Logo DBNL
De sonne-bloeme (1700)

De sonne-bloeme

(1700)–Hieremias Drexelius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het III. Capittel.
Hoe men door d'alder verholenste oordeelen Godts den goddelijcken wille moet kennen.

Men moet ghedurighlijck hier met den Propheet David dese woorden seggen: Vwe oordeelen, Heere, zijn groote, seer gtoote, al te groote deepten a. Twee Conincks dienaeren, te weten den schencker ende backer van Pharao, Monarch van Egypten, hebben eertijdts dese diepten als met den vinger getoont. Sy waren beyde dienaren van den selven Coninck, sy zijn beyde uyt de gratie ghevallen, beyde in den karcker geworpen, ende niet om een cleyne oorsake; want den Coninck Pharao was op hen alle beyde ghestoort hy is hen-lieder beyde over maeltijdt oock ghedachtigh gheweest, hy mochte hen alle beyde 't leven schencken, oft alle beyde ter doot verwijsen, sonder tegen de justitie te misdoen. Ende nochtans heeft hy desen doen een schandelijcke doot sterven, en den anderen in sijn voor-gaende officie stellen; den backer heeft hy aen de galge doen hangen, ende den raven tot een aes ghegheven; den schencker heeft hy wederom in gratie ontfangen, ende aen de Conincklijcke tafel laten dienen. Soodanigh zijn d'oordeelen Godts die dese door justitie van sijn aenschijn verworpt, en de andere uyt ghenade in sijn teghen-woordig-

heyt laet comen. D'oordeelen Godts zijn groote diepten. Wie sal machtigh ghenoegh zijn, om sijn wercken te vertellen? Oft wie sal sijn groot-dadigheden onder-soecken? a

§. I.

Hoe verholen sijn de oordeelen Godts ten opsichte van Nabuchodonosor ende dien anderen Pharao, die Ioseph niet en kende? b Van de welcke den H. Augustinus seer treffelijck spreckt: Nabuchodonosor nae ontallijcke goddeloosheden gecastijt zijnde, heeft eene vruchtbare penitentie verdient: maer Pharao ter contrarien is door de castijdingen ende plaghen noch meer verhart, ende verloren gegaen. Sy waren beyde Coningen en de goddeloos; beyde door plagen vermaent. Wat heeft doch hunne eynden soo ongelijck ghemaeckt? Den eenen Godts handt ghevoelende, heeft versucht, ende hem gebetert; den anderen Godts wille wederstaende, is in sonden blijven volherden, ende vergaen. c Aldus werckt de selven medicijne van de selve handt bereydt, heel onghelijckelijck in twee siecken met gelijcke sieckte overvallen; ende brenght den eenen tot sijne gesontheyt, den anderen in't graf. Insgelijcks de twee moordenaren met Christo ghecruyst, ghelijck in misdaedt, ghelijckelijck ghestraft, vercrijgen door een heel gelijcke doodt, naer hunne af-lijvicheyt eene heel ongelijcke wooninge D'oordeelen Godts zijn eenen diepen af gronds.

Dien alder besten Coninck Asa, die ghedaen heeft dat goet ende behagelijck was voor't aensicht sijns Godts, ende om gheworpen heeft d'autaren des vremden godts dienst, ende die hooghden; die allen af goden dienst, ende vlecke van alle de voor-gaende Coningen heeft doen wegh nemen ende te niet doen; heeft nochtans dien eersten lof in't eynde bedroven; hy heeft langen tijt hem seer treffelijck gedragen, dertigh jaren langh is hy geweest een voor-beeldt der alderbeste Coningen, maer ten lesten zijn betrouwen meer stellende op den Coninck van Syrien als op Godt, heeft den Propheet Hanani, die hem hier om berispte, in de banden doen slaen, ende veel van den volcke gedoot: daerom sieck wordende door groote pijne in sijne voeten, heeft meer betrouwen ghehadt in de conste der medecijnen, dan op Godt a. Ach, hoe qualijck quam d'eynde over een met't begintsel! hoe seer is dien alder heylighsten Coninck verandert van den eersten mensche! Ter contrarien, dien goddeloosten Manasses, die sijn heel leven met schelmerijen besmettede, ten lesten penitentie doende, heeft d'alder-booste beginselen met een edel eynde ghecroont Uwe oordeelen, ô mijnen Godt, zijn eenen diepen, eenen al te diepen af-grondt!

