Beschryvinge van Nieuvv-Nederlant, (Ghelijck het tegenwoordigh in Staet is) Begrijpende de Nature, Aert, gelegentheyt en vruchtbaerheyt van het selve Lant

Vande Mineralen, en vande Aerdens en steenen.

VOor die geene die haer ooge gelieven te slaen, op het milde temperament van Nieuw Nederlant, en des selfs gedaente en constitutie, comtempleeren. Als zijnde het meest taemelijck hooch, uyt alle vloeden en bevrijt van opperwater. Oock op veel plaetsen borg en bultachtigh, sullen wel lichtelijck konnen afnemen ende mercken, datter Mineralen zijn, maer evenwel de Neerlanders hebben noyt veel moeyten ofte kosten gedaen om deselve te ondersoecken ofte naer te speuren, hoewel het selve niet soo seer uyt naerlatigheyt als sommighe meenen geschiet, als wel ons oordeels uyt goede consideratien.

Den gemeenen roep heeft daer te lande altijt onder den gemeenen Man ghegaen. 't Is wis en seecker dat hier veel kostelijcke en treffelijcke Mineralen zijn, soo wel van Gout als van andere kostelijcke Metalen, maer daer most anders naer ondersocht worden, en dat wil vande gemeene Man soo niet ghedaen zijn, en het schijnt datter de Overigheyt geen yver toe heeft, maer aen de ander zijde wort by de luyden niet eens bedacht, dat de Neerlanders daer te lande niet seer sterck in getal waren, en Mineralen indiense beter en kosterlijcker als Yser zijn, yders oogh op haer trecken ende veel jaloerse vryers vinden, die wel licht metter tijt ons de deur voor het hooft souden hebben geslooten, en haer selven met de Iuffer verheucht, doch dit alles overgeslagen sullen wy tot voldoeninghe der Lief-hebbers, yetwes particuliers 't geen soo daer als hier te lande ghepasseert is verhaelen, gelijcker dan niet aen getwijffelt wert, ofte daer te lande zijn Mineralen ghelijck het selve by de geene daer van genomene proeven onwedersprekelijk bewesen is, ten tijde van den Directeur Willem Kieft zijn door zijn E. Ordre verscheyde proeven in zijn byweesen genomen: soo wel van Gout als oock van Quicksilver, 't is my oock noch in verser memorie, dat ick by enige present geweest ende een oogh getuyge ben, werde oock deselve datmael heel rijck ende goet bevonden, men heeft doen oock van tijt tot tijt getracht deselve daer van, herwaerts naer het Vaderlandt over te senden, doch het heeft noyt daer mede

[p. 29]

wel willen gelucken. In het Iaer 1645. inde Baritans by gevalle ondeckt seeckere Mijnne, die voor kostelijck gehouden ende beter geoordeelt werde te zijn, dan alle die voorgaende bekent waren, daer was doen ter tijt heel veel ghesprecx van onder de lieden, daerom sullen ten gevalle der Lief-hebbers, de pijne waert achten, de gheel Historie daer van in 't korte, naer de waerheyt te verhalen.

Alsmen in den Iare 1645. besigh was met Intercessie vande Officieren, Regenten der Colonie Renselaerswijck ende Maquas wilden, zijnde doen en noch de sterckste en gevreeste Natie daer te Lande, de gereesen onrusten, en Oorlogen tusschen den Directeur Willem Kieft ter eenre, ende de Wilde Natie daer ontent geleegen ten ander zijde, ten gevoeghlijckste te apaiseeren, was by die vande Colonie Renselaerswijck mede afgebracht, seecker Indiaen ghenaemt Agheroense, om voor Tolck te gebruycken, alsoo deselve seer gemeen was onder de Christenen te verkeeren, mede alle de Indiaense of Wildese Hooft-talen onder de Partyen ghebruyckelijck, seer wel verstaende, nu de Indianen zijn doorgaens gheneegen haer aengesichten op te proncken, ende met verscheyde afsteeckende couleuren te beschilderen, hoe deselve oock meerder glimpen en blincken hoe liever ende aengenamer sy haer oock zijn, soo gebeurdent op seeckeren morgen-stont, dat desen Indiaen van boven, daer hy in des Directeurs huys vernacht hadde, afquam, en sich selven in des Directeurs ende mijnne presentie, die oock dat mael, over het werck vande Vreede-handelinge by die van Rentselaerswijck ghecommiteert was, ter needer stelde ende begonde zijn aengesicht met Couleuren te bestrijcken, den Directeur daer oogh op staende, versocht my hem te willen vraghen, naer dat goet daer by hem mede was strijckende, het welck hy my ende ick aen den Diecteur langhde, die het langh besien hebbende oordeelde aen de swaerte ende den smeerigen glimp, dattet eenigh kostelijck Minerael was, soo datmen den Indiaen daer voor te vreeden stelden, om te besien of het wat in hadde, het werde in een smelt kroes gedaen, men leefdender mede soo men best konde, naer de directie van eenen Iohannes la Montagne Doctor inde Medecijne, en Raedt in Nieuw Nederlant, een verstandigh Man die daer oock eenige kennisse ofte wetenschap af hadde ende om kort te wesen, naer gheoordeelt wierde het langh genoech in 't vier geweest te zijn, nam men het daer uyt ende leeverde twee stuckjens Gout uyt, met haer beyden waerdich by ofte ontrent, de dry guldens, dese proef werde metten eersten heel stil gehouden, en naer den Vreede gemaeckt en voltrocken was, sontmen eenighe persoonen met een Officier van de Compagnie naer den Bergh die den Indiaen perfect beduyt ende aengewesen hadde, de lieden brochten ontrent een goeden Emmer vol, soo aerde als steen daer van mede, dat waer ergens, naer haer best duncken, doch sonder kennis, daer van uytgegraven hadden, van dese stoffe werden noch eenige proeven ghenomen, alle van gelijcke uytkomste, als de eerste, soo datmen meende der boven op te zijn, en vont den Directeur goet met het meeste en beste van het overige stof, een persoon genaemt Arent Corsen over Nieuw-haven, daer een Schip ontrent Kers-tijt van daen op Enghelant voer, naer het Vaderlant te senden, maer het ongeluck heeft gewilt datter niet van te recht ghekomen is, door dien men noyt heeft konnen ervaren, waer het Schip belant is, ende meentmen het in Zee gebleven te zijn. Den Directeur Willem Kieft als in 't Iaer

