Algemeen letterkundig lexicon

dialogisme

Etym: Gr. dialogos = gesprek, samenspraak.

Grondprincipe van het werk van de Russische taalfilosoof Mikhaïl Bakhtin. Het dialogisch principe houdt volgens hem een ontkenning in van de traditionele ‘monologische’ woordopvatting. Elk woord, elke uiting is zowel reactie als anticipatie op het woord van de andere. Het woord heeft de eisen van receptie en communicatie geïnterioriseerd; andere stemmen en contexten klinken er in door en verschillende ideologische posities komen er met elkaar in conflict. De zelfbepaling van een personage in een roman bijv. geschiedt in functie van het woord van de ander over hem/haar. Het is een nuancering, weerlegging of ontkenning van dat woord. Op een gelijkaardige manier verhouden teksten zich tot elkaar, wat in het vlechtwerk van de intertekstualiteit resulteert. Zie ook carnavaleske.

Lit: T. Todorov, Mikhaïl Bakhtine. Le principe dialogique (1981) • H. van Gorp (red.), Dialogeren met Bakhtin. De uitdaging van het vreemde woord (ALW-cahier 4) (1986) • S. Dentith, Bakhtinian thought: An introductory reader (1994) • M. Holquist, Dialogism. Bakhtin and his world (2002) • L. Perrin, Le sens et ses voix: dialogisme et polyphonie en langue et en discours (2006) • M. Soboleva, Die Philosophie Michail Bachtins: von der existentiellen Ontologie zur dialogischen Vernunft (2010).

dialoefe zie hiaat

dialoog