Algemeen letterkundig lexicon

coronaliteratuur

Etym: corona (Lat. krans) = naam voor een groep virussen met kransachtig uitzicht, waarvan een bepaalde variant in 2020 een pandemie van de ziekte COVID-19 veroorzaakte.

Benaming die opdook in de loop van 2020, samen met bijna-synoniemen als ‘quarantaineboek’, ‘pandemiefictie’, ‘coronafictie’, en ‘coronaroman’, ter aanduiding van literatuur die geschreven of heruitgegeven en herlezen wordt als een respons op de crisis veroorzaakt door de COVID-19-pandemie. Er spreekt vaak angst uit over de toekomst van de mensheid (vgl. apocalyptische literatuur en dystopie) en een bezorgdheid over het onverantwoorde gedrag van onze geglobaliseerde maatschappij (vgl. klimaatfictie en zie ook ecocriticism).

Coronaliteratuur omvat enerzijds bestaande werken uit de literaire canon die een catastrofale besmetting als thema of uitgangspunt gebruiken, en die een hernieuwde actualiteit en betekenis kregen in het licht van de coronacrisis. Een vaak geciteerde titel in dit verband en allicht het oudste voorbeeld is de Decamerone, geschreven door Giovanni Boccaccio na de uitbraak van de pest in Firenze in 1348. De pestepidemie in Londen van 1665-1666 vond zijn weerslag in de bekende Diary [1665] van Samuel Pepys en A journal of the plague year (1722) van Daniel Defoe. We kunnen verder denken aan meer recente klassieke werken als De pest (Albert Camus, 1947), Liefde in tijden van cholera (Gabriel García Márquez, 1985) en De stad der blinden (José Saramago, 1995) – alle drie van de hand van Nobelprijslaureaten. Maar ook tal van meer ‘populaire’ auteurs, onder wie Richard Matheson (Ik ben een legende, 1954), Stephen King (De beproeving, 1978) en Dan Brown (Inferno, 2013), spelen in op de angst voor een oncontroleerbaar en dodelijk virus.

Anderzijds heeft een aantal schrijvers nieuwe werken geproduceerd om te proberen betekenis te geven aan de coronacrisis, die behalve een medische noodsituatie ook een economische, sociale en psychologische ontwrichting teweegbracht. Quarantaine van Wim Daniëls wordt beschouwd als de allereerste coronaroman in het Nederlands; de roman Een week of vier van Laura van der Haar werd eveneens snel geschreven en geïnspireerd door de coronacrisis; Coronakronieken van Daan Heerma van Voss, ook gepubliceerd in 2020, combineert veeleer een aantal niet-fictionele genres (reportage, essay, pamflet). The pull of the stars door Emma Donoghue (een historische roman over de ravages van de Spaanse griep in Dublin in 1918) en The end of october door Lawrence Wright (een medische thriller over de strijd tegen een supervirus) zijn dan weer romans die gepland en geschreven waren vóór de uitbraak van corona, maar bij hun publicatie in 2020 plots brandend actueel werden als coronaliteratuur.

Critici hebben de verwachting uitgesproken dat veel coronaboeken zouden volgen, deels gemotiveerd allicht door commercieel opportunisme van auteurs en uitgevers, maar ook omdat men kan verwachten van schrijvers dat ze inzicht, ontspanning of troost kunnen brengen in tijden van crisis.

Lit: R. Zaretsky, ‘Out of a clear blue sky. Camus’s The Plague and coronavirus’ in Times literary supplement (2020), nr 6106, p. 20.

coq-à-l'âne

corpsmaat