Logo DBNL
De sonne-bloeme (1700)

De sonne-bloeme

(1700)–Hieremias Drexelius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het V. Capittel.
Welcke de teeckenen zijn vanden menschelijcken wille, die met den godtlijcken vereenight is.

De Romeynen en achteden den soldaet niet, die gheene stercke zijden, ende gheene breede schouderen en hadde, om alderhande lasten te draghen; die gheene nerte ende blinckende wapenen, ende gheen heel groot betrouwen op sijnen Veldt heere en hadde. Niemandt en magh sijn selven een soldaet Christi noemen; niemandt gelooven dat hy eenen jeverigen liefhebber van den godt-

lijcken wille is, 'ten zy hy sekere teeckenen in sijn selven bevinde, dat sijnen wille in alles aen den godtlijcken hanght. Op dat dan een jeder sijn selven hier in soude moghen ondersoecken, sal hy op dese naevolgende teeckenen letten.

§. 1.

Het I. teecken is, alle dingen te doen naer den wenck van den godtlijcken wille ende oversulcks gheene sake te beginnen, sonder eerst den godtlijcken bystant aen te roepen. Die Godts wille volght, en sal geen dingh beginnen, of hy en sal eerst de hulpe Godts aenroepen. Isser jet van grooter ghewichte, oft swaerder om doen, soo versoeckt hy Godts bystant noch dickwilder. Dit moet als eene wet zijn voor de gene, die ernstige saken behandelen, ende een groot bewint hebben, noyt jet onbedachtelijck te beginnen, sonder de hulpe des Heeren eerst aengeroepen te hebben. Niemant en soude't gelooven, wat eene groote schade de heele werelt daer by lijdt, hoe vele huysgesinnen datter qualijck geregeert worden, hoe vele rijcken ende provincien datter qualijck bestiert, hoe vele onrechtveerdige oorlogen datter gevoert, hoe vele ongelijcken dat den eenen den anderen aen doet, om dat dese wet versuymt wort. Dit is den oorsprongh van menigh quaet, dat de vaders des huysgesins, de gouverneurs de landtvooghden, ende de Coningen dickwils menschen van hunnen sin ende wille zijn, ende hunne wercken doen, niet naer de reden, maer

met eenen onvoorsichtighen drift: ende dat den mont des Heeren niet en ondervraghen, maer d'onbedachte lichtveerdigheyt, als hunne aenleytster, volgen: sy betrouwen op hun eygen verstandt, meynen datse stercke schouderen hebben, houdende sich als d'aldercloecste reusen. Hier uyt spruyt dickwils eene heel verwerde menginge der affairen, ende eene leelijcke confusie, tot schade van vele menschen.

De Princen van't volck van Israel hebben eene groote faute bedreven, dat sy de Gabaoniters in genade hebben ghenomen, ende den mondt des Heeren niet ghevraeght a. Wy lieden, nae dese hunne dolinge niet veel voorsichtiger, beginnen dickwils groote dingen, ende en vraghen den mondt des Heeren niet; wy soecken eene prebende, wy begeven ons ten houwelijcke, wy regeren volcken ende landen, ende nochtans en vraghen wy den mondt des Heeren niet. Heel anders deden die vrome helden de Machabeen, die noyt eenigen strijt aen en vonghen, of en vraeghden eerst, meer dan eens den mondt des Heeren. Want sy en vermaenden niet alleen hunne soldaten, datse voor den strijdt bidden souden, ende baden't samen met hen; maer waren oock in dese't samen biddinghe volherdende, te wijle datse streden. Soo heeft Judas Machabeus, siende alle des vyandts toerustinghe, sijne handen ten hemel opgheheven, ende den Heere, die wonder teeckenen doet, aengheroepen, die niet naer de macht der wapenen, maer naer dat hem belieft, victorie gheeft aen de ghene

die't weerdigh zijn a. En niet alleen en heeft den capiteyn Iudas Machabeus selve met seer vierighe gebeden, voor den strijdt, den mondt des Heeren ghevraeght; maer door sijn exempel oock sijne soldaten ontsteken, om't selve te doen: soo hebben de ghene, die met hem waren Godt aengheroepen hebbende, door ghebeden ghestreden. Ende niet alleen in't beginsel des strijdts, maer oock in de meeste furie des selfs warense Godt geduriglijck aenroepende met de handt wel vechtende, maer met der herten den Heere biddende, hebben ser niet min dan vijf-en dertigh duysent neder gheslaghen, grootelijcks hen verblijdende van Godts teghenwoordigheydt b. Dat is, den mondt des Heeren in't ernste vraghen.

'T is den raedt van Cassianus darmen voor alle wercken dit veers der H. Kercke ghebruycken soude: Heere, neemt achte tot mijne hulpe, Heere, haest u om my te helpen. Oft dit gebedeken: Wy bidden u, Heere, wilt met uwe jonste onse wercken voorkomen, ende die met uwe hulpe vervoorderen: op dat al ons ghebedt ende werck van u altijdt beginne, ende door u begonst zijnde, voleyndt worde. Den Abt Pambo hadde dese ghewoonte, dat, soo dickwils als hem jemandt raedt vraeghde, hy tijdt vereyschte, om middeler tijdt de sake Gode te bevelen: want hy en wilde niet eer antwoorde gheven, voor dat hy den mondt des Heeren gevraeght hadde. En dese ghewoonte heeft aen dien man soo profijtelijck

stelijck gheweest, dat hy, liggende nu op sijn sterven, seyde, dat het hem niet en heughde dat hy oyt jet geseyt hadde, dat hem berouwen moghte. Doch Godt antwoort terstondt de ghene die hem vraghen De bereydinghe huns herten heeft uwe oore ghehoort a. Hy en steunt op Godt niet, ende en ondersoeckt den godtlijcken wille niet neerstelijck, die alsse sijne saken van Godt niet en begint. Den mondt des Heeren moet oock in alle dinghen ghevraeght worden.

