Beschryvinge van Nieuvv-Nederlant, (Ghelijck het tegenwoordigh in Staet is) Begrijpende de Nature, Aert, gelegentheyt en vruchtbaerheyt van het selve Lant

Van het Fenijn.

GEduerende mijn verblijf, van 8 of 9 Iaren daer te Lande, hebbe noyt in ervaringe konnen komen, datter meer als een fenijnige Plante was groeyende, die noemense fenijnighe Aardaackers; Het welcke niet veel ghelijckenis met de Aardaackers heeft, sy draeght blauwe Bloemen, die schoon in 't oogh zijn, en wast in klisters by malkanderen, seer treckende op de Pape-mutsen ofte Mane-koppen soo sy die in Brabandt noemen, daer neffens vindtmen aldaer oock verscheyde soorten van Slangen, als swarte en bonte, die haer te Water ende te Lande onthouden; oock wort geseght datse wel met de Aellen boeleeren, eenige daer van zijn onder aen den Buyck van couleur gelijck de Regen-boogen, en dese doen alle beyde geen quaet als Eyers eten en jonge Vogels roven sy vluchten altijt voor de menschen, waer mede (soo sy te langh wachten) worden sy daer van in 't gemeen doot geslagen. De Wilden zijnder gantsch niet bangh voor, sullense in loopen, en eerst by den steert en daer naer kort in den neck vatten, datse haer hooft niet roeren konnen, en bijten haer soo den neck aen stucken, ofte half af, dat haer het bloedt by den mont neerloopt, gelijck ick het selfs voor mijn oogen gesien heb, dan smijten sy die weder wegh en laten hem soo leggen sterven: daer is oock een kleyn Slangetjen, ontrent soo langh ende dick als een Tabacx-pijpe; het werdt weynigh gesien, hout hem veel inde hooge ruyghte vande aerde, vele zijn van gevoelen dat het quaet doen kan, maer ick heb daer noyt yet seeckers van konnen vernemen. De Ratel-Slanghen ghelijck die in Brazil zijn, soo zijn sy daer mede. De ghene die dese Slange ofte het ghelijckenis daer van noyt ghesien hebben, kan men qualijck beduyden hoe sy zijn, vele willen staende houden dat de vierige Slangen die de Kinderen Israels in de Woestijne gheplaeght hebben, soodanige waren, maer het gaet niet heel vast: 't Is anders een boos tuygh ende sal niet licht voor een mensch ofte beest uyt de wegh gaen; sy zijn heel bont van geel, swart en peers, dick van kop met vier lange scherpe tanden, die de Wilden

[p. 45]

voor Lansetten ghebruycken, het lijf van fatsoen als andere Slanghen, uytghesondert den steert daer hebben sy de Ratel, dat is een harde drooge hoorenachtige substantie, die met Leetjens dubbelt over malkanderen is geschooven, daer konnen sy heel luyde, datmen het eenighe Roeden verre hooren kan, mede Ratelen, maer Ratelen noyt of moeten quaet zijn, datse bijten willen, bijten oock noyt ofte Ratelen, dan trillen sy met de steert, daer de Ratel aen 't eynde op staet, die (beweeght werdende) geluyt geeft, dese Ratel wordt alle Iaren een lidt grooter, ofte soo sommige meenen een half lidt, dat waer gelijck de leeden dubbelt zijn, op de twee Iaren een heel lidt: van ses of seven leden vintmense veel, maer een heb ick daer gesien van veerthien leden, dat was heel extraordinaris, sy zijn als sy bijten sullen seer afgrijsselijck om aen te sien, gelijck ick dat op een stock, om haer actien wel te remarqueren, besocht hebbe, dan sperren sy haren kop breet uyt en doen grooter beck open als men oordeelen soude, vinnigh toe bijtende, ende t' evens als de Beet gaet, opent sich een blauwachtigh vel, dat boven in het hemelsel van haren beck over malkanderen leyt, en daer uyt sackt dan langhs de bovenste tanden Fenijn, tot inde gemaeckte wonde: Het siet min ofte meer ghelijck blaeuwachtigh Sout, soo men van dese Beesten gebeeten werdt en het Fenijn tot inde wonde komt te vloeyen, looptmen groot gevaer van het leven, ick hebber ghekent die daer doen quamen, maer hadden niet heel veel noot, anders slaen sy datelijck het heele lijf daer over uyt, en werden streepigh en coleurigh, gelijck de Slange die haer gebeeten heeft: de Wilden selfs zijnder seer banghe voor, en gebeeten zijnde sterven daer wel somtijdts van, 't best datter van is daer zijn van dese Slangen niet veel, ende men soude wel dickwijls als men niet ghedurigh in het Veldt verkeeren moeste, seven Iaer daer wesen dat men niet een ontmoeten soude. Daer wast oock een seecker kruyt datse Slangen-kruyt noemen, en is daer soo souverain voor, dat (soo ras den Ratel-Slangh den reuck daer van ontfanght) sterft, gelijck het in deser voeghen besocht is, daer lag een groote Ratel-Slangh in een Plantagie op het langhe Eylandt, soo namen sy een groote stock ende spoghen het ghekaude Kruyt met spogh en groente soo als het uyt den mont quam daer aen, ende hielden het den Slangh van verren aen de Neus, die soo ras als hy te recht den reuck daer van ontfingh, een gril gaf ghelijck een die een koude over het lijf gaet, ende bleef voortaen doot leggen. De Wilden houden van dit Kruydt heel veel ende draghen het sommige altijdt ghedrooght by haer.

Daer zijn oock Addertjens maer hebbe noyt verstaen datse quaet deden: en Hagedissen eenige als hier te Lande, andere met Lasver-blauwe steerten: De Wilden zijnder seer vervaert af, om datse haer (soo sy seggen) leggende in 't Bos te slapen, in 't fondament kruypen, ende een ellendige doodt aen doen; en dit is het alsser de Podden by gestelt zijn, dat ick daer te Lande van het fenijn, ofte van de fenijnige Dieren heb konnen vernemen. Nu moeten wy volgens onse beloften vande Winden, de Lucht, het Weder, en de Iaer-getijden handelen, en soo voort gaen tot de Inboorlingen op de Bevers weder uyt komende.