De sonne-bloeme

Het IV. Capittel.
Dat alle's menschens volmaecktheydt gheleghen is in de ghelijck-formigheyt van den menschelijcken wille met den godtlijcken.

Alle wercke van den mensch hebben hare weerde ende prijs van't eynde daer sy toe ghestiert worden; over-sulcks zijnse soo goedt oft quaedt, als haer eynde is, maer voorwaer wy en sullen gheen beter noch verhevender eynde onser wercken vinden, dan den godtlijcken wille, dat is,

[p. 211]

Godt selve: soo en zijnder dan oock gheene betere noch verhevendere wercken als die dit eynde aldernaeste zijn. Hierom heeft den H. Basilius geseydt, dat dit een cort begrijp van heyligheyt in een Christen mensch is, dat hy d'oorsaken van alle dinghen, 't zy groote oft cleyne, Gode toeschicke, ende sy selven in als aen den godtlijcken wille vlijtighlijck ende volcomentlijck onderworpe. Dit is dese resignatie oft overgevinge sijns selfs, die de H: H. Vaders, ende de Leeraers van't gheestelijck leven soo dickwils ende soo seer ghepresen hebben; de welcke sy't beginsel van alle gherustheydt noemen, als de ghene die den mensch in de versekerste handt Godts stelt; soo dat hy nu niet en wilt aen sy selven, maer aen Godt toe behooren; noch voor sy selven, maer voor Godt leven, ende niet met allen doen dan om de liefde Godts, soo wel te vreden zijnde in tegenspoedt als in voorspoedt. Dit bemindt Godt soo, ende dit is hem soo aenghenaem, dat, soo hy aen den Coningh David eenen seer hoogh-weerdigen tijtel wilde geven, hem Een man noemde naer sijn herte, die allen sijnen wille doen soude ^a. Want desen Coningh hadde sijn herte soo aen Godts herte gehecht, dat hy tot allen wenck Godts bereydt ende veerdigh was. Op dese maniere voorwaer can een jeder dagelijcks seer veel verdienen, is't dat hy alle de werken, die in haer selven noch lof, noch verachtinge

a Actor. 13.

[p. 212]

weerdigh en zijn (gelijck zijn, eten, drincken, wandelen, slapen, &c.) naer Godts wille schickt, ende niet en eet oft en drinckt om dat hy honger oft dorst heeft maer om dat het Gode belieft dat hy dit doet. Eenen os oft koeye soude seggen: Ick ete om dat ick honger hebbe: ick drincke om dat ick dorst hebbe: ick gaen in mijn bedde om dat ick slaperigh ben: doch een mensch moet heel anders spreken, den welcken can willen eten, drincken, staen, sitten, slapen, niet om dat dit hem soet is, maer om dat het Godt behaeght.

§. 1.

De Sonne-bloeme (soo wy geseydt hebben ^a) op de sonne seer verlieft is altijt d'onder gaende sonne aenschouwende, ende haer t'elcker ure naer de selve keerende ende om-draeyende, oock als't duyster weder is. Dat den menschelijcken wille den aert van desen bloeme na volge, ende den godtlijcken wille als sijne sonne geduerighlijck aenschouwe, oock op duystere dagen, dat is, ten tijde van tegenspoet. Hier in is voorwaer alle heyligheyt des levens gelegen, soo dat dien Theologant ^b seer wel geseyt heeft: Het is een kort begrijp van't heel Christelijck leven en van alle deughden, sy selven in alles naer Godts wille te voegen, 't selve te wille ende't selve niet willen. Ende dat soo volcomelijck, dat een jeder, soo dickwils als Godt jet

a Roven l. 2. c. 2

b Arais part. 1. de Orat. ment. cap. 5.

