Algemeen letterkundig lexicon

purgatio

Etym: Lat. verontschuldiging, het zuiveren van een beschuldiging < purgare = reinigen, zuiveren.

Term uit de retorica, speciaal het genus iudiciale, voor het vragen van vergiffenis omdat men uit onwetendheid gehandeld heeft. Een veel zwakkere verdediging dan de purgatio is de deprecatio waarbij vergiffenis gevraagd wordt zonder overigens schuld of opzet te ontkennen.

Een geval van purgatio treft men bijv. aan in de rei aan het begin van het derde bedrijf van J. van den Vondels Leeuwendalers waar Hageroos eerst gekapitteld wordt omdat hij ‘op het zoenfeest loopt uit jagen’. Nadat hij uitgelegd heeft dat hij niet op eigenbelang uit was, zegt de rei:

Vergeefme dan dat ick onwetende u bestraff’:
O deeghlijckheit, ghy zijt wel waerdigh, datze u dancken. 
(1647, WB-ed., dl 5, 1931, p. 309)

Lit: G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 7 (2005), kol. 479-485.

pure poëzie zie zuivere poëzie

purisme