§. 2.

II. Teecken van eene waerachtige devotie tot den godtlijcken wille, is, d'ellenden ende catyvigheden niet alleen niet te vreesen, alsse tegenwoordig sijn; maer die oock van selfs te begeeren, alsse niet tegenwoordich en sijn: ende dat, om dat Godt met sijne gratie aen de bedruckte persoonen veel naerder is, dan aen de gene die allen voorspoet genieten. Den Conincklijcken Prophete David, niet sonder groote vreught singhende, seght: Alle sijne rust plaetse hebdy omghekeert in sijne cranckheydt b. 'T welck Ambrosius ende Chrysostomus al dus uytlegghen: Godt vermaeckt den siecken, oft den genen die anderssins benauwt is met sulcke vertroostingen, als of hy hem een heel sacht beddeken spreyde. Gelijck de groote me-vrouwen somwijle de siecke, met eene min-

nelijcke affectie van medelijden, dienen; soo is de Moeder Godts, soo is Christum onsen Heere eene besondere sorge dragende voor de gene, die met sieckte, oft met eenige andere miserie verdruckt worden; is't datse sich deser hemelscher sorge weerdigh maken. Seneca heeft seer godtvruchtelijck (ick hadde by kans geseyt godtlijck) van dese sake ghesproken: Ick bidde u, seght hy, en wilt dese dinghen niet vreesen, die den onsterffelijcken Godt, als prickels, aen ons ghemoedt sendt. D'ellende is een oorsake der deught. Men salse met recht catijvich noemen, die door te grooten voorspoet vaddigh worden, die de luyicheyt, als in eene stille zee, gherust hout. Oversulcks, Godt valtse hardt, ondersoeckt ende oeffentse die hy beproeft ende lief heeft; maer andere, dien hy schijnt veel toe te geven ende te sparen, bewaert hy sachtelijc tot de toecomende quaden Want gy doolt, is't dat ghy meynt dat, jemandt uytghesondert is; hy sal, langhen tijdt gheluckigh gheweest hebbende, sijn deel ten laetsten ontfanghen. Schijnter jemandt verlaten te zijn, die en is maer wat uytghestelt. Waerom slaet Godt d'alderbeste, oft met sieckte, oft met andere onghevalligheden? Waerom worden oock in de legers aen de sterckste de perijckelense aenslagen belast? Den Veldt-heere sendt d'uytghelesenste om by nachte den vyandt stil te becruypen, oft om de wegen te bespieden, oft om de garnisoenen uyt hunne ligh-plaetsen te verdrijven. Niemant van de gene die uytgaen, en seght:

Velt oversten en heeft sich te mywaerts niet wel gequeten; maer hy seght: Den Velt oversten heeft het wel voor ghehadt, ende is wel bedacht geweest. Dat't selve seggen alle de gene, wien bevolen wordt dinghen te lijden, om de welcke de bloode ende luyaerts souden schreyen: Godt heeft ons weerdigh gheacht, in wie hy soude beproeven, hoe veel de menschelijcke natuere can verdraghen.

Ende hoe wel past dit op't gene den Wijse man seght? Want Godt heeftse beproeft, ende heeftse sijns weerdigh bevonden a. Oversulcks vliedt de wellusten, vliedt den krachteloosen voorspoedt, door den welcken de zielen als doorweyckt worden, als of sy met eene ghedurighe dronckenschap overvallen wierden, 't en zy datter jet tusschen beyde come, dat ons doet ghedencken dat wy menschen zijn. Daerom doet Godt met de goede menschen als eenen meester met sijne discipelen, die meer arbeydts vereyscht van de ghene, daer hy sekerder afhop't dat het mannen sullen worden.

Meyndy dat die van Lacedemonien hunne kinderen haetreden, alsse die, om hunnen aert te beproeven, openbaerlijck deden geesselen? jae d'ouders selfs vermaendense, datse de slagen der roede cloeckelijck souden verdragen, ende begeerden van hun, alsse heel doorslagen waren ende besweken, datse volherden, ende d'eene wonde op d'andere ontfangen souden

Wat is't dan wonder, dat Godt de cloeckmoedighe zielen hardelijck beproeft? D'onderwijsinge tot de deught en is noyt sacht. De fortuyne castijdt ende quelt ons. Laet het ons lijden, 'ten is gheene vreetheydt, maer eenen strijdt: hoe wy dickwilder ghestreden sullen hebben, hoe wy stercker sullen wesen. Door de lijdtsaemheydt gheraeckt de ziele tot een versmaeden van de macht der booser menschen. 'T vier beproeft't goudt, d'ellende de vrome mannen. Wat verwonderdy u dat Godt de goede beproeft, om datse bevestight souden worden? Daer en is gheenen vast staenden noch vromen boom, dan die door de winden dickwils bestormt wordt: want door dese bestorminghe crijght hy eene vastigheydt, ende wortel veel sekerder: die boomen zijn seer broos, die in een besondere vlacke valleye staen a.

