Logo DBNL
Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert (1699)

Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert

(1699)–E. Az. van Dooregeest, C.A. Posjager–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Hier volgen eenige Christelyke Gebeden ende Danckseggingen, op den Zeevaert toegepast.

Een Gebedt voor de Visschery ter Zee in Groenlandt.

ALmachtige Godt ende barmhertige Vader, die Hemel ende Aerde, ende alles geschapen ende gemaeckt hebt, ende noch volgens u ondoorgrondelijke wijsheydt alle dingen onderhoud ende regeert door den Woorde uwer Goddelijcke kracht, die het drooge der Aerde maeckt, de Zee doorklieft, ende des selfs hooge en bruysende golven paelen stelt, spreekende tot de selve soo verre, ende oock verder niet. Die den eenigen oorsprongh zijt, waer van alle goede giften ende aengenaeme gaven afdalen: aengesien gy het alleene zijt, die uwe Vaderlijcke milde handt open doet, ende versadight alles wat daer leeft na u Goddelijcke welbehagen. Wy, uwe arme geringe Dienaren, nemen onsen toevlugt door onse ootmoedige gebeden ende smeekingen tot u, hertelijck versoeckende, dat gy dese onse reyse, om billijcke en redelijcke oorsaeken aengevangen, door uwe Vader-

lijcke goedertierentheydt doch gelieft te zegenen ende te gebenedijen: want doch sonder uwe genaedige hulpe ende bystandt is alle menschelijck voornemen en betrachten ydel ende te vergeefs. Men soude anders met de beminde Discipelen uwes Zoons Iesu, als met gescheurde netten visschen, of den gantschen nacht, en op andere seer bequaeme tijden, visschen ende arbeyden, sonder evenwel iets op te doen ofte te konnen vangen. En daerom, O eenige Goetheyts-fonteyn, geen heyl, geen zegen, geen voorspoet en konnen wy verhoopen, ofte te gemoet sien, indien gy niet met ons en zijt, ende door uwe Vaderlijcke barmhertigheydt te hulpe komt. Ten is niet de wijsheydt van den Koopman, de kloeckmoedigheyt van den Schipper, ofte van den Commandeur, de voorsichtigheydt van den Stuerman, noch oock de groote neerstigheyt ende gewilligheyt van het Volck, om haer Opperhooft ten dienste te staen; (alhoewel dit alles betamelijck ende noodig is,) maer het is uwe Goddelijcke goetheydt ende genade alleen, waer door zegen ende voorspoet te erlangen ende te verkrygen is. Behoorende uwe Goddelijcke Naem alleen de eere ende lof van alles toe. En daerom, onse oogen sien alleen op u. Geleyt gy ons dan door uwen wijsen en goedertierene raedt op een goeden ende voorspoedigen wegh, ende brenght ons door uwe gunstige bestieringe doch op een bequaeme en gedienstige plaetse, om onse eerlijcke neeringe te konnen doen: en-

de geef oock dat onse arbeydt ende neerstigheydt, volgens onse beroep ende plicht, vlytigh waergenomen, niet ydel noch vruchteloos uyt en valle; maer laet het selve door uwen milde zegen doch wel gedijen, ende wilt het werck onser handen bevestigen, ja bevestight dat. Immers, als de Discipelen uwes Zoons Iesu op sijn bevel het net in de Zee wierpen, soo besloten sy een groote menighte visschen, laedende de scheepkens door uwe Vaderlijcke weldadigheydt byna tot sinckens toe: maer uwe Goddelijcke goetheydt en is noch niet vermindert ofte uytgeput, noch uwe stercke handt niet verkort, om ons oock in onse eerlijcke neeringh ende visscheryen te zegenen ende te gebenedijen; maeckende onse herten vrolijck ende verheught in de overvloedige gaven van uwe Vaderlijcke weldadigheydt. Doch, Heere, wy belijden uyt den grondt onses herten, dat uwe volmaeckte wijsheydt oneyndiglijck veel beter weet, wat ons arme menschen nut ofte noodigh is, dan wy 't selve weten konnen. En daerom, wy onderwerpen ons in alle ootmoedigheydt aen u Hemelsch welbehagen, ten eynde dat uwe Vaderlijcke ende alleen wijse handt de zeegening soodanigh matige, vermindere, ende vermeerdere, als aldermeest tot uwe Goddelijcke eere, ende tot onse ziel en zaligheydt dienen ende strekken kan. Behoedt ons oock, O barmhertige Vader, op dese onse reyse genadelijck voor alle quaedt ende ongeluck, voor blinde sanden, rotsen, ende klippen, voor

verschrikkelijke onweders ende tempeesten, voor het geweldt ende gevaer van het ys, dryvende gelijck bergen, ende gantsche eylanden in de woeste ende ongestuymige Zee, voor welks vreeselijcke swaerte en dickte byna niets bestaen en kan, ende waer door menighmael alles, dat maer voorkomt, t'eenemael als stof verbryselt ende vernietight wordt. Ende insonderheydt, verleen ons oock de genade, dat wy van het ys, als van koopere ende metale mueren niet omsingelt, ende als in een gevanckenisse des doodts beslooten nog benouwt en worden, waer door onse reyse tot een goed eynde aengevangen, soo lichtelijck vruchteloos uyt soude konnen vallen, ende wy selfs in soodanigen noot ende swarigheydt ellendighlijck omkomen ende vergaen; maer wilt ons doch in alles een bequaeme uytkomst ende goede passagie doen erlangen ende verkrygen. Bewaert ons oock verder door uwe genade, voor roofachtige ende boose menschen, die haer geluck ende goedt stellen in haer evennaestens verderf en quaedt, als oock voor brandtplaege, ende boven al voor droevige schipbreuck, ende ondergangh met lijf ende goedt: op dat wy een gezegende ende behoudene reyse gedaen hebbende, met vreughde ende blijdschap tot het lieve Vaderlandt, tot vrienden ende maegen, als tot de aengenaeme haven der begeerte mogen wederkeeren. Sterck ons oock van dage tot dage meer ende meerder in deught ende in Godtsaligheydt, op dat wy uwe geduchte Majesteyt,

waer dat wy zijn, op wat plaetse dat wy komen, ofte onder wat vreemde ende onbekende menschen dat wy oock omgaen ende verkeeren mogen, altoos ende steets voor oogen hebben, om uw gedueriglijck met woorden ende wercken te eeren ende te dienen, op dat de blijdschap van uwe Goddelijcken naem ons gedueriglijck tot een sterckte ende vertroostinge magh zijn. Verdiep oock meer ende meerder uw heylig Woordt op onse herten, op dat wy u selve in dese reyse, als in de dagen van onse uytlandigheydt ende afwesen, steedts mogen gedachtig zijn, ende nimmermeer vergeten. Nemende uwe getuygenissen aen voor onse vermaeckingen ende raetslieden, ende uwe insettingen tot onse vrolijcke gesangen, oock in de plaetse onser vreemdelinghschappen. Ende ten desen eynde, maeckt onse voetstappen vaster in uwen Woorde, ende laet voortaen geen ongerechtigheydt meer heerschappy hebben over ons, op dat wy steets met u in alle vroomheyt ende Godtsaligheydt wandelende, dese onse reyse onder u Goddelijcke welbehagen voltrekken mogen; niet alleen om in een nieuwe vreughde ende blijdschap onder vrienden ende bekenden t'huys te komen, maer voornaementlijck om de pelgrimagie deses levens onder uwe genade volbracht hebbende, daer af te mogen brengen het eynde des geloofs, namelijck, de zaligheydt der zielen. Barmhertige Hemelsche Vader, verleen ons dat door Iesum Christum uwen Sone. Amen.

Een Gebedt voor den Haringvangst.

GRondtgoedertierene Godt ende aldervriendelijckste Hemelsche Vader, wiens goetheden onbegrijpelijck, ende wiens weldaden, van wegen haer menigvuldigh getal, onuytspreekelijck zijn. Aengesien dat gy dan uwen milden zeegen, volgens 't geene ten uyttersten redelijck ende billick is, niet dan op 't waernemen van onse beroep ende plicht, aen ons belooft ende toegeseyt hebt; ende dat wy nu onse beminde vrienden ende maegen verlaten hebben, ons ter Zee begevende, om door de eerlijcke Visschery, na het voorbeeldt van soo veel vroomen voor ons, onder uwe Vaderlijcke ende milde zeegen, de kost voor vrouw ende kinderen te winnen: Soo nemen wy dan in alle ootmoedigheyt, door onse hertgrondige gebeden, onse toevlucht tot u, biddende ende smeeckende, dat gy ons doch in dese onse reyse, als een goedertieren ende barmhertigh Vader, steets gelieft by te staen ende te hulpe te komen, gevende ons genade ende kracht, op dat wy niet alleen onse tijdelijcke beroepinge getrouwelijck, vlytigh, ende met lust, volgens onse schuldige plicht, wel waer mogen nemen; maer oock, dat wy uwen Goddelijcken naem, schoon van andere menschen verre afgescheyden, noyt vergeten

maer steets in onse herten ende voor oogen mogen hebben, u geduerigh dienende ende vreesende, als vroome ende godtsalige menschen toekomt ende betaemt. Dat den Stuerman het volck met een stemmigen, deftigen, ende eerbaeren wandel, volgens sijn schuldigen plicht, wel voor ga, ende dat de overige Scheepsgesellen, als godtvreesende ende eerlijcke lieden, hem in 't goede navolgen, ende insonderheydt om haren dienst na behooren wel aen waer te nemen: Hem oock gehoorsaem ende onderdanigh zijn, op dat het binnen scheepsboort niet dan deftig ende godtsaligh in alles mach toegaen; en dat wy soo veel te meer, aengesien de ware Godtsaligheydt belofte heeft beyde deses ende des toekomenden levens, in uwe Vaderlijcke zegening ende gebenedydingh soude hoopen ende vertrouwen mogen. Wilt ons dan oock, door u alleen wijsen ende goedertierene raedt, geleyden ende stieren op gelegene ende bequaeme plaetsen, om te mogen visschen ende te mogen vangen; op dat, verblijdt hem den Akkerman in een goeden ooghst, ende den Koopman in een rijck ende eerlijck gewin, wy ook vrolijck mogen zijn in den overvloet van een gezegenden vanghst. Keerende onder allerley teekenen van uwe Vaderlijcke goetdadigheyt voorspoedigh wederom tot ons lieve Vaderlandt, ende haven onser begeerte, om aldaer met allerley blijken van aengenaemheydt, ende van waere danckbaerheydt tot uwen naem, aengenomen ende ontfangen te worden.

