Logo DBNL
Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert (1699)

Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert

(1699)–E. Az. van Dooregeest, C.A. Posjager–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VI. Predikatie,
Over Ephes. 5.18.

Den Text.

En wordt niet droncken in wijn.

Seer waerde Toehoorderen:

HEt is een vasten regel, + by alle menschen bekent, ende aengenomen, dat elck met sijn eygen, of met het gene hem van een ander toe-vertrouwt is, te vreden moet zijn: En derhalven, dat men een anders koorn niet te mayen, noch onse sickel in onses naestens ooghst te slaen en heeft. Ende dewijl dit een algemeene bepaling is, welck het recht voor yder een, op alle plaetsen maeckt, soo is 't volkomen onrecht, ende wordt hy oock by alle menschen, selfs onrechtveerdigh genaemt, die dit niet in acht en neemt, maer ter contrarie doet. Want leert de gerechtigheyt 't geen billick is? wat nu is onbillijcker, ende meer met de goede reden strijdigh, dan dat men een ander het sijne ontneemt, alleen om aen sijn eygen ydele lust en begeerte genoegh te doen? Maer is dit waer ten aensien van mensch nevens mensch, niettegenstaende niemant de aerdtsche goederen, als een absoluyten eygenaer, maer al-

leen van den Heere, als te leen besit, veel meer sal dit plaets hebben tusschen Godt ende ons; dewijl dat de aerde met al sijn goederen niet de onse, maer alleen des Heeren is. Waerom den H. David seyde: + De aerde is des Heeren, mitsgaders hare volheyt: de werelt, ende die daer in woonen. Gelijckwe den Heere selve oock aldus hooren spreken: + Al het gedierte des wouts is mijne, de beesten op duysent bergen. Ik kenne het gevogelte der bergen: ende het wilt des velts is by my. Soo my hongerde, ick en soude het u niet geseght hebben: want mijne is de werelt ende hare volheyt. Maer behoort de Heere, aen wiens gesach en wetten dat wy alle, als wesende sijn schepselen, onderworpen zijn alles, wat op aerde is, t'eenemael toe; soo zijn wy menschen hier alle, als in een anders Hof gestelt, daer men van de vruchten niet anders plucken, noch tot sich nemen mag, dan als het de Eygenaer welgevallig is, ende belieft met goet genoegen aen ons toe te laten. En derhalven, men moet toesien, de goederen en weldaden Godts, aen ons verleent, niet verder, noch anders te gebruycken, dan als het Godt, den oppersten ende eenigen Eygenaer van alles, kan aengenaem ende welgevallig zijn.

En wat behoort hier anders toe, dan dat men in 't ontfangen, bewaren en uytgeven des selfs, Godts beveelen ende H. geboden wel in acht neemt ende steedts gedachtig is: dat men in 't ontfangen van de selve hertlijck dankbaer is, roepende daer over met den Patriarch Jacob uyt tot den Heere: + Ick ben geringer dan

alle dese weldadigheden, ende dan alle dese trouwe, die gy aen uwen knecht gedaen hebt. Dat men in 't bewaren of besitten van de selve niet vreck of gierig is, om als menschen van dese werelt, haer deel in dit leven soeckende, volgens een onversadelijcke begeerte, geduerigh huys aen huys, ende acker aen acker te brengen. Maer dat men goethertig omtrent alle, ende weldadigh nevens den armen ende nootdruftige zy. Zijnde hier onder insonderheydt oock begrepen, dat men in 't uytgeven van de goederen ende weldaden, door Godts segen aen ons verleent, niet wellustig, dertel, noch overdadig en zy: niet verquistende de goede gaven Godts in het boose ende quade, die ons anders van de groote Weldoender, namelijck Godt, tot soo prijselijcken ende goedt eynde zijn geschoncken ende verleent. Waer toe dan behoort dat men in 't aentrecken van klederen niet groots, prachtig ende praelende is na de swier van de ydele verblinde werelt; maer nedrig, eerbaer, stemmig ende deftig. Dat men in 't gebruycken van spijsen ende van drancken, niet wellustig noch onmatig en zy; aengesien dit het doen is, niet van Godts kinderen, maer van vleeschelijcke menschen, die aen de Goddelijcke vriendtschap noch gantsch geen deel en hebben. Tegen hoedanige de H. Jacobus seght: + Ghy hebt leckerlijck geleeft op der aerden, ende wellusten gevolgt: gy hebt uwe herten gevoedt als in een dag slachtinge. Maer in 't tegendeel, volgens desen regel is noodig, dat men sich altijt de nuchterheyt ende matig-

heyt bevlijtight: hebbende in 't besonder een hertelijcken afkeer ende grouwel van de dronckenschap, als zijnde een soo swaren misbruyk van Godts schepselen, dat men daer door de Goddelijcke gramschap in rechtveerdigheydt tegen onse ziele ontsteecken, noyt ontwijcken noch ontvluchten kan. Doch om tot noodige waerschouwinge van ons allen, hier van nader te spreecken, soo sullen wy insien de woorden van den tegenwoordigen text, behelsende dese afmaninge in 't kort:

En wordt niet droncken in wijn.

