De sonne-bloeme

Het V. Capittel.
Hoe menigherhande den wille Godts is, ende in wat saken hy meest wilt dat wy den onsen naer den sijnen voeghen.

Cyprianus, een seer wel sprekende ende heyligh man, Bisschop van Carthago ende volstandigen Martelaer, heeft in't korte gheleert, wat den godtlijcken wille van sijne dienaers principalijck vereyscht. Een leeringe voorwaer, die Cyprianum betamende is, ende weerdigh om met goude letteren geschreven te worden. Ende Godt gave, dat dit in de kercken, in de huysen, ende in de herten van alle Christenen, als een kort begrijp van het Christelijck leven ende volmaecktheyt, geschreven wierde. 't Heeft my goet ghedocht sijne woorden hier by ghetalle te stellen, ende zijn dese:

[p. 68]

Den wille Godts, dien CHRISTVS gheleert ende ghedaen heeft, is,

1.	Oodtmoedigheyt in sijne handelinghe.
2.	Stantvastigheyt in't gheloove.
3.	Schaemte in spreken.
4.	Rechtveerdigheyt in de daden.
5.	Bermhertigheyt in de wercken.
6.	Gheschicktheydt in de zeden.
7.	Gheen onghelijck te konnen doen.
8.	Het ongelijck dat ons aenghedaen wordt, te konnen verdraghen.
9.	Met sijnen even naesten vrede te houden.
10.	Godt uyt ganscher herten lief te hebben.
11.	In hem beminnen dat hy eenen vader is.
12.	In hem vreesen dat hy Godt is.
13.	Niet ter wereldt meer achten dan Christum: want hy en heeft niet meer gheacht dan ons.
14.	Aen sijne liefde soo te hangen, sonder daer van ghescheyden te connen worden.
15.	Cloeckmoedelijck ende getrouwelijck by sijn cruys te blijven.
16.	Als wy voor sijnen naem ende eere moeten strijden, in onse woorden stantvastigheydt te betoonen, waer door wy hem belijden in de pijninghen ghetrouwigheyt, waer mede wy strijden, in de doot volstandigheyt, waer door wy ghecroont worden. Dit is een mede erfgenaem CHRISTI te willen zijn; dit is Godts ghebodt t'onderhouden; dit is den wille des Vaders te volbrengen ^a.

a Cyrpian. tract. de orat. Domin.

[p. 69]

§. 1.

Uyt dese moet men besonderlijck de sevenste, achtste, negenste ende thienste leeringhe wat dieper in't herte drucken geen ongelijck te connen doen? het ongelijck dat ons gheschiedt is, te connen verdraghen; vrede met onsen even-naesten te houden; ende Godt uyt gantscher herten lief te hebben: Wy ellendige menschen dolen hier dickwils: want den wille Godts, die ons wel doet, ende met weldaden loont, ontfanghen wy met een over-groot begeerlijckheydt; maer den wille Godts, die ons castijdt verfoeyen wy, als of het Godts wille niet en waren: als of de menschen, die ons welvaren ende eere grootelijcks beschadighen, sonder Godts wete, of immers sonder Godts ghebodt jet gheraedtslaeght hadden, waer door sy ons souden geheel te niet doen, oft immers swaerlijck quellen. 't Welck voorwaer een openbare blintheyt ende uytsinnigheyt is. Meynen wy dat ons Godt alleen aengename ende gemackelijcke dingen toeschickt? Ja oock quellijcke ende onghemackelijcke: ende in dit groot gestichte der werelt en geschiet niet, ende en comen geene beroerten, geene veranderingen (behalven de sonde) welcker oorsprong ende oorsake niet en is van die eerste oorsake, dat is) van Godt. Jeremias spreckt al weenende: Wie is dese, die gheseydt heeft datmen't doen soude, al't den Heere niet en beveelt? En sullen uyt den mondt des Alderhooghsten noch goede, noch quade dinghen comen? Wat

[p. 70]

wat heeft dien levenden mensch ghemurmureert die man ^* voor sijne sonden ^a? Hoe botten ende onbeschaemden mensch is desen, die gelooft datter jet is, 't welck Godt ons niet toe en seynt, oft immers niet toe en laet! Cassianus seght seer opentlijck: Wy moeten vastelijck gelooven, datter in dese werelt niet met allen sonder Godt en geschiet. Want wy moeten belijden, dat het al, oft door sijnen wille, oft door sijn toelaten ghebeurt ^b.