Dit is dan een heel seker ende onmisselijck teecken, van dat den menschelijcken wille in den godtlijcken verandert is, als hy den godtlijcken niet en weyghert, oock in harde ende scherpe dingen, te volgen. Soo wie dan den godtlijcken wille in sijn selve t'eenemael inghedruckt sal hebben, die sal voorwaer cloeckmoedelijcker als dien Demetrius, in't midden der ellenden roepen: Ick hebbe, mijnen Godt, dit alleen over u te claghen, dat ghy my uwen wille niet te voren en hebt bekent ghemaeckt. Want ick soude al eer gecomen hebbe tot het gene, daer ick nu toe

geroepen zijnde, veerdigh ben. Wilt ghy my mijn goet ende eere benemen? ick was overlangh bereydt die van selfs u te schencken. Wilt gy mijne kinderen halen? die hebbe ick voor u opghebracht. Begheert gy een stuck van mijn lichaem? neemt het, ick en gheve u geene groote sake, ick sal't corts heel verlaten. Wilt gy mijnen gheest hebben? Waerom niet? ick en stelle het niet uyt, dat gy niet en ontfanght't ghene gy ghegeven hebt: gy sult het crijgen al wat ghy begeert, van den genen die't u geerne geven wilt. Ick en worde niet gedwongen, ick en verdraghe niet teghen mijnen danck: ende ick en diene u niet, mijnen Godt, maer ben met u wel over een comende. Dit is eene waerachtighe vereeninge van twee willen.

§. 3.

III. Teecken, een heel groot mistrouwen sijns selfs. Dit is voorwaer eene Christelijcke deught, nauwelijcks by d'oude af-goden dienaers bekent. Die sijn selven mistrouwt, en schrijft oock de geluckighste geschiedenisse, noch aen sijne crachten, noch aen sijn vernuftheyt niet toe; maer draeght die gheheelijck de godtlijcke macht ende goedtheydt op; alle de fauten ende gebreken wijt hy sijn selven; ende volght seer ghetrouwelijck de vermaninghe van den H. Augustinus, die seght: Godt zy alle uwe vermetelijckheydt soo dat ghy bekent, dat ghy,

sonder Godt, niet met allen en vermoght, ende in Godt alle dinghen. Nochtans dusdanighen, die van alle sijne wercken mistrouwt, en versuymt niet te doen dat in hem is met soo veel vaster betrouwen op Godt steunende, als hy mijn op sijn selven steunt. Hy weet dat hy niet en vermagh, ende dat hy't al vermagh, maer met Godt. Hy arbeydt wel naer sijn uyterste vermogen, maer alle d'uytvoeringhe sijns arbeydts verwacht hy van den godtlijcken wille, verdraghende met een goedt herte, al't ghene niet quaedt en is, dan aen den genen die't onverduldelijck verdraeght.

Hoe heel anders doense, die op hen eygenselven, die op hunn' eyghene crachten die op hunne wijsheyt ende eygen raedt betrouwen? Hoe wel sprekende zijnse in hunnen eygen lof? Met wat eenen milden mont prijsense hen selven? Hoe traegh zijnse ondertusschen in vele dingen op hen eygen selven te seer betrouwende?

Maer den genen die gantsch van den godtlijcken wille hanght, als eene balance, sinckt dies te meer met d'eene schale nederwaerts, hoe d'andere hoogher gaet.

Eenen Veldt-heere, die't sijnen laste genomen heeft een Casteel te bewaren, besichtight d'onstercke ende niet wel voorsiene plaetsen des selfs, te wijle den vyant daer niet ontrent en is, besorght het van spijse, stelt de geschutten in ordre, maeckt sich tegen allen aenval bereyt: want hy weet dat men den vyant niet betrouwen en magh. Soo doet een Christen

mensch oock: hy seght: Ick en sal my op de sieckte, oft op de doodt niet betrouwen? ick sal my met de heylighe Sacramenten van te voren verstercken; ick sal my met ghebeden ende vasten wapenen: ick en betrouwe noch op mijn selven, noch op de doodt.

Maer eenen lichtveerdigen mensch, ende die op sijn eyghene cracht staet, meynt dat hy teghen alle bestorminghen des vyandt ghenoegh versien is; oft hopet immers, dat hy sich seer lichtelijck tegen de doodt sal connen bereyden, als't van noode sal zijn, hy betrouwt op sijn selven, ende op de doodt. Van beyde dese menschen spreckt Salomon seer wel: Den Wijsen vreest, ende wijckt af van't quaedt: maer den dwasen springht daer over ende betrouwt a. Maer niet nae sullen wy breeder, van dit quaet betrouwen op sijne eyghen selven, spreken.

§. 4.

IV Teecken, is een heel vast betrouwen op Godt: waer uyt comt, dat den ghenen die beschadight oft geinjureert is, niet terstondt en peyst van sich te wreken; maer tot sijn selven seght: Godt heeft dat gesien, heeft dat ghehoort, Godt sal het wreken, ende dat t'sijnder tijdt. Ende door dit alleen verwint hy alle sijne vyanden, voorseker honderde, dat, al waer't oock dat sy de heele helle te hulpe riepen, sy hem niet meer en sullen connen hinderen, dan Godt toe en laet.

en laet. Maer gy sult seggen: Daer zijnder die geene bequamigheyt en versuymen, om andere te beschadigen; is't datse hen geene schade en connen doen, sullen ten minsten arbeyden hun profijt te beletten. 't Is soo; maer die op Godt betrouwt, maeckt dat hem geene vernuftheyt en ontbreke, doch al de reste beveelt hy aen de godtlijcke voorsichtigheyt: de welcke quade menschen te vergeefs trachten te wederstaen. Daer en is geene wijsheyt, daer en is geene voorsichtigheydt daer en is geenen raedt teghen den Heere a. Hoe bedrieghlijck heeft Laban met sijnen schoon sone Jacob gehandelt! Den toe geseyden loon heeft hy tienmaels verandert, op dat hy de goederen van sijnen schoonsoon soude verminderen. 't Is al te vergeefs gheweest; want alle dinghen zijn tot sijns schoon-soons profijt gheweest: Godt en heeft hem niet toeghelaten, dat hy hem beschadighen soude b. Sennacherib heeft Jerusalem met d'uyterste verwoestinghe ghedreyght; maer noch hy, noch sijnen legher en hebben de wraeck-nemende handt Godts connen ontvlieden. Den Enghel heeft den leger verslaghen, ende sijn eygene kinderen hebben hem om-gebracht. Ende den Heere heeft Ezechiam, en d'inwoonders van Ierusalem van Sennacheribs, des Coninghs der Assyriers handt, ende van de handt van alle d'andere bewaert c. Daerom, ô Christen mensch, betrouwt op Godt, ende laet hem alle de wrake; hy is den Heere

