Logo DBNL
Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert (1699)

Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert

(1699)–E. Az. van Dooregeest, C.A. Posjager–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

IX. Predikatie,
Matth. Cap. 12. vers 26.

Maer ick segge u, dat van elck ydel woordt, 't welck de menschen sullen gesproken hebben, sy van het selve rekenschap sullen geven in den dag des oordeels.

Geliefde Christenen:

UYttermaten aenmerckelijck, en waerdig om steedts te bedencken, zijn de woorden van den seer vermaerden Oudtvader Hieronymus, seggende: Het zy dat ick ete, ofte drincke, ofte iets anders doe, soo klinckt my altijt in mijn ooren die vreesselijcke stemme: Staet op gy dooden, komt ten oordeel. Want wat is noodiger, dan dat men tot een goede voorbereydingh tegen dese groote en alderlaetste reeckening, gestadigh peynst op dien dag, die doch niemant voorby en mag. Want is de gedachtenis des doodts een krachtigen teugel, ende een uytnemendt middel om ons omtrent alle de ydele lusten en playsierigheden beyde des wereldts ende des vleeschs, van 't sondigen te rugge te houden, na de vermaning van Syrach: + In al uw doen

gedenckt aen u uyterste, ende gy en sult in der eeuwigheyt niet sondigen. Veel meer noch sal hier toe dienen konnen, een heylig overleg van dat groote oordeel, dat ten laetsten dage ons allen treffen sal. Want wat de doodt in sich selven aengaet: sy werckt (om soo te spreecken) maer een oogenblick, maer het laetste vonnis, dat is in sijn uytkomst, het sy ten goeden het sy ten quaeden, altoos en eeuwig; + en daarom hier is voor den boosen een worm die niet en sterft, ende een vuur dat niet uytgebluscht en wordt. + Waer in datse tot eeuwig jammer, te spaede bevinden sullen, hoe vreeselijck het is te vallen in de handen van den levendigen Godt. Maer het geen dit oordeel noch te gewigtiger voor ons allen maeckt, is, dat het gaen sal niet alleen over de alderswaerste en grouwelijkste misdaden, die daerom oock selden by de menschen plaets hebben, als dieverye, moort ende doodslag, waer van selfs den menschelijcken Regter in dit leven rechtvaerdige wraecke neemt: Maer selfs oock over veel andere dingen, die ofse schoon minder zijn dan de voorgaende, evenwel opentlijck, tegen het welbehagen van den Almachtigen Godt strydig zijn, en daerom, als openbaere wederspannigheden en bespottingen van sijn Naem, voorseecker strafbare; als ten voorbeelt, niet alleen dronkenschap, wellust en overdaet, maer oock het misbruyck der tonge, door valsheyt, achterklappen en faamroven, vloecken en swee-

ren en diergelijcke, als nader blijcken sal uyt de volgende reden van Jesus Christus, seggende in den text:

Maer ick segge u, dat van elck ydel woordt 't welck de menschen sullen gesproocken hebben, sy van het selve reeckenschap sullen geven in den dage des oordeels.

En om met eenige ordre van dese woorden tot naeder opening te spreecken, soo sullen wy daer in aenmerken, voornamenlijck dese drie dingen: Als

Vooreerst de persoon wie dat hier spreeckt.

Ten anderen de saack daer van dat gesproocken wordt. En

Ten derden de waerschouwing welck aangaende dese saack, hier wordt gedaen.

Aengaende nu het eerste punct van den text, te weten de persoon wie dat hier spreeckt, die blijckt ons onder dese woorden: Maer ick segge u. Uyt het voorgaende van dit Capittel, blijckt van selfs, dat het Jesus de Heere is, welk men hier hoort spreken: want waren 't de boose en nydige Phariseen, welck de goddelijke en hemelsche mirakelen en wonderwerken Christi, soo valschelijk durven betigten en uytleggen, datse seyden, als blijckt vers 24. Dese en werpt de duyvelen niet uyt, dan door beelzebul, den oversten der duyvelen: Soo antwoorden de Heere Jesus, kennende haer gedagten, daer op: Een yder Koningryck, dat tegen hem selven verdeelt is, wordt verwoest, ende een yder stadt ofte huys, dat tegen hem selven verdeelt is, en sal niet bestaen. Ende indien

