Goede vrydag ofte Het lijden onses heeren Jesu Christi

(1978)–Jeremias de Decker– rechtenstatus



[pagina 91]
Christus beschuldigt. 205[regelnummer] Gods Soon verslijt den nacht in duchten, suchten, sorgen,Ga naar voetnoot205 Maer och! de dag van morgenGa naar voetnoot206 Genaekt vast, komt vast op, en met dien droeven dagGa naar voetnoot207 Een noch veel droever slag. Hy heeft den gantschen nacht slechs in sijn' siel geleden, 210[regelnummer] Nu geld 'et siel en leden.Ga naar voetnoot210 Men send hem smadelijk nu hier, nu weder gins, Nu Priester toe, nu Prins.Ga naar voetnoot212 Men stelt hem voor den Raed der Schrift en wetgeleerden,Ga naar voetnoot213 Die Schrift en wet verkeerden:Ga naar voetnoot214 215[regelnummer] Hier word hy, die de Wet ook tot een stip voldoet,Ga naar voetnoot215 Onwettelijk begroet.Ga naar voetnoot216 Men komt hem valschelijk met schelmery betijgen,Ga naar voetnoot217 Hy wederleyt met swijgen.Ga naar voetnoot218 Men eyscht hem waerheyd af, hy spreektse klaer en rond,Ga naar voetnoot219 220[regelnummer] Men smijt hem voor den mond.Ga naar voetnoot220
[pagina 92]
De Prins der Priesteren, het hooft der huychelaren,Ga naar voetnoot221 Besweert hem te verklaren Bescheydelijk, recht uyt en sonder veynseryGa naar voetnoot223 Van wien en wie hy zy.Ga naar voetnoot224 225[regelnummer] 't Welk als hem Godes Soon komt sonder veynsen leeren,Ga naar voetnoot225 De veynsert scheurt sijn kleeren,Ga naar voetnoot226 Quansuys, en onder schijn van sucht tot 's Hemels eer,Ga naar voetnoot227 En roept, wat wil men meer? Hy heeft sich d'eere Gods (ô laster!) aengemeten,Ga naar voetnoot228-229 Ga naar voetnoot229 230[regelnummer] Daer op word hy gesmeten,Ga naar voetnoot230 Bespogen en bespot, en lasteraer genoemt, En voorts ter dood gedoemt. O grousaem lasterstuck! de vuylste lasterarenGa naar voetnoot233 Die oyt ter wereld waren, 235[regelnummer] Verdoemen hier Gods Soon, die niet en sprak als waer,Ga naar voetnoot235 Voor een' Godslasteraer.Ga naar voetnoot236 Hy vind sich (soo wy dik in onspoed ondervinden)Ga naar voetnoot237 Verlaten van sijn vrinden:Ga naar voetnoot238 Ia Petrus, die soo korts noch proef van trouheyd gaf,Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Versaekt hem, sweert hem af.Ga naar voetnoot240
[pagina 93]
Wy kennen Christus niet als hy van 's werelds Grooten Verschopt werd en verstooten:Ga naar voetnoot242 Maer als de Koningen hem troetelen, ô dan,Ga naar voetnoot243 Dan kennen wy den Man.Ga naar voetnoot244 245[regelnummer] Hy derf de tong nu niet voor sijnen Heer bewegen,Ga naar voetnoot245 Flus dorst hy hand en degen.Ga naar voetnoot246 Ach! Simon, die nog strax den mannen wou te lijf,Ga naar voetnoot247 Beswijkt nu voor een wijf.Ga naar voetnoot248 Hy blijft in 't loochenen troulooselijk volherden 250[regelnummer] Ten tweeden, ja ten derden, Misschien ten vierden ook, soo 't kraeyen van den haen Hem niet en had doen gaen. Het kraeyen van den haen komt sijn vergrijp ontdecken, En sijn geweten wecken, 255[regelnummer] 't Welk nergens rust en vind, voor dat soo vuyl een smet In tranen is genet.Ga naar voetnoot251-256 Ga naar voetnoot256 Sijn Heer word onderwijl gekluystert en gebonden Den Landvoogd toegesonden:Ga naar voetnoot258 Hier scheldmen op de deugd, hier steltmen God te rechtGa naar voetnoot259 260[regelnummer] Voor 't menschelijk gerecht.