Ten desen eynde, soo wilt ons oock genadelijck behoeden voor alle verderf ende quaedt, voor swaere stormwinden ende tempeesten, voor donder ende blixem, voor onbekende sanden ende gronden, voor roofachtige ende boose menschen, die haer geluck soecken uyt haer evennaestens schade ende ongeluck, ende voornamentlijck voor droevige schipbreuk ende ondergangh, op dat de golven ons niet over het hooft en gaen, ende wy in de groeve der verteeringe dus niet jammerlijck en moeten nederdalen. Maer wilt, O aldervriendelijckste Vader, ons alle, die op 't vertrouwen van uwen Goddelijcken Naem uytgevaren zijn, onder uwe Hemelsche beschutting ende bescherminge alsoo ontfangen ende aennemen, dat wy altoos mogen proeven ende smaken hoe goedertieren ende vriendelijck dat gy, O Heere, zijt: Welck uwe gehoorsame kinderen, het zy in overvloet, het zy in maetelijckheydt, altijdt geeft ende verleent het gene haer ten goeden kan mede-wercken. Geeft ons dan, Heere, genadelijck, het zy na den lichaeme, het zy na der zielen, 't gene tot uwe eere, ende tot onser zaligheydt alderbest dienen ende strekken kan, om Iesu Christi wille. Amen.

Een Gebedt om te doen in Groenlandt als men slapen gaet, het zy des morgens of des avonds.

GEtrouwe Godt en menschlievende Hemelsche Vader, die ons uwe genade en trouwe geduerighlijck vernieuwt, en dagh by dagh met deselve overlaet. Doende het aengename licht, sonder het welcke de gantsche wereldt niet anders als een akelige woestijn, en huylende wildernis sou zijn, hier in dese uytterste hoeck des wereldts in dese tijdt geduerigh over ons schijnen, waer door we onse beroepinge, tot voorstant van ons huys, en om ons broodt met eeren te winnen, onder uwe zegen konnen betrachten. Wil ons dan geduerigh met uwe goetheyt byblyven, en laet het licht van uwe genade ons altijt versellen, op dat, het zy dat wy waken, het zy dat wy slapen, wy altoos onder uwe vleugelen veiligh mogen schuylen. En alsoo wy ons, na dat we een wijl gearbeyt hebben, weder tot ruste sullen begeeven, om onse moede leden door den slaep te verfrissen, soo wilt gy, O trouwe Harder Israels, die noyt en slaept noch sluymert, uwe Goddelijke hoede en toeversicht over ons houden, op dat we in stilheyt onder de vleugelen van uwe grootmachtige voorsienigheydt rustende, weder bequaem mogen zijn om met vernieuwde krachten onse

beroepinge te betrachten, en in ware Godtsaligheydt voor u te wandelen. Bewaer ons dan voor hooge golven, vreeselijcke stormwinden, voor 't grouwsame ys, dat, als bergen van metael, ons schip in een oogenblik kan verpletteren, voor brantplage, voor rovers en boose menschen, en al het geene ons in onse ruste verder soude konnen stooren. Laet uwe genade en bescherminge, selfs in de grootste prijkelen en gevaren, daer we geduerigh bloot voor staen, ons noyt feylen noch gebreken. Weest gy onse Stuurman en Pylloot, en geley ons in dese woeste Ys-zee op een goede en veylige plaetse. Laet oock geen anghstige sorgen noch swaermoedige gedachten onse herten verschrikken. Bewaer ons voor alle aenvechtingen en temtatien des Duyvels, en vervult onse herten met uwe genade, op dat we daer door verheugt zijnde, uwe wonderen van goedertierentheydt en getrouwigheydt, die gy selfs, terwijl we sliepen, aen ons betoont hebt, mogen roemen en prijsen. Brengh ons oock in gedachten, soo dickwils als we ons tot slapen begeeven, de nare en schrille doodt; en leer ons soo onse dagen tellen, op dat we wijse herten bekomen, ten eynde wy noyt door de slaep der sorgeloosheydt bevangen worden; maer als wakende knechten, wakker en neerstigh in het werck van onse Heere zijnde, in sijn groote toekomst mogen ingeleyt worden in de altoos duerende ruste. Siet ons ten dien eynde oock alle aen met de oogen uwer Vaderlijcke

barmhartigheydt, en vergeef ons alle onse sonden, diewe niet alleen in dese tijdt, maer al ons leven door bedreven hebben, genadiglijck om de bloedige doot van uwen lieven Soone Iesus Christus, en versterk ons door uwen Geest soodanig datwe alle sonden en sondelijcke lusten in ons kruysende en doodende, voortaen alle onse dagen na uwen wille mogten besteden. Breydt uwe goedertierentheydt oock uyt over alle menschen; insonderheydt over die geene die neffens ons haer op het vloeybare Element der Zee bevinden, let op haer schreijen, en verlost haer uyt alle gevaer: onse huysvrouwen, kinderen, bekende en goede vrienden, beneffens onse uytreders, wilt gesamentlijck in uwe H. bescherminge op en aennemen. Bewaer ons Vaderlant en alle goede ingesetene des selfs, voor alle droevige rampen en verschrickelijcke lantplagen, en geeft dat die vreedsame Leere der Waerheyt daer onverhindert sijn loop in mag hebben, op dat u vreedsaem Koninckrijck mogt doorbreecken als een licht, en des selfs heerlijckheyt als een fackel die brandt, op dat wy en alle menschen hoe langs hoe meer vereenigt wordende tot de liefde van u naem, u H. Woordt in leven en in sterven mogten aenkleven, en laetstelijck door uwe genade daer afbrengen mogten het eynde van ons geloove, de saligheyt onser zielen, door onsen Heere Iesum Christum: in wiens naem wy met alle ware gelovigen tot u spreecken:

Onse Vader, &c.

Een Gebedt om te doen in Groenlant, als men van het ys beset en vast besloten is.

ALmagtige Godt, die de uyterste eynden der aerde in uwe handt hebt, en daerom niets te groot nog te wonderlijck kan zijn: want gy zyt het, die de bruyschende Zee hare palen stelt, en tot hare golven spreeckt; tot soo verre en niet verder: door u geblaes geeft gy den vorst, + alsoo dat de brede wateren verstyft worden; op u schelden moeten de bergen beeven, en de heuvelen als was versmelten. Niets en is 'er in de gantsche werelt dat op u grootmagtig bevel niet wijcken en buygen moet: en daerom, ô Godt! wy naderen met onse gebeden de throon van uwe ontsaggelijcke Majestyt: want terwijl ons alle menschelijke hulpe feylt ende gebreeckt, soo nemenwe onse toevlugt tot u, ô gy die in den hemel woont.

Wy zijn tegenwoordig met dit knarsende ys, als met een metalen muur besloten, gy hebt een engen bant om onse lendenen geleyt, + wy sien niet anders als vreselijcke ys schotsen, en een wijde logt boven, een vervarelijcken afgront beneden, en allerleye doodsgevaren rontom ons: alle onse menschelijcke raedt, kragt en wysheyt is ten eynde gekomen, wy konnen geen goed eynde, geen uytkomst nog verlossinge hopen, als door uwe almogende

handt: want die en is nog niet verkort, dat gy niet sou konnen helpen: en daerom, ô Heere! onse oogen sien alleen op u, tot dat gy ons genadig zyt: Immers, 't is u grootmagtige hant even veel, te helpen den kragteloosen als den sterken: gy kont de koopere deuren verbreken, en de yseren grendelen in stukken slaen. Het vloeyend water moest op u bevel eertijdts te rugge wijcken, en als steyle muuren staen, om u volck een weg te banen door het midden van de zee, als door het drooge lant: Laet dan, ô Heere! u wonderbare en verheven magt tot onser verlossinge aen ons oock blijcken, en breng ons eenmael uyt dese benauwtheydt en gevankenisse des doods, als in een overvloeijende vervarssinge: spreeckt gy maer Heere een enkel woort tot onser verlossinge, en wy sullen de blijcken van uwe mogentheydt ondervinden; laet dese vreselijcke ysbergen, waer mede wy so gants en gaer omsingelt en besloten zijn, eens agterwaerts wijcken: maeck ons doch opening en ruymte, en verlos ons haestelijck uyt dese benauwtheydt en banden des doodts; laet dan onse sugten en schreijen voor uwe hooge throon opklimmen, en uwe ooren op ons geroep opmerckende zijn: Want Heere wy zijn oock u Volck, de Schapen uwer weyde, en het werk uwer hant: verlaet ons dan in dese grote noot en uyterste gevaren niet; maer zyt gy onse uythelper en verlosser, uyt dese angsten des doods, die onse ziele getroffen hebben, op datwe uyt dese ysselijke gevanckenisse verlost zijnde, onse eerlijcke beroepinge en visneringe,

daerwe nu dus lange van versteken zijn geweest, tot voorstant van ons huys, en profijt van onse uytreders weder mogen oeffenen, uwen Naem voor so grooten en wonderbaren verlossinge uytter harten roemen en dancken, en eyndelijck met vreugde en blijdschap onder u vaderlijck geleyde wederkeeren tot de haven onser begeerte. Wees gy ten dien eynde onse Stuurman en Pylloot, en geley ons schip op de regte streecken en koursen die wy moeten houden, en breng ons uyt dese woeste yszee, en huylende wildernisse in een veylige en behouden haven. Indien gy daerentegen, ô regtvaerdige Godt! onse tranen en sugtingen tot onser verlossinge niet gelieft te hooren, en besloten hebt ons, dus omringt van het knarsende ys elendig te laten vergaen, en in de grondeloose kolck der zee te begraven, soo weest ons doch genadig na de ziele, en laet niet toe datwe te gelijck in het water en in onse sonden smooren; maer laet het berouw en leetwesen datwe over onse sonden hebben, hoewel het seer spade komt, u soo verre behagelijck zijn, datwe van u niet verstoten, maer in uwe genade op en aengenomen mogen worden, op datwe in ons sterven uyt dese ongestuyme zee, overgebragt mogen worden in de eeuwige rustplaets en salige haven der behoudenisse. Wilt ten dien eynde alle onse sonden niet meer gedencken, maer de selve genadiglijck vergeven om de bloedige offerhande en doodt van uwen lieven Soone. Eyndelijk, ô Godt! wy onderwerpen ons geheel en al aen uwe alderheylig-

ste wille, ons leven en doodt staet geheel in uwe hant, als 't u belieft gy kont ons ligtelijck redden en verlossen uyt dit groote gevaer: soo niet, uwen wille, ô Vader moet geschieden, geef ons maer 't geen gy weet ons meest na ziel en lighaem nodig te zijn, en wees ons genadig in leven en in sterven, ter liefde van uwen Soone Iesus Christus, in wiens hoogwaerde naem, wy alle de sugtingen en begeertens onser ziele u opdragen, sprekende ten besluyte:

Onse Vader, &c.