der wraken. Ende dit leeren oock de Heydenen. Tissaphernes, eenen veldt-here der Persen, heeft met Agesilaus een verbondt gemaeckt, maer met de tonge alleen, niet met der herten; want is terstont daer nae met eenen machtigen leger gecomen, en heeft de Griecken uyt Asien doen vertrecken. Agesilaus antwoorde den gesanten, die hem dese bootschap brachten, met een onversaeght ghemoet: Seght uwen Velt-heere, dat ick hem hooglijck bedancke, om dat hy't verbont gebroken heeft, ende hier door de goden en de menschen sijne vyanden gemaeckt: ende soo sal mijn heyr door de meyneedigheyt des vyandts grootelijcks vermeerderen. Dit is voorwaer heel Christelijck gesproken. Gelijck hy ghesproken heeft, &c. verlossinghe van onse vyanden, ende uyt de handt van alle de ghene die ons haten a. Die op Godt betrout heeft over alle sijne vyanden heerschappije; want hy heeft Godt met hem. Doch al wat een mensch, op Godt steunende, begeert, dat versoeckt hy voor al van Godt. Waer in hy sy selven desen regel stelt: 't Gene ick begeere, oft't is my oirboor dat het my verleent worde; oft't en is my niet oirboor; 't welck Godt voorwaer best weet: is't my oirboor, Godt sal my dat terstondt geven, oft wel op eenen bequameren tijt, om mijne verduldigheydt daer-en tusschen oock wat t'oeffenen: weygert my Godt mijn versoeck, ick ben heel versekert, dat het my niet oirboor en is't ge-

ne ick begeert hebbe. Die sy selven alleenlijck aen den godtlijcken wille heeft opgedragen, sal op dese maniere, ende op geen andere oyt jet van Godt begeeren. Die dese verholene wetenschap van den godtlijcken wille niet en kennen, en versoecken Godts hulpe niet, oft immers seer slappelijck ende flauwelijck; ende eer sy dit doen, vallense jegelijck moyelijck, soecken sorghvuldelijck de goede gratie van vele; ende alsse anders niet en connen, trachtense die met gaven te verwerven, ende coopen soo de goede jonste ende eere als in een jaer-merckt. Den H. Joannes, die aengenaemsten discipel des Heeren, heeft Christum sien seven sterren in sijne rechte hant dragen a. Ende wat sijn dese sterren, die hy in de handt heeft? Joannes selve leght't mysterie uyt: De seven sterren, seght hy, zijn d'Engelen der seven Kercken, oft de seven Bisschoppen van Asien. Siet de Bisschoppen en hunne mijters zijn in Christi hant. Maer is't dat ergens eenen mijter eenen meester van doen heeft, daer sijnder seer vele die hun hooft presenteren; maer sy en loopen niet eerst, noch door de rechte bane na de hant Christi. 't Is waer, sy loopen, maer sy comen eerst na de handen der Princen ende Coningen, na de handen van Abten ende Bisschoppen, eerse tot Christi handen loopen 't Selve geschiet in't driftigh vervolgen der officien ende digniteyten: men soeckt de jonste der menschen, wynige soecken Godts gratie, oft immers dan alsse de

gratie der menschen nu al verkregen hebben. Eene groote dolinge, men moet al contrarie doen, men moet voor al Godts gratie ende wille versoecken; de scepters ende mijters sijn in Godts handt; Godt bedeylt d'officien, digniteyten, ampten, schependommen; voor al moet men dese van hem versoecken. Ghelijck de deylinghen der wateren, alsoo is eens Coninghs herte in des Heeren handt, werwaerts dat hy wilt, sal hy dat neyghen a. Gelijck eenen hovenier den water-loop van sijnen hof in sijne macht heeft, en leydt't water niet altijdts naer den naest-gheleghen of principaelsten boom, maer dickwils naer den swacksten, oft daerwaerts hy begheert; soo is't dat's Coninghs herte, als eenen water-loop, alle soorte van overheden ende officien begrijpt; ende Godt, als eenen hovenier, (sonder nochtans des menschen vryen wille te benemen) leydt de wateren uyt desen water loop tot de gene die hy verkosen heeft. Oversulcks doense seer sottelijck, die andere soo veel bidden, ende soo vele giften geven, ende Godt nauwelijcks van verre, ende als in't voor by gaen, en groeten. O rasernije der menschen! de wateren worden veel suyverder uyt de fonteyne selve gedroncken.

§. 5.

V Teecken, alle dinghen met een cloeckmoedigh stil-swijghen verduldichlijck verdouwen. Slaet uwe ooghen op den verdul-

dighsten Heere Iesus, cloeckmoedighlijck in't midden van ontallijcke beschimpingen ende tormenten swijgende. De Priesters der Ioden beschuldighden hem volstandelijck; maer IESVS sweegh: sy leyden hem verscheyden schelm stucken op; maer IESVS sweegh; sy praemden hem met een sterck gheroep, ende versochten desen mensch ter doot; maer IESVS sweegh: als hy nu aen't cruys hingh en hielense niet op van hem seer schamperlijck te lasteren; maer IESVS sweegh. De gebenedijde Moeder des Heeren dede oock soo, in alle hare over groote anghsten wonderlijck stilswijgende. Joseph sagh dat sy bevrucht was, ende wilde haer daerom verlaten. De H. Moeder en dede hier niet anders dan den Sone gedaen en heeft, om met der waerheyt te seggen; maer MARIA die sweegh, ende beval dit al te mael aen den godtlijcken wille ende voorsienicheyt. Sy hoorde dat den mensch, dien sy soo lief hadde, haer eyghen vleesch ende bloedt met duysent bespottingen gelastert wierdt: maer MARIA sweegh. Sy sagh haren onnooselsten Sone met dien swaren balck des cruys geladen gaen; sy hoorde hem aen't cruys versuchten; sy sagh hem in die swaerste pijnen sterven; maer MARIA sweegh. Vele Heylighen hebben desen Sone ende de Moeder seer gelucklijck hier in nae gevolght, als sy oock van seer sware feyten beticht wierden: maer sy swegen. Den seer sachtmoedigen Coningh David kende seer wel de kracht van dit swijgen,