In de H. Schrift wordt insonderheydt van tweederleye soorten van dronckenschap gesproken: te weten, van een geestelijcke, ende van een vleeschelijcke; zijnde den eenen goet, ende den anderen quaet; den eersten een groot geluck en troost, den laetsten een uytnemende schade ende droefheyt voor de ziel.

De geestelijcke dronckenschap is daer in gelegen, dat een geloovig ende geheyligt mensch den rijckdom van Godts genade ende goedertierentheyt soo krachtig ende levendig proeft ende smaeckt, dat sijn ziele daer door als weg geruckt, ende volgens vleugelen van een heylige begeertenis tot den Hemel toe, als opgeheven wordt: moetende van troost ende vreugde byna huppelen ende opspringen, om dat de blijdtschap van Godts naem soo seer sijne sterckte wordt. Hier hadde den H. David, die Man na Godts herte, de smaeck van, als hy aldus tot den Heere sprack: + Gy hebt vreugde in mijn herte gegeven, meer dan ter tijdt, als

haer koorn ende haren most vermenigvuldight zijn. En van dese weldaet spreekt hy ook selfs onder de naem van een geestelijcke dronckenschap, als hy van de soodanige, die onder de schaduwe van Gods vleugelen toevlugt nemen, tegen den Heere segt: + Sy worden dronken van de vettigheyt uwes Huyses, ende gy drenktse uit de beecken uwer wellusten. Ende hier van wort oock in 't Hoogeliedt van Salomon geseydt: + Ick hebbe mijnen wijn, mitsgaders mijne melk gedroncken. Etet vrienden, drincket, ende wordet in mijne liefde droncken, ô Liefste.

Maer dit is een ryckdom van troost ende liefde, welcke uyt den Hemel komt. Waerom onsen Heylant, aengaende den H. Geest, welk alleen dese kostelycke dingen in 't herte der menschen werckt, van de ydele en blinde werelt seyde, dat sy de selve niet en kan ontfangen: + gevende daer van dese reden: want sy en siet hem niet, noch en kent hem niet.

Maer nu, dat de H. Paulus van dese groote genade aen de ziele geschoncken, in desen text onder de benaming van dronckenschap, niet en spreeckt, is genoeghsaem klaer, alsoo hy, om dat wel aen te wijsen, en het eene van het ander gantsch ordentlijk te onderscheyden, niet van de geestelijcke, maer alleen van de dronckenschap in wijn vermaent. 't Welck in tegenstelling van de eerste een loutere dronckenschap des vleeschs is: en voor een afgestorven ende waer Christen mensch gantsch ongeoorloft en onbetamelijck.

Nu wat dese dronckenschap aengaet, welck

men, volgens de vermaning van de H. Paulus in den text, vlieden ende mijden moet, die en bestaet niet, gelijck dat byna van selfs spreeckt, in 't matig gebruycken van wijn, ofte van andere stercken dranck: 't zy dat sulcks voor medicyne om gesontheyts wille, het zy oock tot verquickingh van de natuur, of onderhoudt van vrientschap onder malkanderen mogt geschieden. + Want, (gelijck de H. Paulus getuygt) alle schepsel Godts is goet ende niet verworpelijck, met dancksegginge genomen zynde. Evenwel staet niet te ontkennen, dat men in 't gebruycken van sulcke kostelijcke drancken gantsch spaersaem moet zijn: niet om dat het anders terstont dronckenschap sou moeten zijn; maer om dat het al te dickwils gebruycken des selfs, als te delicaet en te lecker zijnde, ende uyt ydelheyt ende wellust spruytende, met de soberheyt ende matigheyt van een Christen niet wel en is over-een te brengen: aengesien dat men dus doende, tot groote verkortingh ende benadeeling van die aldernoodigste deugden, van liefde, barmhertigheyt, ende weldadigheyt nevens de nootlijdende evennaesten, veel te groote onkosten maeckt voor het nietige lichaem ende voor de leckere tong, ende by gevolg sonder eenige noot ofte reden, veel te veel ydelijck doorbrengt ende verquist. Soo dat men van dese ydele ende overtollige uytgave, als rentemeesters, die van alles te verantwoorden hebben, geen goede reeckeningh en souden maken konnen.

