Logo DBNL
Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert (1699)

Den Ryper zee-postil, bestaende in XXII. Predicatien toegepast op den zeevaert

(1699)–E. Az. van Dooregeest, C.A. Posjager–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Zevende Predikatie
Over Genesis Cap. 32.10.

Den Text.

Ik ben geringer dan alle dese weldaden, ende dan alle dese trouwe, die gy aen uwen knegt gedaen hebt, want ik ben met mynen staf over dese Jordaen gegaen ende nu ben ik tot twee heyren geworden.

INdien de H. Engelen, + staende voor den Throon Godts, den eene den anderen, tot lof van des Heeren grooten naem, gestaedig toeroepen, + heylig, heylig, heylig, is de Heere der heyrschaeren, de aerde is zynder heerlijckheyt vol: Hoe en zoude wy menschen dan, sijnde na Gods beelt gemaakt, en wesende een plantinge den Heere, op dat de Heere verheerlyckt worde, niet zeer gaeren dagelijckx, na maete van vermogen, van gelijcken doen? geduerig Gods lof ende roem op de lippen, ende in den mondt hebbende.

Immers geeft men te regt agt op het voorwerp, 't welck men dese dankbare verwondering moet toebrengen, 't is niemant dan de saelige en almagtige Godt alleen, wiens oneyndige grootheyt, heerlijckheyt, magt, en goedertierentheyt, niemant van ons swacke

menschen eens na waerde te regt bedencken, veel minder met zijn stamelende tonge na behooren uitspreecken kan. Want wordt een groote plaets in een kleynder niet omvangen nog begreepen, hoe zoude wy nietige en eyndige Schepselen dan den grooten en oneyndigen Schepper aller dingen ten vollen bevatten ende verstaen konnen? wy alle, die voor Godts throon niet meerder dan enckele Sprinkhanen ende een nietig stofken aen den weegschael zijn, vinden hier een hoogte die niet te beklimmen, ende een diepte die niet te bepeylen is. Selfs de alderverstandigste, die hier met verwondering moeten aenbidden, ende alles niet ten nauwsten ondersoeken, nog doorsoeken en konnen, vinden hier een afgront van wijsheyt, die men maer met het buytenste der lippen een weynig proeve, + ende met het oor een kleyn weynigsken vatten kan. Zulkx dat wy alle met den H. David daer over men een dankbare verwondering hebben uit te roepen, + de Heere is groot ende zeer te prysen, ende zijn grootheyt is ondoorgrondelyk.

Of bedenktmen de wercken Gods, om zoo doende den Schepper uit zijn Schepselen oock te leeren kennen. Hy immers is 't, die selfs + de doode levendig maakt, ende roept de dingen die niet en zijn als ofse waeren. Alles heeft zijn wijsheyt ende gebiedent woordt, als het nog niet en was, voortgebragt. Dewyl dat hy spreekt ende het isser, ende hy gebiedt ende staet'er. Is de aerde, soo ons uitmunde reeckenaars getuygen, selfs vyf duysent

vier hondert Hoogduytse mylen in haer rondigheyt groot, + noghtans zoo heeft de Heere, wiens wercken alle groot en wonderlijck zijn, dat groote en swaere gebouw, gelijck de man Gods Hiob getuygt, + als een ronde kloot in de wijde lugt, maer aen een niet gehangen, nergens oprustende, of steunende, dan op het woordt van zijn magt ende bevel. En wat heeft hy oock den Hemel met een onnoemelijk getal van heerlijcke sterren, ligtende als fackelen, ende alderedelste gesteente, geciert. Daer van geseyt wordt: + hy telt het getal der sterren, hy noemtse alle by namen. Ende hoe en zou men daer uit de groote, en donderende mogentheyt onses Gods niet bekennen, om hem gestaedig te vreesen ende te prijsen; en om hier van, na 't voorbeelt van zeer ervaren mannen, te spreecken, staet de Maen, zijnde vry kleinder dan de aerde is, dertig aerdklootse middellynen van deselve af, of is de Son, welck met zijn gulden straelen, als een Bruydegom, om alles te verheugen ende te verblijden, uit zijn kamer te voorschyn komt, selfs ses, of seven hondert aerdklootse middellynen van ons afgestelt, zijnde deselve omtrent hondert en ses-en-sestig mael grooter dan de gantsche aerde is. Of is Venus, + zijnde als een andere Maen aen den Hemel, welck, wegens het ligt, oock zijn toe en afneeminge heeft, ende in groote omtrent een seste part van 't aertrijck maekt, selfs meer als vierhondert middellynen des aertkloots van de Son afgeplaetst? of staet Jupiter, zijnde

omtrent veertien mael grooter dan den gantschen aertkloot is, selfs meerder, als drie duysent sodanige middellynen af van de Son, ende wordt Saturnus, selfs wel een-en-twintig mael grooter dan de geheele aerde is beschreeven, en ses,of seven duysent deser middellynen, welcke yder omtrent een derde part van des aertbodems omring maecken, van de Son afgeplaetst. Wat vernuft is zoo scherp? wat oordeel is zoo schrander, 't welck voor sulcke groote en onbegrypelyke dingen, niet selfs verstommen, en als beswymen moet? om, over dit alles, als in een aldergrootste verwondering weg geruckt sijnde, uit te roepen, met den H. David. +Heere als ik uwen Hemel aansie, het werck uwer vingeren, die maene, en sterren die gy bereyt hebt. Wat is den mensch, dat gy zynder gedenckt? ende de Zone des menschen dat gy hem besoeckt? En wederom, + de Hemelen vertellen Gods eere, end het uitspansel verkondigt sijn handen-werck, de dag aen den dag, stort overvloedige spraecke uit, ende de nagt aen den nagt toont wetenschap.