§. 2.

Hoe seer moghen wy ons van Saul ende David verwonderen! sy waren alle beyde te prijsen in't begintsel, alle beyde zijnse in sware boosheden met verargenisse van't heel

Coninckrijck, gevallen, hierom zijnse beyde gestraft, maer met een heel verschyden uytcomste Saul hartneckigh in sijne goddeloosheydt, heeft een seer ellendigh eynde gehadt. David heeft de straffe in een medecijne verandert, sijn leven gebetert, ende is Godts beste vrient geworden. Ten is hier niet geoorloft te vragen, Waerom ditte? Desen waerom is uyt de schole der duyvelen gecomen. Desen seer moeyelijcken waerom heefter veel in hunne verderffenisse gebrocht: Waerom hevet Godt u bevolen? vraeghde eertijdts dat alder-bedriegelijckste serpent. Wien men hadde moeten aldus antwoorden: Wy weten dar het ons is bevolen, ten staet ons niet toe te vragen waerom Godt dit geboden heeft Dit is Godts wille, d'oorsaken van desen wille en mogen wy geensints ondersoecken. Want wie heeft Godts sinne ghekent, oft wie is sijnen raets man gheweest oft wie heeft hem eerst ghegheven, ende hem sal weder geloont worden? want uyt hem, ende door hem, ende in hem zijn alle dinghen a Maer sommighe sullen misschien seggen: Nochtans sal't gheoorloft wesen eenige reden van dit oft dat gebodt te eysschen. Van wie doch? van Godt? wien alleen geoorloft is dat hem belieft; ende niet en belieft dan dat gheoorloft is. Indien den knecht van den Heere den ondersaet van sijnen Prince rekeninghe eyschte den Heere soudet voor een lasteringhe den Prince voor een wederspannigheyt houden; moght ghy stouter tegen Godt wesen? Dese reden en bestaet niet anders, dan ofter geen gegeven en wierde.

Hoe wonderlijck is oock dit? De Samaritanen gelooven stracks Godts woorden, ende bidden den Heere dat hy soude by hen blijven: d'ongheloovighe Gerasenen bidden hem, dat hy soude wegh gaen: de meyn-eedighe Ioden en can men noch met woorden, noch met wercken, ja oock niet, door eenige teeckenen ende mirakelen doen de waerheyt geloof geven. Uwe oordeelen, ô Heere, zijn eenen diepen af-grondt.

Julianus van Alexandrien een seer H. Martelaer, van't ghebruyck sijnder voeten berooft zijnde, wiert van twee sijne knechten in eenen setel voor den rechter-stoel gebrocht. Den eenen knecht sijn geloove ende Heere versaeckende, is seer schandelijck af-gevallen; den anderen Ennus ghenaemt, sijnen Godt ende Heere getrouw blijvende, heeft in't geloove volhert. Aldus sijn dese twee alle beyde op kemels geset, ende door de stadt van Alexandrien ghevoert, ghegheesselt, ende ten laetsten in't vyer gheworpen zijnde, hebben seer heylighlijck hun leven geeyndight a. Besa een soldaet dit siende, ende deernisse met dese twee onnoosele menschen hebbende, pooghende de moedt-willigheyt van't ghemeyn volck te bedwinghen, voor den rechter ghebrocht, is onthooft; verdienende alsoo den loon van dien af gevallenen. Uwe oordeelen, ô Godt, zijn eenen diepen af-grondt!