Een Dancksegginge en Gebedt om te doen in Groenlant, als men uyt een langdurige besettinge of sware deyninge van het ys verlost is.

GRootmagtige Hemel Koninck, Barmhertige en getrouwe Godt, gy die uwe trouwe en weldadigheyt bevestigt van geslagte tot geslagte, en aen duysenden der genen die u lief hebben, hoe groot en wonderlijck hebt gy ons in dese dagen uwe goedertierentheden gemaeckt, dies wy sulcken veyligen schuylplaats onder uwe vleugelen vinden: want gy Heere hebt door u Almagtige hant, waer voor de gantse natuur wijcken en buygen moet, groote dingen aen ons gedaen, gy hebt onse gevankenisse gewendt, onse mont met lachgen, en onse tonge met gejuygh vervult: Immer daer wy in de uytterste radeloosheydt en verlegent-

heydt waren, zijnde in dese woeste zee, die eerder een wooninge van struysen en van draken, als een verblijf-plaets van redelijcke menschen te noemen is. Rontsom van sware ysbergen omcingelt en besloten, of wederom van hooge golven en sware deyningen aengeranst, van het knarsende en schockende ys geweldig geknepen en geparst, en van allerleye doodsgevaren aen alle kant soodanig omringt, datwe het vonnisse des doods selve in ons selven al ontfangen hadden, en wy buyten uwe almagtige hulpe, die alleen wonderen kan doen, nergens geen uytkomst nog verlossinge uyt soo groote noden souden konnen hopen: daer hebt gy Heere soo duydelijck aen ons getoont, dat gy een Godt zyt van volkomene verlossinge, en dat by u alleen zijn uytkomsten tegen de doot: want gy hebt het sware ys, dat als een metalen muur ons besloten had, en waar doorwe saten als in een belegerde stad, op u grootmagtig woort van een gescheurt, de schrickelijcke ysschotsen en hooge deyningen en baren, die ons alle oogenblicken dreyghden te vergruysen en te verpletteren, hebt gy doen agterwaerts wijcken en ter nedergeleyt; gy hebt onse voeten uyt het net gered, en ons ruymte en licht gegeven, daerwe in 't midden van een aaklige duysternis en allerleye dootsgevaren geseten waren: gy hebt ons sugten en schreijen, doenwe uyt onse benauwtheydt tot u riepen, genadiglijck verhoort, onse ziele van de doot gered, onse oogen van tranen, onse voet van aenstoot: en daerom, ô Godt! wy sullen u

met brant-offeren te gemoete gaen, onse geloften aen u betalen, die onse lippen spraken als ons bange was: uwe name alleen komt voor soo groote en wonderbaren verlossinge de lof, de eere en danckbaerheyt toe: want ten was niet onse wijsheyt, ons kloeck beleyt of groote kraght; maer alleen uwe almagtige handt, die ons soo blijckbaerlijck uyt soo grooten dood verlost heeft: en daerom, wy offeren u op de danck-offeren van ons hert, de kalveren onser lippen, en roemen uwen naem onder de menschen kinderen: geef maer, ô Heere! datwe dese onse danckbaerheyt niet slegts met de bloote verroeringe van onse lippen, maer voor al met de godvrugtige bewegingen van ons hert agtervolgen, datwe steeds gedencken aen die beloftens diewe in onse benauwtheyt aen u gedaen hebben, op datwe met sommige reukeloose menschen, tot allerleye ongebondentheyt, ligtvaerdigheyt, vloecken, sweeren, droncken drincken, en diergelijcke sonden, diewe doen verfoeyden, niet weder komen te begeven, keerende alsoo met de hondt weder tot ons eygen uytbraecksel, en met de gewassene seuge weder tot de wentelinge in het slijck; maer datwe voortaen in sedigheyt, deftigheyt en eerbaerheyt, en in een diep ontsag omtrent u en alle menschen wandelen: laet ons een grouwel hebben van dat godloos vloeken en sweeren, van het vegten en strijden, en van die snoode en beestagtige dronckenschap: doe ons gedencken dat uwe toorn en gramschap van den hemel over alle sulcke sonden geopenbaert

wort, hier in der tijdt, en hier na in der eeuwigheyt, op datwe die grouwel-daden uyt ter harten mogten verfoeijen, en in der daat volbrengen 't geenwe soo ernstig in onse noodt aen u belooft hebben. En terwijlwe nogh in de zeebaren omswerven, soo wilt ons verder met uwe vaderlijcke hoede en bescherminge agtervolgen, bewaer ons voor alle verdere rampen, ongeluckken en benauwtheden: laet ons niet weder door het knarssende ys soo seer omringt en besloten worden; maer geef ons ruymte in dese ongebaende ys-zee, op datwe onse beroepinge tot profyt van onse uytreders, en om het broot onses bescheyden deels met eere te winnen, in tamelijcke veyligheyt mogen uytvoeren. Verleen ons daer toe oock u verdere zegen en genade, op datwe niet als met gescheurde netten, en middelen sonder zegen arbeyden; maer door uwe goetheyt verrijckt zijnde, met vreugde en blijdschap weder tot ons lief Vaderlant mogen keeren, en uwe wonderen van goedertierentheyt en weldadigheyt, die gy aen ons bewesen hebt, in het midden van uwe gemeynte mogen roemen. Vervul en vereenig onse herten ten dien eynde hoe langs hoe meer, tot de liefde van u Naem, versterk ons geloove en vertrouwen op uwe vaderlijcke hulpe en bystant, op datwe in de aldergrootste noden onse hoope in uwe almagtige hulpe konnen stellen; en verleen ons genadiglijck alle het geene ons na lighaem en ziele nodig is, om u lieve Soon Iesus Christus wille, in wiens naem

wy ten besluyten met een kinderlijck vertrouwen spreken:

Onse Vader, &c.

Een Gebedt voor een Kommandeur of Schipper, met sijn Volck in storm en sware Zee-noot.

ALmagtige Godt en Albeheerschende Heer, die de hemel, de aerde, de winden en wateren gemaeckt, en alle de elementen en schepselen in uwe handt hebt, waerom op u grootmagtig Woort het alles wijcken en buygen moet: want gy kont het licht uyt de duysternisse te voorschijn brengen, en gy roept de dingen die niet en zijn als ofse waren: en daerom als uwe toorn tegen ons ontsteecken is, dan is uwe handt soo seer in regtveerdige verbolgentheyt tegen ons uytgestreckt, dat hier niemant wijcken nog vlugten kan. O Heere! wy sien hier van in dit sware onweder de duydelijckste proeven en bewijsen, wy zijn tegenwoordig buyten ons Vaderlant, en buyten 't oog van onse vrienden en bekenden, op de woeste zee omswervende; maer wy zijn daerom niet buyten 't bereyk van u almogende handt, gy toont ons uwe groote kragt in dese woeste zee: want als gy spreeckt, soo doet gy een stormwint opstaen, die hare golven om hooge heft, de bruyschende zee-baren die bestormen en bespringen ons, ô Godt! van alle kanten, de vreselijcke en

guurende winden, doen ons schip by na het onderste boven slingeren, de donckere lugt bedeckt ons met haer swarte wolcken, en beneemt ons het gesigt der blijde dag en lieffelijcke sonne-stralen, de donder en den blicksem verschricken ons, het grousame onweder doet schip en alles kraken, en dreygt ons alle oogenblicken ons schip en alles aen flarsen te slaen, of door de vreeselijke golven te overstorten, en in de afgront van de zee te doen versincken, of op een klip of lager wal aen stucken te stooten: en daerom, ô God! waer sullen wy ons bergen, of waer sullen wy vlieden? waer wy onse oogen slaen, wy sien niet anders als verschrikkingen en allerleye doodsgevaren rontom ons. Wy vlugten dan, ô Behoeder! aller menschen in dese groote en uyterste noot met onse gebeden tot u, ô Godt! gy die de dooden kont levendig maken, en roepen uyt de diepten onser benauwtheden, met de verlegen en radeloose Discipelen uwes Soons Iesu: + Heere, behoedt ons, wy vergaen, in ons en is geen kragt nog raet meer overgebleven, ende wy en weten niet wat wy doen sullen; maer onse oogen sien op u, en daerom laet onse sugtingen en schreijen voor uwen hoogen troon opklimmen, en laet uwe ooren over onse gebeden opmerkende zijn: Heere verstoot onse gebeden dog niet van u, en verlaet ons niet in dese groote noden en uyterste gevaren, die ons nu van alle kanten treffen en omringen. Wy bekennen en belijden wel, ô Godt! datwe door onse sonden en ongerechtigheden, door ons reucke-