Maer in 't besonder, insiende en bedenckende Gods wercken van gunst ende goedertierentheyt, omtrent ons nietige en geringe menschen, wat vintmen daer niet een overvloedige stof en reden, tot hertelijcken lof en danckbaerheyt? Want immers hy is van dag tot dag, ende van tijd tot tijd, nevens ons, als een aldergoedertierenst Vader, + die zijn milde handt open doet, ende versaedigt alles

wat leeft na zyn welbehagen. Hy geeft+ ons regen ende vrugtbaere tyden, ende vervult onser aller herten met spyse, ende vrolyckheyt, op dat yder een hem als voelen en tasten soude.

Maer boven al hoe groot, en seer troostelijck is zijn vaderlijcke goedertierentheyt. niet omtrent de vroome, welcke gestadig in kinderlijcke gehoorsaemheyt, ende alle onderdaenigheyt voor hem wandelen. Dese worden by hem als het swart van zijn eygen oogappel bemint, ende hy kroontse met genaede ende goedertierentheyt, als met een rontdasse, ende met een schilt. Zoo datse in hertgrondige dank-baarheyt moeten seggen met den H. David: + ô hoe groot is u goet Heere, dat gy weggeleyt hebt voor den gene die u vresen, dat gy gewroght hebt voor de gene die op u betrouwen, in de tegenwoordigheyt der menschen kinderen. Ende wat zoude van dese waerheyt niet selfs een groote wolcke van getuygen konnen by brengen, dewijl dat yder geloovige uit eygen ondervinding, smaeckende en proevende hoe gantsch vriendelijck de Heere t'sijnwaerts is, daer van spreecken en roemen moet. Dog in't besonder sien we, des aengaende een kragtig en leersaem vorbeelt, in den text, wanneer we den man Gods Jacob tot den Heere aldus hooren spreeken:

Ik ben geringer dan alle dese weldaden, ende dan alle dese trouwe, die gy aen uwen knegt gedaan hebt; want ik ben met mynen staf over dese Jordaen gegaen, ende nu ben ik tot twee heyren geworden.

In dese woorden staen orders halven besonderlijk twee Hooft-stucken aen te mercken. Als

Voor eerst de dankbare belydenis die hier voorkomt.

Ten anderen, de reden en oorsake waer door de zelve bevestigt ende bekragtigt wordt.

Belangende nu het eerste Hooft-stuk, naemelijck, de dankbare belydenis die hier voorkomt, daer van staet in den text aldus. Ik ben geringer dan alle dese weldaden, ende dan alle dese trouwe die gy aen uwen knegt gedaen hebt.

De Autheur van dese reden, ende de Persoon, welck hier als een zeer leersaem voorbeelt, tot hertgrondige dankbaarheyt, nevens Godt, aen ons voorkomt, die is den Patriarch Jacob, welkers Vader was den Godvreesenden, en den gesegenden Isaack, ende sijn Grootvader den Patriarch Abraham, den Vader aller geloovigen. En daerom waeren zijn loffelijcke Voor ouders eenvoudige mannen geweest, woonende als vreemdelingen en Pelgrims in de werelt, in hutte ende in tenten, zijned regt ende slegt, vroom, godvreesende, ende mijdende het quaede, hy als een waerdigen Soon uit sulcken uitmuntende stam gesprooten, was oock een regtschaepen vroom man in zyn geslagt. En derhalven, ten aensien van zijn doen en laeten, een uitnement ligt, in deugt ende godsaligheyt, waer dat hy oock quam, voor allerleye conscientien van menschen; hebbende zelfs ervaerentheyt,

ende bevinding, dat Godt de almagtige, die aldergoedertierenste Vaeder, + noit om niet gedient en wordt, sijnde in 't houden van zijn geboden een grooten loon. Wat hem dan in de donckere woestyn, en huylende wildernisse, van dese boose en bedriegelijcke werelt, het sy in voorspoet, het zy in tegenspoet, mogte ontmoet ende bejegent zijn, altoos hadde hy bevonden dat de Heere, welck het ligt selfs uit de duysternisse voortbrengt, ende het quaet der menschen den vroome wonderlijck, selfs boven alle bedencken ende verwagten, ten goeden wendt ende keert, hem noit verlaeten nog versuymt en hadde. Maer ter contrarie zijne goedertierentheyt gantsch wonderlijck en heerlijck gemaeckt moetende van herten om dese reden belijden ende bekennen, + of den Godlosen veel smerte heeft dat nogtans den genen die op den Heere vertrouwt de goedertierentheyt omringt. En daerom dat men tot de zelve moet spreecken: Verblydt u in den Heere, ende verheuget u gy regtveerdige, ende singet vrolyck alle gy opregte van herten.

Is 't dan uit den overvloet des herten, dat den mondt moet spreeken, of verliest hy selfs de weldaet, die de zelve, met een dankbaer gemoedt niet en belijdt, nog erkent, den Patriarch Jacob, als regtschaepen, eerlyk en dankbaar van gemoedt sijnde, die en kan oock niet na laeten, van Gods zonderlinge goetheden, aen hem betoont ende bewesen, te roemen ende te spreecken: want dat, sijn de

dingen, welcke hy hier, onder de naem van weldaden en trouwe aen hem gedaan, beschryft en opnoemt. Dese wilde hy altoos gedencken, en nimmer vergeten, zijnde ten vollen overtuygt, dat de Heere, den eenigen oorsprong van allerleye heyl en segeningen, was nevens hem, dat hy niet en hadde, of de Heere alleen door zijn mildaedige en gunstige handt, hadde dat aen hem gegeven ende geschoncken.