Athanasius Bisschop van Alexandrien verhaelt in't leven van den grooten Antonius,

datter twee broeders tot Antonium reysende, den eenen by gebreck van water op den wegh is gestorven, den anderen half doodt zijude lagh machteloos ter aerden. Antonius eenighe mijlen van daer zijnde, ende alsdoen by gevalle op eene rotse sittende, heeft twee van de sijne metter haest by hem geroepen, seggende: Gaet rasschelijck, ende draeght een flessche met water: den eenen van de twee broeder die herwaerts quamen, is op de reyse ghestorven; den anderen is noch in't leven, maer hy is soo crauck, dat ghy hem oock sult doodt vinden, indien gy hem niet rasschelijck te hulpe en comt. Dit heeft Godt my nu eerst in mijn ghebedt te kennen ghegheven. Dus sprack hy, ende sy hebben hen terstont, ghelijck hen bevolen was, op de reyse begeven, het doodt lichaem ter aerde gedaen, den anderen gelaeft hebbende met hen doen wederkeeren. Ende het was eene dagh reyse. Hier seght den H. Athanasius seer wel ten proposte: Misschien sal jemandt vragen: Waerom Antonius hen niet vermaent en heeft, eer den anderen gestorven was? 'T is voorwaer eene vraghe die den Christenen gheenssins en betaemt; want't is het oordeel Godts, niet van Antonius, gheweest, die over den stervenden sulck een vonnisse gestreken heeft als't hem beliefde, ende aen Antonius van den dorstigen hem geweerdight heeft't openbaren a.

Als Antonius by sijn selven van dese verho-

lenste secreten Godts verwondert was, ende bykans nu in desen afgront der oordeelen Godts begonst te dalen, heeft sich aldus vriendelijck by Godt beclaeght; Mijnen Heere, ghy laet andere boose menschen soo langh leven, dese die tot de saligheyt van veel geboren sijn neemt gy soo haest uyt dese werelt: dese die soo quaet niet en zijn, castijdy soo strengelijck, d'andere en worden niet gestraft, ende nemen uyt den voorspoet huns levens de stoutigheyt van te sondigen. Hunne boosheydt is voorts ghecomen als uyt het binnenste vet a. Hy heeft eene stemme gehoort, seggende: Antoni, let op u selven: dit zijn d'oordeelen Godts, die u niet en staen t'ondersoecken.

O hoe groot dadigh zijn uwe wercken geworden, Heere: al te diep zijn uwe ghedachten gheworden. Een onwijs mensch en salse niet kennen ende eenen dwasen en salse niet verstaen b.. Ghy zijt voorwaer eenen verborgen Godt c.

In't jaer 1117. als heel Italien met aert-bevingen gequelt wiert (seght Rogerius) warender eenige Raets-Heeren van Milanen onder eenen toren neder geseten, om eenige sake der Republijcke te behandelen. Doen wierter eene stemme van buyten gehoort, die eenen met sijnen naem buyten riep. Hy begonste te dralen ende te twijfelen wie daer riep, ende wien hy riep. Hoerom bleef hy verwacten, tot dat de stemme noch eens riep als wanneer daer eenen onbekenden aen de deure sich vertoont, ende hem bidt dat hy soude willen uytgaen. Hy en was

nauwlijcks eenige schreden vande plaetse, of den toren is ter aerde gevallen, ende heeft hen allegader t'seffens verplet. Waerom is desen eenen alleen, ende niemant meer van d'andere, van de doot bevrijt geweest? D'oordeelen Godts sijn eenen diepen afgront. Wie en siet niet dat hier d'oude wonder teeckenen vernieuwt worden? Aldus heeft den Engel Loth met sijne familie uytleydende, uyt den brant van Sodoma getrocken. Aldus zijnder duysent andere, onder eene menighte die vernielt werden, van de doodt bevrijt geweest.

In't jaer 1597. was in Sicilien te Monreale eenen man in oncuyscheyt seer veroudert. Desen dickwils van eenen Religieus vermaent sijnde, dat hy ten laetsten sijn oncuysch leven ende oneerlijcken handel eens soude willen verlaten, bleef nochtans even hardtneckigh in siine boosheyt: maer nae de laetste vermaninge is hy inden schoot van sijne hoere doorsteken. Een ander man van diergelijck leven, hadde vele jaren met een oneerbare vrouwe gewoont: desen, als hy dit deerlijck eynde van den eersten hoorde, heeft sich aen eens anders quaet gespiegelt, ende eene generale biechte van sijn heel leven, 't welck over de sestich jaren geduert hadde, ghespoken. Wat sal ick hier anders wederom roepen, dan't selve? Uwe oordeelen, ô Heere, zijn eenen al te diepen afgrondt!

