Algemeen letterkundig lexicon

eenakter

Toneelstuk in één enkel bedrijf of één akte. Een niet-avondvullend stuk van beperkte duur, zelden langer dan veertig minuten, toegespitst op één dramatische handeling en gebruik makend van zo functioneel mogelijke techniek.

Hoewel er voor 1750 wel toneel in één bedrijf geschreven werd (klucht-1, sotternie, tafelspel), werd de term pas in de tweede helft van de 18^de eeuw gangbaar. In de 19^de eeuw werd de eenakter vaak gebruikt als voorspel voor het avondvullend stuk, het zgn. affichestuk. In de 20^ste eeuw wordt de eenakter vooral proeftuin voor toneelexperimenten en –vernieuwing.

Voorbeelden van eenakters zijn A. Tsjechovs De beer (1888), H. Pinters The dumb waiter (1959) en in het Nederlandse taalgebied Herman Heijermans’ Het kind (1903), Hugo Claus’ De getuigen (1952) en Lodewijk de Boers Darts (1967).

Lit: G.J. Beukers, Die moderne eenbedryf (1965) • D. Schnetz, Der moderne Einakter (1967) • W. Herget & B. Schultze (red.), Kurzformen des Dramas: gattungspoetische, epochenspezifische und funktionale Horizonte (1996).

editio princeps

eenheden, Aristotelische zie eenheid van handeling, tijd en plaats