[p. 213]

beveelt, seer veerdighlijck segge: Wel Heere, ick sal dat doen. Ende soo dickwils als hy jet verbiedt: Wel Heere, ick sal dat laten. Den heyligen Bernardus seght: Heel het begrijp van d'oodtmoedigheyt schijnt daer in gheleghen te wesen, is't dat onsen wille aen den godtlijcken, gelijck het wel betaemt, onderworpen is: ghelijck den Prophete spreckt: En sal mijne ziele Godt niet onderdanigh zijn ^a? Alle dingen zijn wel Gode onderworpen als aen haren Schepper (want alle creaturen dienen hem) maer van den mensch, die met reden begaeft is, vereyscht hy eene gewillige onderworpinge.

Men leest eene boven mate wonderlijcke sake van P. Josepus Anchiera. Desen is in onse eeuwe eenen nieuwen Thaumaturgus oft mirakel-doender in Brasilien geweest. In't jaer 1584. keerde P. Josepus weder naer den inham der riviere Januarius. In't weder keeren gingh hy met sijnen medegeselle in eene soorte van een schip dat men Canoa noemt. Het was alsdoen seer heet ende moeyelijck weder, ende eene groote stilte, ende gansch geenen windt. Den medegeselle was hierom bedroeft. By gevalle saten daer alsdoen op eenen boom dry oft vier groote vogels, die daer te lande Quaracies genoemt worden, ende zijn soo groot als eene hinne, purper van coleur, wat treckende op het gheluwe, seer schoon om sien. P. Jo-

a Psalm. 16.

[p. 214]

sepus dese voghels inde Brasiliaensche tale aensprekende: Gaet, seyde hy, ende vergadert hier uwe nichten ende mede-gesellinnen, ende comt ons in dese reyse over-lommeren. Sy-lieden hunnen hals, tot een teecken van dat sy dit bevel ontfingen, uyt-reckende, begonsten te schreeuwen, ende van daer weghvlieghende, zijn korts daer na met een groot heyr der selver vogelen wederom gecomen, ende haer als eene wolcke dicht by-een-voegende, hebben soo langh het schip over-lommert, tot datter, sy nu een mijle weghs ghedaen hebbende, een soet windeken begonst te waeyen. Doen heeft P. Josepus aen dese getrouwe konvoyers oorlof ghegeven, ende geseyt datse souden wegh vliegen. Sy als hunnen last nu volbracht hebbende, zijn met een heusch geroep ende vele teeckenen van blijtschap, wegh gevloghen. Dit heeft den medegheselle, nae de doodt van P. Josepus in de tegenwoordigheyt van vele treffelijcke mannen, met openbaren eedt bevestight. En't is gheen wonder dat de creaturen haer voegen naer den mensch, die met den wille Godts seer vast vereenight is ^a.

Om dit mirakel te bevestighen, sal icker noch een ander by voegen. Daer waren eens visschers, die by het Eylandt Maricana vischten, daer P. Josepus by was. Een jeghelijck was verwondert om de groote menichte der visschen: maer als-mense verga-

a Sebast. Beret. in vita Joseph. l. 4. c. 5.

[p. 215]

derde om te souten, quam daer een groot getal zee ravens ende andere water vogelen gevlogen, om de selve te verslinden, 't welck hen in hun werck seer belettede. Ende soo niemant die genoegh en conde verjagen, soo heeft den P. Josepus in de Brasiliaensche tale bevolen te vertrecken, seggende: Vertreckt u van hier, terwijle dese besich zijnl als wy wegh sullen zijn, soo suldy wederkeeren om uwen noot-druft te nemen. Als of dese woorden eene kracht hadden om den voghelen des menschen wille ende begheerte te doen verstaen, soo hebben sy ter sijden stille blijven sitten, tot dat sy ophielen van souten. De visschers nu met P Josepus van daer vertrocken wesende, zijnse met een gedruys op d'overblevelingen gevallen om die te verslinden.

Het is ghebeurt datter eens twee panther-dieren haer van verre vertoonden. Den mede-gheselle van P. Josepus seyde dat hy die wel eens soude wille van naer-by sien. P. Josepus andtwoorde hem: Als wy ghedaen sullen hebben, soo suldyse sien. Daer nae heeft hy tot dese beeste, die wegh gingen, seer luyde geroepen dat sy korts souden wederkeeren, om datter eenige waren die aher geerne eens van naer-by wilde sien. 'T werck voleyndt hebbende is P. Josepus t'schepe ghegaen, ende over't water varende, aen landt ghekomen. Hier hebben haer wederom dese panther-dieren seer vreetsamelijck vertoont,

[p. 216]

soo dat haer een jegelijck met gemack konde sien, ende genoech sien.

