Verzameld werk. Deel 3. Verhalen

[p. 233]

De spijker

Mijn hele leven heb ik in een bijzondere verhouding tot het eiland van mijn geboorte verkeerd; ik ga er altijd weer vandaan, ik kom er altijd weer terug. Als ik terug ben is het de eerste dagen altijd weer hetzelfde lied: verdriet om degenen, die ik er niet meer aantref en de vreugde van het weerzien van de vrienden, die men opzoekt of die men toevalligerwijs ontmoet.

Ik zou laatst juist de brug oplopen in de richting van Punda, teen ik Leonidas S. zag aankomen, die de tegenovergestelde kant uitliep.

‘Leonidas,’ riep ik, ‘Leonidas...’

Hij bleef staan, leunde tegen de reling van de brug en wachtte tot ik bij hem was gekomen.

‘Leonidas,’ herhaalde ik zonder te bemerken dat hij welhaast bezweek onder de kracht van mijn omhelzing, ‘hoe gaat het met je, kerel?’

‘Wel,’ antwoordde hij, ‘ik ben blij dat je mij zo hartelijk begroet. Ik ben ook blij dat je er zo goed uitziet. Ik zou je bijna willen waarschuwen, ben je niet te vet geworden?’

‘Dat kan best, Leonidas. Maar hoe gaat het met je, kerel? Hoe gaat het ermee?’

‘Wel,’ zo antwoordde hij weer, ‘met mij gaat het allerbedonderdst. Mijn vader is voor drie maanden gestorven, met achterlating van een onoverzienbaar aantal schulden.’

‘Dat is toch wel bijzonder betreurenswaardig.’

‘Mijn moeder ligt met waterzucht in het hospitaal.’

‘In het St. Elizabeths Gasthuis?’

‘Ik heb mijn job verloren. Om een onvoorzichtige uitlating, je begrijpt wel.’

[p. 234]

‘Wat heb je dan gezegd, man? Je bent toch niet krankzinnig geworden?’

‘Mijn kinderen sterven van de honger en mijn vrouw bezwijkt onder haar verdriet.’

‘Er is toch wel iemand te vinden die de helpende hand zal willen bieden?’

‘Ik loop de hele dag rond en zoek naar werk. Ik stel geen hoge eisen meer. Ik ben tot alles bereid.’

‘Je moet niet zo praten, Leonidas.’

‘Tot overmaat van ramp beginnen zich mijn schoenen te wreken om de overlast die ik hun aandoe.’

‘Wat zeg je nou weer?’

‘Ik heb last van een spijker, die steeds dieper in mijn vlees dringt. Zo iets kun je alleen begrijpen als je er uit ervaring van mee weet te praten.’

‘Neem mij niet kwalijk, Leonidas, je had altijd een beetje neiging tot overdrijven. Het is toch allemaal verschrikkelijk. Je bent toch niet aan het overdrijven?’

‘Ik weet, ik had die neiging. Maar ditmaal overdrijf ik niet. Het zijn de naakte feiten.’

Ik nam hem voor het eerst beter op. Zijn wangen waren ingevallen en zijn haren vergrijsd. Zijn pupillen hadden hun glans verloren en zijn kleren waren verslonsd en zaten hem te wijd. Ik boog, half moedeloos half eerbiedig, het hoofd voor zoveel rampspoed en onwillekeurig werd ik getroffen door de toestand waarin zijn schoeisel verkeerde; de hakken waren scheef gelopen en de neuzen versleten.

‘Hoor eens,’ zei ik tenslotte, omdat ik niet wist wat te zeggen, ‘van die spijker kunnen wij je tenminste verlossen. Hier vlakbij ken ik een schoenmaker, een goeie schoenmaker. Ik ken hem van uit mijn jeugd.’

Mijn voorstel had een averechtse uitwerking. In zijn ogen verscheen de uitdrukking van een opgejaagd dier, hij leek wel van angst bezeten. Ik wist niet hoe ik zijn onverwachte reactie moest opnemen en voegde er onmiddellijk aan toe: ‘Maak je niet bezorgd, man, de kosten van de schoenmaker neem ik

[p. 235]

voor mijn rekening. Zij kunnen toch niet exorbitant hoog zijn?’

‘Hoor eens,’ antwoordde hij met de beslistheid van een man die een grote gemoedsaandoening is te boven gekomen, ‘ik zal je iets toevertrouwen, maar je mag het niet verder vertellen.’

‘Neen, Leonidas, ik zal het niet verder vertellen.’

‘Als ik thuis kom, sluit ik voor een poos mijn ogen voor de rampspoed die mij en mijn gezin heeft getroffen. Mijn geestesoog, dat begrijp je.’

‘Dat begrijp ik wel, Leonidas, je geestesoog.’

‘Ik ga in de oude schommelstoel zitten. Hij heeft reeds vele geslachten gediend. Het riet heeft die donkerbruine tint gekregen. Je kent die wel, mijn vriend...’

‘Ik begrijp je. Je voelt je dan natuurlijk tot rust komen.’

‘Ja, en als ik dan zo tot rust ben gekomen, trek ik mijn schoen uit en ik voel mij voor een ogenblik van alle pijn verlost. Ik geloof, dat je mij niet begrijpt.’

‘Verklaar je nader, Leonidas.’

‘Wel, als ik die spijker niet had, zou ik nooit meer een ogenblik van puur geluk kunnen smaken.’

Ik zou niet weten hoe ik afscheid van hem had kunnen nemen na een dergelijk verhaal, als de omstandigheden mij niet hadden geholpen. De blauwe vlag werd op de brug gehesen; hij zou dadelijk weer opengaan. Mensen en auto's begonnen zich te reppen en te haasten. Wij drukten elkaar de hand en drukten elkaar nogmaals de hand. Wij spraken onze beste wensen uit; ik had het over een spoedige, gunstige wending van zaken en hij over het succes voor mijn bezigheden, ongeacht hun aantal en aard. Ik keek hem nog even na, terwijl hij moeizaam zijn lijdensweg voortzette.

Ik vrees dat hij de volgende keer zal behoren tot degenen die ik er niet meer zal aantreffen. Hij zal dan worden opgenomen in de onzichtbare club der afwezigen: de knappe, jonge vrouw, met wie ik een gesprek heb gevoerd op de grens van het oirbare, zonder evenwel dezelve ook maar met een enkele schrede te overschrijden; de onevenwichtige idealist, die zijn levens-

[p. 236]

zekerheid voor het zedelijk beginsel heeft prijsgegeven; de onstuimige feestvierder, die de nodige discipline miste en in een ‘noche de ronda’ aan een apoplexie is gesuccumbeerd. Dan zijn er de velen die zijn weggezworven of eenvoudig zijn overgeplaatst. Het leven is niet altoos rooskleurig, het is bijwijlen zelfs moeilijk te dragen.

Sommige ontmoetingen laten zich niet uit de herinnering bannen. Ik weet niet of ik lachen dan wel huilen moet, als ik terugdenk aan de spijker van mijn vriend Leonidas.