de satan de satan uytwerpt, soo is hy tegen hem selven verdeelt; hoe sal dan sijn rijck bestaen? ende indien ick door beëlsebul de duyvelen uytwerpe, door wien werpense dan uwe soonen uyt? Daerom sullen die uwe rechters zijn. Maer indien ick door den Geest Godts de duyvelen uytwerpe, soo is dan het Koninckrijcke Godts tot u gekomen: vers 25, 26, 27, 28. Op welck fondament hy dan in 't gevolg voortgaet, en toont, dat hy die overwinnende Stercke is, voor het welke het rijck des Satans wijcken en buygen moet: en daerom dat 'er geen heyl en is voor sodanige die niet met hem en vergaderen: en daerom, of hy eenig woort tegen hem gesproken, op ware bekeering, uyt enckele barmhertigheyt wel quijtschelden en vergeven sal; dat nogtans de bose lasteringen tegen den H. Geest, waer door de alderklaerste en krachtigste middelen der saligheyt, uyt loutere moetwilligheyt, veracht en met voeten vertreden worden, niet en sullen vergeven worden, nog in dese eeuwe, noch in de toekomende. Toonende vorder, dat men sulcke alderbooste dingen, van een mensch, zijnde eenigsints goet en deugtlievende, gantsch niet verwachten kan, om dat de daden des menschen in 't algemeen, na de gestalte des herten zijn en bevonden worden. En daerom, gelijck de goede mensche, goede dingen voortbrengt uyt den goeden schat des herten, dat alsoo den boose mensche, boose dingen voortbrengt uyt den boosen schat des herten. En om dit gestrenge oordeel, tegen de sonde in den H. Geest, waer door den mensch,

volgens een uyterste onbekeerlijckheyt, aen de verharding in 't boose, overgegeven wordt, te rechtveerdigen, ende te doen zien, dat sulks met de gewoone stijl van Godts rechtveerdig oordeel seer wel over-een-komt, en in 't alderminste niet strijdig is, soo seght hy ons in den text, dat den mensch selfs van elck ydel woort reeckenschap sal moeten geven in den dage des oordeels. Want indien het minder, te weten elck ydel woort, dus gestraft wort, hoe veel te meerder het geen onbegrijpelijck swaerder is, namelijck de boose lastering, selfs tegen den H. Geest. En indien den mensch om elck ydel woort, ten Iongsten dage, onbekeerlijck bevonden, sal moeten verlooren gaen; wat wonder dan, dat den genen, die den H. Geest lastert, en derhalven metter daet toont, dat in 't gevolg, geen genade hem ooyt tot bekeering sou brengen konnen, terstont aen 't rechtvaerdigh oordeel Godts, dat hy doch noyt, mits de groote boosheydt ende onbekeerlijckheydt sijns herten, sou ontvlieden konnen, t' eenemael overgegeven wort. Want wie sou met eenige reden van den alleenwijsen Godt, die hem noyt bespotten laet, verwachten konnen, dat hy op dese wijse, het heylige aen de honden, en de peerlen aen de swijnen sou geven?

Men siet dan hoe bequaem de voorgaende redenen, met den tegenwoordigen text, aen een hangen; en daer en boven wie de persoon is, die hier tot onser noodiger waerschouwingh spreeckt; te weeten Jesus de Heere, gelijck uyt

het voorgaende tot verscheyde malen toe nu al gebleken is: Welcke is van een onbegrijpelijcke waerdigheyt, allerleye Engelen en Menschen oneyndiglijck overtreffende, ende te boven gaende: + als die selfs is het afschijnsel (van Godts) heerlijckheyt, ende het uytgedruckte beelt sijner selfstandigheyt. Doch ter vervulder tijt een waerachtig mensch geworden, ons in alles gelijck, uytgenomen de sonde; en daerom suyver, gelijck het licht, ende schoon, gelijck de dageraet: wiens Troon van Goddelijcke heyligheydt ende heerlijckheyt alle Chooren en reyen der Engelen en salige Vorstendommen geduerig moeten eeren en aenbidden. En daerom, ten is gantsch niet wonder, dat dese alderuytnementste Persoon, volgens een Hemelsch gesach, hem van natueren eygen, in den text spreekt: Maer ick segge u. Want waren 't de Priesteren des Ouden Testaments, zijnde maer dienstknechten, daer van geseydt wierdt, + De lippen der priesters sullen de wetenschap bewaren, ende men sal uyt sijn mont de Wet soecken: want hy is een Engel des Heeren der heyrscharen. Hier hoorenwe spreecken niet een + dienstknecht alleen, maer den Sone selve, en dat in sijn eygen huys. + Want hadde Godt voortijts veelmael, ende op veelerley wijse tot de Vaderen gesproken door de Propheten; hy heeft in de laetste dagen tot ons gesproken door den Sone. Leerende selfs als macht hebbende, ende niet als de Schriftgeleerde.