Wat aengaet de weldaden aen hem bewesen, die waren menigvuldig ende groot; hy was door Godts goedertierentheydt uit een alder-eerwaerdigst geslagt, over-rijck in deugt en zegening, gesprooten, zijn beminde Vader ende Moeder als uitmuntende ligten en voorbeelden van ware godzaligheyt, hadde hem van kintsbeen af, in de vreese van Godts naem, sijnde selfs oneyndig waerdiger dan allerleye Robynen en Peerlen, onderwesen ende opgevoet. Was hy gevallen in een droevig en zeer jammerlijck ongeluk, soo dat zijn eygen broeder Esau, zijnde uit eenen Vader ende uit eenen Moeder, selfs tot eender dragt met hem geboren, hem uyt doodelijcke vyantschap en tooren, na het leven stont, soeckende maer na gelegentheyt, om dit boos voornemen uit te voeren, ende zijn bloet, als water, wreedelijk uit te storten, de Heere, welck den vromen als een vuerige muer omringt, en noit toe en laet, dat zijne voeten wanckelen, die hadde hem wonderlijk geredt ende beschermt, zoo dat zelfs niet een hayr van zijn hooft, op de aerde was gevallen.

Was hy, op raet en oordeel van zijn beminde Ouders, om grooter quaet te schutten, uit zijn Vaders huis geweecken, reysende (om soo te spreecken) als een armen balling, over berg en dal, door donckere woestynen en angstelijke wildernisse, een weg, zoo de lantbeschhryvers getuygen, van wel hondert en twintig mylen weegs, tot dat hy in Mesopotamien, ter stede Haran, aan quam, ende by Laban den Syrier zijnen Oom, of moeders broeder, ontfangen wierd. De Heere was op een zeer troostelijke wijse met hem geweest, en hadde hem, zijnde van alle menschelijck hulpe versteecken ende verlaten, met de schaduwe zijnder vleugelen zoo overdeckt, dat geen het alderminste quaat, onder dit Hemelsch convoye ende geley, hem op dese verre weg, hadde konnen treffen, of aendoen; de monden der brieschende Leeuwen, ende der verscheurende Wolven die waeren toegestopt geweest, en niemant der boose menschen,'t zy roovers of moordenaars, hadde hem, die een opregt navolger van 't goede was, met eenig quaet overvallen konnen, zoo dat hy, selfs op dese gevaerlijcke reyse, hebbende de Heere tot zijn alderbesten leytsman, uit een vrolijck vertrouwen des herten wel mogt spreecken, als naderhandt den H. David dede:+ de Heere is myn ligt ende myn heyl, voor wien soude ick vreesen, de Heere is myn leevenskragt, voor wien soude ik vervaert syn, of my schoon een leger belegerde, myn herte en zoude niet vreesen, of schoon een oorlog te-

gen my op stonde, zoo vertrouw ik hier op. En of hy in dit sijn vreemdelingschap was als een vogelken omdoolende uit zyn nest, en sat als eensame en treurende musche op het dack. De Heere heeft hem met de aengenaemheyt des huwelykx niet weynig verheugt ende verblijt, moetmen dan seggen met den wijsen Koning Zalomon: + Wie een vrouwe gevonden heeft, die heeft een goede saecke gevonden: + Huys ende goed is een erve van de vaderen, maer een verstandige vrouwe is van den Heere; ofte met Syrag, + en mist niet van een wyse ende goede vrouwe, want haer aengenaemheyt overtreft het goud. Den Patriarch Jacob nu, die was door de segening des Hemels, schoon een vreemdeling zijnde, in 't huwelycken, daer dogh voor den mensch soo uitermaten veel aenhangt, gantsch wel geslaegt. Eerst was hy met de jeugt van de Jonckvrouwen Lea verheugt, en daer na ook, volgens de ruyme wijse van doen in die tijden, met de schoonheyt van zijn uitverkooren, en beminde Rachel nogh meerder zoo dat hy op een eerlijke, en godvreesende wijse steets, doolende in haer liefde, sig met de huysvrouwe zynder jeugt gantsch vertroosten ende verblijden kon: te meer, om datse hem, als gesegende wynstocken besyden zynen huyse, veel aengenaeme kinderen voortbragten, welcke als schoone Olyf-planten rontom zijnen tafel stonden, dienende tot eere van zijn huys, ende tot vreugde ende blydschap van zijn hert. En wat sijn tydelijke have en goederen aenging hy en hadde met Naomi niet te seggen, + vol-

toog ik weg, maer ledig heeft my de Heere doen wederkeeren, o neen: hy was met ydele en ledige handen uit gegaen. Maer ryck, ende vervult van alles, dede hem de Heere weder naderen, tot zijn Vaders huys.

Maer als men alle dese dingen, in de persoon van den H. Jacob aanmerkt, moet men dan niet vryelijck bekennen, dat het weldaden waeren, dat is daeden des Heeren, zijnde hem te regt, wel gevallig ende aengenaem? als zijnde al t'saemen kostelijcker dan goudt, en veel zoeter dan honig, en daerom ten hoogsten waerdig, om daer over met een danckbaer herte uit te roepen met den H. David: + Myn ziele keert weder tot uwe ruste, want de Heere heeft aen u wel gedaen, wat zal ik den Heere vergelden voor alle zijn weldaeden aen my bewesen? ick zal den beecker der verlossinge opnemen, ende den naem des Heeren aenroepen, myne geloften zal ick betaelen, nu, in de tegenwoordigheyt van al zyn volck.