loos leven, door onse onbedagtsaemheyt in onse woorden en werken, door ons ongeregelt en ontuchtig spreken, en allerleye gebreken waer mede onse gantsche wandel is besmet geweest, uwe regtvaerdige oordeelen soo seer over ons verweckt hebben, dat gy ons altesamen van de woeste zee-baren elendig in u toorn kont laten inswelgen en vernielen; maer, ô goede Godt! zyt ons genadig, ende en straft ons niet in uwe gramschap en na onse verdienste: wy hopen voortaen in een diep ontsag voor u, en in alle eerbaerheyt, deftigheyt en sedigheyt, met hartelijcke verfoeijing en verlating van alle onse voorgaende sonden te wandelen; werp dan alle onse sonden, die ons dog hartelijck leet zijn, in de diepte der zee, en vergeef ons deselve, om de dierbare offerhande en kruys-doot uwes Soons Iesu, onses eenigen Saligmakers. O Heere! schouw dan onse tegenwoordige elende en noden met de oogen uwer barmhertigheyt aen, het water der benauwtheyt is ons tot aen de ziele geklommen, staet gy dan op en ontwaeckt, ô grootmagtige helper, tot onser verlossinge, gy kont doch met een enckel woort de rasende zee, de bulderende winden, en bystere buyen breydelen en intoomen, als gy doch spreekt, dan istʼer, en als gy ʼt gebiet, dan staet het daer: niets kan u te groot, te wonderlijck en onmogelijck wesen: gy bewaerde eertijts Noach en de sijne, toen alles in de gantse werelt door de Sondvloed onderginck: Laet ons dan ook, ô Godt! door uwe hulpe bewaert worden in dese Sondvloed, die

ons alle oogenblicken dreygt te overstorten en te versmooren, en breng ons eenmael uyt dese woeste en verbolgen zee, in stille en veylige haven: laet uwe goedertierentheyt en barmhertigheyt aen ons bewesen worden in dese uyterste noden die ons getroffen hebben, op datwe uyt dese groote doodsgevaren door uwe goetheyt verlost zijnde, uwen Naem daer voor uytter herten mogen looven en dancken. Maer, ô regtvaerdige Godt! wiens wegen altemael enckel gerigte en billijckheyt zijn, indien gy anders besloten hebt, ons in dit grousame onweder te laten vergaen, en in de diepe afgrond der zee te laten omkomen; soo laet ons doch niet aen ons eynde komen, sonder datwe alvoorens de troost van uwe hemelsche genade in onse ziele gevoelt hebben; laet ons niet in het water en in onse sonden te gelijck smooren, maer laet het berouw en leetwesen onser sonden u soo verre behagelijck zijn, dat gy ons na der ziele genadig en barmhertig zyt, alle onse sonden ons vergevende om de bloedige doodt van uwen Soone, op datwe van u vriendelijck aenschijn in der eeuwigheyt niet verstoten, maer in ons sterven overgebragt mogen worden in de salige haven der hemelsche ruste, om namaels in der eeuwigheyt, wanneer de zee in dien grooten dag der opstandinge oock hare dooden sal opgegeven hebben, na ziel en lighaem oock deel te hebben in de salige heerlijckheyt des hemels. Wy beveelen ons dan geheel en al in uwe hant, geef ons maer ʼt geene ons na ziel en lighaem noodig is, en zyt ons genadig in leven en in

sterven om uwes Soons Iesu Christi wille, in wiens naem wy ten besluyte als uwe kinderen spreken:

Onse Vader, &c.

Een Gebedt en Dancksegginge om te doen by een Schipper of Kommandeur, met sijn Volck, die uyt een sware storm en Zee-noot verlost is.

HEere, gy zyt ons eene toevlucht ende sterkte, van geslachte tot geslachte, gy zyt kragtelijck een hulpe in onse benauwtheden, daerom sullen wy niet vreesen, al veranderde de aerde hare plaetse, en al wierden de bergen verset in ʼt harte van de zee, gy hebt ons uwe goedertierentheden groot en wonderlijck in dese dagen gemaeckt: want doen wy door de vreeselijcke stormwinden, en hemel-hooge golven, in de uyterste radeloosheyt en verlegenheyt waren, en niet anders als de nare en bleecke dood voor oogen sagen, doen hebt gy door u grootmagtig woort, de woedende baren gestilt, de vreeselijke golven betemt, de donckere wolken verdreven, het lieffelijcke licht weder over ons doen opgaen, alle die groote doodsgevaren van ons geweert, en ons als in een nieuw leven gestelt: gy hebt onse gebeden en ziel-sugtingen, diewe uyt de diepten

onser benauwtheden tot u opsonden genadiglijck verhoort, ons baerblijckelijck getoont dat uwe handt noch niet verkort is, dat gy niet soud konnen verlossen; maer dat het u even veel is te helpen den kragteloosen, of den stercken: want daerwe selfs ten uytersten radeloos en verlegen waren, en alle onse menschelijcke raet en wijsheyt ten eynde gekomen was, doen hebt gy door uwe sterke handt, die alleen wonderen kan doen, ons aengesien en als in een oogenblik uyt dese groote nooden, die ons geraeckt hadden, verlost: uwen name, ô Godt, die komt daer alleen voor toe, de lof, de roem en danckbaerheyt: niet ons, niet ons, maer uwen Name zy de eere, om uwer goedertierentheyt, om uwer waerheyts wille. Hoe sullenwe u genoegsaem voor soo grooten en ongemenen verlossing looven en dancken. Gelooft moet gy zijn, Heere: dag by dag overlaed gy ons met uwe weldadigheyt: gy, ô God! zyt ons een Godt van volkomene saligheyt, en by u alleen zijn uytkomsten tegen de doodt. Bekragtig dese grote verlossing, die gy, ô Heere! heden aan ons bewesen hebt, maer soo diep op onse zielen, dat onse danckbaerheyt niet slechts in de uyterlijcke bewegingen van onse lippen bestaet, maer dat wy ʼer voor-al een godtvruchtige gebruyck, ten aensien van de ware heyliging en vernieuwing van ons hert den gantsen kours onses levens door van komen te maken. Doe ons ten dien eynde dickwils gedencken aen die beloftens, diewe aen u deden doen ons bange was, en dat herte-

lijcke voornemen datwe doen hadden, om indien gy ons nogmaels spaerde en de dagen verlengde, ons voorgaende reukeloos leven, onse sondige bedrijven, onse onbedagte woorden en wercken te verlaten, om voortaen in een diep ontsag voor uwe viervlammende oogen, die alle onse wercken sien, onse woorden en gedachten van verre kent, te leven en te wandelen, op datwe met den hondt niet wederkeeren tot ons eygen uytbraecksel, en met de gewassene

seuge tot de wentelinge in het slijck. Verdiep dan uwe H. vreese hoe langs hoe meer op onse ziele, op datwe steedts gedenckende hoe seer uwe toorn ontbrant tegen sulcke menschen, die uwe genade verwareloosen, uwe lanckmoedigheyt tot onbekeerlijckheyt misbruycken, en uwe weldaden met voeten treden; ons selven in ernst aengeset mogten vinden, om terwijl gy ons de dagen dus in genade tot noch toe verlengt hebt, voortaen in deftigheyt, eerbaerheyt, sedigheyt en kuysheyt te wandelen; hebbende een hertelijcke afkeer en grouwel van dat godloos vloecken en sweeren, van die ontuchtige propoosten, die beestachtige dronckenschap, en alle andere vleeselijcke en ongoddelijcke wercken, die thans soo veel onder de zee varende lieden en andere in swang gaen; als waer over uwe gramschap soo seer van den hemel geopenbaert wordt, hier in der tijdt en namaels in der eeuwigheyt: op datwe niet versuymelijck zijn, om dat geene dat wy u in onse benauwtheyt beloofden; nu in ongeveynsden

ernst te volbrengen. En dewijlwe heden noch in de woeste zee omswerven, soo neem ons verder in uwe goddelijcke toeversigt op en aen: Bewaer ons voor klippen en voor sanden, voor vreeselijcke stormwinden, droevige schip-breuck, en alle verdere ongelucken: behoedt ons oock voor roofachtige en boose menschen, deck ons onder uwe vleugelen, en geley ons met uwe H. Engelen; stuur ons in goede veyligheyt, tot de haven van onse begeerte, op datwe uwe wonderen mogen roemen, en uwen grooten naem onder de menschen kinderen verheerlijken. Eyndelijck, Heere, versterck ons geloove en vertrouwen op u, en geef ons al het geene ons na ziel en lichaem dienstig is, om u lieve Soon Iesus Christus wille, in wiens alderheyligste naem wy uyt ter herten tot u spreken:

Onse Vader, &c.

Een Gebedt voor de Godsdienst, die men op Zee oeffent.

EEwige Almachtige en onsterfelijcke God, Schepper van Hemel en van Aerde, en alles wat ʼer op en in is: gy die niet van heden of gisteren, maer van alle eeuwigheyt zyt. + Want eer de bergen gebooren waren, ende gy de aerde en de wereldt voortgebracht haddet: ja van eeuwigheydt tot eeuwigheydt zijt ghy Godt. Wy dan, ô Heere! die volgens den

last van alle de nakomelingen Adams, ons broodt in het sweet onses aenschijns moeten winnen, hebben ons onder uwe toeversicht, om ons eerlijck beroep in getrouwigheyt waer te nemen, tot dus verre over de woeste Zee begeven, waer inwe tot noch toe door uwe Vaderlijcke goetheyt voor alle ongelucken bewaert zijn. En daerom, ofwe schoon verre van onse vrienden en bekenden afgescheyden, en als in desen eensamen hoeck des wereldts zijn, soo wordenwe nochtans gedachtigh aen Zion, en wy vergeten daerom uwen Name noch uwe gedachtenisse niet: want uwe Name is groot, ende seer te prijsen, ende uwe wonderen zijn gantsch veele onder alle de volckeren. En daerom, wy zijn gekoomen om aen te bidden en neder te bucken voor den Heere, die ons gemaeckt heeft, om u heyligh Woordt tot troost en geestelijcke blijdtschap onser zielen aen te hooren en te overdencken. Wildan, ô Heere! onse godtsdienstige oeffening, diewe dus na uwen wille betrachten, genadiglijck zegenen en gebenedyen. Zijt gy dan met uwe goede Geest en genade in het midden van ons, en geef ons heden deel aen die belofte, die gy van outs af aen uwe Kercke gedaen hebt, namelijck, dat aen alle plaetsen waer uwes Naems gedachtenisse gestichtet soude worden, dat gy daer wilt afkoomen, haer zegenen en gebenedyen. Wilt dan, ô Heere! onse herten gesamentlijck hoe langer hoe meer vereenigen tot uwe heylige vreese, en laet u H. Woort onses herten troost en vreug-

de zijn: ontvonck deselve met een heylige lust en liefde tot u dierbare Waerheyt, op datwe als de nieuwgeboren kinderkens seer begeerig mochten zijn na de redelijcke en onvervalste melck uwes Goddelijcken Woorts; wy daer door mochten opwassen van kinderen tot jongelingen, ja tot mannen en vaderen in Christo. Laet dan u Woort onse vermakingen en raetslieden zijn den gantschen dag, op dat het ons mogt dienen als een geestelijck licht en compas, waer na wy al de koursen onses levens getrouwelijck richtende, het schip onser zielen door de ongestuyme zee deser wereldt, onder uwe genade ten laetsten de haven der saliger onsterffelijckheyt mag bereycken. En op dat wy soo grooten genade van uwe handt mogen deelachtig worden, soo wil ons doch alle onse sonden en overtredingen, diewe gesamentlijck en met woorden en met wercken of gedachten tegen u bedreven hebben, genadelijck quijtschelden en vergeven, op dat die geen belettende oorsaken mogen zijn, waer door den invloedt uwer genade van ons geweert worde; laet dan onse sonden van voor u aengesichte uytgedelgt worden, en reynight onse ziel van alle onse misdaden in ʼt bloet van uwen Sone Iesus Christus; laet dat bloedt, dat beter dingen spreeckt dan Abels bloedt, oock dienen tot een wasbadt, om ons van alle ongerechtigheden te reynigen; en wil ons voortaen met uwen Geest soo verstercken, dat de kracht des satans, der sonde en des vleeschs in ons vernietigt zijnde, wy den weg

van uwe salige geboden met vreugde mochten loopen, daer in volstandig zijn tot den eynde onses levens toe, op dat wy de kroone der saligheydt uyt genade van uwe hant mochten ontfangen.