Ende was het den wijsen Salomon, welck van de Koningen der aerde seyde: Neemt acht

op den mont des Konings; + en haest u niet wech te gaen van sijn aengesichte: ende en blijft niet staen in een quade sake: want al wat hem lust doet hy. Waer het woort des Konings is, daer is heerschappye: en wie sal tot hem seggen, Wat doet gy? Maer hier is het selfs de Sone Gods, die een Heer aller Heeren, ende een Koning aller Koningen is. Welk, als den eenigen Wetgever, die alleen behouden en verderven kan, ten Ionghsten dage hem openbaren sal, om te richten beyde levende ende dooden. En daerom, sijn vermaningen, geboden, en waerschouwingen zijn aen te nemen, met een alderdiepste eerbiedigheyt, ja met vreesen en beeven: om dat daer in leven en doot gelegen is, tot in alle eeuwigheyt.

Maer om met dese waerschouwinge in den text, soo veel meer nut te doen, soo laet ons verder aenmercken

Het tweede punct des selfs, zynde de saeck daer van in dese waerschouwing wort gesproken: 't welck is, elck ydel woort 't welck de menschen sullen gesproken hebben.

Is de spraeck een seer dierbaer gave aen de natuer des menschen, om dat hy daer door alle sijn gedachten en genegentheden, anders ten diepsten in sijn hert verborgen, seer vaerdigh en duydelijck aen een ander kan openbaren en bekent maken: dienende tot een onnoemelijck gerijf en gemack van yder een, die anders, als de stomme visschen, by malkanderen komen ende verkeeren souden. 't Is oock seker, dat het geswinde spraecklidt, zijnde van na-

tuere soo bequaem, beyde tot goedt ende tot quaedt, wel het meeste misbruyck, onder alle de leeden der menschen, onderworpen is: en daerom, hier is breydel en toom, tot een goede bestiering desselfs, voor alle dingen noodig. Waer onder dat voornaementlijck begrepen is, wel aen te mercken, dat men selfs van elck ydel woordt aen den grooten Rechter reekenschap sal geven moeten, wel weetende, dat buyten een verstandigh en deughtsaam gebruyck der tonge dese gewightige reekening niet en sal te verantwoorden zijn.

Aengaende nu de ydele woorden, daer door en moet men niet verstaen borgerlyke redenen en prepoosten, die om een eerlijck gewin in koopen en verkoopen, tot noodige voorstandt van elcks huysgesin, voorvallen en plaets hebben. Want is de lighaemelycke oeffeninge tot weynig nut, soo en moet deselve niet, als t' eenemael ydel en onnut zijnde, begreepen worden; en by gevolg oock niet de redenen, die daer toe behooren, en tot deselve nootsaekelyk zijn.

Ook niet gemeene gespraecken en redenen, die de noodige regelen van eerbaerheyd en deftigheyd niet te buyten gaende, volgens het gebruyck der volckeren, tot onderhoudt van liefde en vriendtschap, of een minsaeme t'saemenleeving onder malkanderen nut en dienstig zijn. Want een Christen, die hem selven by allerley conscientien van menschen moet aengenaem maeken, die moet sigh vreemt houden van alle stuersheydt en onbeleefdheydt

in 't verkeeren en omgaen met de menschen, denckende altoos, op dat hy by alle eerlijcke en fatsoenelijcke menschen soet ende welgevallig mag zijn, om, + al wat lieffelyk is, en al wat wel luydt. Waer onder dat buyten alle twijffel een eerlijcke en minsaeme gespraecksaemheyd te begrijpen is.

En daerom, door ydele woorden moet men verstaen sulcke redenen, die, van 't geen godsalig is, nevens Godt, of eerlyck en nut, ontrent de menschen ledig zijn ende ontbloot; welcke sigh opdoen door lightvaerdigh vloeken en sweeren by de naeme Godts, daer van de Goddelijcke Wet ons met deese woorden waarschouwt: + Gy en sult de name des Heeren uwes Godts niet ydelyk gebruycken: want de Heere en sal niet onschuldig houden, die zynen naeme ydelyck gebruyckt. Desgelijcks valsche getuygenissen, en boose lasteringen, uyt te geven tegen sijn evennaesten: of sich te bedienen van leugentael ende bedrogh, of van achterklappen en faemrooven, tot smaet en oneere van sijn evenmensch: of oock van jokkeryen en boerteryen, die als souteloose en oneerbaare propoosten, de stemmigheydt en deftigheydt van een Christen t'eenemael onwaerdig zijn, ende niet en betamen. Van welcke dingen in 't gemeen de H. Paulus ons met dese woorden afmaent: + Geen vuyle reden en gae uyt uwen mondt; maer soo daer eenige goede (reden) is, tot nuttige stightingh, op dat sy genade geven dien die se hooren. En wederom: + En laet onder u niet genaemt wor-

den, nogh oneerbaerheydt, nogh sot-geklap, ofte geckerye, welcke niet en betaemen: maar veel meer dancksegginge. Ende nogh eens: + Legt af gramschap, toornigheydt, quaedheyt, lasteringe, vuyl spreeken uyt uwen mondt, ende en liegt niet tegen malkanderen.

