Goede vrydag ofte Het lijden onses heeren Jesu Christi

(1978)–Jeremias de Decker– rechtenstatus



[pagina 87]
Christus verraden, gevangen. O Geldsucht boose prye,Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Waer vind men schelmerye Soo schandig, soo veracht, Waer toe ghy niet en rukt het sterffelijk geslacht?Ga naar voetnoot130-132 Wat derft ghy niet bedrijven,Ga naar voetnoot133 Die om een' hand vol schijven 135[regelnummer] (O boosheyd al te groot!) Des levens Vorst verraed, en levert in de dood?Ga naar voetnoot136 Meyneedige, waer henen?Ga naar voetnoot137 Ghy sult 'et feyt bestenen,Ga naar voetnoot138 Waer henen, Iuda? keer,Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] Bevlek uw' handen niet in 't bloet van uwen Heer; Wacht u des vromen levenGa naar voetnoot141 Om geld ten roof te geven:Ga naar voetnoot142 Dus redent uw gemoed:Ga naar voetnoot143 Doch ghy van geldsucht blind ghy siet niet wat ghy doet: 145[regelnummer] Ghy hoort na geen geweten; Maer loopt gelijk beseten Tot dat vervloekt bestaen.Ga naar voetnoot147 Daer komt het roovers rot, en, booswicht, ghy voor aen:
[pagina 88]
Ghy komt met staven, stocken 150[regelnummer] En fackels aengetrockenGa naar voetnoot148-150 Als op een' dullen hond; En kust (dit was de leus) uw' Meester voor den mond:Ga naar voetnoot152 Die op dien kus in handen Stracx valt van sijn vyanden.Ga naar voetnoot154 155[regelnummer] O valsche Joabs kus!Ga naar voetnoot155 Verkoopt en levert ghy des menschen Soon aldus? Verkoopt ghy op dees' wijse, En tot soo snooden prijseGa naar voetnoot158 Dat kostelijcke bloed,Ga naar voetnoot159 160[regelnummer] Dat bloed, dat ons den soen des Hemels koopen moet?Ga naar voetnoot160 En kan dat sedig wesenGa naar voetnoot161 Uw herte niet belesen?Ga naar voetnoot162 Staet (dunkt u) sijn gelaetGa naar voetnoot163 Min minnelijk als 't plag om dat het droever staet?Ga naar voetnoot164 165[regelnummer] Ghy vind hem dus bestredenGa naar voetnoot165 Noch even sacht van seden:Ga naar voetnoot166 Hy raekt, en maekt gesond Een' uyt den woesten hoop door Simons stael gewond,Ga naar voetnoot167-168
[pagina 89]
En geeft den Simon teekenGa naar voetnoot169 170[regelnummer] Het ijser op te steken; En seyt hem ernstig aen, Wie met den swaerde slaet, die sald'er met vergaen.Ga naar voetnoot169-172 Ghy siet hem daer benevenGa naar voetnoot173 Geen duystre proeve gevenGa naar voetnoot174 175[regelnummer] Van Goddelijck geweld,Ga naar voetnoot175 Wanneer all' 't krijgsche rot, waer met ghy komt verselt,Ga naar voetnoot176 Op sijn eenvoudig vragen Wien soeckt ghy? word geslagen Met doodschrick in 't verstand,Ga naar voetnoot179 180[regelnummer] En op het woord Ick ben 't, flux neergevelt in 't sand.Ga naar voetnoot177-180 Maer, och! uw' stijve sinnenGa naar voetnoot181 Sijn nergens mee te winnen: Het bloed-loon dy belooftGa naar voetnoot183 Heeft, Iuda, binnen dy de reden uytgedooft.Ga naar voetnoot184
[pagina 90]
185[regelnummer] Ghy doet hem flux de banden Om armen slaen en handen, In banden laet ghy slaen Hem, die u van den band des duyvels socht t'ontslaen.Ga naar voetnoot185-188 Hy word aldus gebonden 190[regelnummer] Sijn' haters toegesonden:Ga naar voetnoot190 En ghy op staende voet Haelt met de buyl vol gelds een beul in uw gemoed.Ga naar voetnoot192 Hoe vele zijnder heden Die dy gelijk in seden, 195[regelnummer] Gelijk in schelmery, Een strop om hunnen strot soo waerdig zijn als ghy!Ga naar voetnoot196 Men vint 'er noch met hoopen Die God om goud verkoopen, Die om het vuyl genot 200[regelnummer] Van 't ongesielde goud noch siel ontsien noch God.Ga naar voetnoot198-200 Ga naar voetnoot200 O geldsucht, boose prye, Waer vind men schelmerye, Soo leelijk, soo veracht,Ga naar voetnoot203 Waer toe ghy niet en rukt het sterffelijk geslacht?Ga naar voetnoot204	voetnoot129 Geldsucht, door De Decker gepersonifieerd in zijn grootste dichtwerk Lof der Geldsucht (1668); zij wordt daar voorgesteld als een godin, die opkomt uit de onderwereld; prye: kreng. voetnoot130-132 Bet.: Is er wel één schelmstuk, hoe schandelijk en verachtelijk ook, waar gij de mens niet heen sleept? Vgl. vs. 201-204. voetnoot133 derft: durft; ghy, nl. Judas. voetnoot136 Des levens Vorst, vgl. Hand. 3:15: ‘Ende den Vorst des levens hebt gy gedoodet.’ voetnoot137 Meyneedige: Judas had als volgeling van Jezus het ‘Opsienders ampt’ (Hand. 1:20) of het ‘Apostel-ampt’ (Kantt.); door zijn verraad had hij zijn verbintenis verbroken. voetnoot138 'et feyt bestenen: jammeren over uw lage daad. voetnoot139 Iuda: Judas (vocatief). voetnoot141 des vromen: van de rechtschapene (vgl. De Decker's Beeld eens vromen Mans in Rym-oeffeningen III, 32-33. De Statenvert. gebruiken het woord vroom alleen voor gewone mensen; Christus is ‘de heylige ende rechtveerdige’, b.v. in Hand. 3:14. voetnoot142 ten roof: ten buit. voetnoot143 Bet.: aldus redeneert gij. voetnoot147 bestaen: daad. [tekstkritische noot]151 A. dollen 162 A. harte voetnoot148-150 rot: bende. Vgl. Joh. 18:3: ‘Judas dan genomen hebbende de bende (krijghsknechten), ende (eenige) dienaers van de Overpriesters ende Pharizeen, quam aldaer met lanteernen, ende fackelen, ende wapenen’ (‘met sweerden ende stocken’, Matth. 26:47). voetnoot152 de leus: het afgesproken teken, vgl. Matth. 26:48: ‘Ende die hem verriet, hadde haer een teecken gegeven, seggende, Dien ick sal kussen, deselve is 't, grijpt hem.’ voetnoot154 Stracx: Weldra. voetnoot155 Joabs kus, vgl. 2 Sam. 20:8-10: ‘Ende Joab seyde tot Amasa; Is 't wel met u, mijn broeder? ende Joab vattede met de rechterhant den baert van Amasa, om hem te kussen. Ende Amasa en hoedde sich niet voor het sweert, dat in Joabs hant was; soo sloegh hy hem daer mede aen de vijfde ribbe, ende hy stortte sijn ingewant ter aerden uyt, ende hy en sloegh hem niet ten tweeden male, ende hy sterf.’ voetnoot158 tot soo snooden prijse: tegen zo'n geringe prijs (nl. dertig zilverlingen). voetnoot159 kostelijcke: kostbare. voetnoot160 den soen des Hemels: de verzoening van God met de mensen. voetnoot161 sedig wesen: vredig aangezicht. voetnoot162 belesen: vermurwen, vertederen. voetnoot163 Staet: Ziet ... eruit (vgl. WNT s.v. staen, 19a). voetnoot164 minnelijk: vriendelijk; als 't plag: dan vroeger. voetnoot165 dus bestreden: aldus aangegrepen (vgl. Matth. 27:50: ‘Doe quamen sy toe, ende sloegen de handen aen Jesum, ende grepen hem’). voetnoot166 seden: natuur. voetnoot167-168 Vgl. Joh. 18:10: ‘Simon Petrus dan hebbende een sweert, trock 't selve (uyt) ende sloegh des Hoogenpriesters dienstknecht, ende hieuw sijne rechter oore af’, en Luc. 22:51: Jezus ‘raeckte sijne oore aen, ende heelde hem.’ [tekstkritische noot]172 A. sal' er meê 173-180 A. ontbr. 182 C. mê voetnoot169 den Simon: vgl. voor het lidwoord vóór een eigennaam WNT III, 2, 2316; behalve de daar vermelde tekst Num. 22:41 (en 23:28) ook Dan. 6:25: ‘die mannen ... die den Daniel overluyt beschuldight hadden.’ voetnoot169-172 Vgl. Matth. 26:52: ‘Doe seyde Jesus tot hem, keert uw' sweert weder in sijne plaetse: want alle die het sweert nemen, sullen door het sweert vergaen.’ voetnoot173 daer beneven: bovendien. voetnoot174 Geen duystre proeve: Een zeer duidelijk bewijs. voetnoot175 geweld: macht. voetnoot176 't krijgsche rot: de krijgsbende. voetnoot179 in 't verstand, pleonastisch gebruikt (eig.: in de geest). voetnoot177-180 Vgl. Joh. 18:4-6 (hetgeen voorafgaat aan het optreden van Petrus tegen Malchus): ‘Jesus dan ... gingh uyt, ende seyde tot haer, Wien soeckt gy? Sy antwoorden hem, Jesum den Nazarener. Jesus seyde tot haer, Ick ben 't. ... Als hy dan tot haer seyde, Ick ben 't, gingen sy achterwaerts, ende vielen ter aerde.’ voetnoot181 stijve sinnen: verstokt gemoed. voetnoot183 bloed-loon, vgl. Matth. 27:6, waar de dertig zilveren penningen genoemd worden een ‘prijs des bloets’; waarvoor de ‘acker des bloets’ gekocht is. voetnoot184 reden: vermogen tot onderscheiding van goed en kwaad. voetnoot185-188 Vgl. Joh. 18:12 over het binden van Jezus. Men lette op de antithetische stijl en woordkeuze. voetnoot190 Sijn' haters, nl. Kajafas de hogepriester, de schriftgeleerden en de ouderlingen. voetnoot192 een beul, nl. de wroeging. voetnoot196 Vgl. Matth. 27:5: Judas ging heen en ‘verworghde hemselven’. voetnoot198-200 Chiasme God-goud: goud-God; tevens woordspeling: ongesielde - siel ontsien. voetnoot200 ongesielde: zielloze; noch enz.: hun eigen ziel niet in waarde houden en God niet vrezen. voetnoot203 leelijk: schandelijk, vgl. vs. 131. voetnoot204 In zijn Lof der Geldsucht (uitg. 1687, blz. 96-97) beschouwt Vrouw Geldsucht zich, doordat zij ‘den Iscarioth is in de borst gevaren’, als ‘Beleydster van 't stuck der saligheyd’.

Vorige Volgende

Christus verraden, gevangen.