Heere, hoor en verhoor dese onse bede, en wil ons vorder al het geen, dat ons om heylig te leven, en salig te sterven noodig is, genadighlijk schencken, om de bloedige kruysofferhande van uw lieve Soon Iesus Christus, in wiens alderheyligste Naem wy sluytelijck spreken:

Onse Vader, &c.

Een ander Gebedt, om te doen voor de Godtsdienst die men ter Zee oeffent.

VAder aller barmhertigheden en Godt vol van alle vertroostinge, wy uwe nietige schepselen, en die na dat aensien met den grooten Abraham uytter harten moeten belijden datwe maer stof en assche zijn; die, om onse beroepinge tot voorstant van ons huys in getrouwigheyt waer te nemen, dus verre over de woeste zeebaren, onder uwe genadige toeversicht, zijn gevaren; komen ons volgens onse schuldige plicht tegenwoordig voor uwe hooge troon te vernederen. Want ofwe schoon in desen uytersten en eensamen hoek des We-

relts verre buyten het oog van alle vrienden en bekenden, en van ons vaderlandt afgescheyden zijn, wy zijn daerom niet buyten ʼt bereyck van uwe Goddelijcke alwetentheydt, uwe oogen doorloopen de gantsche aerde, alle onse daden en bedrijven zijn voor u naeckt en ondeckt, ja als tot den halse toe opgesneden: en daerom: ô Godt! wy hebben ons opgemaeckt om na de toestant waer in wy ons tegenwoordigh bevinden, uwen Naeme te verheerlijcken en groot te maken, u H. Woort te lesen, te hooren en te ondersoecken, om soo onse godtsdienstige, neffens onse lighamelijke oeffeninge waer te nemen. Maer Heere, wy weten, dat gelijck den voorspoedt van onse lighamelijcke oeffeninge geheel en al van uwe Goddelijcke segeningh afhanght, dat het soo oock in het betrachten van dese boven-naturelijcke dingen omtrent ons gestelt is: ʼt is hier doch alles vruchteloos en ydel buyten uwe zegen en genade: onse herten en zielen zijn doch niet anders als een dorre en onvruchtbare aerde, daer u H. Woort en al het lesen en hooren des selfs gantsch geen vrucht noch voordeel op kan doen, ʼt en zy dat gy deselve met den regen en dauw uwes Geestes besproeye en met de Sonne uwer genade verwarme, en ons soo levendig, vruchtbaer en bequaem make tot alle goede wercken. Wilt dan, ô Heere! ons, die heden in u Naem vergadert zijn, met uwe goede Geest overstorten, en vervult onse herten gesamentlijck met uwe H. vreese, en met een hertelijcke lust en liefde tot u Goddelijck

Woort, op datwe dus als met eenen monde, uyt ter herten mochten spreken, met dien Man na u herte: + Uwe insettingen zijn mijne gesangen geweest ter plaetse mijner vreemdelinghschappen. Des nachts, Heere, ben ick uwes Naems gedachtig geweest, ende hebbe uwe Wet bewaert. Geeft dan, ô Heere! kracht en genade by u Woort, en laet het zijn gelijck een hamer en vuur, dat de harde steenrotsen, dat is onse versteende herten vermorsele en aen stucken slae. Neem ten dien eynde oock uyt ons wech alle traegheyt en yverloosheyt omtrent u Woort, alle ongevoeligheyt en steenachtigheyt onses herten, alle omsweventheyt van onse gedachten en wereldse bekommeringen, en alle het gene onse aendacht omtrent het hooren van u Woort hinderlijck zy: op dat onse ziele dus vervult zijnde met een geestelijcke honger na u goddelijck Woort, die goede en welbereyde aerde, die hondertfoudige vrucht voortbracht, gelijck zy, om voortaen in ons geloove tot ware heyliging en vernieuwing van ons hert gesterckt zijnde, den weg van uwe heylige geboden met vreuchde te loopen, op datwer laetstelijk onder uwe genade, het eynde van ons geloove, de zaligheyt onser zielen mochten afbrengen. En op datwe sulke groote saken van uwe handt mogen erlangen, soo wilt doch alle onse sonden en overtredingen genadiglijck quytschelden en vergeven. Treedt niet met ons in u gerichte, noch vergeld ons niet na onse sonden: want, soo gy met ons wildet twisten, Heere, wie sou

voor u konnen bestaen: onse afpadigheden en ongerechtigheden zijn doch veele. Gedenk dan onse overtredingen niet meer, maer laet uwe barmhertigheden ons te vooren koomen; reynig onse ziele in het bloedt van uwe lieve Soon Iesus Christus, en wascht ons van alle onse sonden in sijn kostelijck kruys-bloet; en wilt ons voortaen door de kracht uwes Geestes so versellen, dat de heerschappye en het gewelt der sonde in ons verbrooken en vernietigt zijnde, wy alle de dagen onses levens in heyligheyt en gerechtigheyt, volgens onse beroepinge in Christo Iesu moogen wandelen. Plant ten dien eynde u H. Woort diep op onse zielen in, en geef ons herten die genegen zijn om het selve niet alleen aen te hooren, maer voor al te betrachten, op datwe salig in ons doen mochten bevonden worden. Heere wy besluyten onse onvolmaeckte bede in het aldervolmaeckste gebedt, ons geleert van uwen Soone, en wy spreecken in de name Iesu:

Onse Vader, &c.

Een ander Gebedt, voor de Godtsdienst ter Zee.

O Eeuwige Almachtige Godt, onbegrijpelijcke Majesteyt, nooyt volpreesen Wesen, eeuwigen uytvloet en fonteyn-ader van alle heyl, zegening en saligheyt. Wy uwe nietige stervelingen, tegenwoordig in u H. Naem,

en tot de oeffening van uwen H. dienst by malkanderen vergadert: nemen eerst en alvorens volgens onse schultplichtigheyt, door onse gebeden onse toevlucht tot u, ô gy die in den hemel woont! om uwe zegen en genade omtrent onse Godtsdienst, beneffens de vergeving van alle onse sonden van u af te smeecken: want waer soudenwe anders heenen gaen als tot u: by u alleen zijn de woorden des eeuwigen leevens: Abraham die en weet van ons doch niet, Israel die en kent ons niet, gy ô Heere zyt onse Vader, onse helper en verlosser van ouds her. Wy dan leggen onse herten en zielen voor u open, belydende alle onse sonden en overtredingen, diewe gesamentlijck, alhoewel de eene minder de andere meerder tegen uwe hooge Majesteyt hebben bedreven. Wy zijn dickwils van den wegh uwer geboden afgeweecken, onse ziele heeft menigmael gestruykelt en gevallen op het padt des heyls: wy hebben ons grootelijcks met onse woorden wercken en gedachten tegen uwe hooge en heerlijcke Majesteyt besondigt; en daerom, ô Godt! treedt doch niet met ons in u oordeel en gerichte, noch vergeldt ons niet na dat onse sonden zijn. Wy naderen u tegenwoordig door onse gebeden, niet steunende op onse eygen waerde of gerechtigheyt, die by ons gantschelijck niet te vinden is; maer alleen gevrymoedigt in het bloedt van uwen lieven Soone, en als langs dien versen en levendigen weg die Iesus ons inwyde, door het voorhangsel, dat is sijn vlees. Zyt ons dan genadigh om

sijnent wille, en laet sijn alderkostelijckst bloet, dat voor de sonden van de gantsche werelt uytgestort wierdt, oock dienen tot een wasbadt voor onse zielen, en wilt ons alle onse ongerechtigheden doch genadiglijck vergeven, om de bloedige kruys-offerhande van Iesus Christus. Versterck ons oock voortaen door de kracht van uwe Geest; op dat de lust der sonde en de heerschappye der selver, in ons hoe langs hoe meer vernietigt zijnde, wy ons vlees met sijn begeerlijckheden kruysende en doodende, voortaen als vernieuwde en geheyligde menschen, volgens onse beroepinge in Christo Iesu mochten wandelen. En om malkanderen tot soo noodige dingen op te wecken, zijnwe tegenwoordig by een gekomen: zyt dan met uwe Geest en genade in het midden van ons, maeck onse herten en zielen vruchtbaer tot allerleye goede wercken: neem alle ongevoeligheyt en steenachtigheyt, alle aertsche bekommeringen, ydele omsweventheyt der gedachten, en al het geene den yver in ʼt behertigen van u H. Woort, eenigsints in ons mocht verdooven, uyt ons wech, ontfonck veel eer in ons een vuurige lust en yver tot u Woort, plant het diep op onse herten in, en laet het met kracht en genade tot overtuyginge van onse conscientien verselt zijn, op datwe deel aen die genadige beloften, omtrent de verkondiging van u Woort gedaen, mogen hebben: namentlijck, dat gelijck den regen en den sneeuw, die van den hemel afdaelt en derwaerts niet wederkeert, maer

doorvochtigt de aerde, alsoo datse zaet geeft den zaijer, en broot den eeter. Alsoo sou oock u Woort zijn, ten sou niet ledig weder tot u keere, maer uwen wille doen, waer toe gy het gesonden hebt. Heere wy besluyten onse bede in het aldervolmaeckste gebedt, ons geleert van uwen Soone, en wy spreecken in de name Iesu:

Onse Vader, &c.