[pagina 94]
Hier heeft hy wederom all' 't onverdiende smaden,Ga naar voetnoot261 All' d'opgedichte quadenGa naar voetnoot262 Van staetsucht, muytery en wederspannigheyd,Ga naar voetnoot263 Met swijgen wederleyt.Ga naar voetnoot261-264 265[regelnummer] Die grooten Advocaet, die voor ons' quade feytenGa naar voetnoot265 Soo magtig weet te pleyten,Ga naar voetnoot266 Brengt voor sijn' goede saek ook niet het minste woordGa naar voetnoot265-267 Uyt sijnen boesem voort:Ga naar voetnoot268 Maer och! wat kond hy ook veel voor syn' sake spreken? 270[regelnummer] Hy hadde zich gesteken Als borg in onse schuld, die moeste sijn voldaen,Ga naar voetnoot270-271 Daer gold geen spreken aen.Ga naar voetnoot272 Al is hy onbeswaert van eygene misdaden,Ga naar voetnoot273 Hy staet met d'ons' verladen;Ga naar voetnoot274 275[regelnummer] Die liggen hem soo swaer soo lastig op 't gemoed,Ga naar voetnoot275 Dat hy verstommen moet.
[pagina 95]
Hy hoefde geen verschoon voor sijn bedrijf te weven,Ga naar voetnoot277 Hy hadde niet misdreven;Ga naar voetnoot278 En och! der gener schuld, die hy alhier vertoont,Ga naar voetnoot279 280[regelnummer] En kon niet sijn verschoont.Ga naar voetnoot280 Dus schoon de rechter hem tot spreken wil bewegen, Het dunkt hem best geswegen:Ga naar voetnoot282 D'oprechtheyd des gemoeds, al slaet hy geen geluyd, Straelt hem ten oogen uyt, 285[regelnummer] Blinkt door de wolcken heen van lastering en logen Tot in des rechters oogen. De rechter merkt terstond, hoe listig hier de NijdGa naar voetnoot287 D'onnooselheyd verbijt.Ga naar voetnoot288 Pilatus heeft hem voorts geknevelt en gebonden 290[regelnummer] Herodes toegesonden;Ga naar voetnoot289-290 Herodes wederom bespottelijck geçierd Pilatus toegestiert.Ga naar voetnoot291-292 Dus kaetst men met de deugd, dus wordse van de GrootenGa naar voetnoot293 Vast gins en weer gestooten,Ga naar voetnoot294 295[regelnummer] Geen' voorspraek vindende die voor d'Onnooselheyd, Geen' die voor d'onschuld pleyt.Ga naar voetnoot295-296
[pagina 96]
O Iesu, laet 'et ons, ons die vol schulden steken Aen voorspraek niet ontbreken: Wilt, wilt, als ik te recht voor Gods gerecht verschijnGa naar voetnoot299 300[regelnummer] Mijn tong en voorspraek zijn.Ga naar voetnoot300 Want om des voorspraeks ampt daer boven te bekleeden,Ga naar voetnoot301 Soo moest ghy hier beneden Voor 't menschelijk gerecht uw' schuldeloose saekGa naar voetnoot303 Sien doemen sonder spraek.Ga naar voetnoot304 Ga naar voetnoot297-304	[tekstkritische noot]209 A. slechts 210 C. leden, voetnoot205 verslijt: brengt door; sorgen: vrezen. voetnoot206 dag in de dubbele bet. van etmaal en daglicht. voetnoot207 vast: reeds. voetnoot210 leden: lichaam. voetnoot212 Priester: Annas en Kajafas; Prins: Herodes. voetnoot213 Raed der Schrift en wetgeleerden: Sanhedrin, Hoge Raad (71 leden); Schrift en wetgeleerden: leraars die de wet en de profeten uitlegden. voetnoot214 Schrift: Oude Testament; wet: de vijf boeken van Mozes en de leer welke deze bevatten (in tegenstelling tot de boeken der profeten); verkeerden: verdraaiden. voetnoot215 ook tot een stip: zo stipt mogelijk. Vgl. Matth. 