Logo DBNL
Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert (1699)

Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert

(1699)–E. Az. van Dooregeest, C.A. Posjager–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

III. Predikatie,
Op den dagh van Pinxteren, Over Actor. Cap. 2. vers 1, 2, 3, 4.

Den Text.

Ende als de dag des Pinxterfeests vervult werdt, waren sy alle eendrachtelijck by een, ende daer geschiede haestelijck uyt den hemel een geluyd, gelijck als van eenen geweldigen gedreven windt, ende vervulde het geheele huys daer sy saten. Ende van haer werden gesien verdeelde tongen, als van vuur, ende het sat op een iegelijck van haer. Ende sy werden alle vervult met den Heyligen Geest, ende begonnen te spreecken met andere taelen, soo als de Geest haer gaf uyt te spreecken.

Waerde Toehoorderen:

DE goedertierentheyt ende getrouwigheydt Godts is voor de Vroome een gront ende fondament, waer op sy haer in alle ontmoetingen en bejegeningen gantschelijck verlaten mogen, ende waer uyt dat sy oock alles, wat haer eenigsints nut of noodig is, vryelijk te verhoopen hebben: want de Heere, die in alle sijn wegen volmaekt in wijsheyt is, die en laet haer, als sijn beminde Kinderen, niets overkomen, of hy besorgt oock getrouwelijck, als een gunstigh

Vader, + datse niet versogt worden boven haer vermogen, als met de versoeckinge oock de uytkomste gevende, op dat sy deselve konnen verdragen. Ende hy (gelijck Elihu, een der vrienden Hiobs getuygt) + die gewisselijck den mensche niet te veel op en legt, op dat hy tegen Godt in 't gerigte soude mogen treden, die en leyt niemant van haer eenigen last op, of sijn goetheyt, om sijn magt in hare swackheyt te volbrengen, helpt haer de selve oock dragen. Want het zy verre van hem, dat sijne volmaekte wijsheyt, wetende dat wy arme menschen van ons selven niet en hebben, ende buyten sijne genade niet en vermogen; + soude maeyen daer hy niet gesayt en heeft, ofte vergaderen daer hy niet gestrooyt en heeft. 't Is onmogelijck dat de almachtige Godt, die altijt volmaekt is, ende soodanig in alle eeuwigheyt blijven sal, of selve eenige ongerijmtheyt doen, of deselve aen eenig van sijn schepselen vereysschen of vorderen soude. Ende daerom geeft hy aen de selve beveelen of geboden; ofte legt hy iemant van de selve eenig ampt ende bedieninge op, 't en sal aen hem, om haer de noodige gaeven ende bequaemheden by te deelen, geensints ontbreecken, als het maer aen haer selfs niet en ontbreeckt. + Want hy (gelijck de Propheet Jesaias getuygt) geeft den moeden kracht, ende vermenigvuldigt de sterckte, dien die geen kracht en heeft. Dit heeft de Heere tot troost ende vertrouwen van alle, veelmael en somtijts selfs ten uytersten sichtbaer ende mirakuleus vervult ende getoont. Want als

de Man Godts Moses seventig Mannen na het bevel des Heeren tot Oudtste over Israël verkooren hadde, om hem dat machtig volck te helpen regeeren en bestieren, soo verleende de goedertierene en getrouwe Godt haer oock de gaven en bequaemheden tot de uytvoering van dit haer ampt nodig zijnde: + want de geest des Heeren (gelijck de H. Schrift getuygt) ruste op hen, dat sy propheteerden. Of wiert den H. David, noch een Jongelingh, ende maer een Herders Sone zijnde, in de Name des Heeren, van achter de kudde en soogende schapen genomen, ende tot een Koning gesalft over gantsch Israel, de Heere, op dat doch David dit hoog en wichtig ampt na betamen, kloeck, wijs en verstandig mogt waernemen, die ondersteunde hem oock genoeghsaem: waerom geseght wordt: + De Geest des Heeren werdt veerdigh over David van dien dag af, ende voortaen.

Ende wat willen wy aengaende dese saeck, ende tot des selfs bevestiging, klaerder hebben, dan 't gene aen de H. Apostelen, voornamentlijck op den H. Pinxterdag, is voorgevallen ende geschiedt? Want hadde de Heere Jesus haer, zijnde anders slechte en ongeleerde menschen, uytverkooren, om sijn getuygen te zijn, soo te Jerusalem, als in geheel Judea ende Samaria, ende tot aen het uyterste der aerde; Hy geeft haer oock op dien dagh den Geest der wijsheyt ende des verstants daer toe noodig, in soo een overvloedige maete, datse hier toe genoeghsaem bequaem ende machtigh waren, na de belofte Christi: + Ick sal u mondt

ende wijsheydt geven, welcke niet en konnen tegenspreecken, noch wederstaen alle die haer tegen u setten. Of hadde de Heylant haer aenbevolen, om het Euangelium der saligheyt te prediken ende te verkondigen, niet alleen in 't Joodtsche landt, welcks spraecke haer niet onbekent en was; maer selfs oock, schoon sy geen uytheemse taelen en kenden, in alle gewesten van de wijde werelt, onder volckeren en natien, welcks spraecke sy selfs noyt gehoort en hadden, veel min datse de selve souden hebben konnen spreecken of verstaen. Nochtans de Heere, die geen dingh te groot noch te wonderlijck is, ende haer tot teeckenen ende wonderen wilde maecken over den gantschen aerdtbodem, die geeft in een enckel oogenblick, datse, om de menschen, van wat natien en volckeren datse oock mochten zijn, de woorden der saligheyt te leeren ende te prediken, allerleye taelen en spraecken oock gebruycken ende verstaen konden. Soo datse van haer selve tot sulcke groote dingen t'eenemael onbequaem, van hem nochtans, welck de sijnen noyt en versuymt noch en verlaet, de genade ontfingen, datse doen konden, 't geen datse anders niet en konden, en evenwel doen moesten: gelijck dit in 't overwegen van dese text vervolgens verder sal blijcken konnen. Doch orders halven sullen wy daer in aenmercken dese twee Hooftstucken: als,

Ten eersten, De tijdt wanneer de gaven des H. Geests over de H. Apostelen wierden uytgestort.