Een Gebedt en Dancksegginge om te doen na den Godsdienst ter Zee, op den Sondag.

GEtrouwe en goedertierene Godt, menschlievende Barmhertige hemelsche Vader, die gy ons uwe trouwe barmhertigheden groot, en alle morgen nieuwe doet zijn: wy looven en wy dancken u voor alle die weldaden, diewe na ziel en lichaem beyde soo rijckelijck van uwe hant ontfangen en verkrijgen: Want gy Heere toont noch alle dagen levendige proeven van uwe genade en Vaderlijcke ontfermingen aen ons. Wy zijn als Mirakelen van uwe lankmoedigheyt: want soo menigmael alswe in dese woeste Yszee in groote perijckelen en gevaren waren, om droevige schipbreuk te lijden, en dat het knarssende ys ons schip aen spaenderen scheen te willen stooten; soo hebt gy ons tʼ elckens door uwe almachtige handt, die niets te groot noch te won-

derlijk kan zijn geredt en verlost. Gy hebt ons oock bewaart voor ʼt gewelt der hemel-hooge golven, en rasende stormwinden, voor klippen en verborgen sanden, en voor roofachtige en boose menschen: ons levens-draet hebt gy niet afgesneden in het midden onser sonden; maer geeft ons noch tijdt tot noodige verbetering onses levens, daer toe went gy allerleye middelen aen, en breyt uwe handen den gantsen dag tot ons uyt: Gy roept en nodigt ons door u Woort, door u Geest, door uwe weldaden en door uwe oordeelen. Tot dat eynde hebt gy ons selfs in dese uure, uwe genade tot soo verre vernieuwt, datwe u H. Woort hebben mogen hooren: daer van handelen en trakteeren, om malkanderen in het noodige tot het bewercken onser zaligheyt aen te spooren. Heere, alle dese en andere weldaden moeten ons tot hertelijcke lof en dankbaerheyt aen uwen hoogen naem ontfoncken, bysonderlijck alswe daar by godtvruchtelijck bepeynsen, hoe onbegrijpelijck groot gy ons uwe weldadigheyt gemaeckt hebt, in Christus Iesus uwen Soon, doen gy hem voor ons allen overgegeven hebt in den vervloeckten doodt des kruyses; op dat wy door sijn doodt het aldersaligste leeven in den hemel souden verkrijgen. Geef maer Heere dat wy ons altoos waerdig soo groote weldaden jegens u koomen te dragen, datwe onse Christelijcke beroepinge wel betrachten, en alle onse wercken en daden in uwe H. vreese en na uwen wille trachten uyt te voeren, om u altoos welbehagelijck te leven en

te wandelen. Wilt ten dien eynde u H. Woort, datwe door uwe genade, nu weder hebben mogen hooren, op onse zielen indrukken en vruchtbaer maken op onse gemoederen; op datwe geen vergetelijcke hoorders, maer daders van uwen wille mogen zijn. Laet oock uwe Vaderlijcke hoede over ons en alle menschen hoe langs hoe meer uytgebreyt zijn. Bewaer ons en alle die neffens ons om deselve oorsaeck uytgevaren zijn in dese woeste zee, voor allerleye ongelucken, deck ons onder de vleugelen van uwe grootmachtige voorsorge, en segen ons in onse eerlijcke beroepinge met sulck een portie uwer goetheyt, als gy weet ons beyde na ziel en lighaem dienstig te zijn,. Onse goede vrienden en bekenden, onse huysvrouwen, kinderen, vader, moeder, en andere die ons nabestaende zijn, als oock onse uytreders, door wiens ordere wy dese reyse aengevangen en die wy tʼ huys gelaten hebben; wil die in goede gesontheyt bewaren, en neffens ons lieve vaderlant voor alle droevige ongelucken, en voor al voor den overval van boose soldaten en moortdadige menschen behoeden: zijt gy doch Heere de wachter en bewaerder van het selve, op dat uwe Kercke en alle benaude en radeloose menschen, daer in noch lange een schuylplaets en verblijf mogen vinden. Geef daer toe de hooge Machten des selfs wijsheyt en verstant, vervul hare herten met uwe H. vreese en met liefde tot haer onderdanen, laet eendracht en trouwe altoos onder haer bloeyen. Verleen oock uwen zegen om-

trent de verkondiging uwes Woorts; zegen den arbeydt dier Mannen, die uyt getrouwe liefde en yver tot u Naem reets in dat Woort der Waerheyt arbeyden; laet hare gaven en ponden vermeerdert worden; en wil noch verder getrouwe Arbeydts-lieden uyt-senden in uwen oogst, op dat die vreedsame Leere der Waerheydt hoe langs hoe meer uytgebreydt magh worden, en de glans uwer dierbare Waerheydt mag branden als een fackel. Erberm u oock eyndelijck over de elende van alle menschen, die in noot en swarigheyt zijn; laet niemandt besocht worden boven sijn vermogen; geef gy een ygelijck cieraedt voor assche, vreugden-olie voor treurigheyt, en het gewaet des lofs voor een benauwden geest. Heere, wy besluyten onse bede in den name uwes Soons Iesu, en wy spreken met een kinderlijck vertrouwen:

Onse Vader, &c.

Een Gebedt om te doen in Groenlant, als men opstaet, het zy des morgens of des avondts.

GRoote en albeheerschende Godt, Vader des lichts, die u eeuwigh licht doet schijnen in de duystere plaetsen van des menschen herte: ghy die het licht uyt de duysternisse schept, en de dingen die niet en zijn, roept als ofse waren: Gy hebt de tijden en stonden van

dag en nacht soo wonderlijck door malkanderen gewisselt, datwe daer in uwe groote wijsheyt en goetheyt duydelijk ondervinden: want terwijl wy hier in dese woeste Yszee omswerven, daerwe niet anders als vreesselijcke ysbergen ontmoeten, die ons menigmalen dreygen, als een metalen muur te bestuyten, of ons schip aen spaenderen te sullen stooten: daer toont gy ons noch alle oogenblicken duydelijcke proeven van uwe alwijse en goedertierene regeering: want gy, ô Godt! hebt den loop der Sonne soodanigh gereguleert, dat daerse andere landen en gewesten des werelts by tijden en beurten verlicht, makende alsoo nacht en dag; sy nochtans desen eensamen en uytersten hoeck des wereldts in dese tijt met haer gulde straelen geduerig verlicht, makende ons alsoo een lanckduerigen dagh, waer doorwe in dese afgelegen hoek des werelts onse beroepinge konnen betrachten: En daerom, 't zy dat wy waken, of dat wy slapen, gy, ô Godt! toont dat uwe grootmachtige voorsienighheyt selfs in dit afgelegen lant noch over ons waeckt en sorgt. Gy hebt ons heden noch, terwijl wy sliepen, genadiglijck bewaert, ons uyt de doot, als in een nieuw leven herstelt, ons bevrijdt voor 't gewelt der bruysschende golven, knarssende ysschotsen, vyandelijcke menschen, en allerleye droevige ongelucken, ons niet in de doot latende ontslapen, maer op nieuws met uwe genade omtuynende, alsoo dat wy met vernieuwde krachten van onse slaepplaetse mogen opstaen, om beyde u met

een vernieuwde godtvruchtigheyt te dienen, en ons eerlijck beroep in getrouwigheyt waer te nemen.

Wy dancken u dan Heere uytter herten voor dese en alle andere uwe weldaden, wilt ons dan door het godvruchtig bedencken van alle dese dingen, soo bewegen tot een ongeveynsde betrachting uwer geboden, datwe alle onse dagen in ware godsaligheyt mogen besteden. Vereenig dan onse herten oock tot uwe H. vreese, en vervul ons met liefde tot u H. naem en tot alle menschen, op datwe in al ons doen u eere mogen betrachten, en als lichten schijnen in het midden van de verduysterde wereld. Bewaer ten dien eynde onse handen van alle-ongerechtigheyt, onse tonge voor logentael, achterklap, vloecken, sweeren en onnutte redenen, op datwe in liefde en vriendelijckheyt neffens alle menschen moge verkeeren: wilt ons oock nu en voortaen soo met uwe genadige zeegen achtervolgen, datwe onder de neerstige betrachting van ons eerlijck beroep, het broodt onses bescheyden deels met eere mogen winnen. Geleyd ons ten dien eynde op sulcke plaetsen, daerwe onse neeringe met voordeel konnen doen, en bewaer ons oock door uwe genade, in dese huylende wildernisse van het ys, op datwe door geen hooge golven, verborgen klippen, of door het dringende ys niet verbryseld worden; maer deck ons steets onder uwe vleugelen, op datwe beveyligd zijnde voor al dat geene dat ons na ziel en lichaem sou konnen schaden,

met vrede weder tot ons Vaderlant en tot onse vrienden en bekenden mogen keeren, om uwe Naem in het midden van uwe gemeynte, opentlijck voor soo groote weldaden te looven en te dancken. En op dat wy soo groote saken van uwe hant souden mogen erlangen, soo wil ons alle onse sonden goedertierentlijck quytschelden en vergeeven, om de bloedige kruys-offerhande van uwe lieven Soone Iesus Christus.Versterck ons oock in het allerheyligste geloove, op datwe u geduurig mogen aankleven, en ons vertrouwen geheel en al op uwe genade mogen stellen, door uwen Soone Iesum Christum, in wiens naem wy ten besluyte spreecken:

Onse Vader, &c.

Een Gebedt om door een siek ende krank mensche voor hem selven gedaen te worden.

