motorisch moment

Etym: laat-Lat. motor = beweger < Lat. movere = bewegen.

Term uit de dramaturgie voor het moment (situatie, gebeurtenis) waarop de dramatische stuwing begint die tot de climax-2 in het drama moet leiden. Meestal valt dat motorisch moment na de expositie, soms echter al direct in de openingsscène. De term wordt niet algemeen gebruikt omdat er in een drama vaak meer dan één moment kan worden aangewezen waarop de aanzet tot de climax is terug te voeren. Vaak is de informatie die de moderne toneelschrijver geeft zodanig terloops verdeeld over het stuk, dat de toeschouwer pas door combinatie van gegevens tot een bepaalde climax-verwachting komt. In het klassieke drama is doorgaans het motorisch moment weer wel duidelijker aanwijsbaar. Een voorbeeld is de reactie van Oedipus op de uitspraak van het orakel van Delphi: de moordenaar van Laios zal gestraft worden.

In afgeleide en meer algemene betekenis wordt de term ook in het verhaalonderzoek gebruikt als aanduiding voor de gebeurtenis die het verhaal echt ‘op gang brengt’.

Lit: B. Verhagen. Dramaturgie (1963²), p. 61-62.