Ten anderen, De uytstorting der gaven des H. Geests over de H. Apostelen self.

Aengaende nu het eerste Hooftstuck, te weten, De tijdt wanneer de gaven des H. Geests over de H. Apostelen wierden uytgestort, daer van staet in den text: Ende als de dag des Pinxterfeests vervult wert, waren sy alle eendrachtelijck by een.

Dat onsen Godt, die een Godt der liefde ende des vredes is, daer in lust ende behagen neemt, als, insonderheyt de Christenen, zijnde eens gesint na Jesum Christum, ende omtrent de ware Godsdienst, onder malkanderen vrede betrachten, altijt ende op allerleye wijse, dat blijckt uyt veele dingen, maer voornamentlijck oock daer uyt seer klaer, dat de H. Apostelen met de overvloedige gaven des H. Geests van den Hemel begiftigt ende beschoncken zijn, als sy tot oeffening van allerleye plichten der godtvruchtigheyt op den H. Pinxterdag eendrachtelijck vergadert waren.

Wegens nu den Pinxterdagh. Drie hooge Feesten moesten de Jooden onderhouden jaerlijcks, en alle de Mannen voor het aengesicht des Heeren verschijnen binnen Jerusalem, om haer devotien te plegen ende offeranden aen den Heere toe te brengen: gelijck sy dan by hondert duysenden in getal, uyt allerleye contreyen en gewesten met grooten yver, ten desen eynde daer heen plegen toe te vloeyen.

Het eerste Feest was dat van Pascha, het welck gehouden wiert op den veertienden dag der maent Nisan; welcke maent ten deele met

onse maent Maert, ende ten deele met die van April over-een-stemden. Het laetste Feest was dat der Loverhutten, dat sy vierden op den uytgangh des Iaers, in de maent Tisri, op den vijftienden dagh derselver; stemmende dese maent, ten deele met onse September, ten deele met onse October over-een. Maer het middelste Feest van de drie was het Pinxter-feest, waer van in den text oock gesproocken wordt.

Het woordt Pinxter nu, dat beteeckent soo veel, gelijck de taelkundige leeren, als vijftighste, te weten, dag. Alsoo genaemt, om dat het selve op den vijftighste dagh na het Feest van Paesschen, volgens Godts instellingh en ordinantie, aengevangen ende geviert moest worden. Waerom het oock somtijts, als komende om de seven weecken na Paesschen, het Feest der weecken wort genaemt. De Jooden geven voor, gelijck voortreffelijcke Mannen aenwijsen, dat de Man Godts Moses haer belast sou hebben, de seven weecken, tusschen het Paesch- en Pinxter-feest Iaerlijcks te tellen: 't welck sy tot den huydigen dagh toe noch met een uyterste sorgvuldigheyt ende bekommernis souden waernemen: gaende, soo haest als haren Paesdag geeyndigt is, ende de sterren des avondts na haer gebruyck van tellen, wederom eenen nieuwen dagh beginnen te maken, met dit gebedt tot Godt, namelijck: Gesegent zijt gy Heere onsen Godt, Koningh des werelts, die ons geheylight hebt door uwe geboden, ende ons bevolen hebt te tellen de dagen voor den ooghst, (dat is voor Pinxteren) waer

van dit de eerste is. Niet versuymende dit gebedt alle avonden te spreecken: altoos met uytgedruckte woorden te kennen gevende het getal van de weeck, ende van den dag, ende dat tot dien avondt toe, als het Pinxterfeest sijn aenvangh neemt.

Dit Feest nu, vierden sy in 't begin van den oogst; welk na gelegentheydt van die gantsch heete landen, omtrent onse maent April voorviel: sy den Heere alsdan opentlijck loovende en danckende over het geven ende schencken des Wets, waer door de Heere hare natie, alhoewel sich aen andere oock niet onbetuyght latende, boven alle andere des gantschen aertbodems hoogelijck verheven ende verheerlijkt hadde. Daerom oock den Psalmist seyde: + Hy maeckt Jacob sijne woorden bekent: Israël sijne insettingen ende sijne rechten. Alsoo en heeft hy geenen volcke gedaen: ende sijne rechten en kennense niet.

Ende gelijck de Jooden niet en twijffelen, of op Pinxteren wiert de Wet der tien geboden gegeven aen haer volck, soo is dit Feest oock daerom, het Feest des Wets genaemt. Ende om dat sy ten aensien van de veelvuldige weldaden Godts, met geen ondanckbare herten noch ledige handen voor Godts aengesicht en mochten verschijnen, + soo moesten sy dan een Garve van den akker, ende een eenjarigh Lam brengen tot een offerhande aen den Heere, op dat daer door den gantschen ooghst mogt geheyligt zijn: en anders oock mogten sy de nieuwe vruchten, om te eeten, niet aenraecken.

Op dit Pinxterfeest nu, zijn de H. Apostelen met de ongemeene ende seer troostelijcke gaven des H. Geests uyt den Hemel begiftight ende beschoncken. Immers, gelijck de alleen-wijse Godt volkomen ende volmaeckt in alle sijn wegen ende wercken is; soo was dit oock de rechte, ja bequaemste tijdt, om dese uytverkooren Mannen met dese alderdierbaerste gaven te versien ende te beschencken.