Maer dronckenschap dan, is soodanigen

overtolligen ende onmatigen gebruyck of liever misbruyck van wijn ofte andere stercken dranck, dat men daer van gantsch kenbaer beswaert ende overladen is. Wesende het edele ooge des verstants, waer door den redelijcken mensch niet weynig van de vernufteloose dieren onderscheyden wordt, door de opklimmende dampen van den stercken dranck, soo seer benevelt ende verduystert, dat men gantsch niet meer, als te vooren, van de voorvallende dingen eenighsints na behooren kan oordeelen. Hebbende dus de Mannen selfs, voor dese tijdt, door een beestelijcke wellust, haer tot kinderen, ja tot blinden gemaeckt, die geen oogen hebbende om te konnen sien, niet en weten, wat nu te begeeren, ofte wat te mijden staet. Waer uyt dan met eenen volght, dat de blinde hertstochten en driften des menschen, welcke anders door de reden en eerbaerheydt in toom pleegen gehouden te worden, nu, zijnde het verstant door dese beestelijcke wellust verduystert, ja eenigsints als uytgeblust, gelijck hollende en toomeloose paerden, nergens meer na hoorende of luysterende, tot het doen ende bedrijven van allerleye goddeloose en dwase dingen uytbarsten; soo dat men by dusdanig een mensch geen verstandigheyt, deftigheyt ofte fatsoen meer vinden kan: roepende sijn dronckenschap, door het uytrechten van allerley schandalen, oneerbaerheden, ende ongeregeltheden, opentlijck voor de ooren van alle menschen uyt, dat hy niet dan een sot ofte dwaes is: niet meer bequaem tot het gene goet

ofte eerlijck is; maer bereydt tot alle quaedt en schande.

Wel heeft dan Salomon, de wijste der Koningen, aengaende de verfoeyelijcke dronckenschap, geseyt: + De wijn is een spotter; de stercke dranck is woelachtigh: al wie daer in dwaelt, die en sal niet wys zyn. En wederom, gevraegt hebbende: By wie is wee? by wie och armen? by wien kyvagien? by wien geklag? by wien wonden sonder oorsake? by wien de rootheyt der oogen? soo is sijn antwoort daer op, ende dat wel te recht: + By den geenen, die by den wijn vertoeven; by den geenen die komen om gemengden drank na te soecken. Passende daer oock dese nutte vermaning op toe: En siet den wijn niet aen als hy hem root vertoont, als hy in den beecker sijne verwe geeft, (als) hy recht op gaet. (In) sijn eynde sal hy als een slange byten, ende steecken als een adder.

Maer is dan de dronckenschap van sulk een boosen aert, en van soo quaden en schadelijcken gevolg en uytwercking! 't en is dan oock niet wonder, dat de selve aen ons soo uytdruckelijk verboden wordt van de H. Paulus in den text. Want is het selfs een misdaedt tegen den Rechter, die swaerlijck gestraft wordt, als men sijn naesten maer van eenige tijdelijcke goederen berooft? wat een grooten grouwel dan, en moet het niet zijn in de reyne en suyvere oogen Godts, als men sijn leven tot dus verre van 't edele verstant, dat kostelijcke licht van de ziel, 't welck in waerdye alle aertsche dingen verre te boven gaet, berooft. En die dienst,

welck men aen Godt ten hoogsten schuldig is, aen hem ontsteelt, om deselve aen de Satan ende aen de ydele wellust des vleeschs over te brengen: aengesien men sijn selven, met dus te doen, van redelycke menschen, na Godts beelt geschapen, door loutere moetwilligheyt, tot schandelijcke monsters, selfs erger dan beesten maeckt. Want indien kleyne beledigingen, aen iemant gedaen, strafbaer is; hoe dan niet een verkorting ende belediging, die niet aen de menschen, maer aen Godt, ende sijn H. Naem, ende eere gedaen wordt; en daer-en-boven noch soo groot ende grouwelijk zijnde.

Om ons dan, na eysch van de afmaningh in den text, van de dronckenschap voor alle dingen, als zijnde soo grooten quaet, wel te hoeden ende te wachten; soo staet in te sien, dat Godt, welck alle dingen volmaecktelijck weet en kent, omtrent sijn wetten ende geboden, niet alleen let op het geen voor-oogen is, maer voornamentlijck op het gemoed ende herte: houdende, na sijn Goddelijcke heyligheyt, desen regel, 't welck oock t'eenemael rechtvaerdigh is, dat yder genoegsaem gedaen heeft 't geene dat hy heeft willen doen; alsoo het in sulcken geval niet aen de wille, 't welck aldereerst de sonde maeckt; maer alleen aen de macht, welck aen den mensch niet en staet, heeft ontbroken.