Siet nu, sulcke woorden worden te reght ydel, leedigh en onnut genaemt, om dat 'er niet met vereenight is, 't welck Gode, waerdige, of redelijcke en eerbaere menschen aengenaem en welgevalligh kan zijn.

Dogh om nogh naeder te sien hoe nootsaekelijck sulcke ydele en lightvaerdige redenen voor ons te mijden zijn, soo dient overwogen te worden,

Ten derden, de waerschouwing selfs, die aangaande dese saake gedaen wordt, daer van dan verder in den text geseydt wordt, dat van elck ydel woordt, 't welck de menschen sullen gesprooken hebben, sy van het selve sullen reekenschap geeven in den dage des oordeels. Dese reden, die ons tot een alderuytterste omsightigheydt in 't spreeken opweckt en vermaent, moet men verstaen nae het selfde oogmerck, waer in datse gesprooken is: te weeten, van onbekeerlijcke sondaeren, die als quaede boomen, niet dan quaede vrughten voortbrengen: gelijck even voor den text, aengaende deselve geseydt wordt: De boose mensche brengt boose dingen voort uyt den boosen schat: naemelijck, zyns herten. Want anders is het in Godes Woordt vast en seeker, dat de voorgaende quaede woorden en wercken van

iemant, die hem naderhant waerlijck betert ende bekeert, in 't gerichte Godts, volgens sijn Vaderlijcke barmhertigheyt, niet eens in reeckeningh komen sullen. Want de Goddelijcke belofte die is aengaende dese: + Alle sijn overtredingen, die hy gedaen heeft, en sullen hem niet gedacht worden: in sijne gerechtigheyt, die hy gedaen heeft, sal hy leven.

't Zijn dan de onbekeerde Sondaren, welck in 't spreecken van sulcke ydele, lichtvaerdige en souteloose woorden voortgaende, daer van ten dage des oordeels rekenschap sullen geven moeten. Maer hoe radeloos en bang sal dit moeten uytvallen? alsoo dit aen den rechtvaerdigen Richter onmogelijck om te verantwoorden of goet te maken sal zijn: want viel 'er te voren in den tijt des levens, aengaende dese rekening, door tranen van berou en ware bekeering, veel af te bidden; als het laetste gerichte verschijnt, dan sullen de boeken geopent worden, om den volherdende Sondaer, die Gods genade tot bekeering niet waer en nam, sonder eenige barmhertigheyt, loon te geven na sijne werken. Van welk aldervreesselijkste en rechtveerdigste oordeel Godts, Enoch, de sevende van Adam, al propheteerde, seggende: + Siet, de Heere is gekomen met sijn veel duysent Heyligen, om gerichte te houden tegen alle, ende te straffen alle goddeloosen onder haer, van wegen alle haer goddeloose wercken, die sy goddelooselijck gedaen hebben; ende van wegen alle harde (woorden) die de goddeloose sondaers tegen hem gesproken hebben. En hoe

sullen sy de toorn van desen rechtvaerdigen Richter dan ontgaen of ontvlieden konnen? Want aengaende de goddeloose woorden, sy en zijn hem, die alle dingen, selfs onse alderheymelijckste gedachten weet, gantsch niet onbekent. Waerom den H. David seyde: + Heere gy verstaet van verre mijne gedachten: als 'er (noch) geen woort op mijn tonge en is, siet, Heere, gy weet het alles. Waer van daen dese vragende waerschouwing komt: Aenmerckt ghy onvernuftige onder den volcke: ende ghy dwase, wanneer sult ghy verstandigh worden? Soude, die de oore plant, niet hooren? soude, die de ooge formeert, niet aenschouwen? En gelijck Godt alle boose woorden weet, soo zijnse daer-en-boven noch oock uytermaten gehaet en grouwelijck voor sijn reyne oogen. Daerom hy tegen deselve seyt: + Gy sit, gy spreeckt tegen uwen broeder, tegen den sone uwer moeder geeft gy lasteringe uyt. Dese dingen doet gy, ende ick swijge: gy meynt dat ick t'eenemael ben gelijck gy; ick sal u straffen, ende sal 't ordentlijk voor uwe oogen stellen. Eu daerom, het is onmogelijck datse voor desen Hemelschen Richter, die alle haer boose woorden en wercken weet, ende in rechtvaerdigheydt ten uytersten haet, ooyt bestaen sullen; maer hare sententie, tot eeuwige verbaestheydt en schrick, die sal, volgens alle Goddelijcke dreygementen en waerschouwingen, te vooren soo dikwils aen haer gedaen, dese moeten zijn: + Ick hebbe u noyt gekent, gaet wech van my, gy die de ongerechtigheyt werckt.