§. 3.

Ende dit is't ghene dat dien godtlijcken Apostel Paulus soo seer heeft doen verwonderen. Van die tweelingen Jacob ende Esau, doen sy noch niet gheboren en waren, oft jet goets ghedaen en hadden, oft quaedts, &c. u gheseyt: Iacob hebbe ick lief ghehadt, maer Esau hebbe ick ghehaet. Wat sullen wy dan seggen? Isser ongherechtigheydt by Godt? verre zy dat van ons, &c. O mensch, wie zijdy, dat ghy Gode sout antwoorden? Seght een maecksel tot den genen die't gemaeckt heeft: Waerom hebdy my aldus gemaeckt? En heeft den pot-backer die macht niet a? Eenen silver-smit maeckt van sijn silver ende gout, ende eenen pot-backer van sijn pot-aerde wat hen belieft; al hoe wel tusschen den pot backer ende d'aerde soo grooten onderscheyt ende ongelijckheyt van nature niet en is, als tusschen Godt ende de mensch, eenen snooden worm der aerden. Wie magh dan Gode seggen. Waerom doet ghy alsoo b?

Den H. Dorotheus c verhaelt, datter in eene sekere stadt een schip aengecomen was met slaven, die te coope waren; in welcke stadt eene maget was van seer heylich leven, ende die hare saligheydt seer begertede. Dese was wonderlijck blijde, datse de bequamigheyt hadde van eene dienstmaerte uyt dese slaven voor haer te coopen de welcke nu bequaem om gheleert te worden, sy naer hare beliefte

in alle heyligheydt des levens soude onderwijsen. Ende just hadde den schipper twee dochterkens, van de welcke de maget't een voor eenen redelijcken prijs kochte. Dese en was nauwlijcks wegh gegaen, of daer quam eene lichte vrouwe, eene dansende comediante, de welcke't ander dochterken bedinghde, ende verstaende dat het voor eenen cleynen prijs te coope was, heefr dat gekocht ende medegeleyt. Eylaes ellendigh dochterken, 't welck eene soo boose vrouwe gecregen heeft, als't ander eene heyligere hadde! Wie sal hier den afgront van Godts oordeelen doorgronden? Sy waren beyde onnoosel van jaren, beyde te coop, beyde onwetende van haer deel, beyde als een nieuw vatjen, om den reuck te behouden van't ghene men daer eerst soude indoen. Ende nochtans heeft d'eerste, in maeghdelijke deughden onder wesen zijnde, seer lichtelijck haer van jonghs tot de deught begeven; maer d'andere van de boose vrouwe in alle dertelheyt opgebracht, heeft de quade zeden van haer vrouwe lichtelijck aengenomen, ende is eene fraye proye des duyvels geworden die ontwijfelijck anders ende beter soude geweest hebben, indiense een andere meestersse gehat hadde. Maer uwe oordeelen, ô Heere zijn eenen diepen afgrondt.

Eene bykans dierghelijcke sake heeft den Paus Gregorius met eene van sijne maghen beproeft. Desen heyligen man hadde dry moeyen, Emiliana, Tarsilla ende Gordiana: alle dry hebbense haer Christo in eene vergade-