Want was de gestrenge Wet Moses, gelijck alle de Jooden gevoelen op desen dagh, op den bergh Sinai aen haer volck overgelevert; gelijckse daerom tot noch toe de gewoonte hebben, van op den Pinxterdag des namiddags in hare Synagogen tot lof ende grootmakinge des Wets te prediken ende te handelen; daer nochtans de inhoudt des selfs, als oock de vreesselijcke manier hoe datse gegeven wierdt, gantsch Israel moest doen tsidderen en beeven: Hoe geschickt ende welvoegelijck quam het dan niet oock, als van gelijcken op dit Pinxterfeest de Nieuwe Wet, namelijk des geloofs ende des vreedsamen en troostelijcken Euangeliums, door de H. Apostelen, zijnde door dese ongemeene overstortinge ende ingevinge des H. Geests daer toe overvloedig bequaem gemaeckt, begon, in betooningh van geest ende kracht geleert ende verkondight te werden. Zijnde dit een Wet, niet des letters, maer des geests; niet om te dooden, maer om levendigh te maecken. Gevende door den rijckdom van Godts genade, daer in soo vriendelijck van den Heere aengeboden, stoffe ende oorsaeck,

niet om te tsidderen ende vervaert te zijn, als wel om sich van herten daer over te verblijden ende te verheugen, om dat daer in voor ons sondige menschen, soo gantsch troostelijck blijckt, dat Godt de doot des sondaers niet en wil, maer veel eer des selfs bekeeringe ende leven. + Ia dat de Heere het gekroockte riet niet breecken, noch de roockende vlaswiecke niet uytblusschen en wil. Hadde dan de oude ende gestrenge Wet Moses, de striemen ende etterbuylen der zielen, veroorsaeckt door de sonde, getoont ende aengewesen, in de nieuwe ende aldervriendelijckste Wet des Euangeliums, was aengename olie ende wijn, ja de alderkostelijckste balsem, om de wonde der zielen te genesen, ende het gebroocken herte te verheugen ende te vertroosten. Ende daerom, was de oude Wet op Pinxter aen Israel gegeven; wat een kostelijcken ende waerdigen saecke is 't dan niet, als de H. Geest soo sichtbaer ende overvloedigh, ook op desen hoogen Feestdagh, over de H. Apostelen uytgestort wiert, op dat de oude Wet dus als beslooten ende versegelt zijnde, de nieuwe, welck de andere, in troost ende genade verre overtreft ende te boven gaet, voortaen op een krachtige wijse soude stant nemen ende voortgaen: volgens dese voorsegginge van Jesaias den Propheet, spreeckende van dese nieuwe Wet: + Uyt Sion sal de Wet uytgaen, ende des Heeren Woordt uyt Jerusalem.

Of moet de troostelijcke Leere der saligheyt onder allerleye Volckeren van den gantschen

aertbodem geleert ende verkondight worden, volgens desen last Christi: + Gaet henen in de geheele werelt, predikt het Euangelium allen Creatueren.

Op het Pinxterfeest nu, + waren menschen opgekomen van allen volcke der gene die onder den hemel zijn.

Als op dese tijdt nu de Heere het Paleys sijnder heerlijckheydt open doet, ende soo kostelijcke gaven op de uytverkooren Apostelen uytstort, om het Euangelium der saligheydt, die vrolijcke boodtschap, welck alle menschen verheugen ende verblijden moet, onder alle dese volckeren te verkondigen ende te prediken: wat is dat volgens sijn goddelijcke wijsheydt anders, dan een aengename dau op den avont, ende een segenrijcke regen in den morgenstont? ofte als een alderkrachtighst licht, haestigh ende vrolijck doorbreeckende in 't midden van de duysternisse ende donckerheydt. Want als alle dese volckeren, yder met het aengename licht van dese salige kennisse beschoncken, elck na sijn vaderlandt vertreckende, onder vrienden ende magen t'huys gekomen souden zijn; wat soudense dan anders als brandende fackelen ende lanteernen zijn, om dit aengename licht van troost ende genade, in een korte stondt te brengen, selfs tot aen 't eynde van de werelt toe? Want dus doende gaf de Heere, welks oordeelen een diepen afgront zijn, ende wiens wercken altoos in wijsheydt ten heerlijcksten uytmunten, niet alleen te spreecken, maer hy maeckte oock, na de voorsegginge van den H.

David: + De boodtschappers van goede tijdingen; selfs tot een groote heyrschare?

Siet dus volmaeckt ende wel gepast na gelegentheyt van tijdt en van saecken wiert dese dierbare gave des H. Geests, door de hant van den alleen wijsen Godt over de H. Apostelen uytgestort.

Maer in 't besonder was dit overwonderlijck voorval op den Pinxterdagh, 't was oock, na het getuygenis in den text, als de H. Apostelen alle eendrachtelijck by een waren. Hadde onse Heere Jesus dan tegen sijne Discipelen, om haer de H. t'samenkomsten aen te prijsen, geseyt: + Waer twee of drie vergadert zijn in mijnen Name, daer ben ick in 't midden van haer: De twaelf Apostelen nu, waren op den H. Pinxterdagh, niet alleen na den lighaem by een, sonder dat iemant van haer alle, door luyheyt ofte traegheyt dese godtsdienstige vergaderingh versuymt ofte verwaerloost hadde; maer sy waren oock eendrachtelijck ofte gelijckmoedelijck by een. Zijnde vergadert op het fondament van liefde en vrede; gelijck als sachtmoedige schaepkens, en de aldervriendelijckste lammerkens van eene kudde zijn. Want zijnde gesamentlijck, in alle oprechtigheydt des herten, tot de ware godtsdienst en na Jesum Christum gesint; soo en geschiede onder haer oock geen dingh door twist ofte ydele eere, + maer door ware ootmoedigheyt achte den eene den anderen uytnemender dan hem selven. 't Welck dan hare gemoederen oock alderbest t'samen smelten ende vereenigen kon. Ende