Doch den Patriarch Jacob en spreeckt niet van Gods weldaeden alleen, maer oock van alle de trouwen aen hem gedaen. Hadde dan de Heere, groote, en wonderlijcke dingen, aen hem belooft en toegesegt, niet een van alle die genaedige woorden, en was op de aerde gevallen. Hy die zijn verbondt en trouwe houd, tot in alle eeuwigheyt, die en hadde, zelfs in 't alderminste niet gefeylt nog ontbrooken, maer was hem de Heere, als hy dese bange reyse aenving, tot Berseba, zoo troo-

stelijck verschenen, + dat hy daer zag eenen ladder gestelt op der aerde, welcker opperste aen den Hemel raeckte, en de Engelen Gods daer by op, ende nederklimmende? en hadde doen de Heere selfs hem met dese alderaengenaemste en welgevalligste woorden aen gesprooken, ik ben de Godt, uwes vaders Abrahams, ende de Godt Isaacs, dit landt daer gy op ligt te slapen, zal ik u geven, ende uwen zade. Ende u zaat zal wesen, als het stof der aerde, ende gy zult uitbreecken in menigte westwaerts, ende oostwaerts, ende noordwaerts, ende zuydwaerts, ende in u, ende in uwen zade zullen alle geslagten des aerdtbodems gesegent worden. Ende ziet ik ben met u, ende ik zal u behoeden over al, waer gy henen trecken zult, ende ik zal u wederbrengen in dit zelve land, want ick en zal u niet verlaaten tot dat ik zal gedaen hebbe, het gene ik tot u gesproke hebbe. Ziet alle dese hoogwaerdige weldaden, voor zoo verre dezlve tot die tijt behoorde, hadde hy, niet twyfelende aengaende het overige, ten aensien van het toekomende, van den Heere reets ontfangen, hadde hy dan, tot den selve, in zijn peryckelen en swaarigheden, zijnde van alle menschelijcke hulpe ontbloot en ontset, + gebeden ende gesmeekt, laet uwe weldadigheyt ende uwe trouwe my geduriglijck behoeden. De Heere ook, welck noit liegen en kan, die hadde zijn beloften, zoo getrouwelijck en gunstelijck aen hem vervult, ende volbragt: dat hy des aengaende, uit'er herten moest belijden: + 't Is

goed dat men den Heere love, ende uwen name Psalm singe, ô alderhoogste, dat men in de morgenstont uwe goedertierentheyt verkondige, ende uwe getrouwigheyt in der nagten, + ô Heere u woort bestaet in der eeuwigheyt in de hemelen, ende uwe getrouwigheyt is van geslagte tot geslagte. Derhalven de Goddelijcke goetheyt dus getrouwelijck aen hem betoont ende bewesen, was een uitnement fondament, om sig daer in, met een vrolijck gemoed en vast vertrouwen, t'eenemael te verlaeten, 't zy in leven, 't zy oock in sterven.

Maer hadde den man Gods Jacob zoo veel weldaden, ende zoo grooten trouwe, van Godt den almaghtigen verkregen ende ontfangen, wat belijdenisse dede hy ten desen aensien van zijn eygen selve? Hy segt daer van, ik ben geringer dan alle dese weldaden, ende dan alle dese trouwe, die gy aen uwen knegt gedaen hebt. Is ootmoedigheyt, en grondige kennisse van sijn eygen onwaerde, een noodigen grondt, tot waere dankbaerheyt, om dat andersins, door eygen verheffing, en waen van verdienste de eere van den Weldoener, niet weynig verkort ende te niet gedaen wordt? Den Patriarch Jacob, om Godt te roemen ende te prysen, uit een gemoed, waerlijck dankbaar zijnde, die vernedert ende verkleynt hem selven diepelijck voor den Heere zijnen Godt. Agtende hem zelven veel te gering, ende te onwaerdig, dat hem van de zelve zoo groote en kostelijcke dingen, gunstelyck soude geschonken worden. En daer-

om was het de Jonckvrouwe Ruth, + welck voor Boas, een geweldig man van vermogen, van wegen de groote weldaeden van hem ontfangen, op haer aengesigt viel, ende zig ter aerde boog, seggende: waerom hebbe ik genade gevonden in uwe oogen dat gy my kennet, daer ik een vreemde ben? den man Gods Jacob ook, die weet hem selven niet genoeg te verkleynen voor de groote Godt, als hy aenmerkt de menigvuldige goetheden en weldaden, welck aen hem gegeven waeren, en daer en tegen, hoe gering ende onwaerdig dat hy deselve was. Want ten aensien van zijn maeckzel, hy was gelijck oock wy alle zijn niet meerder dan een nietigen aerdtworm, en moest vryelijk, met zijn eygen grootvader Abraham in oodtmoedigheyt bekennen: + Siet dog, ik hebbe my onderwonden te spreeken tot den Heere, hoewel ick maer stof ende assche ben. Maer de Heere daer en tegen, die is alleen een groot Godt, ende maghtig Koning, + die de wateren met zijn vuyst meet, ende die van de hemelen met de spanne de maet neemt, die het stof der aerde begrypt in een drieling, ja welck de berge weegt met een wage, ende de heuvelen in eenen weegschael. En daerom ten desen aensien moest den Patriarch Jacob, kennende zijn eygen nietigheyt ende geringheyt met alle vromen belijden ende uitroepen tot den Heere: + wat is den mensch dat gy hem kent, het kint des menschen, dat gy het agt: de mensche immers is niet dan de ydelheyt gelijck. Maer daer nevens by moest zijn eygen geringheyt oock

gaeren erkennen voor de reyne en zuyvere oogen Gods, ten aensien van zijn eygen doen en laten, woorden ende wercken, want of hy ten opsigte van Gods genaede ende barmhertigheyt, wel een opregt en vroom man was, wandelende in de wege des Heeren, zoo soude hy noghtans ten aensien van Gods gestrenge regtveerdigheyt ende den weegschaal van des Hemels heyligdom, zeer gaeren in alle vernedering tot den Heere gebeden hebbe met den H. David, + gaet niet in 't geregte met uwen knegt, want niemant die leeft, zal voor uwe aengesigte regtveerdig zijn. Bekennende van herten voor den selve, of het schoon aen des zelfs genade ende hulpe, in 't minste niet ontbroocken en hadde, + Heere zoo gy de ongeregtigheden gaede slaet, wie zal bestaen? maer als hy dus hem zelve, oock de alderminste weldaet, na Gods volmaeckte geregtigheyt, gantschelijck moest onwaerdig keuren, hoe en soude hy dan, als hy evenwel nog zulke groote, en soo menigvuldige weldaden en goetheden ontfing, niet van herten, ende uit het diepste sijnder zielen danckbaer zijn? want sig nevens het kleynste te gering ende te onwaerdig vindende, hoe dan niet, omtrent dingen, zijnde zoo groot ende zo uitnemende? Immers als de H. Petrus, zoo grooten en weldaedigen visvangst hadde ontfangen, soo viel hy ten desen opsighte neder aen de knien Jesu: + zeggende, Heere gaet uit van my, want ik ben een sondig mensche.