ringe der heyliger maeghden opgedragen de twee eerste, ghelijckse de belofte der suyverheyt volcomentlijck bewaert hebben soo hebbense oock haer leven seer heylichlijck geeyndight. De derde Gordiana, naer geene vermaninghe hoorende, ghenegen tot vleeschelijcke wellusten, heeft ten laetsten den toom in stucken gebroken, is uyt het clooster ghegaen, ende heeft haren pachter met een onghebondene oncuyscheydt nae gheloopen a. Uwe oordeelen, Heere, zijn eenen diepen afgront: niemandt en magh sich daer mede bemoeyen. Siet, Godt u groot, onse wetentheydt te boven gaende, wie sal sijne weghen connen ondersoecken b? Seer wel seght hier dien voorsichtighen Coninck David. Ick ben by u gheworden als eene last-draghende beeste c. O mijne Godt, ick en bemoeye my met uwe oordeelen niet: ick houde my voor uwe last-dragende beeste; het staet de last-dragende beeste toe, haren ghebiedenden heere te ghehoorsamen, niet sijne geboden t'ondersoecken. Ende wat wonder is't dat eenen mensch die inde scholen niet en is op gevoet geweest, ende die d'eerste onderwijsingen sijner jonckheyt in beesten te hoeden overgebracht heeft van sijn selven sulck een ghevoelen heeft? de Seraphin selve, die alder edelste geesten, doen dat: Want als inden hemel vande verworpinge der Ioden gehandelt wierdt d, bedeckten de Seraphinen hun aenticht ende voeten met twee vleugelen belijdende datse met hun verstant tot soo groote

hoogheyt niet en conden gheraken, daer de wondere wercken Godts toe verheven wierden, ende dat de godtlijcke oordeelen alle cracht des verstants te boven ginghen; oversulcks hielense sich te vreden, met te weten, dat Godt dryvoudigh heyligh is; heyligh in sijn selven, heyligh in oordeele, heyligh in wercken. Betoonen d'opperste Engelen sulck een eere aen Godts oordeelen, hoe veel te meer betamet, dat wy snoode menschen roepen: Den Heere is rechtveerdigh in alle sijne weghen, ende heyligh in alle sijne wercken a? Dat een jeder seer vertrooste't ghene uytnementlijck wel den H. Augustinus leert: Godt can eenighe sonder goede verdiensten saligh maken, om dat hy goet is; hy en can niemandt sonder misdaden verdoemen, om dat hy rechtveerdigh is b.

§. 4.

Wy sien wel wonderlijcke veranderingen in de wereldt, gheduerige om loopen, geschiedenissen die heel onverwacht sijn; ende seggen somwijlen: Laet ons doch sien tot wat eynde dese sake comen sal. Wy sien't ten laetsten, ende sijn verwondert by ons selven, seggende dat slecht woordeken: Ick en soude't niet ghemeynt hebben. Maer wy ellendighe en weten niet watter volghen sal; doch, hoe't comt, en moeten daer van gheene reden versoecken. Want mijne ghedachten en zijn uwe gedachten niet, ende mijne weghen en zijn uwe weghen niet, seght den Heere. Want ghelijck de

hemelen verheven zijn van d'aerde, soo zijn mijne weghen verheven van uwe weghen, ende mijne ghepeysen van uwe ghepeysen a. De reden van Godts verborgen raedt t'ondersoecken, seght Gregorius, en is anders niet, dan teghen sijnen raedt sich te verhooveerdigen. Het staet ons toe in alle dinghen met den H. Paulus te segghen: O diepte van de wijsheydt ende wetentheydt Godts! hoe onbegrijpelijck zijn sijn oordeelen, ende hoe onbespeurigh zijn sijne weghen b. In dit leven en sullen wy veele dinghen noyt genoech connen ondersoecken. Dat ons genoech zy, te weten, dat Godt niet onrechtveerdich en is, ende dat in den dagh des oordeels niemant en sal wesen, of hy en sal bedwongen worden te segghen: Heere ghy zijt rechtveerdich, ende u oordeel is recht. Den Coningh David getracht hebbende dese verborgen oordeelen Godts te gronderen, spreckt: Ick dachte dat ick dit kennen soude. Ten laetsten gheenen uytvlucht vindende, seght: 'T is eene moeyte voor my, tot dat ick ingaen in de heylige plaetse Godts c. De wetenschap van dese verborghen dingen moet men eerst in't ander leven verwachten.