hierom sijn selven ghewelt doende, seyde: Ick ben stom gheworden, ende ben vernedert, ende ick hebbe gheswegen van't goet. 't Selve herhaelt hy tertstont noch eens: Ick ben stom gheworden ende hebbe mijnen mondt niet open gedaen; want ghy hebt het ghedaen a. Hy en geeft geen andere reden sijns swijgens, dan dese, want ghy hebt het ghedaen. Daerom swijghe ick, om dat ick sien, dat het uwen wille is. Uwen wille, mijnen Godt, heeft my hier doen stil swijgen.

Severinus Boethius, soo door sijne schriften als door sijn leven doorluchtigh, spreckt heel fraey: Wie isser anders den bewaerder der goederen, oft den afweerder van't quaet, dan Godt, den regheerder der zielen? den welcken siende uyt den verheven schouwtoren sijner voorsichtigheyt, bemerckt wat aen een jeder betamelijck is, ende schickt hen toe dat hy meynt profijtelijck te wesen. Oversulcks al wat ghy doch hier siet buyten uwe verwachtinge geschieden, past seer wel op d'ordre van alle dingen, maer't dunckt u nochtans eene leelijcke confusie te wesen b. Maer die sy selven gheheel aen den godtlijcken wille onderworpt, en gelooft sijn opinie oft goetduncken niet, maer d'ordre van alle dingen, de welcke hy, al stil swijgende, voor't beste houdt.

Somtijts sal eenen vernuftigen Heere, in't huys van sijnen knecht comende, alle dingen om verre ende uyt sijn' ordre en plaetse wor-

pen, ende gaet terstont wegh, op dat hy op't feyt niet en soude betrapt worde. Den knecht t'huys comende, ende alle dingen ende huysraedt uyt hare plaetse ende in disordre siende, ontstelt sich wel grootelijcks; maer hoorende dat sijnen Heere dat ghedaen heeft, swijght ende is gestilt. Alsoo seght David van sijn selven: Ick ben stom gheworden ende en hebbe mijnen mondt niet gheopent. Waerom doch? want ghy hebt het ghedaen. Alsoo voorwaer, die sijn selven geheelijck aen den godtlijcken wille over gegeven heeft, gevoelt wel den teghenspoet, maer troost sich in de godtlijcke voorsienigheyt; wel wetende, dat hy met veel ydel clagens niet en soude voorderen. Ick hebbe, seght hy, mijn' ooghen opgheheven tot de berghen, van waer my de hulpe sal comen: mijne hulpe is van den Heere a.

Alle de Ioden weenden terwijle dat Assuerus ende Aman goede ciere maeckten b. Maer hoe haest is dese bloedige tragedie verandert ende al't quaet dat hy bereyt hadde, is op't hooft van sijnen autheur ghevallen: Nae dat den Heere u verdruckt ende beproeft hadde, is hy uwes ten laetsten ghenadigh gheweest c. 't En ware dat de maendelijcke vercleyninge de mane door't vermeerderen ende't verminderen overviele, de Philosophen en souden niet geweten hebben, datse haer licht van de sonne ontfingh: soo leeren wy oock uyt he daghelijcks ghebreck van sommighe

dingen, dat alle goedt ons van Godt gegeven wordt. Als jemant sieck is, dan weet hy eerst de gesontheyt te werderen, de welcke hy noyt soo groot geacht en soude hebben, hadde hy die noyt verloren. Dit is den aerdt der menschen, dat hen niet meer en behaeght, dan't gene sy nu verloren hebben. Wort aen jemant jet verweten? dan verstaet hy eerst, hoe groot een misdaet het is eens anders eere te beschadigen: 't welck hy seer cleyn achtede, al dede hy't dickwils. Isser jemandt nu tot armoede gecomen? dan wort hy gedachtigh, hoe hy eertijts sich tegen d'arme getoont heeft. Daerom swijght hy, ende't selve in sijn herte overdenkende, geeft sich aen den godtlijcken wille over.

Maer misschien kondy qualijck swijgen? daerom spreckt maer met der herten, maer tegen Godt. Dat de tonghe swijge, ende den gheest bidde. Overpeyst de stil-swijgentheyt Christi voor den Prisident, de stil-swijgentheyt van MARIA in de teghenwoordigheydt van die boose borgers, de stil swijgentheyt van David by sijne vyanden. Verwijt u jemandt jet die meerder ende grooter is dan ghy? swijght: verwijt u een die uwes ghelijck is? swijght: bespot u een die snooder ende minder is dan ghy? swijght dan oock: dat is wel swaerder, maer't is eene meerdere vromigheydt sulcks te lijden: laet den mensch doen wat hy wilt, loopt tot Godt: bidt voor uwen vyant, gelijck David, wiens woorden zijn: Voor dat sy my souden bemint hebben,

hebbense my ghelastert? maer ick badt a. Hy versoende sich met sijnen vyant al stilswijgende, ende met Godt al biddende. Dus swijght oock, ende geeft u ganschelijck aen den godtlijcken wille over, dit eenpaerlijck in't herte hebbende: Want ghy hebt het ghedaen.