§. 2.

Dit en is oock niet min wonderlijck geweest. P. Josepus vondt d'inwoonders van sijn dorp eens op eenen dagh seer stille ende bedroeft. D'oorsake hier van vragende, hebben sy geantwoordt, dat hen eet-ware ontbrack. Hy seyde datse allegader met hem souden naer de zee gaen, datse sonder twijfel eten souden vinden. Sy antwoorden, dat het geenen bequamen tijt en was om te visschen; ende dat het weder en de zee daer toe contrarie ware. P. Josepus praemtse even wel, ende seght datse allegader gaen souden, met versekeringhe dat niemandt sich en sal bedrogen vinden. Sy zijn dan allegader gegaen; doch de zee heeft haer meer en meer verheven en ontstelt. Doen seyden de lants-lieden, dit voor hunne oogen siende: Siet gy nu met uwe eygen oogen dat wy niet en connen in de zee gaen? P. Josepus heeft dies niet teghen-staende hen ghevraeght wat visschen dat sy begheerden? Sy hebben met versmaetheyt geantwoordt: Cleyne Xareen (dit is een soorte van visch, van de groote van eene palm, die men op dien tijdt des jaers daer geenssins en pleegh te vinden.) Doen heeft hen P. Josepus ontrent den oever een plaetse gewesen ontrent duysent schreden van daer, segghende, datse daer soo vele van dier-

[p. 217]

gelijcke visschen sullen vinden als sy begeerden. Sy gaen dan derwaerts, ende cleyne nettekens uyt gheworpen hebbende, vingen met die, jae oock met hunne handen, soo vele van dese viskens als elck begeerde.

En weest hier over niet verwondert, beminden Leser, want dierghelijcke seer vele exempelen leest-men in de Legende der Heyligen. De oude zijn genoegh bekent, die door de roede van Moyses, door den mantel van Elias, door den stock van Eliseus, door den gordel van Paulus, ende door de schaduwe van Petrus geschiet sijn. Voorwaer dusdanige mannen crijgen van Godt eenen heerschappye over de geschapen dingen, waer voor sy hem weder geven't beste dat sy hebben, te weten hunne wille. Door dese tegen-mangelinge handelt den mensch soo met Godt, als of hy seyde: Heere, ick geve u allen mijnen wille; ende als of Godt seyde: Ende ick geve u mijnen scepter, dat is, mijne heerschappye, op dat gy de beesten ghebiedt, over de zee heerschapt, ende ten laetsten eenen Godt zijt op der aerden. Want den goedertierensten Schepper en wilt in miltheyt niet verwonnen worden: hy en weygert niet't beste dat hy heeft, te weten, de heerschappye over alle dingen aen den genen die hem gheeft dat hy aldermeest bemint. Ende ghelijck eertijdts den Coningh Alexander van sijnen alderliefsten Hephestion seyde: Ghy en hebt niet gedoolt, want desen is oock Alexander ^a. Alsoo magh men

a Curt. l. 3. c. 24

[p. 218]

vanden mensch die den godtlijcken wille heel toegedaen is, seggen: Desen is oock Godt; te weten, door eene vaste vereeninge van sijnen wille met den godtlijcken.
Men leest in het leven der Oudt-vaderen, datter eenen acker-man gheweest is, wiens acker ghemeynelijck veel meer vruchten voorts-bracht dan den acker sijner gebueren. Hy gevraeght sijnde van de gebueren hoe dit geschiede, antwoorde: dat sy hen daer van niet en moesten verwonderen; dat hy met den hemel soo wel stondt, dat hy altijdt sulcken weder hadde als hy begheerde. Sy geckten met hem, ende seyden dat dit niet en conde wesen. Inder waerheyt, seyde hy, ick hebbe het weder naer mijnen wensch; want ick en begheere noyt andere veranderinghe van weder dan die Godt wilt. Aengesien dan dat Godts wille oock mijnen wille is, soo heeft Godt begeert dat ick altijt meer vruchten soude hebben dan gy-lieden, die meesten deel met den hemel en Godts wille niet wel over-een en comt. Want Godt dient aen den wille van een jegelijck vande sijne, gelijck hy eertijdts dede ^a.

a Sap. 16. 21.

