Algemeen letterkundig lexicon

samenkoppeling

Het koppelen van woorden door ze te verbinden met een liggend streepje, zoals in woon-werkverkeer of kat-en-muis-spel.

In de literatuur werden dergelijke koppelingen vooral toegepast door de Tachtigers en de naturalisten die daarmee woordcombinaties schiepen (neologismen) die uitdrukking moesten geven aan de opgedane impressies of sensitieve gewaarwordingen. Ze behoorden tot de toen in zwang zijnde écriture artiste. Een voorbeeld daarvan kan worden aangetroffen in het volgende citaat (cursivering van ons):

De zon was lager gevallen. Uit zijn donker-oranje-gloeyende rondheid, hoog schuin, ver weg, zwierven nog rooyerig-gele stralen, zoals stukjes regen van scherpe lijnen, door de heesters aan d'overkant van den weg neer, alsof ze gebroken in dat groen bleven hangen.
(L. van Deyssel, Een liefde, ed. H.G.M. Prick, 1974, p. 103)

Dergelijke koppelingen worden ook zonder het gebruik van streepjes toegepast, zoals in 'lentefris' en 'hapklaar'. Vaak worden deze woordkoppels 'samenstelling' of 'compositum' genoemd. Ook deze combinaties werden veelvuldig in de écriture artiste toegepast, maar ook later en bij anderen. Zo schrijft S. Carmiggelt over een minor poet (cursiveringen van ons):

Zijn  leven was een stille bundel van één vel.
Zijn dood een kastlijnnieuwtje, nonparel.
(A. Jongstra & A. Peters, Dichten over dichten, 1994, p. 511)

en Kees Stip over een beo:

Want deze praatte, bla bla bla,
Zijn bittertafelbroeders na.
(K. Stip, Lachen in een leeuw, ed. D. Welsink, 1993, p. 80)

samengestelde structuur

samensmelting zie synaloefe