Waer uyt dan van selfs volght, dat men, om de dronckenschap wel te vermijden, niet alleen de uytterlijcke daedt des selfs, soo veele mogelijck is, vluchten en vlieden moet: maer

oock, selfs de genegentheyt ende de wille tot de selve. Want sich van dit snoode werck te onthouden, alleen om dat het ons aen de magt en middelen ontbreeckt, ende dat wy anders niet en konnen, dat en is de sake niet, welck hier vereyscht wordt. Want of soo een mensch na het lichaem eenigsints nuchteren is, hy is nochtans een ware dronckaert, ten aensien van sijn wille, ende na de ziele, daer het doch voornamentlijck ende boven al op aen komt. Want soo langh desen boom niet goedt en is, soo en sullen des selfs vruchten oock niet dan quaedt zijn.

En derhalven, om sig van dronckenschap wel te bewaren, is noodigh, dat men daer een hertelijcke walg en afkeer van heeft. Zijnde gantsch niet genegen om de selve te plegen, het zy dat men de gelegentheyt, al waer 't oock grootelijcks, daer toe heeft, ofte oock gantsch niet en heeft, alsoo een mensch anders, door een onreyn hert aen alle schuldigh wordt.

Doch hier toe behoort oock, dat men in 't drincken, suypen ende swelgen van onse naesten, waer door de Name Godts soo grootelijcks ontheyligt ende ontëert wordt, en andere soo swaerlijck geergert ende ontsticht, gantsch geen lust noch behagen en neemt; veel min dat men de selve, de wijn ende stercken dranck, door veelerley konsten en practijcken, ten desen eynde, by de blinde en goddeloose werelt gebruyckelijck, al lachende, spottende en boertende in 't lijf sou perssen. Want indien 't een alderswaerste misdaedt is, sijn naesten door

fenyn of andersints na het lichaem ter doot te brengen? wat is 't dan niet, wanneer men door dit middel sijn mede-mensch, niet na den lichame, de tydelycke, maer selfs na de zielen, de eeuwige doot ende verdoemenis onderworpen maeckt? Immers een quaedt, dat alle quaden oneyndelijck te boven gaet. Ende daerom, die sijn naesten maer eenigsints lief heeft ende bemint, ende de dronckenschap vyandig en tegen is, die en kan sijn evennaesten tot sulcken boosen doen geensints aenleyden. En wel verre is 't 'er af, dat hy de selve met woorden ofte met wercken daer toe als dwingen en perssen soude: aengesien tegen soo iemandt, niet minder, dan of hy de dronckenschap in sijn eygen persoon selve bedreven hadde, de Goddelijcke toorn ende verbolgentheyt, in de name des Heeren, aldus door den Propheet Habakuk verkondight wordt: + Wee dien, die sijn naesten te drincken geeft: gy, die uwe wynvlessche daer by voegt, ende oock droncken maekt, op dat gy hare naecktheden aenschouwt. Gy sult oock versadigt worden met schande, voor eere. Drinkt gy oock, ende ontbloot den voorhuyd: de beker der rechterhandt des Heeren sal sich tot u wenden, ende daer sal een schadelyck uytbraecksel over uwe heerlyckheyt zyn.

En derhalven, om volgens den text, niet droncken te worden in wyn, soo is van nooden, niet alleen, die beyde, na de daedt, ende na de wille, voor ons selven te mijden, maer oock dat men sijn mede-mensch daer toe noyt op en weckt, ofte daer toe aenleydingh soeckt

te geven: wetende dat men de deugt ende het goede steedts wel moet aenprijsen, maer het quade noyt: vermits de H. Paulus ons vermaent: + En hebt geen gemeenschap aen de onvruchtbare wercken der duysternisse, maer bestraftse veel eer.