Door dese geopende en nu verklaerden text worden wy vermaent ende geleert, + om voor alle dingen van onse tonge en mont een goet gebruyck te maken, ons wachtende van alle lichtvaerdige redenen en ongesoutene propoosten: aengesien dat wy ten dage des oordeels, selfs van elck ydel woort reeckenschap sullen geven moeten. En in der waerheyt, sich tot dese noodige wijsheyt te gewennen, en daer omtrent ten uytersten sorgvuldig te zijn; dat is een uytnement, kostelijck en cierlijck dingh, zijnde by Godt ende by de menschen seer gevallig en aengenaem. Want na de leere van Salomon, de wijste der Koningen: + Een reden op sijn pas gesproken, is (als) gouden appelen in silvere gebeelde schalen. En een wijs bestraffer by een hoorende oore, is een gouden oorciersel, ende een hals-cieraet van het fynste goudt. En daerom, dit wordt te recht onder de merckteeckenen, waer by een deugtlievent en godtsaligh mensch van andere te onderkennen is, getelt. Gelijck ten dien eynde den H. David seyde: + De mont des rechtveerdigen vermelt wijsheydt, ende sijn tonge spreeckt het recht. De wet sijns Godts is in sijn herte: ende sijn gangen en sullen niet slibberen. Ter contrarie, een vuyle en onbesneden mondt geeft seeckerlijck te kennen een onreyn en quaet gemoedt, als zijnde de fonteyn, waer uyt alles voortkomt ende ontstaet. Ten welcken opsicht selfs de Heydenen seyden, als Menander: De aert van den mensch verstaet men uyt de reden. En oock Aristides: Gelijck iemants aert is, soo

is sijn reden. En daerom, goddeloose lippen die toonen en ontdecken een goddeloos ende onheylig mensch. 't Welck de Heere Jesus oock bevestight: seggende: + Gy adderen gebroedtsels, hoe kont gy goede dingen spreecken, daer gy boos zijt? want uyt den overvloet des herten spreeckt de mondt.

En indien men de boose tong in haer selve insiet: wat al quade en schadelijcke dingen en spruyten daer niet al uyt? Want de selve en is geen berg, huys, stadt, of lantschap alleen; + maer selfs (gelijck de H. Jacobus seyt) een geheele werelt vol ongerechtigheyt. En daerom, als aengaende een boosen sondaer, en des selfs onbesneden lippen geseydt was: + Uwe tonge denckt enckel schade, als een gesleepen scheermes, werckende bedrog: gy hebt het quade liever dan het goede, de leugen dan de gerechtigheyt te spreken: gy hebt lief alle woorden van verslindinge. Soo wordt dit vreesselijck dreygement, in rechtvaerdigheyt daer op toe gepast: + Godt sal u afbreken in eeuwigheydt; hy sal u wechrapen, ende uyt de tente uytrucken; hy sal u uytwortelen uyt den lande der levendigen. Maer om noch nader te zien, hoe seer een quade tong by de rechtvaerdige Godt gehaet is, de H. Paulus seyt aengaende de oorblasers, achterklappers, en smaders, + dat selfs de Heydenen weten datse des doots waerdigh zijn.

Wel aen dan, laet ons in 't gebruycken van tong en lippen altoos eerbaer, deftig en godtsalig zijn: als die weten dat men van alles,