Dewijl dat men dan van den H. Jacob,

volgens't geen ten uitersten redelijck en billick is, oock vertrouwen moet dat dese klaere grontslaegen en redenen by hem zeer wel wierden verstaen ende erkent, wat is 't dan wonder, dat hy hem zelven tot het ontfangen en verkrijgen van alle dese weldaden ende dese trouwe onses Gods veel te gering ende te onwaerdig kent?

Maer om dese dingen nog nader in te zien, zoo laet ons verder aenmercken

Het tweede Hooft-stuk, begrijpende de reden ende oorsaeck, waer door de voorgaende dankbaere belydenis bevestigt ende bekragtigt wordt. Daer van nu zeght den H. Jacob in den text: want ik ben met mynen staf over dese Jordaen gegaen, ende nu ben ik tot twee heyren geworden. Wonderlijck zijn Gods wercken, en niet min seecker, dat zijn handt alle dingen veranderen, en selfs het ligt uit de duysternisse te voorschyn brengen kan. Was dan den Patriarch Jacob, uit zijn vaders huys gevlugt, niet versien met veel knegten, of maegden, om hem op te passen als een magtig Heer? was hy niet beladen met veel zilver ofte met veel goudt, maer gingh hy (om soo te spreecken) als eenen armen balling daer heen treckende over de Jordane, welck een Revier is in 't Joodsche lant, van omtrent een en twintig mylen langh, alleen versien, als een geringen Reysiger, met een stock, ofte staf in de handt, om op te rusten, of op te steunen? komende dus arm ende kleyn te Haran in Mesopotamien aen, om als een knegt

te slaven ende te dienen, ziet nu, als'er omtrent twintig jaeren van zijn aenkomste, aldaer verloopen waren, soo komt hy van dese zijn reyse wederom, met vreugde ende blijdschap, tot sijn vaderlant, ende ouders huys te rug, sijnde door Gods zegen, selfs tot twee heyren vermenigvuldigt, ende uitgedyt de groote van sijn goederen, kan men eenigsints afnemen, uit de dierbaere en heerlijke geschenken, die hy daer van, aen zijn broeder Esau sondt, + ende waren twee hondert geyten ende twintig Bocken, twee hondert Oyen en twintig Rammen, dertig sogende Kemelen met haere veulens, veertig Koeyen ende tien Varren, twintig Eselinnen ende tien jonge Esels.Waerlijck een geschenk, niet om te geven, dan by een seer ryck ende magtig man. Wiert dan aengaende zijn vader Isaack getuygt: + dien man wert groot, ja hy werdt doorgaens grooter, tot dat hy zeer groot geworden was ten ging niet weynig met zijnen zone Jacob ook alsoo. Was dan de bede van Gods volck onder het oude verbont tot Godt, geeft dat onse winckelen vol zynde, den eenen voorraet na den anderen uitgeven: + dat onse kudden by duysende werpen, ja by tien duysenden op onse hoeven vermenigvuldigen, dat onse Ossen wel geladen zijn: dat geen inbreucke, nog geen uitval, nog gekrysch en sy op onse straeten. Ziet dit alles hadde de Heere aen den vromen Jacob, niet in zijn tooren ('t welck den godloosen ende de menschen van de werelt wel gebeurt) maer in zijn va-

derlijcke gunst ende goedertierentheyt genadelyk gegeven ende geschonken? En hoe en zou hy dan dese aengenaeme weldaet, niet met alle eere ende dankbaerheyt erkennen? + maeckt armoede droevig, en is die ontleent des leners kneght? Ende mag men daerom met behoorlijcke onderwerpinge, onder Gods hant ende bestiering, zeer wel staen na zoodanig een staet, waer in men met minder verlet, en meerder gemack ende vermaeck, zijnen Godt kan dienen; en seyde zelfs de H. Paulus om die reden: + Zyt gy een dienstknegt, zijnde geroepen, en laet u dat niet bekommeren, maer indien gy oock kont vry worden, gebruyckt dat liever. Hoe en zoude hem dan, den Patriarch Jacob in dese zegeninge Gods met een dankbaer gemoed, niet hertelijck verheugt ende verblydt hebben? want hier door wiert hy van veel smaet, veraghting ende verdriet bevryt: en ontfing uitnemende gelegentheyt, om veel schoone dingen, tot eere van Gods naem, ende tot troost der menschen uit te werken. Nu konde hy, volgens zijn voorgaende belofte den Heere, door allerleye openbaere daeden der godsaligheyt stellen tot sijn Godt, maeckende zijn naem een huys, ende eenen altaar tot sijne heyligen dienst, gevende den tiende, tot des zelfs onderhoudt, van alles dat hy nu besadt. Was dan te vooren sijn hert wel goet, maer zijn magt kleyn: nu was zijn magt, door Gods zegen, groot genoeg, om de goede dingen sijns herte oock uit te voeren, nu konde hy tot verheerlijcking van

Gods naem selfs het geestelijck vermaeck nemen, om de bedroefde weduwen te wesen tot eenen man, ende de armen wees tot eenen vader, doende de zelve, op zijn knyen, onder de schaduwe zijnder vleugelen vrolijck singen. Ende hoe en zoude hy dan, uit de liefde tot Godt, ende uit liefde tot sijn naesten, over alle dese goede en troostelijcke dingen, niet van herten aen den Heere dankbaer zijn?