Uyt dese woorden staet ons verder af te nemen ende te leeren, + dat men sich doch van dronckenschap ende overdaedt in wijn ofte stercken dranck, neerstelijk te hoeden ende te wachten heeft. Want immers daer toe streckt de afmaningh van de H. Paulus in den text, seggende: En wort niet droncken in wyn. Zijnde een sonde soo swaer en grouwelyk in Godts oogen, en daerom oock soo onbetamelyck voor een Christen, dat men byna overal in de H. Schrift daer tegen gewaerschouwt wort: want dus hoorenwe de Heylandt selve tot ons alle spreecken: + Wacht u selven, dat uwe herten niet te eeniger tyt beswaert en worden met brasserye ende dronckenschap, ende sorgvuldigheden deses levens. Ende desgelijcks de H. Paulus: + Laet ons als in den dag eerlyck wandelen, niet in brasseryen ende dronckenschappen. En wederom: + Laet ons niet slapen, gelyk als de andere, maer laet ons waken ende nuchteren zyn. Want die slapen, die slapen des nachts, ende die droncken zyn, zyn des nachts droncken. Maer wy die des daegs zyn, laet ons nuchteren zyn. En op dese gront, ende volgens dese veronderstelling, namelijck, dat een Christen de dronckenschap noodtsakelijck vlieden ende mijden moet, hooren wy oock de H. Petrus op dese

wijse spreecken: + Het is ons genoeg dat wy den voorgaenden tijdt des levens der Heydenen wille volbracht hebben, ende gewandelt hebben in ontuchtigheden, begeerlijckheden, wijnsuyperyen, brasseryen, drinckeryen, ende grouwelijcke afgoderyen.

En in der waerheyt, hoe sou een Christen, behoudens sijn goeden gront in Christus Jesus, en smaeckende de genade ende goetheyt Gods, hem selven tot de dronckenschap konnen overgeven: immers dat is onmogelijck: want dat is een openbaer werck des vleeschs: + maer die Christus toebehooren (gelijck de H. Paulus getuygt) hebben het vleesch gekruyst, met de bewegingen ende begeerlijckheden.

En immers, de beroeping van een Christen behelst, dat hy alle sijne dingen moet doen in de name Godts, ende tot sijnder eere: gelijck daerom de H. Paulus dus vermaent: + Het zy dan dat gy lieden eet, het zy dat gy drinckt, het zy dat gy iet anders doet, doet het al ter eeren Godts. En wederom: + Al wat gy doet met woorden ofte met wercken, (doet) het alles in den name van de Heere Jesus, danckende Godt, ende den Vader door hem. Maer wat nu de dronckenschap aengaet, het is 'er soo verre af, dat men die in de name van Godt den Vader, ende van Jesus Christus sijnen Sone, ofte tot eere ende verheerlijckingh des selfs, sou doen konnen; dat de selve gantsch contrarie, alleen dient om de Name des gesegenden Godts selfs te doen lasteren onder de Heydenen, ende by alle onwetende menschen; dewijl dat men daer

door sijn selven, als dienstknechten van de sonde, ende van sijn ydele lusten, selfs aen 't welbehagen van de Satan, die aldervreeselijckste moordenaer der zielen, overgeeft.

Laet ons dan een hertelijcken afkeer nemen van dat drincken ende klincken, en onmatig suypen ende swelgen van wijn en andere sterke drancken, welcke ons van Godt den aldergoedertierenste Vader alleen tot een matigh en danckbaer gebruyck zijn verleent en geschoncken; maer gantsch niet tot wellust, ydelheyt, ofte overdaedt. En daerom was de wijse vermaning van Syrach, ten aensien van de sonde in 't algemeen: + Vliedt voor de sonde gelijck voor een slange: want indien gy tot haer naekt, soo sal sy u steecken, hare tanden zijn leeuwen tanden, ende dooden de ziele der menschen. Past dat vry in 't besonder oock op de sonde van dronckenschap, om dat het besondere van selfs in 't algemeene begrepen is, ende om dat alle dese dingen soo wel van de selve, als selfs van de sonde in 't algemeen te seggen zijn. Immers wat wort 'er een bittere knagingh ende beschaemde overtuyging der conscientie uyt dese sonde, voornamentlijck in 't begin, als het herte door het quade noch niet gantsch vereelt noch verhart en is, geboren? Is dan de waerschouwinge van Jesaias den Profeet: + De godtloose, seyt mijn Godt, en hebben geen vrede. 't Is op een besondere wijse van den dronckaert waer; dewijle de conscientie, welcke is, als de eygen stemme Godts, uyt den hoogen Hemel, in des menschen herte spreec-

kende het is, die sonder vleyen of pluymstrijken tegen hem seydt: De dronckaerts zijn by Godt verdoemt, maer gy leeft in dronckenschap, so zijt gy dan ook by Godt verdoemt ende vervloeckt. Een sententie, welck tot een uyterste schrick ende verbaestheyt van des menschen herte, altoos seecker ende vast blijven sal, als zijnde gefondeert op Godts waerheyt selfs, die noyt verandert en wordt. En daerom, die troost, stilte en rust in sijn eygen gemoed wil erlangen ende verkrijgen, die moet van dese ende van alle andere sonden, door een ongeveynsde bekeeringe een waerachtigen afstant doen. Anders sal hem dese sententie van de H. Joannes gelden en treffen: + Indien ons' herte ons veroordeelt, Godt is meerder dan ons' herte, ende hy kent alle dingen.