§. 3.

Het volck van Israel heeft door Moyses aen den Coningh Pharao eertijdts eene requeste gepresenteert, met dese woorden: Den Godt der Hebreen heeft ons gheroepen, dat wy eenen wegh van dry daghen in de woestijne

[p. 219]

souden gaen, en den Heere onsen Godt sacrificie doen ^a. Vele seggen dat den wegh naer den hemel eenen wegh van dry mijlen is: d'eerste mijle wort den Suyverenden wegh geheeten; de tweede mijle den Verlichtenden wegh; de derde den Vereenigenden wegh: door desen wegh comt men naest by Godt, als den wille van den mensch seer nauw met den wille Godts vereenight wort. Christus seght by den heyligen Lucas: Niemandt en is goedt dan Godt alleen ^b. Uyt dese fonteyne spruyt die leeringhe der heylige Vaders ende der Theologanten: Gelijck Godts verstant den regel van alle Waerheyt is, ende niet en can dolen; soo is den godtlijcken wille den reghel van alle Goedt, ende en can niet bedorven worden. Ende ghelijck het niet gheschieden en can datter met het godtlijck verstant jet ghelijck-formigh zy, ende niet waerachtigh en zy, soo en kander oock niet gelijck-formigh met den godtlijcken wille wesen't gene niet Goedt en is. Seer wel leert den heyligen Chrysostomus: 'T gene naer Godts wille geschiet, al schijnt het quaet te wesen, is nochtans Gode heel aengenaem. Ter contrarie, 't gene tegen Godts wille geschiet, ende anders dan hy begheert dat het geschiede, al wort het voor eene sake Gode aengenaem ghehouden, is nochtans't alderquaetste ende't ongerechtighste ^c.

Een exempel hier van hebben wy in de boe-

a Exod. 5.

b Luc. 18.

c Chrys. t. 5. or. 1. cont. Jud.

[p. 220]

ken der Coninghen. Den Prophete die door Godts gebodt den Coningh Achab berispen moeste van dat hy den Coningh van Syrien, dien hy in d'orloghe ghevanghen hadde, tegen den wille Godts gespaert hadde; om nochtans in't eerste aencomen niet bekent te zijn als eenen berisper, comende by sijnen mede-ghesel, seyde: Door Godts woordt slaet my. Hy en wilde hem niet slaen; want het docht hem tegen sijne conscientie te wesen eenen Prophete te wonden. Maer heeft terstont een vreeselijck vonnisse gehoort: Gaet van my, ende eenen leeuw sal u slaen. 'T is gheschiedt soo hy voorseyde. Dus den Prophete by eenen anderen comende, seyde: Slaet my ^a. Desen heeft den Prophete geslagen ende gewont: 't welck hy niet alleen sonder straffe te verdienen gedaen en heeft, maer heeft hier om oock eenen lof verdient. Wat souder bottelijcker vraegt Chrysostomus, dan dit connen geschieden? Die den Prophete geslagen heeft, is ongheschent gebleven; die hem spaerde, is gestraft. Soo groot' eene sake is't den reghel van den godtlijcken wille te volgen oft te versmaden. Wien den wille Godts te kennen ghegheven wort, hem en is niet geoorloft voorder t'ondersoecken: Waerom gheschiet dit soo? In plaetse van alle de redenen dient dese alleen, dat Godt dit soo begeert.

'T is dan het sekerste sop der Christelijcker volmaecktheyt, sy selven geheelijck aen den

a 3. Reg. 20.

[p. 221]

godtlijcken wille over te geven, ende sy selven te verlaten om Gode toe te hooren.