§. 6

VI. Teecken. Sware dinghen, ende die men by kans voor onmogelijck houdt, ter eeren Godts te beginnen. Hoe grootmoedigh was den H. Paulus in dese sake! Ick kan, seght hy, vernederinghe lijden, ende kan overvloedigheyt draghen over al, ende in alle dinghen ben ick gheleert; ende versaedt te zijn, ende hongher te lijden; ende overvloedigh te zijn, ende ghebreck te lijden. Alle dinghen vermagh ick door hem die my versterckt b. Met eenen even grooten ende verheven moet spreckt David: Met mijnen Godt sal ick door eenen muer gaen c. Dat nu Pericles weder come, en de mueren van Pyreen opbouwe, veertig voeten hoogh, en soo breet, soo dat op de selve twee wagens neffens malkanderen conden rijden; ick sal nochtans, seght David, door dese mueren gaen. Dat nu die van Carthago weder comen, ende eenen drydobbelen muer, daer men t'alle tijden van sal weten te spreken, optrecken; ick sal nochtans door den selven gaen. Dat den Keyser Anastasius wederom levendigh worde, ende vesten bouwe van acht voeten breedt, ick sal nochtans door die gaen. Dat de bouw-mee-

sters van Babylonien weder comen, ende eenen toren timmeren, wiens hooghde den hemel rake a; ick sal nochtans met Godts cracht over dien oock gaen; want door hem sal ick van de bekoringe verlost worden. Ja David belooft noch meerder ende swaerder dinghen. Door u, seght hy, sal ick aenghegort loopen; door mijnen Godt sal ick over de mueren springen b. Het dochte hem weynigh, te loopen en te sweeten; maer wilde oock gewapent, ende van den hoofde tot de voeten stijf in't harnas zijnde, loopen: het docht hem weynigh over eenen heel dicken en hoogen muer te gaen; maer nu wilt hy over een groot ghebouw, dat oock tot aen den hemel comt springen. Ons en can geenen hoogeren, noch dickeren muer voorgestelt worden dan aen een jeder sijnen eygen wille; over desen muer moet men noodtsakelijck gaen ende springen. Dat een jegelijck dencke: Godt begeert dat ick verduldigh zy, hy begheert dat ick suyver zy, dat ick mijna vyanden geerne vergeve, van andere goet gevoelen hebbe: Godt wilt dat ick van een ander wel spreke; ende waerom en wille ick't oock niet? Voorwaer mijnen wille heeft dat tot noch toe als eenen muer belet: maer desen muer en sal my niet vervaren; ick sal door dien gaen, ick sal over dien springhen. Alle dinghen vermagh ick door hem, die my versterckt.

Die de Historien der Heylighen sal ghelesen hebben, sal dit veers van den Coningh-

lijcken Prophete dickwils verkondighen: Wonderlijck is Godt in sijne Heylighen: den Godt van Israel sal kracht ende sterckheydt aen sijn volck geven a Hy heeft sijnen Heyligen kracht ende sterckheyt ghegeven. Ende om die oude exempelen achter te laten, wat groote dingen heeft den H. Franciscus Xaverius van de Societeyt IESV, Apostel van Indien, door Godt bestaen? hoe groote dingen heeft hy connen doen? door wat mueren en is hy niet gegaen? over wat vesten en heeft hy niet gesprongen? gy soudt gheseydt hebben dat hy vloogh, daer hy anderssins niet en conde toe comen. Op Godt betrouwende, als met den godtlijcken wille omgort heeft hy gheloopen, ende over landen ende zee ghesprongen. Den dorstighen pleegh somwijlen te claghen, dat het schijnt dat in hem een heem dorp verbrant is, soo seer wordt hy van den dorst gequelt: heel de werelt hadde wel mogen schijnen in't herte van Xaverius verbrant te wesen, soo grooten dorst hadde hy tot de saligheydt van alle menschen. Heere, wat eenen brant hadde hy in't herte, als hy, gelijck met sommige sprongen, uyt Italien naer Portugael, uyt Portugael naer d'Indien, uyt d'Indien naer Iaponien, van daer naer d'uyterste China gereyst is, 't een lant met't ander, d'eene zee met d'andere eenpaerlijck veranderende? Leght ghy aen desen heyligen man de perijckelen, soo te lant als te water voor oogen? hy antwoot: Die op Godt betrouwt, en vreest dese perijckelen

niet. Hout gy hem voor de duysternissen der bossche? In mijn herte, seght hy, licht genoegh de brandende vlamme van de saligheyt der zielen. Vertoont ghy hem de rasende zee? Vele wateren en sullen de liefde niet connen uytblusschen. Brenght gy hem voorts de perijkelen van de moordenaren ende zee roovers? Hy en is oock t'huys niet vry, die van den godtlijcken wille niet beschermt en is a. Aldus heeft hy, op Godt steunende, over alle mueren ghesprongen, ende dry hondert duysent Barbaren (gelijck Bozius betuyght) tot Christum bekeert b. Een jeder weet wel, meyne ick, dat den genen die nae't goede ende deught tracht, door duysent beletselen wederhouden wort; maer men moetter met gewelt doorbreken, ende tot sware dingen door wostelen, al is't dat Satan met alle sijne helsche geesten, ende alle sijne macht daer tegen is. Christus ons hier toe eenen moedt ghevende, spreckt aldus: Is't dat ghy een gheloove hebt als een mostaert saedt, soo suldy tot desen bergh segghen: Gaet van hier over derwaerts: ende hy sal over gaen, ende niet en sal u-lieden onmoghelijck zijn c. Die sy selven aen den godtlijcken wille heel overgegeven heeft, gelooft vastelijck dat hy alle dingen vermagh.

§. 7.