En is het de dronckenschap, welk des menschen herte, met groote reden, soo ten uytersten bang ende van alle kanten benauwt moet maecken? wat is de selve in eygen natuer ende aert oock anders, dan het verderffelijcke ey van een slang ofte serpent, daer men niet anders dan vreeselijcke ondieren, en alles wat ten hoogsten schadelijck is, in te gemoet zien ende uyt verwachten kan. Want men stelt sich daer door niet alleen op een gladden weg, ende een slibberigh padt, om een gantsch bedroefden val te doen; maer dus sullen de sonden malkanderen volgen, ende het eene quaet sal uyt het andere spruyten. Want als Loth van den wijn overwonnen was, soo maeckte hy hem selven schuldig niet alleen aen hoererye, maer

selfs oock aen bloetschande. En Alexander de Groote droncken zijnde, heeft hem selven van een Koning, selfs tot een dootslager gemaeckt, aengesien dat hy doen sijn waerdste en bemintste vrient Clitus dus met een spiesse doorstack: wiens doodt desen aldergrootsten Man nochtans, na weynig uuren, leggende van enckele weemoedt ter aerden uytgestreckt, smeltende in tranen, haest met sijn eygen bloedt had boeten ende betalen willen. Selfs de Sone van Cyrilius (gelijk de Historien aenwijsen) als hy sijn goederen door een ongebonden en wellustigh leven door-gebracht ende verteert hadde, verviel van minder sonde tot meerder soo grouwelijck, dat hy niet alleen sijn eygen twee Susters wilde schoffieren ende onteeren, ende de selve metterdaet bloedig wonde ter doot toe: maer selfs dat hy sijn eygen Moeder, ô grouwel! sy swanger zijnde, besliep, ende sijn eygen Vader selfs, als eenen moordenaer, jammerlijck ter doot bracht. En in der waerheyt, gelijck iemant op een hoogen en steylen bergh zijnde, daer wel gemackelijk op kan staen blijven, maer den gang na beneden eens aennemende, sich naeuwelijcks meer keeren of ophouden kan; soo gaet het oock menigmael met de dronckaerts toe. Ende om uyt seer veele, hier van nu maer een exempel by te brengen, 't welk tot onser waerschouwing uytnement aenmerckelijck is: Seecker Jongeling geperst zijnde, of sijn Vader te dooden, of sijn Moeder te schenden, of sich eens droncken te drincken, die verkoos wel, om de grootste

quaden te mogen mijden, de dronckenschap, als zijnde onder dese drie het minste; daer hy in dit geval niet met allen moest verkooren hebben. Maer als hy nu dronken was, in plaets van met dese eene sonde te konnen volstaen, soo bedreef hyse van selfs alle drie, soo dat hy niet alleen sijn eygen Moeder schondt, maer selfs oock sijn eygen Vader vermoorde en jammerlijck ter doot bracht. En daerom, als men dese dingen, en veel andere meer, benevens de dagelijckse ondervindingh, insiet, soo moet men seggen, dat de dronckenschap, soo wel als de gierigheyt een wortel is van alle quaedt. En daerom, aengaende deselve, door een aengenaem Dichter gantsch wel geseyt: +

 
't Hooft ontstellen, 't hert beroeren,
 
En tot vuyle sonden voeren.
 
Maer wie dan, die noch eenighsints de deugt ende het goede bemint, sal de deure sijns herten voor dese boose en seer schadelijcke sonde willen open doen, om aen den duyvel plaets te geven, welck dus den mensch van alle goedt berooft, ende onder de macht, selfs van allerleye quaet ten jammerlijksten nederstort?

Immers de Heydenen selfs sullen soodanige Christenen, welcke na den wyn hunckeren, ende daer van soo menighmael overwonnen zijn, ten Jongsten dage beschamen ende overtuygen, om dat by veele van de selve, niemant voor een eerlijck en deftig man kon passeeren, die een dronckaert bevonden wierdt. Den