GEnadighste Godt, ende alderbarmhertigste Hemelsche Vader, die het straffen ende toornen een vreemt werk is, en daerom des menschen kinderen niet en bedroeft noch en plaegt van herten: ick ben door uw Vaderlijcke ende rechtveerdige hant tegenwoordigh van een swaren ende benauwde sieckte geraeckt ende aengetast, zijnde op het bedde van mijne smertelijcke kranckheydt ter neder geworpen. Ik weet ende bedencke oock, dat het

den mensche geset is eenmael te sterven, ende daerna voor het oordeel te koomen, ende dat de siecktens en kranckheden voorteeckenen des doodts zijn. Daerom dan, neeme ick des te meerder mijne ootmoedige toevlucht tot uwe genade ende groote barmhertigheyt: want Heere ick hebbe te vooren menigmael ende swaerlijck gedwaelt ende gefeylt: ende indien gy met mijnen armen sondaer in 't gerichte soud willen treden, om alle mijne ongerechtigheden gade te slaen, ende my te vergelden na dat ick 't verdient hebbe; ick, och arme! soude voor uwe Goddelijcke vierschaer doch in 't alderminste niet konnen bestaen: want mijn schoon veroordeelende ende verdoemende, dan niet te min soudt gy reyn in uwe richten ende suyver in u spreecken zijn: Want doch uwe Goddelijcke oogen zijn soo reyn, datse het boose niet zien, ende het quyade niet aenschouwen en mogen. En daerom, Heere Godt, ick en hebbe niet om aen u toe te brengen, dan de offerhande van een verslagen herte ende verbrijselden geest, stortende in stof ende assche, volgens een diep ende hertgrondig berouw over mijn groote en menigvuldige sonden, mijn herte voor u uyt als water: U alderbarmhertigste Vader hertgrondelijck biddende om genade, ende om geen recht: straft my dan niet in uwen toorn, noch en kastijdt my niet in uw verbolgentheyt; maer Heere, zijt my genadig na uwe goedertierentheyt, ende delgt alle mijne sonden uyt na uwe groote barmhertigheyt. Want gy alleen zijt het, die

my, ten aensien van de bangigheyt mijnder zielen, ende in opsichte van de groote smerten ende benauwtheden des lichaems, troosten ende helpen kond. Saet my dan gunstelijck by in dese bange uure, vriendelijcke Vader, ende en wilt my uw gerig schepsel, schoon ick dat overvloedig door mijne sonden wel verdient hebbe, doch niet versuymen noch verlaten: want waer soude ick heenen gaen? by u alleen zijn woorden van leven ende van troost te vinden. Gy delgt de sonden uyt om uwent wille, ende gedenckt de ongerechtigheden in der eeuwigheyt niet meer. Ende daerom, ô Godt! ick houde u vast, ende kleef u achter aen, ende en kan u niet verlaten, op dat gy mijn armen sondaer soud zegenen ende gebenedijen, of ten minsten genadig zijn. Wilt dan mijne besmette ziele wasschen ende reyn maecken in 't dierbare bloedt des Lams, voor onse misdaden ende sonden uytgestort: op dat ick, die anders in mijn selven alle genade ende barmhertigheyt onwaerdig ben, om Christi wille aengenaem ende sneeuwit mag worden voor uwe goddelijck oogen beschoncken, in 't midden van hertelijcke tranen eenes waerachtigen berouws, met uwe aengename ende troostelijcke vreede, die alle verstant verre te boven gaet: om dat men daer door met de blijdschap ende seeckerheyt sijnder saligheyt aengedaen ende beschoncken wordt. Ende of het wel, als ick mijn selven in 't midden van alle mijn sonden en misdaden aenmerck, verre boven mijn bereyck is, om

op sulcke groote ende kostelijcke dingen eens te durven peynsen ende dencken: nochtans om dat ick uyt u eygen troostelijck Woort ende genadige belofte, weet ende verstae, dat gy in Christus Iesus, den boetvaerdigen sondaer soo gantsch gaerne helpt ende genadigh zijt: en dat mijn geen anderen weg over is om tot u te konnen naderen, dan alleen door een diepe vernederinge mijns herten, belijdende ende betreurende alle mijn overtredingen en sware misgrijpingen voor u, ô groote Godt! die alles volmaecktelijck weet ende kent, ende geene sonden sult quijtschelden, dan aen den geenen die hem oprechtelijck betert ende bekeert: soo en laet ick niet af, tot dat gy my aen 't bange en benauwde hert een genadig ende vriendelijck Vader geworden zijt, spreeckende door uwen goeden Geest, Weest goeds moedts, ô mijne sone, om dat de sonde uw vergeven zijn. Want dat soude de rechte balsem zijn voor mijne bedroefde ziele, beyde om te konnen leven ende om te konnen sterven.

Ende indien 't Hemelsche Vader, uw Goddelijck welbehagen is, dat ick in dese staet van sieckte ende kranckheyt noch een wijle tijdts blijven, suchten ende schreyen moet; soo wilt my in alle dese, genadelijck soodanig met u Vaderlijcke hant ende hulpe ondersteunen ende stercken, dat ick alles met een stille lijdtsaemheyt, in waer gedult, verdragen ende uytstaen mag: want gy weet, Heere, wat maeksel dat ick ben, ende dat ick niet dan stof en ben;

ende daerom geef my kracht na het kruys, ofte matigh genadelijck het kruys na mijn krachten, op dat ick noyt en beswijcke, noch ongeduldig en worde onder uwe Vaderlijcke besoeckinge ende kastijdinge; maer dat alles strecke ende gedye tot mijnder nut ende noodige verbeteringe: op dat ick uwe heyligheydt mag deelachtig worden, om voortaen indien uwe genade my noch wederom de dagen verlengt, een vroomer ende beter leven te leyden, schuuwende ende mijdende, met alle voorsigtigheyt die sonden ende misdaden, welcke nu mijn hert soo seer verschricken ende benauwen: op dat ick eenmael, soo in yver ende rechtschapen ernst omtrent de oeffening van ware godsaligheyt, mogt doorbreken, dat ick uwe genadige oogen, in Christus Iesus, als uyt de doot levendig geworden, tot een bevindelijcke vertroostinge van mijn bedroefde ziele, doch aengenaem ende behagelijck mogt zijn ten eeuwigen ende saligen leven.

Doch indien 't uwe Vaderlijcke goetheyt behaegt, om mijn brosse leven in 't tranendal deser wereldt nu af te korten ende ten eynde te brengen, 't welck doch eenmael sal geschieden moeten, soo wilt my doch alvoorens daer tegen wel bereyden ende verstercken. Doet my nederleggen in de grasige weyden, voert my saghtkens aen seer stille wateren, verquickt mijne ziele, die leydende in de spoore der gerechtigheyt om uwes barmhertigen Naems wille. Laet doch eenmael de dageraet van uwe Goddelijcke genade aenbreecken, ende

de vrolijcke Morgensterre opgaen in mijn herte, ende het licht des levens aengenaem schijnen op mijn padt, op dat ick door het troostelijck aenschouwen van u vriendelijck aengesicht, op het bedde mijnder kranckheyt, in 't midden van alle dese smerten, verheugt ende verblijdt zijnde aen de ziele, sich de nieren mochten verlangen in haren schoot, ende ick, door uwe genade levendigh gemaeckt in een vrolijcke hoope tot uwe heerlijckheydt, wenschen ende verlangen, om uyt dit bange ende bedroefde leven deser wereldt, by Christus mijn beminde Heylant ende Saligmaker, als zijnde voor my seer verre het beste, voor eeuwig en altoos t'huys te gaen. En daerom, als mijn ziele van dit swacke ende nietige lichaem scheyden sal, soo ontfangt de selve doch in de Vaderlijcke handen van uwe genade, gevende aen de H. Engelen bevel, om de selve, met die van de H. Lasarus te dragen in 't Hemelsch Paradijs, om te rusten, tot de tijt van de salige opstandinge toe, in Abrahams schoot. Verleen my dit, ô genadige Godt ende barmhertige Vader! om de bloedige Kruys-offerhande uwes Soons Iesu, voor onse sonden ende misdaden geschiedt, welcke my aldus heeft leeren bidden:

Onse Vader, &c.

Een kort Avont-gebedt.

GUnstrijcke Godt, ende aldervriendelijcke Hemelsche Vader, wy looven ende dancken u voor uwe menigvuldige genaden ende weldaden, aen ons tot noch toe soo gunstelijck gegeven ende geschoncken. Wederom hebt gy ons desen dag getrouwelijck behoedt ende bewaert, ende ons gegeven broot om te eeten en kleederen om aen te trekken, vervullende onse herten met spijse ende allerhande vrolijckheyt. Getrouwe Godt, ende eenige Herders Israels, die noyt en slaept noch en sluymert, dewijl den dag gedaelt is, ende den nacht wederom aenkomt, soo wilt gy doch genadelijck de nachtwaecke over ons nemen ende houden. Bewaert ons voor alle quaet, voor waters-noot ende brant-plage, ende geeft dat wy doch geen droevigh geschreye en hooren op onsen wegh ofte straete; maer datwe onder uwen Vaderlijcken zegen gerustelijck ende in alle stilheyt, tot verquickinge ende versterckinge onser krachten, slapende, den aenstaende morgenstont met een nieuwen en frissen lust ende yver wederom mogen opstaen, om u voortaen getrouwelijck te eeren ende te dienen. Segent oock wijders onder de menschen alle eerlijcke neeringen ende hantteeringen, de visscheryen ende lantbouweryen, de vruchten des vee's ende des veldts, alle getrouwe koopman-

schappen ende handelingen, beyde te water ende te lande; op dat een ygelijck van uwe Vaderlijcke handt in sijn beroepinge tot een bequame nootdruft gebenedijdt ende geholpen zijnde, uwen Goddelijcken Naem uyt den waren gront des herten daer voor souden looven ende dancken. Vriendelijckste Vader verhoor ons doch in dese bede, om Christi uwes Soons wille, welck ons aldus heeft leeren bidden:

Onse Vader, &c.

Een kort Morgen-gebedt.

