Algemeen letterkundig lexicon

distantie

Etym: Lat. distans = verwijderd < dis-stare = uiteen staan.

De afstand die de beschouwer van een kunstwerk ervaart tussen hemzelf en het geïsoleerde kunstobject dat hij in de beschouwing betrekt. De mate van (psychische) distantie is bepalend voor de betrokkenheid van de beschouwer bij een kunstwerk: hoe kleiner de distantie, hoe groter de betrokkenheid.

In de verteltechniek komt de distantie tot uiting in de verschillende mogelijkheden van het point of view (perspectief). De identificatie van de lezer met een in de ik-vorm verteld verhaal (ik-verteller) kan sterker zijn dan bijv. met een door een auctoriële vertelinstantie verteld verhaal, waarin de verteller telkens de illusie van het vertelde verbreekt en tussen lezer en personage(s) komt te staan. Men spreekt in dit verband wel van epische distantie. Op soortgelijke wijze vergroten de vervreemdingseffecten, zoals die bijv. door Bertold Brecht worden gebruikt in zijn drama's, de distantie van de toeschouwers tot de handeling op het toneel.

Lit: J.P. Guépin, ‘Alleen kunst kan ons redden (VI). 5. Aesthetische distantie en het epideiktische genre’ in Hollands Maandblad 19 (1977-1978) 359, p. 41-46 • R. Reiher & U. Kramer (red.), Sprache als Mittel von Identifikation und Distanzierung (1998).

distant reading

Distanzstellung