De dwase oude Heydenen hebben eertijts versiert datter reusen geweest sijn die de goden wilden uyt hunne woonstede den hemel stooten. Laet ons dese fabel laten varen. O ghy murmureerders, ghy lieden zijt dese reusen: Want is al't quaet, dat ons hier praemt, niet alleen van Godt toeghelaten, maer oock ons toegesonden; wat doet gy lieden die murmureert, die wederspannigh zijt, anders, dan (soo veel in u is) hem sijnen scepter, ende de regeringe naer sijnen wille ontweldigen? Alle de dingen die geschapen zijn, zijn gewillighlijck gehoorsaem, ende luysteren naer die opperste wet. Den mensch, d'alderedelste creature, is alleen sijnen schepper spijtighen wederspannigh, ende staet tegen hem op. Waerom vergrammen wy ons te vergeefs? alle de nederlagen zijn van Godt, allegader, allegader. 't Comt van de voorsichtigheyt Godts, dat hier eenige openinge der aerden, als eenen afgront eenige stedekens ende vlecken ingeslockt heeft

* dat is, voor de straffe der sonden.

a Thren. 3.

b Cassian. coll. 3.

[p. 71]

dat daer de peste vele duysent menschen gedoot heeft, comt al van de selve voorsichtigheyt: datter doot slaghen, oorlogen, tyrannijen; hier ende daer geschieden, comt al van de selve. Maer (om achter te laten de gemeyne quaden) dat desen uwen vyant, ô mensch, u van een deel uwer goederen berooft, dat dien uwe eere beneemt, dat eenen anderen op andere verscheyden manieren u quelt, comt al van Godt, niet alleen dit al toelatende, maer oock u dat toe seyndende. Dit wort al, om dat gy't wel kennen soudt, van Godt ende van boven toe ghesonden.

Oversulcks en begeert Godts wille dit niet alleen van ons, dat wy soo vervremt sullen wesen van aen jemandt ongelijck te doen, als of wy niemanden en konden beschadighen; maer begheert daer-en-boven, dat wy't onghelijck, dat andere ons doen, soo verdragen, dat wy met een jeder vrede houden, al zijn sy ons lastigh ende moyelijck. Maer om de verholentheden van den godtlijcken wille beter te begrijpen, soo moeten wy hier in't korte dat uytleggen, daer wy boven mentie af ghemaeckt hebben.

§. 2.

De Theologanten leeren, dat Godts wille twee derleye is, den eenen Signi: dat is des Teeckens, door den welcken Godt jet ghebiet, verbiet, toelaet, raet oft werckt; ende desen gheeft hy door sijne wetten ende gheboden te kennen: anderen Benep la-

[p. 72]

oiti; dat is des Wel-behaghens, door den welcken hy net dat geschickt is, wilt dattet goetrondt, oft op conditie, oft sonder de selve, geschiede. Hy heeft den Engelen ende den menschen d'eeuwige saligheyt willen geven, maer nochtans op die conditie ende voorweerde, datse sijnen godtlijcken wille niet en souden wederstaen. Andere dingen wilt Godt sonder eenich bespreeck: Gelijck hy hemel ende aerde heeft willen scheppen, soo wilt hy datter eene geduerige orden ende regheringhe der heeler werelt zy, door de welcke hy alle dingen seer wijsselijck beschickt. Desen wille van Godt en magh niemant wederstaen; hy en wilt geene wetten hebben, hy en doet gansch niet door eens anders bevel, hy en is niemanden gehoorsaem. Godt selve betuyght dit door Jsaias ^a. Mijnen raedt (seyde hy) sal staen, ende allen mijnen wille sal gheschieden. Aldus sal mijn: woordt zijn, dat uyt mijnen mondt gaen sal; het en sal niet ydel tot my weder keeren, maer't sal doen al dat ick ghewilt hebbe. Maer wy verworpene knechten, of wy willen oft niet, moeten verdragen al wat Godt over ons hier boven heeft besloten. Wy zijn allegader ontallijcke ellenden onderworpen; nochtans d'eene meer als d'andere: d'eene sijn wat vryer, d'andere wat nauwer gheperst. Maer wat is daer aen ghelegen? Wy zijn allegader in eenen selven kercker besloten; ende die andere gevetert hebben, zijn selve oock ghebonden, ende met ellenden overvallen. Het geheel leven van

a Isa. c. 46. & 55.

[p. 73]

den mensch is eene slavernije, ja quellinge ende verdriet. Oversulcks moeten wy ons hier toe ghewennen, ende in't minste daer niet over claghen. Hier is dit eenen overgrooten troost, te weten, dat het Godt soo begheert, dat het Gode soo belieft, ende dat niemandt den godtlijcken wille en can wederstaen. Dit heeft de Coninginne Esther seer wel betuygt als sy seyde: Heere, in uwe macht zijn alle dinghen ghestelt, ende daer en is niemandt die uwen wille soude konnen wederstaen ^a. Den heyligen Augustinus verclaert't selve uytnementlijck wel, segghende: Dit zijn de groote wercken des Heeren uytgesocht naer alle sijne begheerte: ende soo wijsselijck uytghesocht, dat, als d'Enghelen ende de menschen gesondight hadden, dat is, ghedaen hadden, niet dat hy, maer dat sy wilden; oock door den selven wille der creaturen, door den welcken geschiede't gene den schepper niet en begeerde, hy volbrenghen soude dat hy wilde, het quaedt oock wel ghebruyckende, als zijnde het opperste goet ^b. Al zijn dan de godtloose teghen Godts wille wederspannigh, nochtans volmaeckt Godt door de selve sijnen wille, ende ghebruyckt hunnen seer boosen wille seer wel.

