figura etymologica

Etym: Lat. figura = (redekunstige) figuur; etymologica = met betrekking tot de woordafleiding.

Term uit de retorica voor de verbinding van twee woorden van dezelfde stam, gewoonlijk een werkwoord met een – veelal door een bijvoeglijk naamwoord voorafgegaan – verwant zelfstandig naamwoord als onderwerp of lijdend voorwerp, bijv. een graf graven, een strijd strijden, een leven leven.

Een voorbeeld is te vinden in ‘Christelijk gevecht I’ van D.R. Camphuysen:

Menig strijdt een dwaaslijk strijden, om 'tgering, op 't ongewis:
Menig strijdt een wijss'lijk strijden, om 't geen strijdens waardig is.
(Uitgelezen stichtelijke rijmen, ed. Van Vloten, 1861, p. 16)

Jane Austen maakte van deze retoricale vorm gebruik voor de titel van haar roman Sense and sensibility (1811).

Synoniemen zijn de termen derivatio en parègmenon.

De figura etymologica is verwant aan de polyptoton en de paronomasia.

Lit: G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, Bd 3(1996), kol. 279-282.