machtigen Mogol verbiedt selfs het drincken van wijn. En indien iemant van sijn eygen onderdanen dat evenwel doen mogt, die wort, al waer het ook iemant van de aldergrootste in 't Rijck, gegeesselt ende met stocken geslagen byna ter doot toe. In Japan, dat seer machtige Rijck, 't welck pleeg meer dan uyt sestig Koninckrijcken te bestaen, daer en wort, volgens de getuygenissen, selfs niet een Taphuys gevonden, daer men kan gaen drincken of een gastmael doen bereyden. Komt iemant van buyten, die logeeren moet, daer zijn wel bequaeme Plaetsen toe geschikt; maer Herbergen, om in droncken te drincken, en vint men daer niet. Den Indiaenschen Krijgsoversten van Decan, Melikambaer, was soo grooten vyandt van de dronckenschap, dat niemant, selfs op verbeurte van 't leven, stercken drank in 't leger mogt brengen: en somtijts liet hy een droncken Soldaet heet loot in 't lyf gieten. En selfs en mag geen Koning in Indiën eens droncken zijn: ende indien 't evenwel gebeurt, een vrouw selfs mag hem ter doot brengen, en daer over wordtse, tot een vereering ende belooning, selfs noch met sijn navolger in 't Ryk getrouwt. En tot beschaminge van veele Christenen, de Heydensche Koninginne van Patana, zijnde een Moorsrijck, gaf aen de Hollanders, aengaende de Koopmanschap, wel schoone privilegien en voorrechten; maer onder dese expresse en uytgedruckte conditie en voorwaerde, dat sy haer vroom moesten houden, en wachten van dronckenschap.

Voorbeelden voorwaer, of mense niet in alles kan goetkeuren, die nochtans ten klaersten doen sien hoe groote vyanden dese Heydenen selfs van de dronckenschap waren; en derhalven, hoe seer datse ten uytersten dage sullen staen, om sulcke Christenen te verdoemen ende te veroordeelen, welke soo grooten mate van verlichting, van den Hemel tot overtuyginge hares herten, door het Euangelium, ontfangen ende verkregen hebbende, nochtans niet anders doen, dan baden in ydele wellusten, versorgende het vleesch in sijn onreyne begeerlijckheden; gaende maer nedersitten om te eeten en te drincken, ende opstaende om te speelen. Menschen inderdaedt, watse haer oock, onder de alderkostelijckste naem van Christus mogen inbeelden, selfs erger dan Heydenen zyn: niet meer waerdig, dat men haer onder de eerlijke menschen, ik swijge, onder de Christenen, eens noemen of tellen soude. Want doch, wat eere, en wat achting konnense waerdig zijn, die haer eygen goeden naem en aensien door sulcke openbare schandalen en ergernissen selver met voeten treden. Kan het regeeren van eenige goederen toevertrouwt worden aen sulcke, die haer eygen selven niet bestieren noch regeeren konnen? Of soude hy, die hem selven versuymt en dat soo groffelijck, niet oock alles versuymen? Of hoe kan hy de vriendelijcke t'samenleving met vroome menschen verwachten, die hem selven tot allerleye goede en prijsselijcke dingen soo t'eenemael onnut ende onbequaem maeckt. De deur selfs

toesluytende, is 't dan wonder soo men de selve geslooten vindt. Of dunckt iemant, dat hem aen de menschelijcke gunst ende vriendtschap weynig gelegen is, om den overvloet der goederen die hy besit: spreeckende by hem selven: Laet ons eeten, laet ons drincken, want morgen sterven wy. Ende het gelt verantwoort alles. Soo sal hy maer toonen een quaedt ende onrechtveerdig rentmeester te zijn over goederen, ten goeden, ende tot een heylsaem eynde, aen hem toevertrouwt: nemende hy den overvloedt, welck den Armen verheugen, ende de Weduwen en Wesen troosten ende verblijden moest, alleen voor hem selven, om als een onreyn swyn sich maer in den slijck en modder van wellust ende overdadigheyt te baden ende te wentelen, even of sulcke Rijcke omtrent de Arme en ellendige, gierig als draecken, niet eens en dachten, dat het Godt genoegsaem siet ende aenschouwt, ende voorseecker oock niet ongestraft sal laten; als men de gaven, die de Armen toe-komen, nochtans van de selve ontrooft ende ontsteelt, om sijn eygen buyck, als rechte Bacchus kinderen, maer tot een Godt te maecken; soeckende eere uyt sijn eygen schande.