selfs van een eenig ydel woort rekenschap aen den grooten Rechter sal moeten geven ten Ionghsten dage. Vooral toesiende dat men de hooge name Godts, daer selfs alle throonen en vorstendommen der Engelen voor tsidderen en beeven moeten, noyt lichtvaerdigh in de mont nemen: met ydel vloecken en sweeren, sprekende soo los ende onbedacht by Godt, en by sijn eygen ziel, dat een vroom mensch daer over, als zijnde een aldergrootste grouwel, de hayren moeten te bergen rijsen, om dat men dus doende soo gantsch verstandeloos, Godts tijdelijcke en eeuwige vloeck, ô jammer! op sijn eygen arme ziel ladet; na Godts dreygement tegen soodanige vloeckers, seggende: + Dewijle hy den vloeck heeft lief gehadt, dat die hem overkome: ende geenen lust gehadt heeft tot den zegen, soo zy die verre van hem. Wenschen wy niet alle van herten om gunst en zegen van den Hemel? Maer hoe sal men dit erlangen, als wy selfs onsen Godt door vloeken en qualijck spreecken tot toorn en vloeck, als perssen, tergen en dwingen? Want sweerende (op dat niemant soo vreesselijcken ende grooten ding kleyn en achte, noch hem selve lichtvaerdig en bedriege) soo roept men Godt den almachtigen aen, niet alleen tot een getuyge; maer om ('t welck oneyndig swaerder is) selfs sijn eeuwige verbolgentheyt ende wrake, sonder eenige genade meer tot bekeeringe ende saligheyt, over onse arme ziele te willen uytstorten, indien men anders maer eenighsints valsch ofte van quade trouwe, in dit geval be-

vonden wordt. Een saecke immers soo vreesselijck, ende van sulcken swaren gewichte, dat de selve maer eenigsints wel bedacht zijnde, ons de lendenen moest doen trillen ende beeven, ende de hayren des hoofts te berge rysen, van wegen schrick ende angst, denckende wat nietige ende swacke menschen dat wy zijn. En daerom Joden en Heydenen sullen in 't laetste Gerichte opstaen tegen sulcke onbesinde Christenen, die Godts naem, om te sweeren, soo haestigh in de mont hebben. Want Maimonides de Iode seyde: Best te zijn niet te sweeren. En Clinias, een Heyden, onder de sekte van Pithagoras, wilde liever drie talenten verliesen, dan eens een waerachtigen eedt doen. Een talent nu, was 600 goude kroonen waerdigh. Of weten wy Christenen de onderwijsing van Iesus Christus, onsen eygen Heer en Koning niet? welck, om ons van dat ydel vloecken en sweeren af te brengen, seyde: + Laet uw woort zyn ja, ja: neen, neen: wat boven desen is, dat is uyt den boosen.

Gebeurt het dan dat sommige menschen ons met toorn en gramschap, ja met onverstandig bulderen en rasen aenvallen; laet ons geen quaet doen, om dat wy sulks van andere lijden moeten; maer veel-eer navolgen het exempel der vrome; zijnde als een doove die niet en hoort, ende als een stomme, in wiens mont dat geen tegen-redenen en zijn. Want of men sich in sachtmoedigheydt wel verantwoorden mag, en in alle billijckheyt voor 't sijne spreecken; na het voorbeelt onses Heylandts, welck

onrechtvaerdig in sijn gebenedijdt aengesicht geslagen zijnde, ten antwoorde gaf: + Indien ick qualijck gesproken hebbe, betuygt van het quade: ende indien wel, waerom slaet gy my? Soo blijft nochtans seecker dat dit noyt met haet, toorn en verbolgentheydt of met kijven en schelden tegen malkanderen geschieden en magh. + Want wie t' onrecht op sijn broeder toornigh is, die sal strafbaer zijn door het gerichte; ende wie tot sijn broeder segt, raka, die sal strafbaer zijn door den grooten raedt: en wie segt, gy dwaes, die sal strafbaer zyn door het helsche vyer. En daerom dan, volgens de vermaning van de H. Petrus: + En vergelt niet quaet voor quaet, of schelden voor schelden: maer zegent daer-en-tegen: wetende dat ghy daer toe geroepen zijt, op dat gy zegening soudt beërven. Komt u ondertusschen eenigen aenstoot voor, om het contrarie te doen, gelijck men doch in dese werelt geduerig onder quetsende en steeckende distelen en doornen verkeeren en omgaen moet, soo gedenckt tot u noodige verstercking aen 't volmaeckt voorbeeldt van Godts Soon: Die, als hy gescholden wierdt, niet weder en scholdt, ende als hy leedt, niet en dreyghde, maer het overgaf aen dien, die rechtvaerdelijck oordeelt. Wetende, dat men niet beter, noch nootsakelijcker, dan sijn heylige voetstappen na te volgen heeft. Hebben wy dan ooyt questie ofte geschil met iemant, dat men het sijne waerneme, niet met lasteringen, of een onverstandig getier te maken; maer met goedertierentheyt, deftigheyt