siet, als sy dus welgeschickt ende bereyt voor den Heere bestonden, doen wierdense oock vorder met den geest der liefde ende des vredes van hem begenadight ende beschoncken. Wel mogt dan den H. David seggen: + Siet hoe goet ende hoe lieffelijck is het, dat broeders oock t'samen woonen! het is gelijck de kostelijcke olie op het hooft, nederdalende op den baert, den baert Aärons, die nederdaelt tot op den soom sijner klederen. 't Is gelijck de dauw Hermons, (ende) die nederdaelt op de bergen Sions: want de Heere gebiedt aldaer den segen, (ende) het leven tot in der eeuwigheyt.

Maer als wy gelet hebben op den tijdt, wanneer dese gave op de Apostelen uytgestort wiert, soo laet ons verder oock overwegen

Het tweede Hooftstuck, behelsende de uytstortinge der gaven des H. Geests over de Apostelen selfs, daer van nu staet verder in den text aldus: Ende daer geschiede haestelijck uyt den hemel een geluyt, gelijck als van eenen geweldigen gedrevenen windt, ende vervulde het geheele huys daer sy saten. Ende van haer werden gesien verdeelde tongen, als van vuur, ende het sat op een iegelijck van haer. Ende sy werden alle vervult van den H. Geest, ende begonnen te spreecken met andere taelen, soo als de Geest haer gaf uyt te spreecken.

Als de vermaerde Profeet Jesaias in sijn H. Predick-ampt sou bevestight worden, doen was'er tot een teecken dat men hooren en dat men sien konde: + een machtige stemme, waer van de posten der dorpelen des huys haer be-

weeghden, ende een roock, waer van het huys selfs vervult wiert. Of viel het voor, + als de H. Paulus, om 't Euangelium te verkondigen, geroepen wierdt, dat doen snellijck hem uyt den hemel een groot licht rontom omscheen? Hier siet men, als de H. Apostelen, als eerste fondateurs ende grondtleggers des Saligen Christendoms, van den Hemel met de gaven des H. Geests gesalft ende ingewijt souden worden, dat sulcks met ongemeene ende gantsch klaere teeckens, van Godts hant, mede bevestight ende bekrachtight wiert: want men hoorde een overwonderlijcke windt, ende men sagh selfs vierige gespleten tongen op de H. Apostelen sittende.

Wat de windt dan aengaet, is die een middel des levens? dientse om de lucht te reynigen? isse verquickelijck ende vermaeckelijck? en brenghtse den mensch, selfs door de bruyssende ende ongestuimige zee, tot de haven sijner begeerte? + De H. Geest is het rechte middel om een nieuw leven van genade ende van troost in onse ziele te teelen. + Deselve reynight onse herte van de quade conscientie, om den levendigen Godt te dienen. + Dese voert ons sachtkens aen de stille wateren, ende verquickt onse ziele, ons leydende in de spore der gerechtigheyt om des Heeren naems wille. + En eyndelijck, den Heyligen Geest leydt onse voeten in een effen lant, + om daer ten laetsten te mogen afbrengen het groote eynde des geloofs, namelijck de saligheyt der zielen.

Of quam dese windt, of des selfs geluyt,

niet van hier, ofte van daer, gelijck dat anders soo wel te gebeuren plagh; maer alleen uyt den hemel, vervulden de selve, niet de gantsche stadt, of het geheele huys, maer volgens een Hemelsche bestieringe, alleen de plaets daer de Apostelen saten: 't Was een leersaem beduydtsel, dat dese gave, als een alderdierbaerst geschenck, van Godt den almachtigen alleen sijn oorspronck hadde. Ende niet aen de menschen in 't gemeen, maer alleen aen de Apostelen toebehoorde: na dese belofte Christi: + Siet ick sende de belofte mijns Vaders op u; maer blijft gy in de stadt Jerusalem, tot dat gy sult aengedaen zijn met kracht uyt de hooghten.

En was dese windt, of des selfs geluyt, haestigh, geweldigh ende gedreven? 't gaf te kennen, dat de gaven des H. Geests, het salige licht des Euangeliums met sulcken vaerdigheyt ende kracht soude voortplanten, dat het niemant soude beletten ofte keeren konnen: schijnende, als de blicksem, in een korte stonde, van het Oosten tot het Westen: gelijck het Euangelium oock selfs noch in 't leven van de H. Paulus soo over de gantsche werelt al uytgebreyt was, dat hy daerom seyde: + En hebben sy 't niet gehoort? Ja doch, haer geluyt is over de geheele aerde uytgegaen, ende hare woorden tot de eynde der werelt.

Doch dewijl het de Heere behaeghde, om omtrent dit wonderwerck niet alleen een teecken te geven voor het gehoor, maer oock voor de oogen ende het gesicht; soo sagh men dan hier verdeelde tongen, als van vuur, sittende

op een ygelijk van de Apostelen. Waerlijck een verbeeldingh ende vertoogh 't welck groote en gantsch wonderlijcke dingen aenwees. Want dese gedaentens van tongen beduyde, dat de H. Apostelen, die als vreedsame schapen wierden uytgesonden in 't midden der wolven, het H. Euangelium souden voortplanten, niet met een bloedigh gewelt, van spiessen, ofte van sweerden; maer met een krachtige tongh, vermits dat sy, zijnde anders ongeleert, door ingevinge van Godts Geest, souden gemaeckt worden, als vroome mannen, ervaren in 't spreecken, op dat dese Goddelijcke voorsegginge van Jesaias moght vervult worden: + De tonge der stamelende selfs sal veerdigh zijn om bescheydentlijck te spreecken.

