Archief voor kerkelijke en wereldsche geschiedenissen, inzonderheid van Utrecht. Deel 5

XXXV. Beroerende d'excut. van 't Concilium van Trente. (1565).

Margarite, by der gratie Godts, Hartoginne van Parma ende van Plaisance, Regente ende Gouvernante etc.

O. welgeboren neve, lieve ende welbeminde, al eest soo, dat ghy van 't beginsel vande aenkomste ende receptie ons heeren des Conincx, totter heerlyckheyt ende regieringe vande landen van herwaerts over, soo wel door 't vernieuwen, ratificeeren ende confirmeeren vande placcaten ende ordonnantien, by wylen, hoochloffelyker gedachten, der Keyz. Mat. (wiens siele Godt genadich zy) op 't stuck vande religie gemaeckt, als by 't gene dat syne Con. Mat. u naderhant ende sonderlinghe t'synen lasten vertrecke van dese lande nae synen coninckrycken van Spaengien geschreven heeft, opentlyck hebt mogen bekennen ende verstaen, de goede ende salige begeerte ende affectie, die syne voorsz. Co. Mat. altyts gehadt ende gedragen heeft, tot onderhoudenis ende conservatie van onsen oude ende oprechte geloove ende catholische religie, in denselven lande van herwaerts over, ende tot verdryvinge ende extirpatie van alle secten ende ketterien, soo heeft nochtans derselver Con. Mat., om sekere redenen ende oorsaken, belieft gehadt, by syne leste brieven, syne voorsz. salige begeerte ende meyninge, ons wederom te vermaenen ende te ververschen, met expressen last ende beveel, u te verthoonen ende voortehouden, 't gene dat zyne Mat. ons deszelven geschreven heeft, 't welck is in effecte, dat deselve, als geen saecke ter werelt meer begeerende, dan de conservatie vande voorsz. catholische religie ende syne goede ondersaten van herwaerts overe in goede ruste, vrede, eenicheyt ende concorde t'onderhouden ende deselve te behoeden ende bewaren vande inconvenienten, die in vele plaetsen ende orten van der christenheyt, door de veranderinge vande religie opgecommen ende gebeurt syn, wilt uyterlicken ende verstaet, dat de voorgemelten placcaaten ende ordonnantien van wylen der Keyz. Mat.

[p. 337]

ende syne, gantschelyk ende volcomelyk onderhouden ende geachtervolcht worden, gelyck oock zyne Mat. meyninge is, wel ende scherpelyk te doen onderhouden, 't gene dat by 't heylich concilium generael van Trente ende die provinciale synode geordonneert ende gestatueert is geweest, sonderlinge aengaende de reformatie vander geestelicheyt, sonder daertegens eenichsins te commen, opdat strauwende (?) de ketteryen, die quade manieren oock gebetert ende gecorrigeert mogen worden, ende voorts dat men den inquisiteurs vanden geloove in 't bedienen ende exercitie van heure officien, alle gunste, bystant ende assistentie doen ende bethoonen sal, ende dat d'inquisitie by denselven inquisiteurs gedaen worde, gelyck tot noch toe gedaen is geweest, ende soo nae de geestelyke ende wereltlyke rechten hen toebehoort, hebbende syne Mat. by syne voorsz. brieven 't selfde wel expresselicken bevolen, mits welcken ende om derselver Mat. in soo heylige ende gunstige saecken gehoorsaem te wesen, en hebben wy nyet kunnen onderlaten, u desen jegenwoordige te schryven, ende by deselve te bidden, versoeken ende van syner Mats. wegen te beveelen seer ernstelyk, dat ghy in desen u wildt voegen ende reguleeren, nae 't bevel ende ordonnancie derselver Mat., sonder in eenich punt ofte articule daertegens te commen oft laten geschien, oock dat gy van 't gene des voorsz. is, den officiers ende wethouders vander stadt ende steden vande landen van Utrecht onderricht ende verwitticht, ten eynde dat sy daernae hen oock regulieren, sonder dissimulatie, oochluyckinge ofte verdrach, op de penen inden voorsz. placcaten ende ordonnancien begrepen, ende opdat al 't selfde te beter gevordert ende volbracht soude mogen worden, soo willen ende lasten wy u raden, dat ghy yemant van uwe collegie committeert ende deputeert (dewelcke nochtans van halve jaere ten halven jaere verandert sal mogen worden), opdat een daer mede alleen nyet belast en sy, die andere niet en doe oft geoccupeert en worde, dan alleenlyk goede opsicht neme ende sorge drage, inden voorsz. lande van Utrecht op de onderhoudenisse ende observatie vande decreten ende statuyten van 't heylich concilium, ende u telcken adverteere van 't gene dat daerop deshalven rysen ende occureren sal, om daerinne te versien nae den goeden willen ende meyninge van synder voorsz. Co. Mat.: ende ten eynde dat wy t'allen tyde weten mogen den staet ende gesteltenisse vande voorsz. religie, belangende 't gene des voorsz. is, soo begeeren ende bevelen wy u als boven, dat ghy van drie maenden te drie maenden ons wel particulierlyk ende in 't lange overschryft den voortganck van dese, nemende uwe toevlucht (ingevalle van swaricheyt) aen ons oft aen den hooftpresident ende luyden van synder Mat. secreten rade, om ons daervan rapport gedaen te worden, ende sullen in denselven secreten rade van gelycken eenen committeeren, die daerop sonderlinge ende particuliere sorge drage, ende met u ende uwen voorsz. gecommitteerden goet verstant ende correspondentie hebben sal, ende opdat ghy syne voorsz. Co. Mats. meyninge in desen des te beter soudt mogen verstaen, soo seynden wy u hiermede de puncten van synder Mats. brieven ende andere schriften, deser materien aengaende, om nae de forme ende inhouden van dien u te voegen ende reguleeren. Edel welgeboren neve, lieve welbeminde, onze Heere Godt zy met u. Geschreven te Brussele, den 18. dach van Decembre, 1565, ende was onderteyckent: Margareta, ende wat leger: d'Overlope. 't Opschrift was dese: Den edelen, welgeboren, onsen neve, den prince van Orangien, grave van Nassouw etc., ridder vander orden, stadthouder ende onsen lieven ende welbeminden den president ende luyden vanden rade ons heeren des Conincx t'Utrecht.

(Uit het Tweede Memoriaal van den Hove, uts.)