en verstant, de monden der onwetende menschen met weldoen en vriendelijcke redenen, soo verre doenbaer is, toestoppende. Spreeckende veel liever, in plaetse van met onsen broeder in een geduerigen haet en wrevelmoedt te leven, gelijck als den grooten Abraham tegen sijnen neve Loth dede: + Laet doch geen twistingen zijn tusschen my ende tusschen u: want wy zijn mannen broeders. Is niet het gantsche lant voor u aengesichte? Soo gy de slinckerhant (kiest) soo sal ick ter rechterhant gaen: en soo gy ter rechterhant, soo sal ick ter slinckerhant gaen. Want een Christen moet vooral in sijn woorden en wercken lieffelijck, minsaem, en tot vrede en vrientschap genegen zijn; volgens dese ernstige vermaning: + Jaegt den vrede na met allen, ende de heyligmakinge, sonder welcke niemant den Heere sien en sal.

Maer moet men in sijn woorden vreedsaem en minnelijck zijn; niet minder oock getrouw ende oprecht, sprekende soo als men gevoelt, ende gevoelende soo als men spreeckt: noyt iemant door vleyen en pluymstrijcken, ofte een geveynsde vriendelijckheydt, honig (als men seyt) om de mondt smeerende, op dat onse liefde, na de vermaninge Pauli, ongeveynst, ende oprecht mag zijn. De Heydenen selfs tot beschamingh der Christenen, hadden een seer grooten grouwel van 't vriendelijck spreecken met een leugenachtig en valsch hert: en daerom seyde eender:

 
Ick haet hem als Plutoos gestoelt,
 
Die anders spreeckt dan hy gevoelt.

De oprechtigheyt in 't spreecken is het beste cieraet van de vrientschap. Selfs eender, + die een mensche bestraft, sal achter na gunste vinden, meer dan die met de tonge vleyt: na de leere van Salomon, den alderwijsten Koning. En in wat gevallen dat het mag te pas komen, laet ons altijt het liegen haten. Want de leugen uyt eygen aert, die maeckt verlegen en beschaemt; maer die de waerheydt spreeckt en doet, die is altoos seecker en vrymoedig om dat hem niemant tot sijn nadeel oyt achterhalen kan. En daerom, een mensch, zijnde waerlijck vroom, sal niet dan goede wercken doen, en getrouwe woorden spreecken. En dit maeckt hem te recht by alle eerlijcke lieden aengenaem. Den vermaerden Bisschop Firmius wordt daer over insonderheydt geroemt en gepresen: want als hy een Christen, die ter doot toe vervolgt wiert, in sijn huys soo wel verborgen hadde, dat hem niemant vinden noch ontdecken kon, en dat men hem, om de selve aen te wijsen, dan met belofte, dan met dreygementen aengingh, soo was sijn volstandige antwoort, oock tot verscheydemael toe: Verraden en kan ick niet, liegen en wil ick niet. Een sake selfs in 't ooge der vyanden soo overtuygent ende heerlijk, dat den Koning selfs, daer van kennisse gekregen hebbende, den vervolgde Christen gunstiglijck het leven schonck, ende den vermaerden Bisschop Firmius daer over geen kleyne eere aendeedt. Volgt dan sulcke deftige voorbeelden altoos en geduerig na. En ten desen eyn-

de, volgens de vermaninge Pauli: + Soo legget af de leugen, en spreekt de waerheydt een iegelijk met sijn naesten.

Gewent u oock, om soo weynig als mogelijck is, van uwe naestens feylen en gebreken te spreecken. Want wie is 'er die sijn eygen swackheden niet en heeft? En daerom, hoe sou men, selfs een glasen dack hebbende, op dat van een ander durven met steenen werpen? Dat waer recht het werk van huyghelaren en geveynsde; zijnde van de noodige kennisse hares selfs ontbloot: tegen welcke onse Heere Jesus seyde: + Wat siet gy den splinter, die in de ooge uwes broeders is, maer den balck, die in uwe ooge is, en merckt gy niet? Of hoe sult gy tot uwen broeder seggen: Laet toe dat ick den splinter uyt uw' ooge doe, ende siet daer is een balck in uwe ooge. Gy geveynsde, werpt eerst den balck uyt uw' ooge, en dan sult gy besien om den splinter uyt uwes broeders ooge uyt te doen. Maer ter contrarie, spreekt doorgaens, soo veel de waerheyt lijden kan, wel van uw evennaesten, roemt en prijst, uyt een vroom gemoedt, by andere, alles dat gy in hem deughdelijck en eerlijck vindt: want een vriendelijck woort, uyt een oprecht herte, dat is overal welgevalligh en aengenaem; ende die het beste van de saecke spreeckt, van die spreeckt wederom yder-een het beste. Soo dat men dus doende, niet alleen liefde aen een ander doet, maer die oock selfs wederom van de selve ontfanght. 't Welck ons soo veel te aengenamer sal zijn, om dat onse swackheyt

selfs, dese verschooningh en liefde, oock soo gantsch noodig is. Want hoe! sou men een anders gebreecken door de liefde niet seer geern toedecken, wetende dat men selve oock vele gebreecken heeft?