Dat nu dese figuere van tongen verdeelt ofte gespleten waren, wees aen, dat aen haer eenvoudige menschen, zijnde selfs in geen menschelijcke konsten en wetenschappen bedreven of ervaren, door Godts kracht, welck doch geen dingh te groot ofte te wonderlijck kan zijn, sou gegeven worden, als ofse niet een, maer verscheyden tongen in de mont hadden, om niet meer eenderleye, maer selfs tot eere van Godts Naem, ende stichtingh der menschen, allerleye talen te konnen spreecken: Na dese belofte Christi: + Met nieuwe tongen sullen sy spreecken.

En dat verder dese verbeeldingen van tongen vuurigh waren, beduyde, + dat de H. Apostelen, zijnde gedoopt met den H. Geest ende met vuur, als brandende fackelen, en lichtende

toortsen, het H. Euangelium, + zijnde sy niet traegh in 't beneerstigen, maer vuurig van geest, met wackerheyt en Goddelijcken yver souden leeren ende predicken onder de menschen; gelijck de H. Paulus daerom oock seyde: + Ick en schame my des Euangeliums Christi niet: want het is een kracht Godts tot saligheyt, een ygelijck die gelooft.

Nu het sitten van dese tongen op de H. Apostelen gaf te kennen, dat sy, schoon ongeleerde menschen, de Instrumenten en Mannen nochtans souden zijn, + dewijl Godts kracht in swakheyt volbracht wordt. Waer door, als geestelijcke Bouwlieden, alle dese groote dingen, ende in 't besonder het oprechten ende uytbreyden van dit nieuwe Koninckrijck der genade; zijnde sy door dese ongemeene kracht van Godts Geest gesterckt, stont aengevangen ende uytgevoert te worden; + op dat onse geloove niet in de wijsheyt der menschen en soude zijn, maer in de kracht Godts.

Maer aengesien dat alle Godts beloften in Christus ja en amen zijn, + en derhalven hare seeckere uytkomst ende vervullingh hebben, soo en vernam men hier niet de bloote teeckenen en figure alleen; maer oock de saecke selfs, die daer door aengewesen wiert: want sy werden (gelijck den text segt) alle vervult met den H. Geest, ende begonnen te spreecken met andere taelen, soo als de Geest haer gaf uyt te spreecken. Hadden sy dan te vooren maer eenige enckele droppelen (om soo te spreecken) van dese Geest gehadt, nu wierdt deselve als een

geheele stroom over haer uytgestort. En daerom, was dese gave niet weynigh in haer vermeerdert en toegenomen, als Christus van den dooden opgestaen zijnde, ende in hare Vergaderingh verscheen, + op haer blies, seggende: Ontfanght den H. Geest: nu op den Pinxterdag wierden sy selfs vervult met den H. Geest; en derhalven, na vereysch van saecken, ten vollen bequaem gemaeckt om dit Goddelijcke gesantschap, in 't predicken van 't H. Euangelium, onder alle volckeren, 't zy oock geleerde of ongeleerde, wel uyt te voeren ende waer te nemen. Wordende sy alsoo door de Goddelijcke wijsheydt, + als in 't weynige getrouw zijnde, over het meerdere geset, ende tot grooter ende hooger dingen gebracht ende opgevoert. Waer van oock tot een seer duydelijck blijck ende bewijs kan verstrecken, datse begonnen met andere taelen te spreecken. Sy hadden te vooren, als zijnde Christi Apostelen, wel verscheyden heerlijcke teeckenen en wonderwerken gewrocht ende gedaen; maer de gave, om uytheemse taelen te spreecken, en hadden sy noch niet gehadt. Doch als nu de tijdt daer was, datse volgens Gods wille ende welbehagen, het Euangelium der saligheydt oock onder allerleye Natien en vreemde volckeren, wiens spraecken sy in 't minste niet en verstonden, souden moeten verkondigen en predicken; siet doen, als het nu recht noodigh was, ende nut en dienst kon doen, doen wierdt het haer van den Heere, welck de sijnen noyt en versuymt noch en verlaet, gegeven ende ge-

schonken, datse op een oogenblick niet een, niet twee, of drie alleen, maer selfs allerleye taelen en spraecken spreecken ende gebruycken konden.

Waerlijck een soo Goddelijcken teecken ende mirakel, dat daer over alle de ooren, selfs van den gantschen aertbodem, als ruysschen en tuyten moesten, om dat selfs sedert dat de werelt stont, in geen gewesten des selfs, oyt diergelijck gehoort of vernoomen is. Zijnde dit geen werck van Engelen, van duyvelen, of van menschen, maer van Godt alleen. Want of schoon, tot een sonderlingh wonder, aengaende den vermaerden Mithridates, Koning van Pontus, verhaelt wort, dat die sevenderleye taelen spreecken kon: Wat gelijckheydt hadde dat doch in 't alderminste met het geene daer wy nu van spreecken. Dien Koningh hadde dat in veele Jaeren met groote vlijt ende moeyten aengeleert, en sprack, 't is waer, sevenderleye spraecken; maer hy en kon 'er oock niet meer: Doch de Apostelen ontfingen dese gave sonder eenigh menschen toedoen, ende buyten alle neerstigheydt of arbeyt: alleen op een oogenblick: spreeckende niet sevenderleye, maer allerleye spraecken sonder onderscheyt. Blijckende alsoo klaer de Goddelijckheyt van haer gesantschap, ende dat Godt den Almachtigen, wiens werck dit alleen konde zijn, met haer was.

