Algemeen letterkundig lexicon

genderstudies

Etym: Eng. gender = geslacht, sekse

Recente ontwikkeling in de literatuur- en cultuurwetenschap die de gedragscodes en denkpatronen bestudeert die in een bepaalde cultuur voor mannen en vrouwen gelden. Het uitgangspunt is dat ‘mannelijkheid’ en ‘vrouwelijkheid’ in hoge mate maatschappelijk-cultureel bepaald zijn eerder dan het gevolg te zijn van biologische determinering. De aandacht voor deze processen groeide uit het feminisme (feministische literatuurkritiek).

Beoefenaars van de genderstudies pogen een inzicht te verwerven in hoe culturen berusten op bepaalde seksegebonden machtsverhoudingen en ideologieën, en dit in een heel gamma van symbolische en maatschappelijke dimensies: taal, literatuur, geschiedenis, religie, de media, onderwijs, economisch leven, instituties, enz. Ze bestuderen ook hoe dergelijke mechanismen samenhangen met etniciteit, seksualiteit, sociale klasse en leeftijd, en hoe ze een impact hebben op elk individueel leven, bijv. in de zelfdefinitie van het subject (de problematiek van identiteit en alteriteit).

De genderstudies omvatten het rijk geschakeerde feministisch geïnspireerde gedachtegoed, dat de aliënatie van de vrouw in een ‘mannenwereld’ in het licht stelt en ook de zgn. gay en lesbian theory (queer theory), die de aliënatie van homo’s en lesbiennes tot voorwerp heeft. De meeste varianten van genderstudies vertonen een grondig ethisch engagement en een politiek karakter in emancipatorische zin: men wil de onderzochte mechanismen tevens wijzigen of teniet doen. Conceptueel en methodologisch zijn er vaak verwantschappen of allianties met deconstructie, postkoloniale theorie, psychoanalyse en/of materialistisch geïnspireerde discoursanalyse.

De gender thematiek heeft een grote invloed gehad op de literatuurstudie – ook op de interpretatie van oudere teksten. Door vanuit een gender-invalshoek naar literatuur uit het verleden te kijken, kan een van de gangbare interpretaties afwijkende lectuur ontstaan. Zo kan men bijv. op basis van de bestudering van de rolpatronen in Adam in ballingschap (WB-ed., dl. 10, p. 94-170) tot de conclusie komen dat Vondel de schuld voor de zondeval bij Adam legt en niet bij Eva. Zie ook bechdeltest.

Lit: N. Miller, The poetics of gender (1986) • R. Hof, Die Grammatik der Geschlechter: Gender als Analysekategorie der Literaturwissenschaft (1995) • A. Andeweg & E. Blom, Literatuurwijzer genderstudies in de neerlandistiek (1995) • Lia van Gemert, Norse negers. Oudere letterkunde in 1996 (1996) • E. Goodman, Literature and gender (1996) • Same sex / Different text? Gay and lesbian writing in French, themanummer van Yale French Studies (1996) • Tijdschrift voor Genderstudies (1998-) • G.A.M. Bekelaar e.a. (red.), Gender en genre van de historische roman (1999) • D. Glover & C. Kaplan, Genders (2009²) • T. Streng, 'Gender en boekbedrijf: Vrouwelijke romanauteurs in de negentiende eeuw' in Nederlandse letterkunde 20 (2015) 2, p. 93-135.

geminatio

genealogie