Maer, op dat't ghene wy eens deels van de kennisse des godtlijcken wil-

les, eens deels van d'over een-cominghe des menschelijcken willes met den selven, geseyt hebben, aen een jegelijck, hoe bot hy oock zy, heel claer blijcke, soo begrijpen wy aldus in't korte al't gene voorseyt is.

Al datter in de wereldt geschiet (behalven de sonde) van wie, oft in wat manieren het oock ghedaen wordt, moeten wy segghen, dat het door Godts wille gheschiedt. Al datter geschiet, begeert Godt dat het gheschiede; maer al't gene Godt niet en begheert, en gheschiet voorseker oock niet. Oversulcks spreckt Epictetus wijselijck: Altijts hebbe ick dat liever, 't ghene daer gheschiet. Ende om dat hy dat een jeder magh wijs maken, seght hy: En wilt niet dat't ghene daer gheschiedt, naer uwe beliefte gheschiede maer zijdy wijs, wilt dat alle dinghen soo geschieden, soose gheschieden a. Want al datter geschiet, is eenighsins een uytwerckinghe van den godtlijcken wille. De wijsheydt roept: Hoe souder jet konnen blijven, en hadde ghy dat niet gewilt b? Alleen de sonden begeert Godt niet, dan laetse geschieden; maer laetse al willens toe: want hy soude oock de sonden connen belette, nochtans om sekere redenen die hem bekent zijn, en belet hy die niet. Dat bevestigen wy uyt de verholene leeringe der Theologie. De Theologanten verclaren met dese woorden; Godt wilt alle geschapen goet't gene dadelijck is; oversulcks al't ge-

ne inde wereldt gheschiet, dat begheert Godt dat het geschiede, behalven de sonde. Daerom seyde dien scherpsinnigen Theologant: Al datter geschiet oft is, al datter geweest is oft geschiet is, al datter geschieden oft wesen sal, wort van Godt in d'ordinantie van sijnen wille gekent a. Ende bemerck, beminden leser, dat de vrye wercken des menschs daerom hare vryigheyt niet en verliesen, om dat Godt die van der eeuwigheyt voorsien ende gewilt heeft; maer om dat hy voorsagh datse geschieden souden.

Maer laet ons voort gaen. Godt en wilt niet alleen dat het geschieden soude, al dat in de werelt geschiet (behalven de sonde) maer doet met der daet oock altijt al dat beter is, jae dat't beste is: ende dat is (om soo te segghen) Godts aerdt ende sijn' ingeborene genegentheyt b. Den grooten Basilius't selve claerlijck bevestigende, seght: Dit alleen moeten wy in onse ziele voor al wel graveren, datter niet quaedts en is van al't ghene ons overcomt, oft soodanigh, dat men jet beters dan dit soude connen overdencken c. Den H. Joannes Damascenus leert't selve; Al't gene door Godts voorsichtigheyt geschiet, moet noodelijck seer fraeykens ende seer godtlijck geschieden, ende ten laetsten soo dat het

op geene betere maniere en soude connen geschieden a. Voor al moet men hier nae de leeringhe van den H. Augustinus luysteren. Het is (seght hy) door de rechtveerdigheyt van den waerachtighen ende oppersten Godt ghebeurt, dat alle dingen niet alleen en zijn, maer oock soo zijn, datse niet beter en souden connen wesen b. Wat soude men claerder connen segghen? Hoort de reden. Al wat u, met eenen waerachtighe reden, beter te voren comt, weet dat Godt, als den schepper van alle goederen, dat ghedaen heeft. Want ghy en condt in de creaturen niet beters bedencken, of den maker der creaturen en heeft dat gheweten c.

§. 8.

Maer waerom dat Godt wilt dat alle dingen die gebeuren, geschieden souden, ende dat hy de sonden laet gheschieden sullen wy door dit exempel leeren Julius den II. Paus van Roomen heeft eertijdts aen Michael Angelus, den vermaertsten schilder van sijnen tijdt, bevolen dat hy het laetste oordeel soude schilderen. Den schilder heeft dit stuck wercks in handen ghenomen: maer om dat hy gheen goedt herte tot de geestelijcke Oversten en droegh, soo heeft hy oock sommighe Cardinalen, Bisschoppen en

Prelaten in de vlammen der hellen ghestelt. Den Paus quam sijnen schilder dickwils besoecken, ende merckte wel de konstige stoutigheyt van desen mensch ende al mishaeghde hem de selve grootelijcks, nochtans geliet hy hem om sekere redenen als of hy die niet en merckte, denckende by sijn selven: laet hem slechts't werck volbracht hebben, hy sal haest de fauten van sijne conste in den kercker gevoelen, als hy daer met water ende broot sijn avont-mael sal moeten houden. Desen Paus wilde dat het oordeel des oppersten Rechters geschildert soude worden, ende dat tot profijt der gener die't aenschouwen souden, ende niet tot jemants verachtinge oft laster; en heeft nochtans, dit siende, om sekere redenen al wetens ende willens niet belet. Aldus wilt Godt, dat wy een eeuwige schilderije maken, ende onsterffelijcke wercken doen: maer wy, met d'affectie ende handen dolende, stellen nu dese nu die in de helle; dat is te seggen wy verongelijcken verscheydelijc de gene, die wy meynen onse vyanden te zijn: ende doen noch veel meer andere fauten in't werck dat ons te doen staet. Ondertusschen wort de schilderije van vele verscheyden dingen in de werelt volmaeckt. Wanttet eene wonderlijcke aen eenhanginge, orden ende fraeyheyt aller dingen is, soo dat elck in't besonder mismaeckt, oft immers niet al te schoon en soude schijnen; by Pandere nochtans gevoeght veel schoonder is. Maer Godt seer verduldigh in't vertoe-