Maer gelijck de oorsprongh van dese gave uyt den hemel was, soo en was oock niet minder des selfs uytvoeringe ende werckinge:

want de H. Apostelen spraecken geen ydele en fouteloose dingen, konnende geen genade geven aen de gene die de selve hoorden; of het gene haer alleen door menschelijck overlegh moght goedt en dienstigh duncken: o neen; maer soo als de Geest haer gaf uyt te spreecken, seydt den text. Sy dan waren de Instrumenten, maer den H. Geest was de Autheur. Sy maeckten wel met de lippen de woorden, maer de sin en meyningh wierdt door den H. Geest op hare verstanden, volgens een onfeylbare ingevinge des Geests, ingedruckt. En daerom, hier wierdt de belofte Christi, aen haer gedaen, vervult ende volbracht, namelijck: + Wanneer sy u overleveren, soo en sult ghy niet besorght zijn, hoe, of wat ghy spreecken sult. Want het sal u in die uure gegeven worden wat gy spreecken sult. Want gy en zijt niet die spreket, maer ('t is) de Geest uwes Vaders, die in u spreeckt.

Uyt dese H. Historie, + dus verre uytgebreydt ende verhandelt, konnen wy dan ten besluyte tot onser aller stichtingh ende verbeteringh afnemen ende leeren, dat alle vroome en godtsalige Christenen de troostrijcke gaven des H. Geests seekerlijk van den hemel te verwachten hebben, ende van daer oock verkrijgen sullen: want indien de Heere Jesus, op het fondament, dat hy de sijnen noyt en versuymt, en niemant van de selve, als Wesen wil laten; de gaven des H. Geests, op den H. Pinxterdag, selfs in sulcken overvloedigen maete, over de H. Apostelen, na datse noodigh waren, heeft

uytgestort: soo en sal hy, die altijt de selfde is, ende de selfde blijft, ende alle sijn leden, als het swart van sijn eygen ooghappel lief heeft ende bemint, de selve gaven, in hare maten, niemant van deselve, na datse die, tot uytvoeringh van hare beroepingen, ende om haren Heylandt te dienen, mogen noodigh zijn, onthouden noch weygeren. Te meerder, om dat sijn eygen beloften, des aengaende, uytnement klaer en duydelijck leggen. Want dus seyt hy: + Wat vader onder u, dien de sone om broodt bidt, sal hem een steen geven? of oock om eenen visch, sal hem voor een visch een slange geven? ofte soo hy oock om eenen ey soude bidden, sal hy hem een scorpioen geven? Indien dan gy, die boos zijt, weet uwe kinderen goede gaven te geven, hoe veel te meer sal de Hemelsche Vader den Heyligen Geest geven den genen, die hem bidden. Ende wederom: + Indien ghy my lief hebt, soo bewaert mijne geboden. Ende ick sal den Vader bidden, ende hy sal u eenen anderen Trooster geven, op dat hy by u blijve in der eeuwigheyt: (namelijck) den Geest der Waerheydt, welcken de werelt niet en kan ontfangen: want sy en siet hem niet, noch en kent hem niet; maer ghy kent hem: want hy blijft by ulieden, ende sal in u zijn.

Ende hoe, en soude oock de getrouwe Salighmaecker, welck de behoudenis ende welstant van sijn geestelijck lichaem soo seer lief heeft ende bemint, den H. Geest aen alle de leden des selfs, na datse noodigh zijn, niet gantsch gaerne geven ende schencken? dewijle

dat daer in doch de wortel ende kracht van 't nieuwe ende geestelijcke leven bestaet, waer uyt dat alle geestelijcke en hemelsche deugden, ons soo grootelijcks noodig ter saligheyt, ontstaen en spruyten moeten. Want leeft ons lighaem niet sonder de ziel; de ziel en leeft dat ware leven, 't welck uyt Godt is, niet, buyten de genade ende kracht van den H. Geest: daerom oock de Heylant seyde: + De Geest is 't die levendigh maeckt.

Wat is ons oock noodiger, om niet in duysternisse te wandelen, ofte op 't onseeckere in de lucht te slaen; dan dat wy, volgens een levendige en vrolijcke hoope, om de seeckerheyt onser saligheydt te smaecken ende te proeven, met de troostrijcke aenneminge tot kinderen, van onsen Godt beschoncken ende begiftight worden: maer dit nu en geschiedt buyten de gemeynschap van den H. Geest niet: waerom de H. Paulus seyde: + Soo veele als'er door den Geest Godts geleydet worden, die sijn kinderen Godts. Want ghy en hebt niet ontfangen den geest der dienstbaerheydt wederom tot vreese, maer ghy hebt ontfangen den geest der aenneminge tot kinderen, door welcken wy roepen, Abba, Vader. De selve Geest getuyght met onsen geest dat wy kinderen Gods zijn.

Wel aen dan, verblijden ende verheugen wy ons tegenwoordig op den H. Pinxterdagh in den Heere, om dat den H. Geest op den selven soo overvloedigh over de H. Apostelen is uytgestort, op dat het Euangelium der saligheyt soude gepredickt worden, beyde den ge-

nen die verre zijn ende naby: en zijnde oock onsen Godt bereyt, ende ten uytersten gewilligh, om dese dierbare gave, selfs aen alle sijn kinderen, na dat elck magh noodigh zijn, uyt te deelen, te geven, ende te schencken: Soo laten wy ons selven doch, ten aensien van dese kostelijcke dingen en dierbare weldaden, wel examineeren ende ondersoeken, te weten, of wy door Godt vuerigh en ernstigh te dienen, wel oyt soo diep gegraven hebben, ende soo verre gevordert waren, dat wy door Godts genade, van de fonteyne ende van het water des levens hebben mogen proeven ende drincken. Zijnde dit veel soeter dan wijn. Ende ten aensien van genade en troost, ook onmogelijck om met een sterffelijcke tonge eens uyt te drucken: om dat daer door de dageraet aenbreekt, en de Morgensterre opgaet in des menschen herte. Het selve dan te regt eerst proevende en smakende het goede Woort Gods, ende de kracht der toekomende eeuwe. Waer door men, zijnde aen de ziele beschoncken, met de vrede Godts, die alle verstant te boven gaet, in een levendig gevoelen van Gods genade, uit de ervarentheyt selfs kan spreecken: + Ick hebbe gevonden den gene, die mijn ziele bemint: + mijn Vriendt is mijne, ende ick ben zijne. O hy, die onder de lelien weydet.