Het blijckt uyt't ghene voorseydt is, hoe Godt een jeders saligheyt begheert, ende dat nochtans alle menschen die niet en becomen, om datse niet gehoorsaem en sijn aen de conditien die hen gegeven worden, aen de geboden

a Esth. 13.

b Aug. 10. 3. Enchir. c. 100.

[p. 74]

Godts wederspannigh wesende. Aen de welcke onsen Salighmaker straffelijck voorseght: Sy en sullen niet alle in't rijcke der hemelen komen, die my segghen, Heere, Heere, maer die den wille mijns Vaders, die in den hemel is, volbrenght, dit sal in't rijcke der hemelen komen ^a Die wijs is, voeght sich in tijdts heel naer Godts wille.

a 1. Reg. 3

§. 3.

Aenghesien dit dan soo is, soo en connen wy niet beters noch treffelijckers, doen dan onsen wille aen den godtlijcken volcomentlijck onderwerpen ende overgeven, ende met den Priester Heli seggen: Hy is den Heere, dat hy doet't ghene in sijn ooghen goet is ^b. Ende met den capiteyn Ioab: Dat den Heere doet, dat voor sijn aenschijn goedt is ^c. Ende met den Coningh David. Is't dat den Heere my seght: Ghy en behaeght my niet; soo ben ick bereydt; hy doet dat goet is voor hem ^d. Ende met Judas Machabeus: Ghelijck den wille in den hemel sal wesen, soo gheschiede het ^e. Ende met Christus onsen Salighmaker: Mijnen Vader, magh desen kelck niet voor-by gaen, 'ten zy dat ick dien drincke, uwen wille moet gheschieden ^f. Is den Sone soo onderdanich gheweest, dat hy des Vaders wille heel volcomentlijck wilde volbrengen; want hy seght: Ick ben neder ghedaelt van den hemel, niet om dat ick mijnen wille doen soude, maer den wille des ghenes die my ghesonden heeft. Wierdt dit

b 2. Reg. 10.

c 2. Reg. 15.

d 1. Machab. 3.

e Matth. 26.

f Joan. 6.

[p. 75]

van den Sone vereyscht, hoe veel te min is't den knechten gheoorloft ongehoorsaem te wesen? Laet het ons heel billich achten, dat het den mensche behaghe, al't gene van alle eeuwen Gode behaeght heeft. Eenen soldaet in't legher, hoorende het teecken van op te trecken, vergadert sijne pannen ende potten; maer hoorende het teecken van te vechten, laet dit getuygh varen, ende treckt de wapenen aen: hy is met herte, handen ende ooghen tot allen wenck ende teecken bereydt, ende daer op lettende. Laet ons van gelijcken doen, ende in den krijgh van dit leven onsen Velt-heere Christum vrolijck ende vlijtich volghen, waer hy oock ons roepen sal. Laet ons al dat ons overcomt, niet alleen verduldichlijck, maer oock gewillichlijck verdragen, ende peysen dat alle de swarigheyt der tijden eene wet der nature is. Ende ghelijck een cloeck soldaet de wonden verdraeght, de lickteeckenen telt, ende oock doorschoten zijnde, dien velt-heere bemint, voor den welcken hy sterft; soo laet ons oock insgelijcks altijdt dit oudt ghebodt in't herte hebben: VOLGHT GODT. Maer die claeght, weent ende kreunt, wordt even-wel met ghewelt bedwonghen te doen dat hem bevolen is, ende als tegen sijnen danck daer toe getrocken Doch wat grooter uyt-sinnicheyt is het, liever te willen getrocken worden, dan te volgen? Wat eene dwaesheyt ende onbekensaemheydt van uwe konditie is't bedroeft te zijn, om dat u eenige swarigheyt overcomt; oft verwondert te wesen

[p. 76]

oft qualijk te nemen't gene soo wel aen de goede als aen de quaede gheschiedt? als zijn sieckten, de doodt, cranckheden, ende alle andere onghevallen, die't leven van den mensch van ter zijde overcomen. Laet ons met eene groote couragie ontfanghen al datmen naer den gemeynen loop moet lijden. Wy zijn als met eedt verbonden al te verdragen dat den mensch overcomt; ende niet beroert te worden door't gene dat wy niet en connen ontgaen. Voorwaer wy zijn in't rijcke tot het rijcke gheboren. Het is eenen vrydom, Gode gehoorsaem te wesen, seght Seneca ^a.

Wy hebben geseyt, door wat middel men tot de kennisse vanden godtlijcken wille moet comen. Maer ten is niet genoech dien te kennen; men moet den onsen oock heel vast met den selven vereenigen. Doch waer in dese vereeninge bestaet, sullen wy in het navolgende boeck verclaren.

a Sen. l. de beara vita. c. 15.