Algemeen letterkundig lexicon
(2012-....)–Anoniem Algemeen letterkundig lexicon–
Auteursrechtelijk beschermdsagaEtym: Oudnoors saga = kroniekachtig verhaal. Oorspronkelijk Oudijslands prozaverhaal, meestal anoniem en behorend tot de orale literatuur. De saga’s werden opgetekend van de 12de tot de 14de eeuw en zijn te beschouwen als historie én fictie. Het genre ontstond op instigatie van de kerk, die het volk van ijdele vermaken als dansen en sterke verhalen vertellen wilde afhouden, en in plaats daarvan meer verantwoord materiaal aanbood. De oudste saga’s, de zgn. ‘fornaldarsaga’s’ beschrijven legendarische tijden en helden en bezitten weinig historische basis (bijv. de Völsunga saga). Daarnaast zijn er ‘familiesaga’s’ waarin het leven van de IJslanders getekend wordt die tussen 930 en 1030 het eiland koloniseerden (Landnámábok) en de lotgevallen van de oudste bewoners en hun onderlinge familierelaties. Maar al snel breidde het genre zich uit tot de biografieën van vorsten (Heimskringla), reisverhalen (Vinland saga), fictie en vermaak. De bloeitijd van de saga ligt tussen 1230 en 1280. Hoogtepunten uit die tijd zijn de Egils saga, Laxdaela saga en Njals saga, in welke teksten de bloedwraak een belangrijk thema is. Wat dichter bij het Middelnederlands ligt een aparte groep van in de 12de en 13de eeuw in het Oudnoors vertaalde verhalen zoals Alexanders saga en Karlamagnus saga. Zie ook Edda. Tegenwoordig wordt de benaming ook gebruikt voor een verhaal dat als een roman fleuve of als cyclusroman het leven tekent van een grote, zich over verscheidene generaties uitstrekkende familie; bijv. de Forsyte Saga (1906-1922) van John Galsworthy. Zich eindeloos uitstrekkende televisieseries als Dallas en The bold and the beautiful kunnen als een moderne variant van het sagastramien in deze ruimere betekenis beschouwd worden. Centraal staan hier de wederwaardigheden van een belangrijke familieclan: elementaire levenservaringen als liefde, trouw en overspel, macht en rijkdom, nederlaag en overwinning sturen een zich telkens herhalend handelingsverloop. In tegenstelling tot televisieseries die rond één of twee figuren opgebouwd zijn, welke aflevering na aflevering in een andere variant van steeds dezelfde typesituatie terechtkomen, wordt hier de dimensie tijd ingebracht. Lit: J. de Vries, ‘Oudgermaanse letterkunde’ in F. de Backer & J.J. Gielen,(red.), Algemene literatuurgeschiedenis, dl. 2 (z.j.), p. 3-42 • H. Borelius, Die nordische Literatur (1961) • Th.M. Andersson, The Icelandic family sagas (1966) • M. Brongers, ‘Karel en de Elegast en de Oudnoorse Karlamagnus saga’ in De nieuwe taalgids 65 (1972), p. 161-180 • P. Vermeyden (vert.), De Saga van Erik de Rode en andere IJslandse saga’s over reizen naar Groenland en Vinland (1980) • J. Tucker (red.), Sagas of the Icelanders: a book of essays (1989) • H. van Dijk, ‘Karel de Grote’ in W.P. Gerritsen & A.G. van Melle (red.), Van Aiol tot de Zwaanridder (19982), p. 186-196 • D. Lacroix, La saga de Charlemagne (2002).
|