Laet ons oock dan, die soo curieus zijn, ons verstandt onderworpen. Den vloet ende weder loop der zee heeft alle de vernuftheyt der Philosophen vermoeyt: ende hoe sullen wy de diepste verholentheden der godtlijcker ootdeelen vatten? Wie sal ondersoecken, waerom desen in Turckijen, ende dien onder de

stenen geboren is? waerom't Evangelie Christi in vele lantschappen soo laet vercondight is, waer daer en tusschen soo vele duysent menschen verloren zijn ghegaen? ende waerom't selve Evangelie nochtans soo vroegh in andere landen gepredickt is? oock waerom't een landtschap, soo groot als't is, gheheel met de ketterije besmet is, ende een ander vry van alle ketterije, floreert? waerom de godtlijcke vrake desen voor by gaet, ende dien straft waerom sommige volcken, die't niet verdient en hebben, verdorven worden? waerom de schult der ouderen over hunne nacomelingen ende neven comt? waerom soo vele kriigs-tochten van soo vele Princen, Coningen ende Keysers, om het lant van Palestinen weder te becomen, aenveert, te vergeef geschiedt zijn? En laet ons niet ondersoecken, waerom Godt aen Adam, ende niet aen Lucifer tijt van penitentie verleent heeft, waerom Christus Petrum, niet Judam den Iscarioter door bermhertigheyt in genade ontfangen heeft; waerom desen in de wieghe, ende den anderen out wesende sterft; waerom desen, die niet langh in sonden geleeft en heeft, in sijne sonden versmoort, ende eenen anderen, die seer langh qualijck geleeft heeft, tot penitentie ende leetwesen comt, waerom desen overvloedige rijckdommen besit, ende dien noch broot noch gelt en heeft. O woeste siele, wat wildy doch met soo nieuwsgierighe sorghe becomen? Wildy't hemelsch vier der godtlijcker oordeelen aenraken? gy sult smelten. Wildy de sterckte van

Godts voorsichtigheyt beklimmen? ghy sult vallen. Gelijck de pepels ende sommige kleyne dierkens des avonts rondt-om't licht der keerssen geduerighlijck vliegen, tot datse aer verbranden; soo swermt't menschelijck verstandt oock ontrent die verborgene vlamme der godtlijcker voorsichtigheyt. Tot dese sonne hebben wy oogen van eene vleder muys: wy zijn menschen, wy en verstaen Godts secreten niet. Wonderlijck zijn de wercken des Alderhooghsten alleen, ende verborghen, ende onghesien zijn sijne wercken a. Daer en is noyr jemandt gheweest, die desen boeck, van binnen ende van buyten beschreven, open konde doen, niemandt die dien conde lesen. Dien boeck is den boeck der godtlijcker oordeelen, van binnen vol van predestinatie, van buyten van voorsichtigheyt. Den eeuwigen alder-wijsten Godt heeft alle dingen met mate, getal ende gewichte beschickt: ende wie sal de kracht van sijnen erm wederstaen b? Wat trachten wy verwaende stoutaerts te vergheefs, te weghen het ghewichte des viers, oft't gheblaes des windts te meten, oft den dagh, die voor-by is, weder te doen comen? Als wy immers dit nu weten dat d'oorsake voor alle oorsaken den wille Godts is, buyten den welcken soo wie een andere versoeckt, die en kent de macht ende kracht vande godtlijcke nature niet. Want het van noode is dat alle oorsake eenighsins voorgaen, ende krachtiger zy als hare uytwerckingen.

Maer daer en is niet eer, noch krachtiger geweest dan Godt ende sijnen wille. Daerom en isser niet dat dese veroorsaeckt. Wat begheert gy hier noch meer? Godt heeftet toeghelaten, Godt heeftet gewilt, Godt heeftet ghedaen. Godts wille (gelijck Salvianus seer wel ende godtvruchtelijck seght) is d'alderhooghste rechtveerdigheydt. Het is de meeste wijsheyt, op d'ordinantien van Godts wille en voorsienigheyt met een sachtsinnigh ghemoet te rusten, ende daer op te staen.


Vorige Volgende