Laet ons dan, om voor al, omtrent soo groote dingen geen quade reeckeningh maecken, op dat wy doch ten laetsten tot onse eeuwige schade niet bedrogen uyt en komen, ons selven wel ondersoecken ende doorsoecken, of wy aen dese

segenrijcke goederen, en dierbare weldaden, door Gods genade, oock eenigh deel ende gemeenschap hebben; dan of wy met de twaelf Ephesische Mannen, schoon op den H. Pinxterdagh, en andere tijden, soo overvloedigh ende dickwils van dese aldernoodighste gaven gehoort ende gesproken wort, dese gantsch wonderlijcke en vreemde tael, ten aensien van onse eigene ondervindinge soude doen hooren: te weten: + Wy en hebben selfs niet gehoort, of daer een Heyligen Geest is. 't Welk een alderklaerst bewijs soude zijn tegen onse eygene ziele, dat wy tot de ware wedergeboorte ende vernieuwinge des herten, buyten welck niemant oyt kan saligh worden, noch niet gekomen, noch gevordert zijn. +Want een natuurlijck mensche (na de leere van de H. Paulus) en begrijpt niet de dingen, die des Geests Gods zijn: want sy zijn hem een dwaesheydt, ende hy en kanse niet verstaen, om datse geestelijck onderscheyden worden. Ende het geen ons in dit geval, boven alles moest doen sidderen ende beven, die selfde Kruysgesant geeft ons dese waerschouwinge: + Die in den vleesche zijn en konnen Godt niet behagen. Ende soo iemant de Geest Christi niet en heeft, die en komt hem niet toe.

Daerom dan, wat is noodiger, als met uyterste neerstigheydt ende arbeyt daer na te staen ende te streven. Dat, wierden de H. Apostelen met een overvloedige mate des Geests op den H. Pinxterdagh aengedaen, wy met de selve (schoon in een veel minder mate dan sy) evenwel met soo veel, als ons om Godt te die-

nen mag noodigh zijn, oock begiftight ende beschoncken mogen worden: nemende deel in dese salige beloftenis: + In de woestijne sullen wateren uytbersten, ende beecken in de wildernissen. Het dorre lant sal tot staende water worden, ende het dorstigh lant tot sprink-aders der wateren. In de woestijne der draecken, daer sy gelegen hebben, sal gras met riet ende biesen zijn. En wederom: + Ick sal water gieten op den dorstigen, ende stroomen op het drooge. Ick sal mijnen Geest op u zaedt gieten, ende mijnen segen op uwe nakomelingen: ende sy sullen uytspruyten tusschen in 't gras, als wilgen aen de waterbeecken. Ende noch eens: + Het sal ten dien dage geschieden, dat de bergen van soeten wijne sullen druypen, ende de heuvelen van melck vlieten, ende alle stroomen van Juda (vol) water gaen. Ende daer sal een fonteyne uyt den Huyse des Heeren uytgaan, ende sal het dal van Sittim bewateren.

O dan! in dese dingen deel te hebben, ende dus te smaecken hoe goedertieren ende vriendelijck de Heere is, dat is eerst troost ende rijckdom. Want van alles wat aertsch is, moet men tot malkanderen seggen: +

 
Het water en kan geen dorst verslaen,
 
Uw drooge brant doet u vergaen.
 
Maer aengaende desen saligen Stroom, daer is genade ende blijdtschap in; na het woordt van den aldervriendelijcksten Heylandt selve, seggende: + Een yder, die van dit water drinkt,
 
sal wederom dorsten: maer soo wie gedroncken sal hebben van het water dat ick hem geven sal, dien en sal in der eeuwigheyt niet dorsten; maer het water dat ick hem sal geven, sal in hem worden een fonteyne van water, springende tot in het eeuwige leven. Waerlijck een geluck, waer door een mensch met vreugde water kan scheppen uyt de Fonteyne des Heyls. Aengesien dat hy hier door vervult wordt met de rijcke goederen van Godts Huys, ende met het heylige van sijn Paleys. Wordende somtijts, na dat sijn herte of minder of meerder van Godts goeden Geest bestraelt ende aengedaen wordt, als wechgeruckt, om met een voornaem Rijmer tot den Heere uyt te roepen: +
 
U vreughde-oly gaet gy gieten,
 
Die 's werelts vreught te boven gaet,
 
Die hier u schaer alleen genieten,
 
Selfs die hier zijn in slechten staet.
 
Het geen dat ghy my hebt geschoncken,
 
Smaeckt my, ô Heer! soo oversoet:
 
Och! och! het maekt my dikmael droncken,
 
Dat ick van vreught opspringen moet.