Laet ons dan, + uit dit Leersaem en godsaelig voorbeelt van den bronnen Patriarch Jacob oock geleert ende vermaent zijn, om voor alle segeningen ende weldaden, door Gods genaedige handt, aen ons geschoncken, uit waeren gront des herten dankbaer te zijn, gaerne als hy, met de woorden van den text, tot den Heere uitroepende: ik ben geringer dan alle dese weldaden, ende dan alle dese trouwe die gy aen uwen knegt gedaen hebt. Immers den H. David weckte hem zelve, tot de oeffening van dese schuldig en noodigen pligt, met alle kragten op, seggende: + Looft den Heere myne ziele, ende al wat binnen in my is, zynen heyligen naeme, looft den Heere myne ziele, ende en vergetet gene van zyn weldaden, die alle uwe ongeregtigheden vergeeft, die alle uwe krankheden geneest, die u leven verlost van het verderf, die u kroont met goedertierentheyt ende barmhertigheden, die uwen mondt versadigt met het goede: uwe jeugt vernieuwt als eenes Arents. En wederom: + niet ons ô Heere, niet ons, maer uwe name geeft eere, om uwer goedertierentheyt, om uwer waer-

heyt willen. Dit is het werck, in 't besonder aen vrome menschen eygen, die haer eygen nietigheyt en onwaerde kennen, ende als Paerden ende Muylen, nevens Gods weldaden, niet ongevoelig, nog onverstandig zijn. Ende daerom is lof den opregten betamelijk? het behoort dan ook tot alle vroome. Nauwelijx was den vroomen Noach van de bedroefde deluvie of groote zundvloet verlost, hebbende sijn voeten behouden op de aerde geset, of hy + bouwde den Heere eenen altaer, om daer op brant-offeren te offeren, de naeme des Heeren lovende en danckende. Ende was den H. David, door Gods overwonderlijcke en gunstige bestieringe, als een herders zone, van de schaepskoye, en van agter de schaepen genomen, om een leytsman, jae een seer magtig Koning te zijn over gantsch Israel, genietende groote voorspoeden in alle zijn voornemens ende raetslaegen? hy en weet niet, hoe dat hy den Heere, daer over genoegsaem roemen, loven, ende dancken sal, want dus roept hy tot den selven uit: + Wie ben ik Heere, Heere? en wat is myn huys, dat gy my hier toe gebragt hebt, ende wat zal David nog meer tot u spreecken? want gy kent uwen knegt, Heere, Heere. Ende en heeft Salomon den Koning, zijnde de wyste van alle die oit geboren zijn, niet ook na de groote van sijn staet, ende van sijn zeer hooge rykdommen, volgens zijn vaders Testament en uiterste wille, de name des Heeren een alderheerlykste Tempel gebouwt, zijnde tsestig ellen in sijn lengte, twinti ellen in zyn

breete, ende dertig elle in zyn hoogte, en soodaenig met silver, goudt en kostelycke gesteente doorwrogt, dat de werelt noit diergelijck gebouw en sag, nog aenschouwde, 't zy dat men, of des selfs cieragie, ofte des zelfs kostelyckheyt ende ryckdom wil insien, oordeelende eenige, en dat volgens een reeckening, vergeleecken met de H. Schrift, die gantsch niet zonder fondament en schynt, dat dit overwonderlijck gebouw, selfs meerder dan taghentig duysent tonnen gouts gekost moet hebben. Zijnde dit alles, alleen gestigt om Godt te verheerlycken, ende sijnen naem, over 't ontfangen van allerleye segeningen en weldaeden hertgrondelijck te loven ende te dancken. En wat soude men behalven dese voorbeelden, niet nog een groote menigte, uit Joden, Heydenen en Christenen konnen aentonen, om ons, nevens Godt, van wegen allerley barmhertigheden, en goetheden aen ons geschoncken, te overtuygen en op te wecken, tot een ongeveynsde, en hertelijcke dankbaarheyt.

Wel aen dan, laet ons herte, in 't midden van alle Gods weldaden, noit zijn als een harde diamant, ongevoelig ende onbeweeglijck: maer in tegendeel, ziet toe dat onse herte, gelijck vroome en godsaelige menschen betaemt, daer door verwydet, ende onse mondt geopent worden, om Godt den Almaghtigen, voor alle zijn goetheden aen ons geschonken, te loven ende te dancken: want dog de wille Gods in Jesus Christus, is, na de leere

des Apostels Pauli, + weest dankbaer over alles.

Immers wat goederen, en gaven dat wy besitten ende genieten, ten is van ons zelven niet, maer alles is van den Heere verkregen ende ontfangen. Den Zeeman, hoe wacker en neerstig dat hy oock mag zijn, in zijn beroep, (of men wel de bequaeme middelen niet en mag versuymen) die zal buyten Gods vaderlijcke zegen, moeten zeggen met de H. Petrus, wy hebben den gantschen nagt gearbeyt ende niet gevangen. Den Coopman, al is hy zoo kloek als de Byen, en zoo wacker, als de Mieren, en zal buyten Gods genaedige hulpe niets konnen vorderen, om te mogen dencken, ik hebbe mijn zelven ryck gemaeckt. Den Ackerman mag ploegen, en eggen, spitten, delven en sweeten? men oogst dog buyten Gods zeegen geen taruw, nog koorenschoven in de schuer; en dus gaet het immers ook, met den vlytigen ambagtsman, ende met allerleye hanteeringe, die den mensch aenvaert. Waerom den Psalmist zeyde: + 't Is te vergeefs, te weten buyten Gods zegen, dat gy lieden vroeg opstaet, laete opblijft, ende eetet brood der smerten, het is doch alsoo, dat hy het zyn beminden in den slaep geeft. Maer hebben wy niet of we hebben 't van Gods vaderlijcke handt ontfangen, hoe en zoude wy sulckx dan niet oock in waere dankbaerheyt, gantsch gaerne erkennen, of hoe soude wy selfs na aert van een alderschandelijckste ondankbaerheyt, ons durven en konnen be-

roemen, als of wy het niet ontfangen en hadde?