ven, verbreydt tot dat dese schilderije volmaeckt zy, ende gelaet sich, om eenige heel rechtveerdighe oorsaken, als of hy vele van onse fauten niet en sage. Maer ten laetsten in den uytersten dagh der werelt sal't blijcken, wat elck een geschildert heeft, dat der eeuwigheyt weerdigh is, wat fauten elck in't schilderen gedaen heeft. Doch gelijck als den Paus oft eenigen Coningh jet sekers wilt geschildert hebben, den schilder nochtans sijnen vryen wille niet en beneemt, jae oock de fauten toelaet, om redenen die hem bekent zijn: soo wilt Godt oock, dat alle dingen dier gebeuren, geschieden souden; maer de sonde laet hy toe, ende dat willens ende wetens, daer hyse wel soude connen belette. Soo heeft den Coningh David met sijnen Velt-heere Ioab gedaen, wiens boose feyten hy gheenssins voor goedt gehouden en heeft, al dissimuleerde hyse langen tijdt. Ende niemandt en magh hier vragen: Waerom wordt den mensch bedwongen de sonde te beletten als hy't doen can; ende waerom en wordt Godt niet bedwongen dat te doen, die dat nochtans altijdts doen can? Want behalven dat Godt den Heere ende regheerder van alle dinghen is, voor het ghemeyn welvaren seer besorght, ende wy maer sijne knechten ende slaven en sijn; comt daer oock by, dat Godt uyt de sonde, die quaet boven alle quaden is, jet goedts treckt, 't welck den mensch niet doen en can. Den H. Augustinus hem over dese conste des oppersten Werck meesters verwonderende,

segt; De wonderlijcke schoonheyt van de saken die in de werelt sijn, bestaet in alle dingen; in de welcke oock't gene dat quaet genoemt wort, als't wel geschickt ende op sijne plaetse gestelt is, uytnementlijcker't goet is aenprijsende, op dat't selve dan aenghenamer ende prijselijcker soude wesen, als't met't quaet vergeleken wordt a.

§. 9.

Maer ghy sult ten eersten hier op seggen: Dat het al goet zy, dat het al heel goet zy, 't gene Godt wilt; maer dat en is my niet goet. Wat seghdy stouterick? Hy heeft gelijckelijck sorghe van allegader b. Den voorsichtigsten Godt draeght sulck een sorghe voor u, voor my, voor een jeder, als hy voor alle de menschen draeght, ende en begheert niet alleen dat u ende my ende aen een jeder, ende aen alle altijdt beter is, maer oock dat't beste is; ende't ghene hy wilt, volbrenght hy seer krachtelijck. Den H. Gregorius spreckt seer fraeykens: Soo draeght hy sorghe voor alle menschen, dat hy oock een jeder in't besonder by staet; soo staet hy een jeder by, dat hy aen alle t'samen oyt gheenssins en gebreckt. soo regheert hy d'opperste ende meeste dingen, dat hy de leeghste oock niet en verlaet; soo is hy aen d'onderste teghenwoordigh, dat hy van de hooghste niet en wijckt c. Godt heeft sorghe van allegader. Dit is seker ende claer van de kinderen Godts;

ende alderliefste vrienden; maer hy en draeght sich oock niet anders in't opsicht van de verdoemde: hy is eenen vader, hy is eenen voester heere, hy is eenen beschermer tot den laetsten oogenblick des levens. Hy is hier ten laetsten eenen rechter, eenen straffer, eenen wraeck nemer van soo hardtneckige boosheyt die tegen hem geschiet is.

Ten tweeden suldy hier op segghen: Ende hoe volgender soo vele onbetamelijcke dingen na soo groote eene voorsichtigheyt ende sorge Godts? ende om wat sachter te spreken; hoe geschiedender hier ende daer soo vele onhebbelijcke stucken? Gelijck ick niet en wil seggen dat Godt slaept, soo soude ick oock wel derren uyt-seggen, dat hy op vele cleyne dingen niet en let. O arm schaep, maer een quaet schaep! hoe wel ick geloove, dat ghy hier een ander personagie speelt. Waerlijck Godt waeckt, ende let oock op alle dingen, oock de minste. Den H. Joannes Damascenus antwoort seer bequamelijck op uwe bottigheyt: Godt laet somwijlen jet plomps, onhebbelijcks ende onbetamelijcks geschieden, om door die daedt, de welcke heel onbetamelijck schijnt te wesen, jet groots ende wonderlijcks te volbrengen, gelijck hy door het cruys der menschen saligheydt gewracht heeft a. Suldy segghen dat dese dinghen niet waerachtigh en zijn? Oversulcks Godt en begheert de sonde niet, maer

laet die krachtelijck toe, oft wilt die toe laten, en treckt daer seer groote profijten uyt, ende die sijne glorie seer vermeerderen. Den H. Augustinus geeft dit claerlijck te kennen met dese woorden: Daerom moet men die beschickinghe oock aen de godtlijcke voorsichtigheyt toeschrijven; niet om datse sondaren maeckt, maer om datse ordineert alsse gesondight hebben a. Dus al is't dat het beter ware voor den mensch (dien simpelijck nae sijnen staet insiende) niet gesondight te hebben; indien men nochtans heel d'orden der natuere ende der gratie bemerckt, soo is het veel beter geweest dat Godt de sonde toegelaten heeft. Het is een bekende getuygenisse der heyliger Kercke: 't Is eene gheluckige schuldt, die sulcken ende soo grooten verlosser verdient heeft te hebben. Tot noch toe hebben wy gesproken van den godtlijcken wille te kennen, ende van dien t'omhelsen. Och of de menschen maer in dese sake alleen op en hielen blindt te wesen, ende soo veerdichlijck dien godtlijcken wille wilden omhelsen, alsse dien lichtelijck connen bekennen.


Vorige Volgende