En hoe dickwils oock maeckt de dronckenschap den mensche, selfs wreet en trouwloos nevens sijn eygen vleesch en bloet, als men in plaets van volgens echtelijcke liefde, eere en verbintenis, sijn eygen huys, en vrouw, en kinderen te besorgen ende voor te staen, selfs door een onnut ende overdadig leven alles ver-

quist ende doorbrengt: Sulcks dat dese alderdierbaerste panden, welck men selfs als het swart van sijn eygen oogappel, lief hebben en beminnen moest, over niemant meer dan over sodanigen selfs eygene Man en Vader, voor Godt ende voor de menschen, te schreyen ende te klagen hebben. Te meer, om dat in soodanig een geval, openbare trouweloosheydt, onrechtvaerdigheyt, onbarmhertigheyt, en selfs wreetheyt t'samen komen. Hebben dan de Heydenen selfs geseyt: Laet een dronckaert sijn eygene aengesicht in een spiegel besien: of, die een nuchter man wil worden, besie de schandelijcke manieren van dronckaerts: Soo laet ons dese dingen dan met het ooge des verstandts wel beschouwen en aenmercken, ende het en sal niet wel mogelijck konnen zijn, om in sulcke schadelijcke ende bedroefde dingen eenig vermaek of lust te nemen; maer ter contrarie, ons herte sal veel eer daer van grouwelen ende beeven moeten.

Maer of dese dingen seer swaer zijn, evenwel deselve zijn verre het minste noch, maer als men ten Jongsten dage, om in 't vreesselijcke gerichte Godts te verschijnen, die stemme sal moeten hooren: Staet op gy dooden, en komt ten oordeel. Dan sal 't eerst ten meesten treffen ende nypen. Want den dronckaert en sal dan, benevens alle onboetvaerdige sondaren het Koninckrijcke Godts (gelijck de H. Paulus ons alle waerschouwt) noyt besitten mogen. Was het dan, volgens de Historie Lysimachus, Koning van Tracien, die met sijn gantsche le-

ger van een ongenadigen dorst geperst, om een enkele dronck waters, sijn gantsche Koninckryck afstont: doch naeuwelijcks gedroncken hebbende, in een diep berouw daer over, met dese woorden uytborst: O Vrienden! om wat voor een kort vermaek hebbe ick mijn Koninkrijck verlooren, ende my van een Koningh tot een slaef gemaeckt. Immers den saligen Hemel te verliesen, welk by alles wat op aerden is, selfs de minste gelijkheyt niet en heeft, dat sal een schade zijn boven alle schade. Maer dat noch meerder is, + die selfde rechtvaerdige Rechter, welk haer voor eeuwig van den Hemel sal uytsluyten, die salse oock tot de Helle veroordeelen ende verdoemen in de eeuwige pijniging, + daer de worm niet en sterft, noch 't vuur niet uytgeblust en wordt. Waer van geseydt wordt: + Soo wy willens sondigen, na dat wy de kennisse der waerheyt ontfangen hebben, soo en blijft daer geen slachtoffer meer over voor de sonden: maer een schrickelijcke verwachtinge des oordeels, ende hitte des vuurs, dat de tegenstanders sal verslinden.

Hebt gy dan oyt in dese sonde geleeft, maekt doch geen jock, noch ydel spel, selfs van uwe zielen saligheyt: u selven vleyende en pluymstrijckende, dat Godt genadig ende barmhertig is: want het is 'er verre af, dat Godt barmhertig soude zijn, om van onse hardtneckigheyt in de sonde maer bespot te worden; of dat hy, die ons in 't minste niet en behoeft, om ons te behouden, aen de eere van sijn eygen woort ende waerheyt, ons ter waerschou-

winge voorgestelt, iet te kort sou doen. + Daerom verscheurt uwe herte ende niet u kleedt. Roept uyt, in een diep berouw over uwe sonde, met de Man Godts Hiob: + Hebbe ick gesondigt, wat sal ick u doen, ô gy Menschen-behoeder. Ende ten aensien van het toekomende, siet toe, dat gy niet meer en wandelt als de dwase, maer alleen, gelijck de wijse en voorsichtige betaemt. Weest met een matige en betamelijcke portie in 't gebruycken van spijse en drancken altoos wel te vreden, op dat gy doch noyt onder de vraeten en wijnsuypers te tellen en zijt: ende onthoudt u doch van de vleeschelijcke begeerlijckheden, welcke krijgh voeren tegen uwe ziele. Schuuwt alle droncken Herbergen ende ydele geselschappen, op dat gy selfs, ten koste van uwe dierbare ziele, niet misleyt noch bedroogen wort. Want om sijn gesontheyt te bewaren, soo zijn huysen met de pest besmet voor al te schuuwen. En kennende uwe swackheyt, om tegen dese en andere sonden wel te strijden, soo roept Godt, die barmhertige Vader, doch om sijn genadige hulp ende bystant aen: + want hy geeft den moeden kracht, ende hy vermenigvuldight de sterckte, dien die geen sterckte en heeft.

Ende siet, als gy dus in ware betering ende bekeering nadert tot Godt, en door den Geest de werken des lichaems doodet; siet dan meugt gy hoopen en vertrouwen dat gy door Godts genade leven sult: 't welck de Heere ons alle verleene. Amen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen