Verzameld werk. Deel 3. Verhalen

[p. 229]

De tijger

Ik heb in mijn leven de meest uiteenlopende soorten mensen gekend. Medici, advocaten en godsdienstleraren; kunstenaars van het emotionele en kunstenaars van het cerebrale soort; procureur-generaals, al dan niet door het beroep gedeformeerd; ministers met en zonder portefeuille; dames van goede zeden en dames die in het geheel niet van goede zeden zijn. Ik mag aannemen dat deze kleine opsomming u er reeds van overtuigd zal hebben, dat ik bij herhaling het slachtoffer ben geworden van de meest zonderlinge samenweefsels van verdichtselen, al moet ik er eerlijkheidshalve aan toevoegen dat mijn enigszins dweepzieke oogopslag daar zonder twijfel enige aanleiding toe zal hebben gegeven. Ik heb, om kort te gaan, zo langzamerhand heel wat leugenaars hun goocheltoeren zien uitvoeren. Maar een grotere leugenaar dan Broddes heb ik van mijn leven niet meegemaakt.

Het is lang geleden. Wij zaten in de vijfde klas van de lagere school op het St. Thomas College op Curaçao; het was een gewone klas in een rooms-katholieke school op de Antillen. Een twintigtal jongens, dat een ware staalkaart vormde van rasmengingen, van hoogblond tot inktzwart, stond onder hoede van een broeder in een habijt dat wisselde tussen okergeel en olijfgroen. De lesuren begonnen met een weesgegroet en eindigden eveneens met een weesgegroet; op bepaalde dagen werd er een onzevader aan toegevoegd, maar tot op heden is het mij niet duidelijk geworden of aan deze gebedsuitbreiding enige objectieve maatstaf ten grondslag lag danwel of zij louter op willekeur berustte.

Wij waren natuurlijk allen, de onderwijzer mede inbegrepen, gewone leugenaars. Ik geloof niet dat veel neiging tot

[p. 230]

waarheid-en-niets-dan-de-waarheidsliefde in onze harten schuilde. Maar wij waren, op één na, maar doodgewone leugenaars. Het was de meesten van ons duidelijk aan te zien dat wij niet de leugen aanhingen als enig zaligmakend middel. De meesten van ons leefden in de ban van andere ambities. Het was doorzichtig genoeg; sommigen zouden eens worden gedreven door de zucht naar macht of grote sommen gelds, anderen door het gewoel van wapenfeiten of de bezigheden van het gezellig verkeer, een enkele zelfs door de behoefte de schrijfkunst te beoefenen. Men kon ons kortom niet de ware dienaars noemen van de leugen.

Op één na, zei ik. Want Broddes vormde een uitzondering. Broddes kon niet anders doen dan liegen. Zijn gezicht stond ernaar; het had iets scheef ironisch gekregen, als bij halfzijdige aangezichtsverlamming. De lesuren in de vijfde klas hadden door de aanwezigheid van de aartsleugenaar een bijzondere sfeer. Tussen de twee weesgegroetjes werd er ijverig gewerkt aan het onderwerp dat aan de orde was. Dat was tenminste zo in schijn. In werkelijkheid verkeerden wij allen in hevige spanning. Wij konden ieder ogenblik verwachten, dat Broddes ons weer eens wat op de mouw zou spelden.

Ik herinner mij reeksen van deze verhalen. Het zijn er te veel om te vertellen. Zij bespeelden de gehele scala van het avontuur, de erotiek en het strafbare feit. Maar ‘de tijger’ spande zonder twijfel de kroon.

Het was begonnen met een fluistercampagne in de klas.

‘Heb je het gehoord? Broddes heeft van zijn oom in Tanganyika een tijger cadeau gekregen.’

‘Een tijger? wat zeg je me dáár nou?’

‘Ja, een tijger. En wij mogen hem straks allen bezichtigen.’

‘Bezichtigen? Een tijger!’

‘Ja, ieder mag bezichtigen, die een stuiver betaalt.’

‘Een stuiver, graag een stuiver voor een tijger.’

‘Ja, geef dan je stuiver.’

‘Je stuiver aan Broddes doorgeven.’

‘Hier heb je mijn stuiver.’

‘Een tijger bezichtigen.’

[p. 231]

Ik heb zelden zo een ernstige processie gezien. Na de school liepen wij achter hem aan. Broddes had zijn leugenaarsgezicht op, hij kon nu eenmaal niet anders. De anderen keken doodernstig, zoals de kinderen van Hameln eruitgezien moeten hebben toen zij de rattenvanger naar de wonderheuvel volgden. Het ging eerst over een vlakke weg, die maar niet eindigen wilde; vervolgens klommen wij een heuvel over en stonden voor het huis van Broddes. Het was een eenverdiepinghuis, van gele kleur met een propere witte rand. De jaloezieën waren alle gesloten om de woning tegen de hitte te beschermen.

‘Kijk eens,’ zei Broddes. ‘Blijven jullie hier even wachten. Ik zal de tijger meteen wekken. Hij komt uit Tanganyika. Daar zijn zij gewoon een middagslaap te doen.’

Broddes verdween langs een laag muurtje, dat rond het onaanzienlijk erfje was opgetrokken. Onze harten klopten luider en onze ogen werden groter, naarmate wij langer wachtten.

Toen onze spanning haar hoogtepunt had bereikt, hoorde ik iemand fluisteren: ‘Kijk, daar komt ie.’

‘Daar komt ie?’ vroeg ik, met een gevoel alsof ik dadelijk door mijn knieën zou zakken.

‘Daar komt ie,’ stamelde de ander met overtuiging. Ik zag geen tijger, maar wel zag ik een wezen dat niet minder mijn verbazing wekte. Het was een grote, inktzwarte man. Hij was geheel naakt, op een rood broekje na en enkele snoeren verrafeld touw om zijn linker pols. Ik wist niet wat ik van hem moest denken. Wij zagen zijn gezicht zich tot iets ongewoon grimmigs vertrekken. Wij waren al weggestoven, voordat wij nog een woord uit zijn mond hadden vernomen. Hij riep ons achterna: ‘Zorg dat jullie hier nooit meer komen! Lelijke schooiertjes! of ik zal jullie ribben kraken, lelijke bastaardjes!’

De volgende dag werden drie jongens aangewezen, die Broddes ter verantwoording zouden roepen. Ik had de eer te worden opgenomen in deze kleine commissie, zoals ik later van zovele meer of minder gewichtige commissies deel zou uitmaken. De scheppende verbeelding van Broddes had weinig tijd nodig om het passende antwoord te vinden. Ik hoor

[p. 232]

hem nog zeggen zonder een spier op zijn leugenaarsgezicht te vertrekken: ‘Ja, als jullie al voor een oppasser weglopen, hoe kunnen jullie dan mijn tijger bezichtigen?!’