5:18, waar Jezus zegt dat er geen jota of tittel (d.i. streepje of puntje van een letter) van de wet zal voorbijgaan ‘tot dat het alles sal zijn geschiet’. voetnoot216 Onwettelijk: Op een wijze die met de wet in strijd is; begroet: bejegend. voetnoot217 met ... betijgen: betichten van; vgl. Marc. 14:56: ‘Want vele getuyghden valschelick tegen hem.’ voetnoot218 Vgl. Marc. 14:61: ‘Maer hy sweegh stille ende en antwoordde niets.’ voetnoot219 eyscht hem waerheyd af: eist met nadruk van hem dat hij de waarheid spreekt. voetnoot220 smijt: slaat; vgl. Joh. 18:22: ‘Ende als hy dit seyde, een van de dienaeren die daer by stont, gaf Jesu eenen kinnebackslagh, seggende, Antwoort gy alsoo den Hoogenpriester?’ [tekstkritische noot]233-236 A. ontbr. voetnoot221 Prins der Priesteren: voornaamste der priesters, de hogepriester; er waren 24 ‘overpriesters’ lid van de Grote Raad, waarvan hij het ‘overhooft’ was (Kantt. bij Matth. 2:4); huychelaren: Farizeeën. voetnoot223 Bescheydelijk: duidelijk. voetnoot224 Vgl. Matth. 26:63: ‘Ick besweere u by den levendigen Godt, dat gy ons seght, of gy zijt de Christus, de Sone Godts?’ voetnoot225 't Welk, nl. dat hij was Christus en de Zoon van God; latinistische constructie van de relatieve zin; bet.: als Gods Zoon hem dit ... gaat leren, vgl. A. Weynen, Zeventiende-eeuwse Taal, 2e dr., 95). voetnoot226 Vgl. Kantt. bij Matth. 26:65: ‘Dit plachten de Joden te doen als sy wilden betoonen een uyterste droefheyt ofte mishagen over sekere sake, als Godslasteringe, &c.’ voetnoot227 sucht: genegenheid. voetnoot228-229 Vgl. Matth. 26:65: ‘wat hebben wy noch getuygen van noode? Siet, nu hebt gy sijne (Godts)lasteringe gehoort?’ voetnoot229 aengemeten: aangematigd. voetnoot230 gesmeten: geslagen. voetnoot233 lasterstuck: schanddaad. voetnoot235 verdoemen: veroordelen; niet: niets; waer: de waarheid. voetnoot236 Voor: Als. voetnoot237 dik: dikwijls; onspoed: tegenspoed. voetnoot238 Vgl. Matth. 26:56: ‘Doe vluchteden alle de discipelen, hem verlatende.’ voetnoot239 korts: kort tevoren; proef: bewijs; vgl. vs. 109-112. voetnoot240 versaekt: verloochent. [tekstkritische noot]242 A. wordt voetnoot242 werd: wordt. voetnoot243 hem troetelen: hem in het gevlij trachten te komen. voetnoot244 den Man: de Mens; toespeling op Petrus' woorden: ‘Ick en kenne den mensche niet’ (Matth. 26:72). voetnoot245 derf: durft. voetnoot246 Flus: Zojuist; hand en degen, nl. bewegen. voetnoot247 strax: zoëven. voetnoot248 wijf, nl. de dienstmaagd van de hoogepriester (Marc. 14:66). voetnoot251-256 Vgl. Matth. 26:75: (Na de derde verloochening) ‘Ende terstont krayede de haen: ende Petrus wiert indachtigh des woorts Jesu, die tot hem geseght hadde, Eer de hane gekraeyt sal hebben, sult gy my driemael verloochenen. Ende na buyten gaende weende hy bitterlick.’ voetnoot256 genet: schoongewassen, gereinigd. voetnoot258 Den Landvoogd, vgl. Marc. 15:1: ‘Jesum gebonden hebbende, brachten sy (hem) henen, ende gaven (hem) aen Pilatum over.’ voetnoot259 de deugd: Christus, die in de lijdensgeschiedenis de ‘rechtveerdige’ genoemd wordt (Matth. 27:19, 24; Luc. 23:47). Voor De Decker had het woord deugd soms een andere gevoelswaarde dan voor ons, vgl. Rym-oeff. I, 93, waar hij zelfs spreekt van Gods ‘Vaderlijcke deugd ... Deugd die vooral bestaet in een barmhertig, soet, In een verbiddelijck en vriendelijck gemoed.’ Hij komt zelfs tot een smakeloosheid als in Rym-oeff. II, 140: ‘Als Christus tusschen twee deugnieten hing aen 't kruys, Doen lag de deugd, of noyt, in 't gulde midden t'huys.’ [tekstkritische noot]269-280 A. ontbr. voetnoot261 smaden: honen, lasteren. voetnoot262 opgedichte: hem ten onrechte aangewreven. voetnoot263 staetsucht: machtsbegeerte (Jezus noemde zich koning der joden). voetnoot261-264 Vgl. Luc. 23:2, 5: ‘Ende sy begonden hem te beschuldigen, seggende, Wy hebben bevonden dat dese het volck verkeert, ende verbiedt den Keyser schattinge te geven, seggende dat hy selve Christus de Koningh is. Ende sy hielden te stercker aen, seggende, Hy beroert het volck’; Marc. 15:5: Ende Jesus en heeft niet meer geantwoort, so dat Pilatus hem verwonderde.’ voetnoot265 Advocaet: Christus, vgl. 1 Joh. 2:1: ‘wy hebben eenen Voorsprake by den Vader, Jesum Christum den rechtveerdigen’ (Kantt.: ‘eygentlick een Advocaat’); quade feyten: misdaden. voetnoot266 magtig: krachtig. voetnoot265-267 Chiasme: grooten-ons' quade feyten: sijn' goede saek-minste. voetnoot268 Uyt sijnen boesem: uit zijn gemoed, vgl. ontboezeming. voetnoot270-271 hadde sich gesteken ... in onse schuld: had onze schuld op zich genomen, vgl. de uitdr.: zich in schulden steken. voetnoot272 gold ... aen: hielp ... aan, baatte ... voor. voetnoot273 onbeswaert: vrij van de last. voetnoot274 verladen: beladen. voetnoot275 lastig: drukkend. [tekstkritische noot]281-282 A. De Rechter pooght den Man tot spreecken te bewegen, Maer 't dunckt hem best geswegen: voetnoot277 verschoon: rechtvaardiging; bedrijf: daden; weven: bedenken. voetnoot278 niet: niets. voetnoot279 Bet.: de schuld van hen, die hij hier representeert (als borg, vgl. vs. 271). voetnoot280 verschoont: vergoelijkt. voetnoot282 best geswegen: het best te zwijgen. voetnoot287 de Nijd, personificatie gebaseerd op Marc. 15:10: ‘Want hy wist, dat hem de Overpriesters door nyt overgelevert hadden.’ voetnoot288 D'onnooselheyd: De conschuld (vgl. echter de aant. bij vs. 295-296); verbijt: in het verderf stort, te gronde richt. voetnoot289-290 Vgl. Luc. 23:7: ‘Ende verstaende dat hy uyt het gebiedt van Herodes was, sondt hy hem henen tot Herodem, die oock selve in die dagen binnen Jerusalem was.’ voetnoot291-292 Vgl. Luc. 23:11: ‘Ende Herodes met sijne krijghslieden, hem veracht ende bespot hebbende, dede hem een blinckende (Kantt. “Of, cierlick”) kleet aen, ende sonde hem weder tot Pilatum.’ voetnoot293 van: door. voetnoot294 Vast gins en weer: Steeds heen en weer. voetnoot295-296 voorspraek: advocaat; d'Onnooselheyd - d'onschuld: De Decker maakt dus onderscheid tussen de onnozelheid, hier gepersonifieerd: hij die geen kwaad heeft gedaan, dus heilig is, rein, onbesmet (vgl. Hebr. 7:26, waar van Christus gezegd wordt dat hij was ‘heyligh, onnoosel, onbesmet, afgescheyden van de sondaren’), en de onschuld, hier gepersonifieerd: hij die geen schuld heeft, dus geen straf verdient, zoals in Matth. 27:4, waar Judas zegt: ‘Ick hebbe gesondigt, verradende 't onschuldig bloet.’ voetnoot299 te recht: volgens recht en billijkheid. voetnoot300 tong: woordvoerder. voetnoot301 daer boven: in de hemel. voetnoot303 schuldeloose saek: rechtvaardige zaak. voetnoot304 doemen: vonnissen; sonder spraek: zwijgend (vgl. Jes. 53:7). voetnoot297-304 Vgl. Formulier om dat heylige Nachtmael te houden: ‘Onschuldich ter doot veroordeelt, op dat wy voor tgerichte Gods vry gesproken souden werden.’

Vorige Volgende

Christus beschuldigt.