Verzameld werk. Deel 3. Verhalen

[p. 293]

De kennismaking

Wij zaten met zijn dertien verslaggevers, al zal het wel meer of minder zijn geweest, in de serre van Select op Montparnasse. Het moest al ver over middernacht zijn. Ik neem aan dat het de zevenentwintigste april 1928 was die plaatsmaakte voor de daaropvolgende dag van de kalender. De meesten trachtten zich in een Slavisch, Engels of Spaans dialect verstaanbaar te maken. Mijn buurman boog zich naar mij over: ‘Kent u Balanchine?’

‘Balanchine? Nee, maar dat zal wel een van die Witrussische oplichters zijn die in het kielzog van Diaghilev Frankrijk binnenstromen.’

‘Ja,’ lachte mijn buurman, ‘in het kielzog van Diaghilev. U moet bedenken, de dans leeft nog alleen maar bij drie volken, de Russen, de Javanen en de Amerikanen.’

‘De Russen... U bedoelt toch niet Balanchine?’

‘Nee, nee, ik bedoel Nzjinski, Fokine en Karsavina.’

‘Maar die zijn allang niet meer in Rusland.’

‘U vergist zich, zij zullen naar de geest Rusland nooit verlaten al zullen zij hun leven ook in Zürich of Buenos Aires moeten beëindigen.’

‘Droevig eigenlijk.’

‘Waarom droevig?’

‘Hoort u eens... De Javanen, bedoelt u die Javaanse prins uit het Musée Guimet?’

‘Ja juist, die Javaanse prins... Hoe is zijn naam ook weer? Nom de diou de diou de diou. Hoe is zijn naam ook weer?’

‘U denkt ook, geloof ik, aan Isadora Duncan, de Amerikaanse danseres?’

‘Ja, aan haar maar ook aan zoveel anderen. Over vijftig jaar

[p. 294]

viert Amerika zijn tweehonderdjarig bestaan, dan zult u zien, let op wat ik zeg...’

‘Dan zullen wij misschien het hoogtepunt beleven van de moderne dans.’

‘Let op wat ik zeg. Maar u kunt morgen ook een prachtige Amerikaanse danseres zien. In het Théâtre des Champs Elysées.’

‘Dus in het Théâtre des Champs Elysées.’

‘Maar morgen zal het de laatste dag zijn en het zal er weer uitverkocht zijn.’

‘Dus weer een gemiste kans.’

‘Hoort u eens. U gaat morgen om zes uur naar het théâtre. U zorgt ervoor de eerste te zijn die zich aan de kassa meldt. U gaat er dus heen en u fluistert aan het loket: monsieur Jacques, ik moet een plaats hebben in de veertiende rij van het orchestre, si non je vous dénonce ce soir même à la Mairie du Seizième. U zegt niet à la police maar à la mairie.’

Het was zo tegen vijf uur in de morgen dat ik bij het oversteken van de Boulevard Raspail naar de Rue Bréa even onder de ritselende platanen bleef stilstaan en in mijn agenda de zin optekende: si non je vous dénonce ce soir même à la mairie du Seizième. N.B. niet ‘la police’ maar ‘la mairie’. Ik las de notitie nog eens over en kon niet nalaten mijn gemoed in een luide lach te luchten.

Die avond zat ik al om kwart voor acht op plaats tweeëndertig van de veertiende rij in de volledig bezette zaal van het Théâtre des Champs Elysées dat er toen aanzienlijk gezelliger en in ieder geval iets minder vervallen uitzag dan tegenwoordig. Het was drie minuten over acht toen de gordijnen opengingen. Ik had het nauwkeurig van mijn polshorloge afgelezen: drie minuten over acht.

Midden op het podium stond de danseres in het vage gele licht van een opkomende of een ondergaande zon. Het smalle lichaam was gekleed in een nauwsluitende effen jurk, pauwachtig blauw van kleur. De muziek van Debussy had al een aanvang genomen, ik weet niet precies wanneer zij begonnen was. De linkerarm wees fatalistisch voor zich uit, naar een

[p. 295]

afwezige gestalte, zoals op archaïsche Griekse vazen. De rechterarm zette de beweging van de dans in. Het smalle lichaam zou weldra volgen. Ik hield mijn adem in. Het was de eerste keer dat ik een uitvoering bijwoonde van de Amerikaanse danseres Estelle Reed.