Maer om met dit Hemelsch Pinxter-vuur, door Godts genade, meer ende meer te mogen beschoncken worden, is ten uytersten noodig, dat wy onsen toevlucht, met een diep mishagen, ende hertelijcke vernedering van ons selven, nemen tot Jesum Christum, den eenigen Fonteyn van heyl ende saligheyt voor ons allen: zijnde hy dien geestelijcken Sama-

ritaen, die, om onse gebroocken ende verslagen herte te genesen ende troosten, olie ende wijn, ja de alderaengenaemste balsem in de wonden van onse ziele kan gieten. Zijnde hy het ook, die so gantsch troostelijk tot onse herte spreeckt: + Die dorst heeft, die kome, ende die wil, neme het water des levens om niet.

En ten desen eynde is het voor al oock van onsen plicht, dewijl datter geen gemeynschap tusschen gerechtigheyt ende ongerechtigheyt, tusschen licht ende duysternisse en kan zijn, dat wy, om gemeenschap aen de H. Geest, met des selfs aengename vertroostinge, te hebben, de sonden ende boose wercken altoos van herten haten ende mijden: + Want de wijsheydt en sal niet komen in een ziele, die met quade rancken omgaet, noch en sal niet woonen in een lichaem aen de sonden verplicht: want de H. Geest der onderwijsinge vliet de bedriegeryen, ende wijckt af van de gedachten der onverstandige. En daerom, als de boose Jooden aen Godt, ende sijn waerheyt soo seer ongehoorsaem ende wederspannigh waren, doen seyde Stephanus tegen haer: Ghy hartneckige ende onbesnedenen van herten ende van ooren, ghy wederstaet altijt den H. Geest, gelijck uwe vaders (alsoo) oock gy. En derhalven, om de vertroostinge des H. Geests te genieten, ende te behouden, soo moet men daer na staen, dat men de selve niet bedroeve, maer altoos behagen mag.

Maer eyndelijck ende ten laetsten, dewijl dat wy dese dierbare gaven soo seer noodigh,

ende nochtans, ten aensien van ons selven, soo gantsch onwaerdigh zijn, hoe en sullen wy dan den alleen gront-goedertierene Godt ende Vader daeraom niet alle dagen ten ernstighsten bidden ende smeecken, met den H. David, seggende: + Sendt uw licht, ende uwe waerheyt, dat die my leyden, datse my brengen tot den bergh uwer heyligheydt, ende tot uwe wooningen. Ende wederom: + Schept my een reyn herte, o Godt! Ende vernieuwt in 't binnenste van my eenen vasten geest: en verwerpt my niet van u aengesicht, ende en neemt uwen H. Geest niet van my: geeft my weder de vreugde uwes heyls, ende de vrymoedige geest ondersteune my.

Laet ons dan dickwils tot Godt, den Vader der lichten, waer van alle goede giften ende volmaeckte gaven afdaelen, door onse gebeden naderen; seggende in dese hertroerende woorden tot hem:

 
Ick kniel hierom in diepe ootmoed neder,
 
Ik sucht en smeeck, ick koom met traenen weder
 
Voor u, mijn Godt, ick bid, wilt my doch schencken
 
De gaef uws Geests, doe, Heer, mijn ziel verdrencken
 
In 't Hemelnat, dat levendt af komt vloeijen
 
Van uwen troon, en doe die stroomen groeijen
 
Tot vol genot van 's geests vriendelijkheden.
 
Ay Godt! verhoor mijn smeecken en gebeden.

Ende wilt oock, in 't ernstigh versuchten tot Godt, om dit Hemels Kleynoodt ende dierbaer Juweel, 't welck een Zegel is van Godts eygen handt op het herte ingedruckt, niet vergeten noch versuymen, als het maer iets te pas mag komen, om dickwils aldus ofte op diergelijcke wijse tot hem te spreecken: +

 
Komt Hemeldauw en overstort
 
't Gemoet, onvruchtbaer en verdort,
 
O Stroom des levens! ô Fonteyn!
 
Bevochtight ons, en wascht ons reyn.
 
Komt Goddelijk vier, en steekt voortaen
 
Ons koude ziel met yver aen.
 
Komt Heyligh Vier, verteert, verslint,
 
Al wat in ons noch 't vleesch bemint.
 
Ghy Wint des Heeren, weest doch mee,
 
Ons zielen-schip in 's wereldts zee,
 
Op dat wy, vry van schipbreuck dan,
 
Landen in 't Hemelsch Canaan.
 
En wanneer wij dus dagelijcks, met een geloovigh ende gehoorsaem herte, in aendachtige ende vuurige gebeden tot onsen Godt naderen, dan sal hy oock onse herten meer ende meer levendigh maecken om sijn Naems wille, ende sijn goede Geest sal ons leyden in een effen lant. Hy sal ons het licht doen opgaen in de duysternisse, doende ons vreugde ende blijdtschap hooren; vermaeckende ons op het bedde van onse kranckheyt, ende veranderende onse leger als in een reye, na inhoudt van dese smeeckingh, in rijm van den H. David. +
 
 
Laet af van slaen, verquickt, Heer, mijn gemoet,
 
Eer dat ick van hier scheyden moet.
 
En dan sullen wy, zijnde onse herten met den H. Geest soo troostelijck doorstraelt ende verlicht, ende brandende en vierigh gemaeckt zijnde in ware godtvruchtigheyt, door het Hemelsch Pinxter-vier, in een dankbare verwondering, als met vreughde-tranen mogen uytroepen, met den Profeet David, tot den Heere: + Hoe dierbaer is uwe goedertierentheyt, ô Godt! dies de menschen kinderen onder de schaduwen uwer vleugelen toevlucht nemen. Sy worden droncken van de vettigheyt uwes Huyses, ende gy drencktse uyt de beecken uwer wellusten. Want by u is de Fonteyne des levens, ende in uw licht sien wy het licht.

De Heere, de almachtige, geve ons alle, uyt genade, in dit groote geluk van heyl en troost, deel ende gemeynschap te mogen hebben. Amen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen