Bavianen en slijkgeuzen

Kerk en kerkvolk ten tijde van Maurits en Oldenbarnevelt

XXXI. Brief van J. Tijckmaker aan Arien Gerritsz. Sas,
28 juli 1620.

Eerwaerdige, bijsondere ende lieve broeder in den Heere, Hoedanigen vierigen begeerte mijn herten vervult, om bij uwe E. als bij andere broederen ende susteren onser gemeynte te sijn, dat weet de Heere die de harten kent ende onse nieren proeft. De oorsaecke van dese mijne ernstige begeerte ende wensch is alleen tot geen andere eynde dienende, dan om de

[p. 411]

hongerige ende dorstige, die naer de waerheyt haecken, te versaden, droevige te vertroosten, ende de swacke, die in vertwijffelinge van waerheyt souden coemen te vervallen, naer de gaven die mij de Heere gegeven heeft, ondersteunen ende raeden. Doch helaes, door het onbehoorlijck deportement van onse formele partije, ende door het onbarmhartich bannen uyt onse gemeynte, ia selfs uyt ons lieve vaderlant, en can sulx niet wel dan met groote beswaernisse ende peryculen geschieden.

Bovenal bedroeft mij bovenmaten seer, te hooren datter sommige onder de gemeynte binnen Nieupoort sijn, die haer gaen begeven tot het gehoor van andere herders ende leeraers, ende wijcken alsoo af van die leere, die sij van ons hebben gehoort ende met sacramenten hebben beleden, ende dat noch alsulcke, die ick hadde vertrout dat den swacken ende eenvoudigen in tijt van vervolginge (daerin wij nu sijn) souden geweest hebben een exempel van stantvasticheyt ende onbeweechgelijckheydt in het woort der waerheyt. Doch de waerheyt van het evangelium wert nu in dese persoonen vervult, dat Godt de arme, slechte, eenvoudige persoonen deser werelt tot Hem verkiest om de groote, rijcke ende machtige te beschaemen. Dit lijden openbaert nu, hetwelcke de Heere tot onser beproevinge toesent, welcke de christenen sijn, die de Heere met den mondt maer en hebben gedient, ende met der herten aen de werelt verknoopt gebleven. Nu de Heere dese sijnen wan heeft in de handt genoemen om sijnen dorsvloer te doorsuyveren, nu siet men wie door den wayenden windt van vervolginge henen ende weer wanckelen, ja nu, broeder, siet men wie diegene sijn, die in tijt van voorspoet Christi lesse hebben soo geleert, dat se daer nu in 't werck stellen, dat wij dies noot sijnde, om sijnentwille sullen verlaeten huys, hof ende alles wat men in de werelt lief heeft.

Doch het is nu soo verre van daer, dat in plaetse dat wij om Christi naeme ende waerheyt ons goederen souden verlaeten, dat sommige om eere deses weerelts, om in gonste te staen van diegene die de overhandt over andere hebben gecregen, haere consciëntiën gewelt aendoen, huychgelen om den broode, ende versaecken de waerheyt daervan sij overtuycht sijn. Wat sijn die anders als roeden die met allerley winden beweecht werden, die vleeschelijck sijnde, vleeschelijcke dingen naervolgen? Dit sijn se, daer Petrus van seyt, die de gewassen seuge gelijck sijn, die gewassen sijnde, wederom loopen tot de wentelinge in het slijck. Over sulcke luyden heeft den apostel Paulus ten sijnen tijde geclaecht, seggende dat Demas, siende het cruys ende lijden coemen over de cudde Christi, soo seyt hij dat Demas hem heeft verlaeten, naerdien hij de tegenwoordige werelt heeft lief gecregen. Soodanige sijnder noch in ons vaderlant in vele gemeynten gevonden, waerover vele vroeme kerckendienaers met droefheyt ende met suchten tot Godt sijn ontsteken.

Maer och, off Godt gave, dat mij deselve oorsaeke over sommige uyt onse gemeynte niet en waere gegeven! Ick hebbe verstaen van Pieter Helmichsoon, dat hij om beter in de gonste te staen van diegene die hij seyt

[p. 412]

dat hem ten onrecht alle dat lijden hebben aengedaen, met haer ter kercken gaet. Jae selfs, broeder, ick moet rontuyt spreken: ick hebbe verstaen dat ghij mede uselven tot haere gemeenschap van het gehoor begeeft. Indien het waer is, ick bidde uwe E. met wat herte ende gemoet ghij sulx condt doen, daer ghij immers wel weet, wat hetgene is geweest, hetwelcke ick uwe E. tussen de ses ende seven jaren hebben geleert, daervan dat niemant onder de gemeynte beter can van getuygen als uwe E., doordien ghij altijt sijt geweest een seer ijverich toehoorder in 't woort des Heeren. Is u gemoet niet overtuycht van haere schandelijcke procedueren, die sij gehouden hebben in de kercken hier te lande, ja oock selfs in onse gemeynte? Hoe condt ghij die houden voor oprechte herders, op wiens weyde van het woort ghij uwe E. begeeft, die andere herders, haere medebroeders, slaen, opdat haere schaepen souden vestroyen, die andere verstooten opdat sij souden haere plaetse besitten, die als dieven ende moordenaers de verkeerde deure sijn ingecropen, die een ander soecken te verachten, opdat sij groot geacht souden sijn, die andere vervolgen ende lijden aendoen, opdat sij alleen ruste soude moegen hebben, ja die haer medebroeders sooveel suchtende maeken in ballingschap buyten ende binnenlants, die sooveel troosteloose moeders ende schreyende kinders maeken?

Och broeder, merckt op ende gedenckt, ofte de waere kerke Godts oyt yemant heeft vervolcht ofte lijden aengedaen? Neen sij, maer ter contrarie heeft Christi kerke selfs altijt lijden onderworpen geweest. Overleest de schriftuere van het begin tot den eynde. Stelt u voor oogen het exempel aller heyligen, van den tijden Abels tot op desen dach. Ghij sult de waerheyt van dies ondervinden. Het en can oock niet wesen dat een waere kerke soude andere lijden aendoen, gelijck dese die haer gereformeerde noemen. Want Christi kerke wert geregeert door Christi Jesu Geest. Desen Geest en leert niet, dat men yemant lichtveerdelijck sal veroordeelen, gelijck dese luyden die nu het seggen hebben, gedaen hebben op het Dortsche synodus, maer dat men sal becleet sijn met ootmoedicheydt, sachtmoedicheydt, broederlijcke vriendelijckheydt, d'een den anderen wel voorgaende. Den Geest Christi begeert verdraechsaemheydt, den Geest die dese hebben begeert vraeke. Den Geest Christi begeert liefde, waeraen dat men bekennen sal ofte sij discipulen Christi sijn, dese die begeert haet, nijt, tweedracht, hebben liever het lichaem Christi te scheuren dan te heelen. Examineert nu haere voorgaende ende tegenwoordige handelinge tegens haere broeders met een onpartijdich gemoet. Ghij sult lichtelijck connen ondervinden, dat sij niet geregeert en werden door den Geest Jesu Christi, ende dienvolgende niet en connen sijn Godts waere kercke.

Ick laete noch staen die gants gruwelijcke leere, die bij haer gedreven ende gevoelt wert, strijdich tegens Godts natuere ende tegens de schriftuere, sijnde soodanich, dat sij die haer schamen de gemeynte rondelijck voor te stellen, gelijck ick vertrouwe dat uwe E. ten deele is bekent. Lieve broeder, dit alles ghij overwegende, sult ghij niet gedrongen werden om uyt

[p. 413]

Babel te wijcken, opdat ghij de plagen haerer sonden niet deelachtich en wert?

Gedenckt verder, als ghij nu gaet in haere vergaderinge, dat ghij moet ja en amen seggen op haere gebeden, die tot onderdruckinge van ons gants gecantet werden. Daerbeneffens, wat een schrickelijcken sonde van ergernisse dat ghij dan begaet voor den swacken ende eenvoudigen. Christus, de mont der waerheyt, houdt dit voor sulcken gruwelijcken sonde, dat het beter waere dat een moelesteen aen sijn halse gehangen waere ende in 't diepste van de zee werde gewerpen, dan dat hij den cleenen soude ergeren. Derhalven dan, ick bidde uwe E., houdt mijn vermaninge ten goede, ende vertrout vastelijck, dat sij voortcoempt uyt een herte van oprecht ende getrou dienaer Christi, die als een goet herder sorge draegt voor de sielen van sijn schapen, die hem van sijn Heere vertrout sijn.

Voor het laeste dan bidde ick uwe E. neffens uwe E. huysvrouwe, dat ghij wilt rechte gangen maecken tot den Heere, sonder ergernisse. Staet als mannen in dat geloove dat ghij aengenomen ende beleden hebt. Soo uwe E. hierover eenige swaricheydt mochte ontmoeten, gedenckt dat onse welstant daer niet in en bestaet dat wij in vrede leven met diegene die dickwils voor een sekere tijt de overhandt over ander hebben, maer daerin alleen, dat wij Christum ter rechter nochte ter slincker handt niet en hebben afgeweken, maer Hem ende sijn waerheyt totter doot toe hebben getrou gebleven. Want dit is de rede Christi aen sijn gemeynte: weest getrou tot in der doot, ick sal u de croone des levens geven. Weest dan stantvastich, treet terugge, ende verlaet uwe eerste liefde niet. Wijckt niet, want is 't dat iemant wijckt, soo sal de Heere in sijn siele geen behaegen hebben. De Godt der waerheyt, de Vader onses Heeren Jesu Christi, croone uwe E. met den rechten geest des onderscheyts, ende bewaere uwe E. met u huysgesin van sonde tot op den dach onses Heeren Jesu Christi. Amen. Uyt Antwerpen desen 28 july 1620. U E. getrouwen herder ende leeraer, nu lijdende als balling om de voorstant der waerheyt, J. Tijckmakerus, predicant in Nieupoort.

(A.R.A., Hof 5226).