[p. 30]

1647. naer 't Vaderlant vertrock, hadde mede van dese ende andere specien tot verscheyde proeven by hem, maer mits het vergaen van het Schip de Prinçes daer den Directeur op was, bleef het selve goet daer mede, nu heeft my een Cornelis van Tienhooven Secretaris in Nieuw Nederlant, hier in Hollant zijnde, bericht dat hy hier te lande van de selve specie verscheyden proeven hadde doen nemen, ende dat altijt wel uytgevallen waren, soo dat aen de goetheyt van dese specie by veele niet wert getwijffelt. Dit exempel hebbe hier goet gedacht te stellen, men souder dierghelijcke wel veel meer konnen by-brenghen, maer het soude verdrietich vallen van yder in 't bysonder soo wijtlughtigh te gaen, niet te min men vint daer te lande alderley opdrifte en voorboden van Mijnnen, maer meest van yser, en die van Nieuw Engelant maecken en gieten alreede van de specie die daer onder haer valt, haer eygen Canon, Plaeten, Potten, Cogels Etc. Nu zijnder in Nieuw Nederlant die haer dat werck eenichsins verstaen ende die verklaren, dat veel beter en rijcker Bergen, vol van verscheyde specien in Nieuw Nederlant, zijn, als in Neuw Engelant, doch naer ons kleyn oordeel soude niet raetsaem wesen, daer yet naeders te doen ofte met de ontdeckinghe voort te vaeren, soo lange de plaetsen niet verder gepopuleert zijn.

Het heeft daer oock Bergen alleen uyt Volaerde bestaende, ende verscheyde Berghen van andere soorte van sijne Aerde ofte Kley, die sommighe wit andere root, geel, blauw, grauw en oock swart is, maer alle seer vet en tay, bequaem schijnende om Schottels, Potten, Plateelen, Tabacx-pijpen en dierghelijcke van te maecken, daer is oock ghelijck by experientie ondervonden hebbe, bequame aerde om steenen en pannen van te backen, soo dat jammer is geen meer luyden van diergelijcke erneeringhe haer derwaerts begeven, sonder twijffel daer is goet voordeel in te doen, ende het lant souder oock wel by gherieft zijn. Daer is oock Bergh-Cristal en sulck Glas als uyt Moscovien komt, daer zijn oock groote meenichte van Serpentijn steen, maer valt hoogher groen als diemen hier te koop vint, daer valt oock grauwe Heert-steen, Ley-steen, Slijp-steen, maer meest root, Keul ende Cassay-steen, meenichte en overvloet van alderhande soorte van blauwe steen, bequaem om Moolen-steenen te maecken, oock om mueren op te trecken, ende ghebeelt werck uyt te maecken, alsoose niet alle even hart maer heel verscheyden in 't werck valt, men vinter oock specie ofte immers het ghelijck van Albast ende Marmer, ende andere diergelijcke meer, maer door dien het Lant noch niet vol menschen is, zijn die dinghen weynick gheacht, soude nochtans by populatie ende aenwas, van pracht ende overdaet, die der van gemeenlijck volght, wel considerabel werden.