Algemeen letterkundig lexicon

prototypografie

Etym: Gr. prōtos = eerste, vroegste.

Tot de Nederlandse prototypografie rekent men een aantal ongedateerde en niet gelocaliseerde drukken waarvan men aanneemt dat dat de oudste drukken uit de Nederlanden zijn die met losse letter zijn gedrukt. Ze dateren wellicht uit de jaren 1466-1479. De Middelnederlandse Spieghel der menscheliker behoudenesse is met twee drukken in de overwegend Latijntalige prototypografie vertegenwoordigd. Ook een aantal schoolboekjes is in deze periode gedrukt. Het staat inmiddels vast dat de incunabelen uit de periode van de prototypografie niet vervaardigd zijn door Laurens Janszoon Coster in Haarlem. De Costeriana – zoals de producten van de prototypografie tot voor kort werden genoemd – zijn ontsproten aan de fantasie van Hadrianus Junius die in de tweede helft van de 16^de eeuw het verhaal over de uitvinding van de boekdrukkunst door Coster in Haarlem de wereld in gestuurd heeft.

De vroegst gedateerde drukken in de Nederlanden komen uit de werkplaatsen van Nicolaus Ketelaer en Gherardus de Leempt in Utrecht (1473), Dirk Martens en Johan van Westfalen in Aalst (1473), William Caxton in Brugge (1473), Colard Mansion eveneens in Brugge (1473?) en Johan Veldener in Leuven (1474).

Lit: De vijfhonderdste verjaring van de boekdrukkunst in de Nederlanden (1973), p. 67-78 • L. Hellinga-Querido & C. de Wolf, Laurens Janszoon Coster was zijn naam (1988) • J. Robbe, 'De literaire aspecten van de Costerlegende: mythologie in de vorm van een klassieke pleitrede' in Internationale Neerlandistiek 48 (2010) 3 (okt.), p. 17-29.

prototype

provenance