GEnadige ende gront-goedertierene Godt ende Vader, wat is uwe Goddelijcke trouwe groot, ende barmhertigheyt alle morgens nieuw over ons onwaerdige menschen! Wederom hebt gy ons door uwe genade uyt de donckerheyt ende duysternisse van de voorleden nacht, tot de aengenaeme dageraet ende morgenstont met nieuwe ende verfriste krachten overgebracht. Geef dan, dat wy dese ende alle de overige dagen onses levens mogen besteden ende over-brengen in uwe heylige vreese, in minder sonde, ende in meerder deught ende gerechtigheyt. In diervoegen, dat wy door uwe genade gezegent zijnde, met de kennisse van uwe alderheyligste wille, tot allerleye geestelijcke wijsheyt ende verstant, voortaen mogen wandelen waerdiglijck u, ô Heere! tot alle behagelijckheyt, in alle goede werc-

ken vruchtdragende ende wassende in uwe genade ende kennisse. Ende ten dien eynde houd ons toch te rugge van trotsheden, ende en laet de selve nimmermeer heerschen over ons, op dat wy reyn mogen zijn van groote overtredingen, ende onse herte oprecht voor u: ende hier toe, laet doch de gedachten onses herten ende de gespraecken onses monts wel behagelijck zijn voor u. Ende aengaende de handelingen ende bedrijven des menschen, waer toe ick wederom onder uwe genade sal trachten uyt te gaen, geef dat ick my daer in na het Woort uwer lippen altoos wachte voor de paden des inbreeckers, houdende geduerigh mijne gangen in uwe spooren, op dat mijne voetstappen doch noyt en wanckelen. Ende geef dat ick in alle voorvallen ende ontmoetingen soodanig in woorden ende in wercken my mag houden ende dragen als een voorsichtig, deftig ende godtsalig Christen, volgens sijne beroepinge, wel betaemt. Ten desen eynde, soo vat my genadiglijck aen de rechterhant, geleyt my in de oneffen woestijne ende wildernisse deser werelt doch gunstelijck, door uwen Vaderlijcken raed, ende wilt my ten laetsten uyt loutere genade, om Christi uwes Soons wille, benevens alle vroomen, opnemen in uwe eeuwige ende salige heerlijckheydt. Ende ten besluyte van de oprechte begeerte mijns herten soo spreecke ick tot u:

Onse Vader, &c.

Een Gebedt tegen de noodt der Vyanden ter Zee.

ALmachtige Godt ende barmhertige lieve Hemelsche Vader, die geen ding te groot noch te wonderlijck en is, ende soo wel kondt helpen den krachteloosen als den stercken; ende daerom oock den eenigen toevlucht zijt in der noot voor alle vroomen oyt ende oyt. Wy zijn uytgevaren om niemant ter werelt eenige schade, leedt ofte hinder aen te doen; maer alleen om onder uwen Vaderlijcken milden zegen, volgens ons beroep ende schuldigen plicht, ons getrouwe broot te winnen voor onse vrouwen ende kinderen, ende ondertusschen zijn wy tegenwoordigh vervallen in grooten angst ende in uytnement gevaer van onse vyanden, die ons omringen en aenvallen als byen, ende van alle kanten willen vervaren ende benouwen. Wy dan, gront-goedertierene Vader, nemen onse ootmoedige toevlucht tot u: wetende, of wy schoon zijn als onnosele schapen in 't midden van de verscheurende wolven, dat het uwe genade nogtans is, die ons genoegsaem helpen ende verlossen kan; aengesien gy overvloedelijck vermoogt, boven alles wat wy dencken, wenschen ende begeeren konnen. Gy hebt Ionas beschermt in den buyk van den walvisch, Daniel in 't midden van de wreede leeuwen, ende de drie Ion-

gelingen in den brandende en gloeyende oven. Wy nu en weten niet wat wy doen sullen, maer onse oogen zijn op u, op dat gy ons genadig zijt ende te hulpe komt. Wy en bidden niet om onser vyanden verderf ende ondergang, wetende dat gy selfs, barmhertige Vader, de doot des sondaers niet en wilt, maer veel liever dat deselve haer bekeeren ende also leven; ende dat gy uwen eenigen Soon, ons allen tot een voorbeeldt ende tot een grooten troost, in de werelt gesonden hebt, niet om de selve te verderven, maer te behouden, en om te soecken ende salig te maken 't geene verlooren was: Maer onse hertgrondige bede ende smeeckinge is tot u, om hare bekeeringe ende eeuwige saligheyt, dat sy mogen sien en hertgrondig begrijpen, wat een boose sake het is in uwe Goddelijcke oogen,, sijn evennaesten soo onrechtveerdelijck te bederven ende van 't sijne te berooven: makende sich om de geringe winningh van een enckele oogenblick, schuldig selfs aen uwe Goddelijcke toorne ende vreesselijcke verbolgentheydt, die over den moetwilligen sondaer tot in alle eeuwigheydt dueren sal: op datse door uwe genade, dese sware dingen, diep ende na vereysch des selfs, ter herten nemende, van soo boosen ende quaden weg eenmael een rechtschapen afstant mogen doen tot haerder eeuwige behoudenis en saligheyt. Op datse in plaets van vyanden, nevens ons ende alle vroome menschen, vrienden mogen worden; niet meer genegen om iemant te beschadigen, maer om aen alle men-

schen goet ende wel te doen, gelijck dat Christen menschen insonderheyt toekomt ende betaemt. Ofte anders, vriendelijcke Vader, mag het zijn, soo wilt doch niet toelaten, dat den boosdoener voorspoedigh ende geluckig soude zijn, om u woort ende wille stoutelijck versmadende ende verachtende, haer evennaesten, die hun noyt het alderminste quaedt noch leed aendeden, ten jammerlijcksten te verdrucken ofte quellen. Want immers, Heere, gy hebt des menschen herte in u hant, ende kont het selve neygen als waterbeecken werrewaerts gy wilt: Gy kont haer lichtelijck vervaert maecken ende doen vertsagen; het bassen van een hondt, het ruysschen van een enkel bladt, en noch veel minder, als het u maer gelieft, is daer genoegsaem toe. Gy kont oock de nevel, de mist, ende de donckerheydt gebruycken, om ons, buyten het gesicht ende bereyk onser vyanden, van rontomme te verbergen ende te bedecken, als met een kleedt. De stormwinden ende de tempeesten zijn op uwen Goddelijcken wenck gereedt, om tot onser bescherminge ende bewaringe, selfs de alderbooste aenslagen en voornemens der menschen, alleen in een oogenblik te verstroyen ende te niet doen. De hooge golven ende vreesselijcke zeebaren, in hare geweldige verheffing bruyssende, kont gy barmhertige Vader, met een enckel woort te spreecken, als tot stercke toorens, vaste mueren ende voorschanssen voor ons maken. Ende daerom en laet doch niet toe, dat de vyanden, om haer moetwil-

ligheden, tot schendinge van de H. Wetten, te plegen, tot ons naderen souden; maer wiltse genadelijk van ons afwenden, op dat wy onder de schaduwe van uwe Goddellijcke vleugelen goedertierentlijck beschut ende beschermt mogen zijn voor alle quaet: want Heere, wy en steunen niet op den vleesschelijcken arm; wy en roemen niet in onse eygen kracht ofte vermogen; maer onse oogen zijn alleen op u, ende op uwe goedertierentheydt ende macht, als zijnde alleen tot onse behoeding ende verberginge genoeg; hier buyten kan ons niets meerder van nooden zijn. Ende daerom was het den H. David uwen knecht, welck uytriep ende seyde: Ik en vertrouwe niet op mijn booge, ende mijn sweert en sal my niet verlossen; maer gy, ô Heere! verlost ons van onse tegenpartijders, ende ghy maeckt onse haters beschaemt. Soo wilt dan oock, vermits uwe handt in 't alderminste noch niet verkort en is, dat gy nu niet soo wel als doen, soudt helpen konnen, tegenwoordig uwe genade ende barmhertigheyt in ons te verlossen ende te bevrijden, aen ons wonderlijck ende heerlijck maken.

Doch Heere, indien 't uwe wijsheyt ende goetheyt evenwel belieft de vyanden dese mael eenige macht over ons toe te laten, 't welck veele vroome ende godtsalige menschen voor ons soo menigmael gebeurde; soo versterckt ons doch door uwen goeden Geest in 't midden van alle tribulatie ende swarigheydt, op dat wy noyt en murmureren noch ongeduldig worden over 't geene uwe Goddelijcke handt

over ons gehengt ende gedooght; maer doet ons krachtelijck bedencken, dat gelijck het lighaem, ook also de ziele, niet alleen aengename dingen, tot een soete verquickinge, maer ook bittere ende onsmakelijcke tot genesing ende gesondheyt dikwils noodig heeft. Ende daerom, dewijle uwe volmaeckte wijsheyt oneyndelijck beter weet wat tot onse verbetering nut ofte noodig is, dan wy selve dat eens bedencken ofte weten konnen, soo geeft ons doch de genade ende sterckte, dat wy alles met een stille gelatenheyt des gemoedts aennemen ende ontfangen mogen: wetende dat gy, ô aldervriendelijckste Vader! over uwe beminde kinderen, welck de hayren des hoofts alle getelt zijn, in 't alderminste niet sult toelaten als 't gene dat haer ten goede kan mede-wercken: want ghy zijt het, door uwe genade, welck selfs den alderbitterste drinckbeker, ons tot een seer lieffelijcke medicijne ende kostelijcken balsem voor de ziele, kont veranderen: keerende en wendende ons ten goeden, ende grootelijks tot nut, 't geen de menschen ons ten quaden dachten ende wilden aendoen: want gy brengt het licht selfs uyt de duysternisse tevoorschijn; aegesien gy het zijt, die staet ende geneest, wiens handen doorwonden, ende oock wederom heelen. Soo dat men onder de handt van uwe Vaderlijcke kastijdinge gaern belijden ende bekennen moet, dat uwe gangen niet dan gerechtigheydt zijn, ende dat gy ons uyt getrouwigheyt verdrukt, op dat men niet meer en dwaelde, maer uwe insettingen soude leeren.

Daerom dan, ô gront-goedertierene Godt ende Vader! mag het zijn, bewaer ende bescherm ons doch genadelijk in dese uure; maer indien 't evenwel tot uwes Naems eere, ende tot onser verbetering ende saligheydt nut ofte noodig is, dat wy dese bitterheyt ende swarigheyt tegenwoordigh lijden ende ondergaen, soo wilt ons doch niet laten besocht worden boven onse vermogen, maer benevens de versoeckingh een genadige ende vaderlijcke uytkomst verleenen, op dat wy het konnen verdragen. Verhoor ons doch barmhertige Godt, in dese onse ootmoedige bede, om Iesu Christi wille, welck ons aldus heeft leeren bidden:

Onse Vader, &c.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen


Over dit hoofdstuk/artikel

landen