ghy en hebt noch den worm leeren knagen, noch den aerd-veyl leeren wassen. Den Heere heeft haer dit gegeven, den Heere heeft haer dit ontnomen; waerom vergramdy u dan tegen den Heere? Is't bederven van een aerd-veyligh lommer-hutteken de reden van soo grooten droefheydt? ende en sult gy u niet bedroeven over de verwoestinge van eene stadt, die by een Coninghrijck te vergelijcken is? Daerom, lieven Jona, voegh nu uwen wille geheelijck naer Godts wille. Is den aerdt veyl vergaen? wilt oock dat hy vergaen soude zijn. Is Ninive behouden? wilt oock dat Ninive behouden zy. Ende daer en is niet daer ghy u voortaen over moght bedroeven, dan over uwen eyghen wille, den welcken ghy aen den godtlijcken niet gansch en onderworpt.

a Psalm. 144.

b 2. Reg. 14.

[p. 309]

§. 3.

Siet, o Christenen, wat het is eygensinnich ende van sijnen eygen wille te wesen, ende tot hoe groote dolingen de sake alleen oock d'alderheylighste mannen brenght. Wy en doen niet met allen, soo langh als wy den eygen wille niet gansch en verwinnen. Soo langh als desen duert, ende aen den godtlijcken wille contrarie is, en zijn geene gaven, geene beloften, geene gebeden, geene sacrificien Gode aengenaem. 'T vasten is Gode aengenaem, d'aelmoesse is Gode aengenaem, de neerstigheyt des ghebedts is Gode aenghenaem, maer alsulcke alleen die haer naer den godtlijcken wille voeght. Den eygen wille can oock wel aelmoessen uytdeylen, vasten, ende gebeden storten, maer Godt haet desen seer, is't datse met Godts wille niet vereenight en sijn. Daerom is't dat Godt (siet eene wonderlijcke sake) 't vasten ende sacrificien, die hem seer anderssins aengenaem zijn, verbiedende, seght: En wilt niet vasten ghelijck ghy tot heden toe ghevast hebt ^a. Wat ghebreck hadde dan dit vasten van de Ioden? het roock te seer nae den eygen wille. Siet, in de daghen van u vasten words uwen wille ghevonden. Ick beminne den vasten, maer hate den eygen wille, die den vasten bederft. Waer't dat-men jemanden, die geenen ajuyn en magh, een seer costelijck gerechte met ajuyn ge-

a Isa. 58.

[p. 310]

koock voorsettede; dit en sal den gast niet aengenaem wesen, noch sijne hongherige maghe en sal dat niet voor goet houden, 't sal eene walge, ende niet eenen appetijt tot de spijse van kostelijcken smaeck, het welck oock van den Enghel ghepresen wordt. Het ghebedt is goet met het vasten ^a. Maer als den ajuyn ende loock van den eygen wille daer by ghemengelt wort, dan heefter Godt eene walginge van. Den heyligen Chrysostomus leert: Die sondight ende vast, en vast niet ter eere Godts, noch en verootmoedight sy selven niet, maer spaert sijn goet ^b. Den eygen wille vervuylt ende bederft alle dingen.

Ende dit is d'uyterste ellende der verdoemde menschen, datse soo hartneckigh van wille zijn, dat dien inder eeuwigheyt noyt met Godts wille en sal over een-komen: de verdoemde en sullen noyt willen, noch connen willen't ghene Godt wilt. Den H. Augustinus seght het seer claer: Hunnen wille sal dusdanigh wesen, datse altijdts eene straffe van hunne boosheydt in hen sullen houden, noyt nochtans eenige bewegentheyt tot het goet gevoelen: want, ghelijck de ghene die met Christo regneren, van hunnen quaden wille niet en sullen behouden: alsoo die in den eeuwigen brandt, die voor den duyvel ende sijn engelen bereyt is, zijn sullen; ghelijckse gheene ruste oyt en sullen hebben, soo en sullense ooc

a Tob. 12.

b Chrys. in mart.

[p. 311]

geensins connen eenen goeden wille hebben ^a. Ach! wat schroomelijcker sake kander ergens wesen, dan de helle, al en waer daer anders geene straffe, dan inder eeuwigheydt van den heylighsten wille Godts gescheyden, ende noyt met dien vereenight te zijn? Dus, o mijnen Godt, leert my uwen wille doen ^b, om mijnen wille te verlaten.

a Aug. l. oe side ad Petr.

b Psal. 142.