Maer om onse tonge, ten eynde van alle ydele en ongesouten redenen te mijden, wel ende voorsichtigh te gebruycken; wat kan hier toe dienstiger zijn, dan dat wy, volgens een godtsalige wijsheydt, in 't spreken niet al te haestig, maer liever, matig en spaersaem zijn. Want na de onderwijsing van den Koninck Salomon: + In de veelheyt der woorden en ontbreeckt de overtredinge niet; maer die sijn lippen wederhoudt, is kloeck-verstandigh. En daerom seyt hy oock: + Hebt gy een man gesien, die haestigh in sijn woorden is, van een sot is meer verwachtinge dan van hem. Ia hy toont dat het sotten en dwasen zijn, die als ledige en ydele vaten, door al te veel woorden, die noch noodig, noch nut en zijn, doorgaens een groot geluyt en rumoer maken onder de menschen: seggende: + En weest niet snel met uwen monde, ende u herte en haeste niet een woort voort te brengen voor Godts aengesichte. Want Godt is in den hemel, en gy zijt op der aerde. Daerom laet uwe woorden weynig zijn. Want (gelijck) de droom komt door veel besigheyts, alsoo de stemme des sots door de veelheydt der woorden.

En inderdaet, die ydele klappaerts, welks glas, door ydele en onnutte woorden, altoos loopt, die sullen selfs door de Heydenen over-

tuyght ende beschaemt gemaekt worden: want het was den Philosooph Socrates, welck sijn Discipelen de twee eerste jaren in het swijgen oeffenden. Gevende voor reden: Die niet wel en kan swijgen, die en kan oock niet wel spreken.

En daer nevens wordt de duysternisse door het licht verdreven? En overwindt men het quade alderbest door het goede? wat sal dan dienstiger zijn, tot vermijding van alle souteloose en oneerbare propoosten of redenen, dan dat men zich doorgaens gewent te spreken van 't geen dat deugt en godtsaligheyt is: hebbende onse lust in de Wet des Heeren, om daer van te spreken dag ende nacht. Seyde dan de Heydensche Arabiers: Spreeckt goede woorden, soo wel tegen de goede als tegen de quade. De beveelen voor een Christen die zijn: + Het Woordt Christi woone rijkelijck in u, in alle wijsheydt. Leert ende vermaent malkanderen met Psalmen, lofsangen ende geestelijcke liedekens; singende met aengenaemheydt in uw herte. En wederom: + Spreeckt het gene de gesonde leere betaemt. O dat ons herte en mont in ware godtsaligheyt, dan altoos hier van soo seer vervult mochten zijn, dat wy in onbedrieglijckheyt van lippen konden spreken met den H. David: + Heere, ick hebbe met mijn lippen vertelt alle de rechten uwes monts: ick ben vrolijcker in den weg uwer getuygenissen als over allen rijckdom.

Siet langs desen weg, en door dese bequame middelen, sullen wy de deure onses monts,

onder Godts genade, meer en meer bewaren voor alle onnutte en ydele woorden: daer men anders ten Iongsten dage, aen Godt, die alles siet en hoort, reeckenschap van soude moeten geven. En dus sullen wy onse herten, door sijn goedertierentheyt, getroost ende gesterkt vinden, beyde in leven en in sterven. Want was het van outs binnen Romen, den vroomen man Bouxillus, die hondert en dertien jaren levende, in geheele tsestig jaren lang, sijn voeten buyten Romen niet eens settede, en in alle die tijdt niet een onnut of ydel woordt en sprack; meer met Godt selve, als met de menschen sprekende. En was dese, op sijn uyterste, als hy sterven soude, soo getroost, dat hy seggen konde: Ick sterve met verheuginge, om dat my niet gedenkt, dat ick eenig mensch eenig leet aengedaen hebbe, en ben dies verseeckert, dat Godt den mensche, die in sijn leven wel gedaen heeft, geen quaet aendoen sal. Men mag dan oock van gelijcken wel van herten vertrouwen, als iemant, uyt een oprecht ende godtsalig herte, sijn woorden en gespraecken in liefde en waerheyt heyligt en bestiert, dat de Godt der liefde en des vredes altoos, doch uyt genade, met hem sal zijn. Dat de Heere ons allen geve. Amen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen