bohémien

Etym: Fr. Bohemer, zigeuner afkomstig uit Bohemen in het westen van Tsjechië.

Type van de 19^de-eeuwse romantische kunstenaar die zich verzet tegen maatschappelijke conventies door excentriek gedrag en kleding. Onder invloed van de romantiek werd de kunstenaar steeds meer gezien (of zag hij zichzelf) als het geniale individu dat niet langer gebonden was aan de conventies van de burgerlijke maatschappij. Kunstenaars groepeerden zich, vaak in de grote steden, tot kringen van gelijkgezinden, die met dédain spraken over burgerlijk fatsoen en moraal, en die zich doelbewust van die burgerlijke maatschappij onderscheidden in kleding en gedrag. In Henri Murgers Scènes de la vie de bohème (1849) werd het leven der bohémiens in het Parijse Quartier Latin beschreven. Dat er grote belangstelling voor bestond, bewijst het feit dat zowel Puccini als Leoncavallo er een gelijknamige opera over schreven, La bohème (1896, 1897), op basis van het boek van Murger. Gérard de Nerval beschreef zijn bohèmemilieu in La bohème galante (1852). Tegen het eind van de 19^de eeuw speelt onder invloed van het symbolisme ook nog mee dat kunstenaars het kunstmatige gaan benadrukken en ook van zichzelf geneigd zijn een kunstwerk te maken. Daar raken decadentie en bohème elkaar.

In Nederland kan men vlak voor de eeuwwisseling spreken van de bohème van Tachtig (Lodewijk van Deyssel, Willem Kloos, Albert Verwey e.a.). Daarna golden individualisten als Erik Wichman (1890-1929), J.K. Rensburg (1870-1943), Apie Prins (1881-1958) en Jacques Gans (1907-1972) als bohémiens.

Lit: F. Carco, De Montmartre au Quartier Latin (1927) • H. Kreuzer, ‘Zum Begriff der Bohème’ in Deutsche Vierteljahrschrift 38 (1964), p. 170-208 • M. Easton, Artists and writers in Paris. The Bohemian idea, 1803-1867 (1964) • E. Endt. ‘De spanning tussen kunst en leven’, in: Spektator 1 (1971-1972), p. 3-17 • J.P. Guépin, Weg met de bohème (1992) • P. Scheerbart (red.), Berlins literarische Bohème (1993) • D. Franck, Bohèmes (1998) • S. van den Bossche (red.), ‘Artistieke bohème’, speciaal nummer van Vlaanderen 52 (2003) 295 • S. Moussa (red.), Le mythe des Bohémiens dans la littérature et les arts en Europe (2008).