Algemeen letterkundig lexicon

dubbele negatie

Formulering waarin iets dubbel ontkend wordt. Strikt genomen werkt zo'n dubbele ontkenning zo dat het omgekeerde begrepen kan worden van wat bedoeld wordt. Wanneer iemand bijvoorbeeld zegt dat hij nooit geen sterke drank drinkt, kan dit opgevat worden in die zin dat hij altijd alleen maar sterke drank drinkt. Maar soms kan zo'n dubbele ontkenning gebruikt worden om het negatieve te versterken. Daarbij kan men denken aan de bekende spreektaal formulering 'aan me nooit niet', maar ook aan de wat gebruikelijker combinatie 'dat is niet onmogelijk'. Een dergelijke dubbele ontkenning is verwant aan de litotes.

In sommige dialecten is dubbele negatie niet ongewoon: 'ik ben daar nie geweest nie' bijvoorbeeld. In zoverre dubbele negaties wijzen op dialectisch, slordig of onlogisch taalgebruik, kunnen ze dienen als stijlmiddel om personages te typeren.

Lit: A.M. Duinhoven, 'Dubbele negatie' in Leuvense bijdragen 74 (1985) 3, p. 289-322 • A. van der Wouden, Negative contexts (diss., 1994) • W. Klooster, 'Hoofdschudden in het Nederlands: over negatie' in J. Stroop (red.), Waar gaat het in het Nederlands naar toe? (2003), p. 297-307 • G. de Schutter, 'Meervoudige negatie in Paardekooper z'n begrip 'stapeling': wat heeft de RND te bieden ?' in Verslagen en mededelingen van de Kon. Acad. van Ned. taal- en letterkunde 125 (2015), 3, p. 341-357 • N. Gradwell, 'The case of double negation' in Babel. The language magazine 18 (2017), p. 40-43.

dubbele lezing

dubbelrijm