Wy ook, die als God met ons wilde twisten, zelfs op duysent niet een zoude antwoorden konnen, moeten vryelijk bekennen, dat het niet onse eygen verdienste, en waerdigheyt is, als of het maer een betaeling van schult zoude zijn, en wy daer voor niet te dancken hebben, maer dat het alleen is de genaede en loutere goedertierentheyt Gods, waer door dat alle dese weldaden en zegeningen aen ons toegekomen zijn, roepende tot waere lof ende dank voor den Heere uit; +uwe barmhertigheden zyn alle morgen nieuwe, uwe trouwe is groot.

Zijt gy dan van swaere siekten, en krankheden opgestaen en wederom gesont geworden?

Ziet dat gy dese weldaet niet en vergeet, nog nevens de zelve noit ondankbaer en sijt, want tegen u wordt zoo wel, als tegen den kranken van Bethesda geseyt: + ziet gy zyt gesont geworden, en sondigt niet meer, op dat u niet wat ergers en geschiede. Was dan den Koninck Hiskias eertijts oock krank tot stervens toe, en maekte hem de Heere wederom gesont, verlengende zijn leven zelfs tot vyftien jaeren toe, en wierdt evenwel, tot waerschouwinge van ons allen, ende tot groote oneere, aengaende hem geseyt, maer + Jehiskia en dede geen vergelding na de weldaet aen hem geschiet. Ziet dan wel toe dat gy het quaede noit na en volght, maer het goede aen u verleent, altoos gedagtig zijt.

Of heeft de Heere u in zeenoodt, in groote

stormwinden en tempeesten, wanneer de wateren over u hooft swommen, en gy al begonde te dencken ik ben afgesneden, wonderlijk geredt ende verlost: of heeft hy u, als de vyanden, rovers en kapers, u omringden van alle kanten als Byen, noghtans voor uwe voeten ruymte gemaeckt. En hebt gy in dese benautheden, aen de naeme des Heeren belofte gedaen? zoo wilt dog aen dese dingen altoos gedencken, en die, als ondankbare noit vergeten. Brengt den zeer vermaerden Erasmus, om de gelegentheyt van een ongeluckige schipvaert, ende het doen van veele zeelieden in dat geval, levendig uit te beelden, oock eender op 't toneel, welck om behouden aen lant te mogen komen, aen Sinte Christoffel, binnen Parys, een Waskaers beloofde, soo groot als hy selver was, en door iemant vermaent zijnde, ziet goed wat gy belooft, want of gy schoon al u goet verkogt, soo soude gy 't niet konnen betaelen, daer op ten antwoort gaf. Swyg stille, meent gy dat ik met meening segge, zoo ik slegts aen lant kan geraecken, ik en sal hem (te weten Christoffel) niet een smeerkaers geven. Ziet dan wel voor u, dat gy zelfs omtrent Godt niet en doet, 't geen dese alleen aengaende een afgestorven mensche voornam. Want wat waer schandelyker, ende meerder met de waere dankbaerheyt strydig, als dat gy in verdruckinge en tegenspoeden, dus devoot en Godsdienstig schynende, in voorspoeden ende tot ruymte gekomen, nog aen Godt, nog aen u eygen

woordt, en belofte niet eens gedencken en zoud, ende daerom + en dwaelt niet, Godt en laet hem niet bespotten, want zoo wat den mensche zayet, dat zal hy ook mayen; weest gedagtig aen het godsalig voorbeelt van den Psalmist, ten eynde om hem in getrouwheyt en dankbaarheyt wel na te volgen, welck tot den Heere seyde: + Ik sal met brandofferen in uw huys gaen, ik zal u myne beloften betaelen, die myne lippen hebben geuytet, ende myn mondt heeft uitgesproken als my bange was.

Of heeft de Heere u van een langduerige en peryckeleuse reyse, volgens u eygene gebeden en smeeckingen, genaedelijck tot de haven uwer begeertenis, tot u eygen vaderlant, tot u beminde vrouw en kinderen, of vrienden en magen, behouden t'huys gebracht: zoo heft uwe oogen, in waere dankbaerheyt, na den Hemel op, spreekende tegen u eygen zelve, het is Godt alleen die my behoedt heeft, op den weg dien ik reysde, ende die mijnen uitgang, ende mijnen ingang, dus in goedertierentheyt gesegent heeft. Gaen dan sommige onverstandige, en vleeschelijcke Zeelieden, zoo haest als zy den voet maer behouden aen lant geset hebbe, in de tempelen des Zatans, en droncken herbergen, en ydele drinkgelaegen, niet om aen Godt, die men dog noit voor sijn goetheden genoeg looven en danken kan, maer om selfs aen den duyvel de moordenaer onser zielen, als regte Bachus kinderen, door drinken en swelgen, haere offerhande toe te

brengen: zoo hebt gy van herten dogh daer een grouwel van, om dat niets bequamer kan zijn, om in 't toekomende ons een quaede reys te maeken, dan dat men de genaede in den verleden goede reys ontfangen, dus goddeloos tot openbaere smaet, ende veragting van Gods naem, met de voeten vertreden ende veraghten zoude. Immers dit zijn dingen, waer over Godt, ende onse eygen conscientie, tot verschrickinge onses herten, tegen ons zoude spreecken: + Zult gy dit den Heere vergelden, gy dwaes ende onwys volck. En daerom schouwt van herten zodaenigen doen, en zulcke quaede geselschappen, maer gaet veel liever in Gods huys, ende tempel, om daer uwe dankoffer aen den Heere, prysende en roemende zijnen goddelijcken naem, toe te brengen in onbedriegelijckheyt van lippen, spreeckende met den H. David: + ik haete de vergaderinge der boosdoenders, ende by den goddeloose en sit ick niet. Ik wassche myn handen in onschult, ende ik gae rontom uwen altaer, ô Heere, om te doen hooren de stemme des lofs, ende om te vertellen alle uwe wonderen.

Of hebt gy groote voordeelen met uwe visscheryen gedaen? Hebt gy wel gevischt, ende veel gevangen? is uwe Coopmanschap ende Negotie, of wat het oock anders wesen mag, gantsch wel geslaegt, zoo dat uw staet ende rykdom daer door niet weynig vermeerdert is, zoo verkleynt ende vernedert u des te meerder, om dat gy dus van den He-

mel verhoogt ende verheven wordt, Wilt doch de Heere de eere van sijn zegen, door stoutheyt ende opgeblasentheyt, niet ontrucken nog ontrooven: dewijl datse niet u, maer hem alleen toebehoort. Verre moet dan van u zijn, dat gy in een ydele laetdunkentheyt, uwe eygen handen kussen, ofte + uw zelfs garen roocken zoud, spreeckende, of denckende, by u zelven, dit is myn wysheyt, ende dit is myne kragt, dat myn deel zoo vet ende zoo smoutig is geworden. Weest de godsaelige vermaening van den Psalmist gedagtig, + en verhooget den hoorn niet, ende en verhooget uwen hoorn niet om hooge, en spreekt niet met styven halse, want het verhooge en komt niet uit den oosten, nog uit den westen, nog uit de woestyne, maer Godt is rigter: hy vernedert dese, ende verhoogt genen.

En daer nevens draegt ook sorge, dat gy van Gods goede gaven, dog geen quaet gebruyck en maeckt, door een zorgeloos en werelts leven te aenvaerden, ende te voeren. Als of gy met den ryken huysman, wiens acker overvloedige vruchten gedragen hadde, zoudt spreecken: + dit zal ik doen, ick zal mijn schuere afbreken, ende grooter bouwen en zal daer versamelen alle dit myn gewas, ende alle dese myne goederen: ende ik zal tot myne ziele seggen: ziele gy hebt goederen die opgelegt zyn voor veele jaren, neemt ruste, eet, drinkt, zyt vrolyck. Want dogh als den mensch waent in 't toekomende, goeder dingen te zijn, ende met ydele vreugt, wellust, en vrolyckheyt in

de werelt te leven, dan moet hy menigmael tot droevige verschrickinge van zyn herte, ook hooren: + gy dwaes, in dese nagt zal men uwe ziele van u afeyschen ende 't gene gy bereyt hebt, wiens zal het sijn? en daerom als de goddelijcke handt u schoon grootelijckx heeft gesegent ende gebenedyt, speent u selven niet te minder van de werelt, op dat gy uwe groten weldoender, doch niet en moogt mishaegen, om dat de geene welke + Christus toebehooren het vleesch gekruyst, ende gedoot hebben met zyn bewegingen ende begeerlyckheden. Stelt altoos u hoogheyt, in uwe vernedering, ende neemt de vermaening van de H: Paulus wel in acht: + dat de rycke van dese tegenwoordige werelt niet hoogmoedig en sijn, nog haere hope en stellen, op de ongestadigheyt des ryckdoms, maer op den levendige Godt, die ons alle dingen ryckelyk verleent om te genieten, dat zy weldadig zyn, ryck worden in goede wercken, geerne mededeelende zyn, ende gemeensaem, leggende haer zelven weg tot een schat, een goed fondament tegen het toekomende, op dat zy het eeuwige leven mogen verkrygen.

En daerom heeft u de Heere, na den rijkdom zijnder genaede, van arm ryk, ende van kleyn groot gemaeckt. Laten uwe handen niet altijt openstaen, om van den Hemel maer te hebben alsse geslooten zoude zijn, om aen den armen en nootdruftigen te geven. En het gene gy met blijdschap van den Heere ontfangt, laet dat ook uwe lust zijn, om 't selve in

geschikte ordre, en na vereysch van saecken, aen uwe bedroefde evennaesten uit te deelen. Want moet men nu als eertyts onder de Wet, tot bewijs van danckbaerheyt, + geen osse nog gehoorende varre aen den Heere toe brengen, welck de klaauwen verdeelt: nogtans aen den armen en ellendigen, van des Heeren segeningen, na dat onse handt vermag wel te doen, dat is de ware dankofferhande van het nieuwe verbond, en voor een Christen nodig; + en daerom en vergeet de weldadigheyt ende mededeelsaemheyt niet, want aen zodanige offerhande heeft God een welbehagen. Derhalven zoo verre als't mogelijck is, hier toe moet elck het zijne doen. Want

 
Den vroom al heeft hy zelfs niet veel, +
 
Den armen krygt nogtans zyn deel.
 
Eyndelijck dan, leyt dog altoos een vromen ende godsaeligen wandel, want is 't de waere danckbaerheyt eygen, datse den weldoender gantsch garen behagen wil? en wat is den Heere dog aengenaemer, als dat wy, getrouwelijck in zijn vreesen leven? laet uwen mondt altoos open zijn, om desen grooten weldoender, over alle zijn goetheden te roemen en te prysen. Seggende uit ware gront des herten:
 
Nu danck ick Godt myn Heere, want hy is goet en billyck.
 
Des hoogsten naem te loven, dat wensch ik, en dat wil ick.

Roept dan in het midden van alle zijn groote weldaden, menigmael uit met den H: David: + hoe dierbaer is uwe goedertierentheyt, ô Godt, dies de menschen kinderen onder de schaduwe uwer vleugelen haere toevlught nemen, zy worden droncken van de vettigheyt uwes huyses, ende gy drenkse uit de beecken uwer wellusten. Roemt ende pryst dan zijne naem, op dat wy hem altoos ende eeuwiglijck in den Hemel oock loven en dancken mogen: 't welck de Heere uit genade ons alle geve. Amen.



illustratie


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen