Vaderlandsche historie. Deel 9

[p. 210]

Zesde hoofdstuk.

de staten te mechelen vergaderd. - de landvoogdy opgedragen aen keizer maximiliaen. - vervangen door zyne dochter margareet van oostenryk. - nieuwe kryg met karel van egmont. - de keizer komt naer deze landen. - verdrag van kameryk. - maximiliaen bezoekt vlaenderen. - de heer van chièvres genoemd tot gouverneur des jongen karels. - en adriaen van utrecht tot diens leermeester. - nieuwe vyandlykheden met karel van egmont. - beleg van venloo. - bondgenootschap tegen frankryk. - vierjarig bestand met karel van egmont.

1507-1513.

Den 4^den October 1506 kreeg men hier te lande de tyding van Philips dood. Niemand had zich verwacht aen zulke ramp, die waerlyk onze provinciën in den akeligsten toestand plaetste, zoo wel ten opzigte van het kwaedwillige Frankryk, als tegenover den krygszuchtigen Karel van Egmont. Des konings stadhouder had juist op dat oogenblik de algemeene Staten te Mechelen beroepen om in

[p. 211]

's lands noodwendigheden te voorzien; maer toen zy den 18 October aldaer vergaderden, gaf de Kanselier, Thomas de Plaine, hun kennis van het gebeurde en verzocht hunne yverige medewerking tot behoud des vaderlands⁽¹⁾. Vervolgens werd Philips Testament⁽²⁾ geopend en afgelezen; maer dewyl daer niets in bestemd was nopens de voogdy zyner kinderen en het bestier der landen gedurende hunne minderjarigheid, besloten de Staten dat Karel en diens zusters⁽³⁾ voor het oogenblik zouden toevertrouwd blyven aen Mevrouw van

(1) Zie uittreksels uit des kanseliers redevoering in de Bulletins de la Commission d'Histoire, 2^e série, V, bl. 107, vlgg.

(2) Zie hiervoren, bl. 194, en de aenteek. 4.

(3) De aertshertog Karel had zyn verblyf te Mechelen met dry zyner zusters. Zyn broeder Ferdinand en zyne vierde zuster Catharina waren in Spanje. De hofmeester der jonge vorsten was prins Karel van Chimai, welke onlangs aen keizer Maximiliaen geschreven had dat diens klein-kinderen in bloeijenden welstand waren, en dat Karel weldra Vlaemsch zou gaen leeren: et ensuivant vostre désir, je tiendray la main à ce qu'il apprendra le Brabanchon, quant sa langue s'y porra tourner, et qu'il le saura lire. De oorkonde staet by Chmel, Urkunden, enz. bl. 253.

[p. 212]

Ravenstein⁽¹⁾, alsmede dat de stadhouder en diens raedslieden, zoo wel als de officieren van justitie en de vorstelyke ontvangers in bediening zouden blyven tol O.L.V. Lichtmis. Meteen stelde de Kanselier voor dat men onverwyld eenige edellieden en afgeveerdigden der steden zenden zou tot keizer Maximiliaen, om hem het regentschap der provinciën op te dragen⁽²⁾, alsmede dat men door plegtige gezantschappen de koningen van Frankryk en van Engeland, den hertog van Lorreynen en andere naburige vorsten aen zou manen om vrede en vriendschap te houden met de Nederlanden⁽³⁾.

Voor Hendrik VII werd zulks eenigerwyze overbodig; want deze koning schreef uit eigen beweging aen den heer van Chièvres dat men in alles

(1) Zie hiervoren, bl. 22, en de aenteek. 2. - Mevrouw van Ravenstein was met die zorg belast, sedert de dood van Margareet van Yorck.

(2) De kanselier en de andere raedslieden hadden reeds den 7 Oct. aen Maximiliaen daerover geschreven. Zie hunne brieven, met een anderen van prins Karel van Chimai, by Chmel, bl. 258-61. Des keizers antwoord van den 27 October staet by Gachard, Analectes belgiques, bl. 15-19.

(3) Zie de Bulletins de l'Académie, VI, P. I, bl. 449.

[p. 213]

op hem rekenen mogt⁽¹⁾. Zoo had ook, van zynen kant, Lodewyk XII gedaen⁽²⁾ en ja, tot teeken zyner opregtheid, reeds de fransche hulpbenden uit Gelderland weêrgeroepen⁽³⁾; doch zulks bleek welhaest louter veinzery te wezen, en belette niet dat men zich van hem ten zeerste mistrouwde.

Wat de opdragt der landvoogdy aen den keizer raekte, daerover werd men het zoo ligt niet eens. De afgeveerdigden van Vlaenderen, misschien uit hunnen ouden wrok, en die der waelsche provinciën, uit vrees van Frankryk waer zy aen paelden, zeiden dat zy geenen last hadden om daeromtrent iets te beslissen. Des echter niet tegenstaende werd het besluit den 10 November genomen, en weldra vertrokken de heer van Chièvres met dien van Bergen-op-Zoom en anderen naer Imst in Tyrol,

(1) Hendriks brief van den 18 October 1506, die eerlang in de Staten-vergadering te Mechelen voorgelezen werd, staet in de Bulletins de la Commission d'Histoire, 2^e série, V, bl. 110, vlgg.

(2) Zie diens brief van 2 October aen graef Jan van Nassau en andere Nederlandsche heeren, by Van den Bergh, II, bl. 80.

(3) Zie Godefroy, Recueil des Lettres de Louis XII, I, bl. 92, vlgg.

[p. 214]

om aen Maximiliaen de voogdy zyner kleinkinderen en de regering hunner landen aen te bieden⁽¹⁾. Zy werden wel ontvangen⁽²⁾ en hun aenbod toegestemd; maer dewyl de keizer, voor het oogen-

(1) Zie de Bulletins de l'Académie, VI, P. I, bl. 451.

(2) De redevoering, door een' der gezanten gehouden, staet vertaeld by Pontus Heut. bl. 155-56, doch wordt daer kwalyk verwezen tot het begin van 1508, terwyl, zonder eenigen twyfel, het feit behoort tot 1507. Maer uit geheel die rede blykt dat Maximiliaens regentschap, door hem vroeger voorgesteld, styfhoofdig van der hand werd gewezen, iets waerover de gezanten met den meesten aendrang zich zoeken te verschoonen, werpende al de schuld op den moedwil van het wuft gemeen. Van zulken wederstand vindt men echter geene bewyzen in de gebeurtenissen der dry laetste maenden van 1506, waeruit men besluiten mag dat de redenaer zinspeelt op een aenbod en eene weigering die in 1505, vóór het vertrek van koning Philip, hebben plaets gehad. En zulks volgt daerenboven uit de termen zelf der aenspraek waer, onder anderen, gezegd wordt dat men den keizer datgene verzoeken kwam, wat anderhalf jaer te voren door hem aengeboden en door de Belgen dwaesselyk was afgeslagen geweest: missi rogatum atque oratum quod, ante sesquiannum, te liberaliter ac benignè offerente, imprudenter recusavimus aut stultè rejecimus.

[p. 215]

blik, in Italië en elders te veel bekommeringen had om zelf naer deze gewesten te komen, besloot hy, by brieven van den 18 Maert 1507, zich te doen vervangen door zyne dochter Margareet, des hertogs weduwe van Savoye, om, in zynen naem, den eed van getrouwigheid hier te lande naer ouder gewoonte af te nemen, terwyl hy, door andere brieven van den zelfden dag, last gaf aen eenige duitsche vorsten om hem by die plegtigheden te vertegenwoordigen en, in zyne plaets, den eed te doen waer hy als voogd en regent toe gehouden was⁽¹⁾.

Zonder tyd te verliezen, begaf zich heer Jan van Bergen naer Bresse⁽²⁾ om Margareet af te halen, die den 27 Maert te Leuven aenkwam. Reeds eenige dagen te voren hadden de algemeene Staten, daer ter stede vergaderd, des keizers voogdy plegtiglyk erkend⁽³⁾, en verwelkomden thans zyne dochter

(1) Zie de beide oorkonden in de Bulletins de la Commission d'Histoire, 2^e série, V, bl. 305-310.

(2) Het land of graefschap van Bresse, heden aen Frankryk, maer toen ter tyd tot Savoye behoorende, maekte deel van Margareets weduwgoed of douarie.

(3) Zie het bewys by Gachard, Lettre à Mess. les Questeurs de la Chambre des Représ. enz. bl. 48.

[p. 216]

in hare dubbele hoedanigheid, ten hoogste verheugd wegens den keus van zulke wyze vorstin om de landen te bestieren. Weldra vertrok Margareet naer Brussel, en noemde hare byzondere raedslieden onder de deftigste mannen⁽¹⁾, en doorreisde vervolgens de provincien om, waer de gewoonte het meêbragt, de hulde der steden te ontvangen. Den 7 July deed zy haren intrede te Mechelen, willende daer haer verblyf vestigen by koning Philips kinderen. Kort daerop werden de algemeene Staten te Mechelen opgeroepen, om tegenwoordig te zyn by den plegtigen lykdienst⁽²⁾ haers broeders, die in de hoofdkerk aldaer plaets had den 18 der loopende maend⁽³⁾. Op het einde van den dienst, werd de jonge Karel, mede tegenwoordig, door den Wapenkoning van het Gulden Vlies⁽⁴⁾ tot wet-

(1) Zie dier namen by Henne, Histoire du règne de Charles-Quint, I, bl. 135.

(2) Eene eerste uitvaert was te Brussel in Sinter Goedelen, gedaen geweest den 23 Maert 1507. Zie daer byzonderheden over in de Bulletins de la Commission d'Histoire, 2^e série, V, bl. 310, vlgg.

(3) Zie over den lykdienst van 18 July, belangryke byzonderheden in dezelfde Bulletins, en in hetzelfde boekdeel, bl. 113-119.

(4) Zie ons achtste Deel, bl. 35, en de aenteek. 3.

[p. 217]

tigen heer der Nederlanden uitgeroepen, onder den naem van aertshertog, kunnende hy niet gevoegelyk den konings-titel voeren zoo lang zyne moeder leefde, die alleen erfgenaem was van Castielje.

Terwyl men aldus te Mechelen 's lands wettigen vorst huldigde, en zyne heerlyke regten zoo wel als het openbaer belang zocht te waerborgen, vlamde alom de kryg op de grenzen. Lodewyk XII, zonder den oorlog aen België te verklaren, hield niet op Karel van Egmont te ondersteunen, des te gereedelyker dat de La Marcken van Luikerland hem in de hand werkten, en hy dus den weg zoo goed als open vond om manschap herwaert te zenden. De Luiksche kerkvoogd, Everhart de la Marck⁽¹⁾, ofschoon franschgezind, bleef voor het uiterlyke onzydig; maer zyn broeder Robrecht, heer van Sedan⁽²⁾, te regt bygenaemd het Groot Everzwyn van Ardennen, gedroeg zich als een gezworen vyand onzer vorsten, niet bedacht dan om hun en hunne erflanden afbreuk of schade te doen.

(1) Hy was den 30 December 1505 bisschop Jan van Hornes op den luikschen Stoel gevolgd.

(2) In 't zuidoosten van Mezières, heden aen Frankryk toebehoorende.

[p. 218]

Met deze dubbele hulp had Karel van Egmont al vroeg de vyandlykheden hernomen en, na in February, Doesburg, tusschen Arnhem en Zutphen, verrast te hebben, was hy doorgedrongen tot aen de poorten van 's Hertogenbosch, buit makende zoo veel hy wilde⁽¹⁾. Vervolgens in de landen van Cuick, van Kessel⁽²⁾ en van Limburg gevallen zynde, bragt hy daer de maenden van Mei, Juny en July door met stroopen en verwoesten. Aen onzen kant werd er ook niet geslapen, neen: de stadhouder van Holland liep plunderende en brandende Bommelerweerd⁽³⁾ af, en lei het beleg voor Poederoeijen⁽⁴⁾, terwyl anderen het stedeken Wachtendonck⁽⁵⁾ veroverden, en nog anderen de zuidelyke grenzen bewaekten tegen de aenslagen van La Marck. 't Is waer, aen beide zyden ontbrak vooral het geld, en kon men derhalve geene groote

(1) Zie eenen brief des graven van Rhetel aen koning Lodewyk XII, by Van den Bergh, bl. 81-84.

(2) Bewesten Venloo.

(3) Zoo noemt men het kwartier van Gelderland, gelegen tusschen Maes en Waal, voor dat beide rivieren samenloopen naby Woudrichem.

(4) In 't zuidoosten van Woudrichem.

(5) Tusschen Gelder en Kempen, heden aen Pruissen.

[p. 219]

legers op de been brengen, om het pleit in 't open veld te beslissen: neen, de kryg bepaelde zich tot strooptogten en landvernieling; doch alles samengenomen was het voordeel aen Karel van Egmonts kant, die, na een paer duizend gulden uit Frankryk gekregen en daermeê zyne aenhangers betaeld te hebben, nieuwen moed schepte om in de Brabantsche Kempen te rukken met zeven duizend voetknechten, tweehonderd ruiters en een tiental stukken grof geschut. Hiermede verraste hy Turnhout, en trok voort naer Diest, waer hy zich by de hulpbenden van La Marck aen moest sluiten. Deze, door het Haspengauwsche ingedrongen, hadden op haren weg Landen en Halen neêrgeblaekt, doch stieten het hoofd aen Diest, dat gered werd door graef Hendrik van Nassau; bygestaen van de kloeke burgers. Thienen was zoo gelukkig niet. Daer vielen de vereenigde legers in, den 19 September, en plunderden de stad ledig, gedurende dertien dagen dat zy er meester van bleven. Gansch de omstreek werd insgelyks verwoest, en eene menigte dorpen verbrand. Zy zouden het nog veel erger gemaekt hebben, ware er geen twist ontstaen tusschen de fransche en geldersche krygsknechten, die elk-

[p. 220]

ander in 't hair vlogen, ja om het leven bragten, dusdaniglyk dat de oversten raedzaem vonden te scheiden, en ieder met zyn volk naer huis te trekken. Den 9 October was Karel van Egmont weêr te Roermonde; maer de Franschen werden, op hunnen aftogt, door de onzen overvallen aen de kanten van Saint-Hubert, en den 18 October deerlyk gehavend. Zy verloren, behalve veel manschap dood of gevangen, bykans al hun krygstuig, en zes honderd met buit beladen peerden, die vervolgens te Namen op de markt verkocht werden⁽¹⁾.

Deze uitslag was zeer aenmoedigend; doch weldra moest men een groot deel der krygsknechten afdanken, omdat de penningen ter soldy ontbraken en men vreesde dat de huerbenden zouden verloopen of, erger nog, tot den vyand overloopen.

(1) Zie Nijhoff, Gedenkwaardigheden, enz. VI, bl. xcvi, vlgg. Zie mede onderscheiden brieven by Van den Bergh, bl. 89-94, en Macquéreau, Liv. II, chap. 2. - De heer Gachard, in zyn Rapport sur les archives de la Chambre des Comptes à Lille, heeft eene menigte rekeningen, tot dezen kryg betrekkelyk, medegedeeld, bl. 363-379. Zie ook het Chron. Joan. de Los, in 's heeren de Ram Analecta Leodiensia, bl. 124.

[p. 221]

Gedurende den winter beyverde zich de landvoogdes om Ferdinand van Arragons gunst te winnen voor haren jongen neef, en om met koning Hendrik van Engeland den bond te vernieuwen dien hy, in 1506, met wylen haer broeder Philip gesloten had⁽¹⁾. Een en ander viel naer wensch uit, zoodat zy van beide die kanten zeker mogt zyn geene tegenwerking te zullen ontmoeten⁽²⁾ in hare worsteling met Karel van Egmont. De kryg werd dan ook na den winter hernomen, niet zonder eenig voordeel, doch ook niet met den vereischten yver om afdoende overwinningen te behalen, dewyl 's lands Staten, naer vrede hakende, geene toereikende hulpgelden stemden tot het aenwerven en den onderhoud der noodige manschap.

Aldus verliep er een deel van den zomer met het belegeren of het ontzetten van steden of sloten, toen, in July, Margareet vernam dat Lodewyk XII, op aendrang van Engeland⁽³⁾, zich genegen toonde

(1) Zie hiervoren, bl. 197 en de aenteek. 1.

(2) Zie twee wydloopige tractaten met Engeland gesloten in December 1507 en volgende maenden, by Du Mont, IV, P. I, bl. 93-109.

(3) Zie twee brieven van den keizerlyken gezant in Engeland aen Margareet, by Van den Bergh, bl. 117 en 123.

[p. 222]

om een eind aen de vyandlykheden te stellen by middel van een bestand. Van zulke gelegenheid meende de landvoogdes te moeten gebruik maken, en vroeg aenstonds haer vader om gezanten naer Frankryk te mogen zenden, waer Maximiliaen gereedelyk in toestemde, met besprek echter van niettemin den kryg tegen Karel van Egmont krachtdadiglyk voort te zetten⁽¹⁾.

Ten einde daer meer klem aen te geven, zoo kwam, in de eerste dagen van Augusty, de keizer zelf naer deze landen, en beriep meer dan eens de Staten om geldmiddelen van hen te verkrygen, maer vond ze telkens weigerig, en verrigtte dus niet veel, terwyl zyne dochter haer best deed om de onderhandelingen met den franschen koning aen te knoopen en tot een gunstigen uitslag te brengen. In hoedanigheid van des keizers gevolmagtigde⁽²⁾, vertrok zy in 't begin van November

(1) Zie des keizers brief aen zyne dochter, van den 23 July 1508, by Van den Bergh, bl. 133.

(2) Zie Maximiliaens volmagt aen Margareet gegeven den 14 September, by Du Mont, IV, P. I, bl. 110.

[p. 223]

naer Kameryk, alwaer het haer gelukte den 10 December, met Lodewyks afgeveerdigde den kardinael van Amboise, een verbond te sluiten, dat vervolgens door de vorsten zelf toegestemd en bevestigd werd⁽¹⁾. Dit verbond, van veel grooteren omslag dan wy voor onze Geschiedenis hier te melden hebben, bepaelde dat Karel van Egmont de plaetsen terug zou geven, welke hy, sedert het laetste bestand met wylen koning Philip, veroverd had, zynde vier steden en dry sloten⁽²⁾, en dat hy de hollandsche stad Weesp⁽³⁾, met het bygelegen Muiden⁽⁴⁾, binnen de veertig dagen in zou ruimen aen den prins van Castielje. Voor het overige zouden de Geldersche steden in de handen der tegenwoordige bezitters blyven, tot dat bevoegde middelaers onderzocht en beslist zouden hebben aen welke zyde het meeste regt was. Deze

(1) Zie de oorkonden by Du Mont, bl. 110-116.

(2) Welke die eigentlyk waren, blykt niet. Zie Nijhoff, bl. cxiv, aenteek. 4.

(3) In 't zuidoosten van Amsterdam, door Karel van Egmont bemagtigd in Mei 1508.

(4) Aen de Zuider-Zee. Karel had Muiden verrast omtrent denzelfden tyd.

[p. 224]

taek werd opgedragen aen den keizer en den koning van Engeland voor den prins van Castielje, en voor Karel van Egmont aen de koningen van Frankryk en van Schotland⁽¹⁾: zy vieren zouden eerlang twee of dry bekwame mannen kiezen die, na onderzoek der wederzydsche bewysstukken, binnen het jaer uitspraek moesten doen. Hielde Karel zich aen deze bepalingen niet, zoo mogt hy voortaen op geene hulp of onderstand van Lodewyk XII meer rekenen.

De rust aldus, zoo men dacht, hersteld zynde, vroeg Maximiliaen aen de provinciën nieuwe hulpgelden, welke dit mael niet afgeslagen, doch ook niet gereedelyk toegestemd werden⁽²⁾. In den loop van February 1509, bezocht hy Vlaenderen en, onder anderen, Gent, dat hem met zyn' kleinzoon en met diens moeije Margareet, feestelyk ont-

(1) Jakob IV, alsdan koning van Schotland, was de kleinzoon van Maria van Gelder, de eigen zuster van Karels vader.

(2) De vraeg was te Brussel gedaen in January, en de toestemming werd eerst gegeven te Antwerpen op het einde van Maert. Zie de oorkonde by Van den Bergh, bl. 156, vlgg. of nauwkeuriger in de Bulletins de la Commiss. d'Histoire, 3^e série, I, bl. 348, vlgg.

[p. 225]

haelde⁽¹⁾. Vervolgens maekte de keizer gereedschap om naer Duitschland weêr te keeren, gelyk hy deed omstreeks half April⁽²⁾; maer vóór zyne afreis bevestigde hy, by brieven van 18 Maert, zyne dochter in de landvoogdy⁽³⁾, noemende tevens den heer van Chièvres tot gouverneur en eersten kamerling⁽⁴⁾ van den jongen Karel⁽⁵⁾. Deze had reeds, sedert een paer jaren, tot voornamen leer- of schoolmeester⁽⁶⁾, den beroemden

(1) Zie over 's keizers intrede te Gent, den 23 February 1509, vele byzonderheden in den Messager des Sciences hist. van 1850, bl. 13, vlgg. waer het feit op het jaer 1508 gesteld is, namelyk volgens den ouden styl. Zie mede het Memorieboek der stad Gent, II, bl. 21.

(2) Een brief van Maximiliaen aen zyne dochter, gedagteekend uit Coblenz den 17 April, staet by Le Glay, Correspondance de l'empereur et de Marguerite d'Autriche. Parys, 1839. Zie I, bl. 124.

(3) Zie Henne, Hist. de Charles-Quint, I, bl. 218.

(4) In de brieven van Maximiliaen heet hy immer gouverneur de l'ostel et premier chambellan.

(5) Hy verving, in dat dubbel eerambt, zyn' oom prins Karel van Chimay. Zie de Bullet. de la Commiss. d'Histoire, 1^e série, XI, bl. 126.

(6) De gewoone benaming, in de brieven van Maximiliaen, is maistre d'escolle.

[p. 226]

Adriaen Floriszoon Boeyens⁽¹⁾, geboortig van Utrecht⁽²⁾ en, sedert 1491, doctor in de Godgeleerdheid⁽³⁾. Uit de lessen van zulk een man,

(1) Karels eerste meester was zekere Jan de Anchiata, die dat ambt waernam tot in 1505. Zie Le Glay, Corresp. II, bl. 433, aenteek. 2. Anchiata werd vervangen door den proto-notaris Ludovic Vacca, welke dien post nog bekleedde in 1512 of 1513 (zie Le Glay, Corresp. I, bl. 35, en II, bl. 115), te samen met Adrianus, die genoemd moet geweest zyn in 1507, als blykt uit de getuigenis van Foppens, Biblioth. Belg. I, bl. 23, en uit eenen brief van Adriaen zelf, voorkomende in de Bulletins de la Commiss. d'Hist. 1^e série, IV, bl. 110.

(2) Adriaen werd daer geboren den 28 February 1459. Zyn gewoon handteeken was Adrianus de Trajecto of Adrianus Florencii.

(3) Na zyne latynsche studiën gedaen te hebben deels te Utrecht zelf, deels te Zwolle, kwam Adriaen, in 1476, naer Leuven, alwaer hy, in het dusgenaemd Paedagogium Porci, zyne Philosophie deed, en zynde in het Concours van 1478 Primus uitgeroepen geworden, ging hy over tot de studie der Theologie in het Collegie van den H. Geest, om vervolgens aen eerstvermeld gesticht lessen in de Wysbegeerte te geven. In 1490 bekwam hy den titel van Licenciaet in de godgeleerdheid, en den 18 Juny des volgenden jaers dien van Doctor in dezelfde wetenschap, wordende de kosten der promotie gedragen door de hertogin weduwe van Burgondië, Margareet van Yorck. Kort te voren had hy eene kanoniksdy gekregen in Sint Pieters Kapittel te Leuven, en werd in 1497 verheven tot de weerdigheid van Deken derzelfde Collegiael, waer tevens die van Onder-kanselier der Hoogeschool aen verbonden was. Naer Mechelen in 1507 vertrokken zynde, kocht hy ten jare 1512, in de 's Meijers straet te Leuven een huis bestemd voor studenten in Theologie, en dat, na des stichters dood, het Paus-Collegie genoemd werd. Zie Foppens, Op. et loc. cit. Zie mede Goethals, Lectures historiques, II, bl. 82, vlgg. en den Messager des Sciences historiques van 1856, bl. 257, vlgg.

[p. 227]

niet alleen ervaren in de gewyde wetenschappen, maer ook in de Letter- en Wiskunde, moest het hart zoo wel als de geest van zyn koninklyken leerling de heilzaemste indrukken ontvangen; doch de jonge vorst had weinig lust voor de doode talen, en legde zich met voorliefde toe op het Fransch, het Hoog- en Nederduitsch, het Italiaensch en het Spaensch, in welke laetste tael hy echter, gedurende zyn verblyf hier te lande, de minste vorderingen maekte. Daerentegen toonde hy een byzonderen yver en aenleg voor allerlei wapen- jagt- en andere lichamelyke oefeningen,

[p. 228]

wordende daerin bestierd door een Burgondisch edelman van groote verdiensten⁽¹⁾. Maer onder Karels voorname aenleiders, was er niet één die zoo veel op zyn gemoed vermogt als de heer van Chièvres, inzonderheid belast om, met Margareet, hem voor te bereiden tot het verhandelen van staetszaken en tot het bewind van landen en volkeren, waervoor hy niet minder geschiktheid aen den dag legde. Jammer maer, de heer van Chièvres, misbruik makende van Karels onbepaeld vertrouwen, misbruik makende van den invloed en het gezag hem door zyn ambt bygebragt, gaf den vollen toom aen zyne verregaende geldzucht, dusdaniglyk dat groot en klein er zich in ergerde, en dat de hatelykheid van zyn gedrag op den vorst zelf terugviel, die zich in alles door hem blindelings liet geleiden⁽²⁾.

De vrede waer men naer verlangde, kwam niet. Karel van Egmont, te zwak om de voorschriften van het Kameryksch verbond in den wind te slaen,

(1) Karel de Poupet, heer van la Chaux, in Franche-Comté.

(2) Zie de Bullet. de la Commiss. d'Hist. 1^e série, X, bl. 7, aenteek. 2.

[p. 229]

had ja, ofschoon met tegenzin, Weesp en Muiden weêrgegeven⁽¹⁾; doch zulks belette niet dat er voortdurend van wederzyde vyandlykheden gepleegd werden; want daer ieder bezitter bleef van een aental steden en sloten, kon het niet missen of daer moesten over en weêr baldadigheden geschieden, in eenen tyd vooral dat de moedwil der krygsknechten geene palen kende. Inderdaed, de omliggende dorpen werden, nu van de eenen, dan van de anderen, afgeloopen, uitgeroofd en gerantsoeneerd, dusdaniglyk dat Karel van Egmont en keizer Maximiliaen beurt om beurt, en nagenoeg met even veel grond, zich beklaegden wegens inbreuk op het verdrag van Kameryk. Intusschen verliep de tyd, aldaer gesteld om het geschil door scheidsmannen te doen uitwyzen, zonder dat daer gevolg aen gegeven werd⁽²⁾, terwyl, van zynen

(1) Hy ruimde die plaetsen den 24 January 1509. Het bewys staet by Nijhoff, bl. 408.

(2) Daer was een dag gekozen geweest om te Luik over de Geldersche zaken te handelen; maer de afgeveerdigden van Lodewyk XII en die van Karel van Egmont verschenen er niet. Zie des keizers brief van 11 Mei 1509 aen Margareet, by Le Glay, Correspondance, I, bl. 136.

[p. 230]

kant, Karel van Egmont de gelegenheid waergenomen had om een verbond te sluiten met zynen nabuer den hertog van Kleef⁽¹⁾, en onderhandelingen aen te knoopen met Gulik, alsook met de bisschoppen van Keulen, van Munster en van Luik⁽²⁾, waerdoor hy meer dan ooit scheen bekwaem te zullen worden om zynen tegenstanders het hoofd te bieden.

Dit zag dan ook onze landvoogdes wel genoeg in, en zocht daerom een eind aen den twist te krygen op eene andere wyze, namelyk met eenen echt te vermiddelen tusschen den strydzuchtigen Egmonder en een harer nichten, een ontwerp dat vroeger reeds, doch vruchteloos, beproefd was geweest⁽³⁾. Na haer vader deswege geraedpleegd en van hem een toestemmend antwoord erlangd te hebben⁽⁴⁾, zond zy den wapenkoning van het Gulden-Vlies tot Karel van Egmont om een nieuw

(1) Zie de oorkonde by Nijhoff, bl. 413.

(2) Zie daeromtrent eenen brief van Maximiliaen aen zyne dochter Margareet, by Van den Bergh, bl. 169.

(3) Zie Nijhoff, bl. cxxi, aenteek. 1.

(4) Zie het bewys by Van den Bergh, bl. 177.

[p. 231]

bestand te sluiten, en kort daerop haren Tresorier om hem de hand aen te bieden van hare achtjarige nicht Isabelle van Oostenryk⁽¹⁾, met besprek dat, byaldien deze vorstin te sterven kwame zonder mannelyke oiren na te laten, de kinderen, welke uit een tweede huwelyk mogten geboren worden, geen regt op Gelder of Zutphen zouden hebben; maer dat, in zulk geval, de beide domeinen tot het huis van Oostenryk zouden overgaen⁽²⁾. Trouwens, dit voorstel was te onredelyk om door Karel van Egmont toegestemd te worden, want, gelyk hy zelf inbragt, de hem beloofde Isabelle kon nog vóór haren echt uit de wereld scheiden, en hy dus in eens vrouw en land kwyt geraken. Ook werd het aenbod van der hand gewezen en, op 't einde van January 1510, alle onderhandeling afgebroken, tot groot spyt van Margareet, die gewild zou hebben dat de keizer zich in deze zaek inschikkelyker hadde getoond⁽³⁾.

(1) Karel van Egmont daerentegen was toen 43 jaer oud. Zie ons achtste Deel, bl. 479, aenteek. 3.

(2) Zie de oorkonde by Van den Bergh, bl. 181-83.

(3) Zie Margareets brief aen Jakob Villingher, des keizers raedsman en tresorier, aldaer, bl. 195.

[p. 232]

Men moest zich dan verwachten aen het hernemen van den kryg, althans aen nieuwe buitjagten en aenslagen op steden of sloten. Ook had de landvoogdes zich reeds bereid voor den tegenstand, door het verpanden van domeinen en heerlykheden om geld in de hand te hebben. Zy had tevens een plegtig gezantschap naer Engeland afgeveerdigd, om hare hulde te bewyzen aen den jongen koning Hendrik VIII⁽¹⁾, en diens gunst in te roepen ten voordeele van haren neef Karel. Eindelyk verwierf zy nog van de Staten eene bede van 70,000 pond, en besteedde voorts al haren tyd tot het aen werven of uitrusten van nieuwe krygsbenden, wat overigens Karel van Egmont insgelyks deed, nemende in zynen dienst een paer duizend knechten, onlangs door den koning van Denemarken afgedankt⁽²⁾.

Het scheen dan allenzins dat het jaer met vechten zou doorgebragt worden, doch tegen ieders verwachting liep het grootendeels af in wederzydsche onderhandelingen, welke echter niets voort-

(1) Eenige zoon en opvolger des zevenden Hendriks, die den 22 April 1509 overleden was.

(2) Zie Pontanus, bl. 641.

[p. 233]

bragten, omdat van beide kanten de eischen zoo wel als de wantrouw te groot waren, en niemand ernstig bereid om opofferingen aen den vrede te doen⁽¹⁾.

Het volgend jaer 1511 ving aen met ernstige vyandlykheden. Den 14 January versloeg Karel van Egmont eene talryke bende hollandsche boeren en voetknechten aen den kant van Dordrecht⁽²⁾; den 6^den February verrasten de zynen Harderwyck⁽³⁾. Kort daerna beproefde Karel oproer te verwekken zoo te Amsterdam als in de omstreek van 's Hertogenbosch⁽⁴⁾, en tokkelde die van Utrecht tot afval van hunnen bisschop Frederik III van Baden⁽⁵⁾. Zulks gelukte hem: de Utrechte-

(1) Zie, over de onderhandelingen van 1510, Van den Bergh's Gedenkstukken, bl. 188-226.

(2) Zie eenen brief van den 15 January aen Margareet, by Van den Bergh, bl. 229.

(3) Geldersche stad, naby de Zuiderzee, in 1505 door wylen koning Philip veroverd. Zie hoe zy, in 1511, door de Gelderschen hernomen werd, by Van den Bergh, bl. 240, vlgg.

(4) Zie Van den Bergh, bl. 240-45.

(5) Hy was in 1496 gevolgd op bisschop David van Burgondië.

[p. 234]

naers liepen Karel in de hand⁽¹⁾, stelden zich onder zyne voogdy, en hielpen hem, daegs voor Paschen, Ysselstein⁽²⁾ belegeren⁽³⁾. Op het einde van Maert, hadden de Gelderschen Cuick geplunderd, Geldorp⁽⁴⁾ neêrgeblaekt, en ja eenen aenslag op Arnhem beproefd, maer die afgeweerd was⁽⁵⁾.

Men ziet uit dit alles dat het voortaen Karel van Egmont niet meer alleen te doen was om hetgeen hy in Gelderland had, te behouden; maer dat hy tevens het oog had gerigt op Holland en Brabant, met het inzigt van daer veroveringen te maken. Dit stoutmoedig gedrag toonde klaer genoeg dat hy van elders op nieuwen onderstand rekende, en Margareet, zoo wel als haer vader,

(1) Zie de reden der Utrechtsche omwenteling by Van den Bergh, bl. 231-40.

(2) Een stedeken gelegen bezuiden Utrecht, en toebehoorende aen Floris van Egmont, graef van Buren, die een bloedverwant van Karel was, doch immer getrouw bleef aen het huis van Oostenryk. Zie Van den Bergh, bl. 161, aenteek. 2, en bl. 193, aenteek. 1.

(3) Zie Pontanus, bl. 642.

(4) Noordbrabantsch dorp, naby Eindhoven.

(5) Zie by Van den Bergh, bl. 253 en 264.

[p. 235]

was overtuigd dat Lodewyk XII hulp aen den Egmonder gegeven of beloofd had, alhoewel de koning zulks halsstarrig loochende⁽¹⁾. Wat daer van zy, de landvoogdes had zoo haest geene kennis van Karels ondernemingen, of zy wendde alles aen om krygsmagt te verzamelen en den vyand te stuiten; doch terwyl zy gereedschap maekte, werkte deze aenhoudend voort: hy zond volk naer Utrecht, bezette Jutphaas⁽²⁾, en terwyl hy in persoon met ruitery en geschut naer Ysselstein trok⁽³⁾, verschalkte een zyner hopmannen de stad Bommel, wier inwoonders aenstonds zyne party kozen⁽⁴⁾. Nog denzelfden dag begaven de Gelderschen zich naer het bygelegen Tiel op de Waal⁽⁵⁾, maer voeren daer zoo wel niet; want de bezetting, hebbende eenen uitval gedaen, sloeg er zoo driest op, dat de helft gevangen werd en

(1) Zie onderscheidene brieven by Van den Bergh, bl. 265-279.

(2) Een aenzienlyk dorp naby Ysselstein.

(3) Zie eenen brief van den 10 Mei aen Margareet, by Van den Bergh, bl. 279.

(4) Zie eenen anderen brief van den 30 Mei aen de landvoogdes, aldaer, bl. 288. Zie mede Pontan. bl. 645.

(5) In 't noordoosten van Bommel.

[p. 236]

bykans al de anderen dood bleven of in het water versmoorden⁽¹⁾.

Deze nederlaeg had tot gevolg het ontzet van Ysselstein, dat den 1 Juny verlost, en het beleg van Bommel, dat kort daerna aengevangen werd⁽²⁾. De onzen behaelden sedert, in andere toevallige gevechten, nog voordeelen op de Gelderschen⁽³⁾; maer dat alles kortte weinig of niets: daer moesten groote slagen geslagen worden, zou men den overmoed van Karel van Egmont breken, en hem tot rede brengen. Dit begreep ook de landvoogdes, en zy had rust noch duer tot dat het leger op eenen goeden voet gesteld was. Terwyl zy, zoo veel mogelyk, alle nieuwe inmenging van Frankryk in de geldersche zaken trachtte voor te komen⁽⁴⁾, verwierf zy ruime hulpgelden van de provinciën, en 1500 archiers van koning Hendrik VIII, welke eerlang te Arnemuiden in Zeeland⁽⁵⁾ ontscheept zyn-

(1) Zie den pas beroepen brief van 30 Mei.

(2) Zie eenen brief van 2 Juny, by Van den Bergh, bl. 293.

(3) Zie aldaer, bl. 315.

(4) Zie onderscheiden brieven by Van den Bergh, bl. 321-25, en Le Glay, Corresp. I, bl. 413, vlgg.

(5) Naby Middelburg.

[p. 237]

de, en zich by de andere krygsbenden aengesloten hebbende, met deze eene magt uitmaekten van 6,000 voetknechten en 1500 ruiters, voorzien van een veertigtal zoo kleine als groote stukken geschuts⁽¹⁾, met Floris van Egmont aen hun hoofd. Deze bekwame en kloekmoedige veldheer, van 's Hertogenbosch uitgaende, zond een deel van zyn leger naer Bommel, om het ontzet dier stad te beletten, en trok ylings met al het overige zyner magt naer de zuidelyke grenzen van Gelderland, alwaer hy in 't voorbygaen eenige sloten verkracht hebbende, zich neêrsloeg te Aersen aen de Maes⁽²⁾, gereed om Venloo of Roermonde te overvallen en, konde hy daerin slagen, niet slechts meester te blyven van dat gedeelte des hertogdoms, maer tevens alle hulp van Frankryks wege voortaen af te snyden. 't Is waer, in stede van daer alles aen de hand te vinden, dewyl de togt beraemd en overlegd was, ontbrak het hem aen mondkost en krygsvoorraed, zoo dat er tyd verloren werd; doch weldra kwam er buskruid, lood, ballen, naest andere

(1) Zie eenen brief van Margareet aen haer vader, by Le Glay, Correspondance, bl. 423, vlgg.

(2) Benoorden Venloo.

[p. 238]

behoeften, en het beleg van Venloo ving aen den 28^sten Augusty⁽¹⁾.

De stad had eene bezetting in van 800 man, te klein in getal derhalve om sterken en langen wederstand te doen; maer zy zaten achter stevige muren, en werden krachtdadig bygestaen door de burgers. Een eerste storm mislukte; de onzen hadden ja bres geschoten, en liepen woedend tegen de afkantelende vesten op; maer werden er zoo deerlyk gehavend, dat zy, na eene worsteling van twee of dry uren, terug wyken moesten, latende eene menigte van dooden en gekwetsten in de gracht. De belegeraers gaven echter den moed niet verloren, terwyl, van haren kant, Margareet niet ophield hun nieuwe hulpbenden toe te zenden, ofschoon haer de middelen ontbraken om het leger te onderhouden, en zy er reeds duizenden van haer eigen geld had aen opgeofferd⁽²⁾. Aldra beproefde men een tweeden storm, doch die niet beter afliep dan de vorige, zoodat de keizer zulks vernemende, en bevreesd voor een kwaden uitslag, aen zyne

(1) Zie Pontanus, bl. 644.

(2) Zie eenen brief van Margareet, by Van den Bergh, bl. 348.

[p. 239]

dochter raedde het ding te laten steken⁽¹⁾. Maer neen, Floris van Egmont en de engelsche bevelhebber wilden nog eens de kans wagen, niet twyfelende of zy zouden het er dit mael doorhalen, want eenige krygsgevangen hadden hun verzekerd dat die van binnen geen derden storm konden uitstaen. Men zou dan de stad op nieuw beschieten, gedurende dry dagen, en haer vervolgens overrompelen. Doch nu kwamen de najaersregens de werken verhinderen; de batteryen wilden niet blyven staen, en toen eindelyk de belegeraers hun derden stormloop uitvoerden, sloeg hun het lot nog erger tegen, alhoewel zy zeker hun uiterste best hadden gedaen om te zegevieren. Korte dagen daerna wisten de burgers, by een donkeren nacht, versche manschap en krygsvoorraed binnen te halen; en nu werd, op 't laetst van November, het beleg van Venloo opgebroken, waer men twaelf lange weken vruchteloos aen besteed, en schatten van geld, zoo wel als ontelbare menschenlevens, aen verspild had⁽²⁾.

(1) Zie by Van den Bergh, bl. 352, vlgg.

(2) Zie Pont. Heut. bl. 159. Zie mede Van den Bergh, bl. 263.

[p. 240]

Het spreekt van zelf dat Karel van Egmont de gelegenheid niet had verzuimd, om hetgeen men hem in de vorige maenden ontweldigd had, op zyne beurt aen de onzen te ontweldigen⁽¹⁾: zoodat de toestand van Margareet thans nog slimmer werd dan hy tot dus verre geweest was. Zy kon voor het oogenblik niets anders doen dan de grenzen van Brabant en Holland in staet van tegenweer te houden; maer alhoewel de beide provinciën daer hulpgelden voor opbragten, bleef zy nog verre van het doel te bereiken, en maekte Karel van Egmont, in den loop des winters, geduchte vorderingen. Na een aental sloten veroverd te hebben, beproefde hy, den 31 January 1512, 's Hertogenbosch te verrassen, doch werd door de ingezetenen terug gedreven, en moest zich bepalen by het afbranden, in de omstreek, van windmolens, dorpen en kasteelen of lusthuizen⁽²⁾.

Den 16 February vergaderden de Staten te Mechelen. Margareet vroeg geld om nieuwe manschap te werven en de krygsknechten te betalen,

(1) Zie Pontus Heuterus, bl. 159.

(2) Zie Pont. Heut. loc. cit. of Nijhoff, Gedenkwaardigheden, bl. clii.

[p. 241]

maer kreeg een weigerig antwoord: de Staten wilden den vrede, op welken voet dan ook, en zeiden dat, zoo lang men penningen zou toestemmen, de kryg geen eind zou hebben⁽¹⁾. 't Is waer, in April kwamen zy van dit besluit weder, en vergunden eenige duizenden, op voorwaerde nogtans dat er gewerkt wierde om een akkoord te treffen, te meer dewyl Karel van Egmont zulks ook verlangde. Inderdaed, deze vorst, dien het mede zeer moeijelyk viel met ledige beurzen het spel in gang te houden, had voorgesteld te Vianen op de Lek⁽²⁾, of te Weert by Roermond, in gesprek te treden: niet dat hy de minste genegenheid hadde om zyne regten of eischen op te geven; maer hy zocht tyd te winnen, kunnende voor het oogenblik op de hulp van Frankryk niet rekenen⁽³⁾. Evenwel, en niet tegenstaende dat de keizer, op herhaeld verzoek zyner dochter⁽⁴⁾, zich gereed maekte om naer deze

(1) Zie eenen brief van Margareet aen haer vader, by Le Glay, I, bl. 504, of by Van den Bergh, III, bl. 31.

(2) In 't Zuidoosten van Ysselstein.

(3) Zie eenen brief van Maximiliaen aen zyne dochter, by Le Glay, bl. 499, of by Van den Bergh, III, bl. 25.

(4) Zie Margareets pas beroepen brief, by Le Glay, bl. 504.

[p. 242]

landen te komen⁽¹⁾ en klem aen de zaken te geven, werden echter de onderhandelingen te Vianen aengeknoopt, doch, als ligt te voorzien was, zy bragten niets voort. Margareets gevolmagtigden wilden 1^o dat Karel van Egmont dienst name onder den prins van Castielje; 2^o dat hy Gelder en Zutphen voortaen bewaren zou, in hoedanigheid van stedehouder des keizers; 3^o dat de waerde der beide landen zou begroot worden, en het den keizer vry zou staen ze in te lossen voor den gestelden prys; en 4^o dat de bestaende geschillen aen scheidsmannen zouden onderworpen, en middelerwyl de steden en sloten door Karel weêrgegeven worden, welke hy sedert den Kamerykschen vrede veroverd had. Zulke voorstellen schenen te hard voor Karel van Egmont⁽²⁾, die ze met verontweerdiging verwierp, en dus keerde men van wederzyde weêr tot de wapens.

Ja, maer 't geld ontbrak gelykelyk aen beide kan-

(1) Zie zynen brief van 2 Mei 1512, by Le Glay, II, bl. 6.

(2) Zie hoe hy die zelf wederlegt in eenen brief van den 16 April aen den heer van Ravenstein, by Van den Bergh, III, bl. 34, vlgg.

[p. 243]

ten; want alhoewel Maximiliaen omstreeks Sinxen te Mechelen aengekomen was, kon hy, even zoo min als zyne dochter, van steenen munt slaen, en de provinciën waren uitgeput: zoodat, gedurende des keizers verblyf hier te lande, gelyk na zyn vertrek in de laetste dagen van July, er, volgens gewoonte, wederzydsche verwoestingen aengerigt werden, doch niets groots, niets afdoends plaets had; dusdanig nogtans dat, alles samengenomen, de zaken van Karel van Egmont eerder voor- dan achteruit gingen⁽¹⁾. Daer moesten derhalve andere omstandigheden geboren of verwekt worden, zou die kryg met Gelderland niet eeuwig duren.

Reeds sedert een geruimen tyd was Margareet bedacht om Hendrik VIII die, het jaer na zyne troonsbeklimming, namelyk den 21 Juny 1510, een plegtig verbond had aengegaen⁽²⁾ met den vader zyner gemalin koning Ferdinand van Arragon⁽³⁾,

(1) Zie het verhael der krygsfeiten by Pontanus, bl. 646-47, of by Nijhoff, bl. clvi, vlgg.

(2) Zie de oorkonde by Du Mont, IV, P. I, bl. 128, vlgg.

(3) Catharina van Arragon, Ferdinands jongste dochter, was in 1501 ten huwelyk gegeven geweest aen Arthur prins van Wallis, oudsten zoon van koning Hendrik VII; maer de jonge vorst zynde zes maenden daerna komen te sterven, zoo werd zyne weduwe, met dispensatie van Paus Julius II, verloofd aen des aflyvigen broeder Hendrik die eerst, na 's vaders dood, den 7 Juny 1509, zyn huwelyk met Catharina voltrok, en met haer gekroond werd den 22^sten derzelfde maend.

[p. 244]

in het harnas te jagen tegen Lodewyk XII, met het inzigt dezen de handen vol te geven en alzoo in de onmogelykheid te stellen van den Egmonder langer te ondersteunen. Daer had zy juist niet zeer veel moeite meê; want de engelsche vorst, jong⁽¹⁾ en moedig als hy was, en nog wel indachtig dat zyne voorgangers een aenzienlyk deel van Frankryk tot in de laetste eeuw bezeten hadden, wanhoopte niet daer nog voor 't minst een paer provinciën van op nieuw aen zyne kroon te kunnen verbinden. Zy ontmoette meer wederstand by haren besluiteloozen vader; doch, na eene vry lange briefwisseling⁽²⁾, haelde zy hem eindelyk over, en bragt het zoo verre dat er, den 5^den April 1513, te Mechelen een groot bondgenootschap tot stand kwam tusschen den keizer, de koningen van Engeland en van Arragon en

(1) Hendrik was geboren in Juny 1492.

(2) Zie beider brieven by Le Glay, II, bl. 76-103.

[p. 245]

paus Leo X⁽¹⁾, waerby deze gezamentlyk de taek oplaedden om, in hun eigen belang en in het belang der Kerk, die veel van de Franschen had te lyden gehad, koning Lodewyk in diens eigen land op verschillende punten aen te randen, met besprek dat niemand der bondgenooten met hem afzonderlyk tot akkoord zou komen⁽²⁾. Het duerde nog lang eer Maximiliaen, immer beducht voor eenen inval der Franschen in de Nederlanden, zyn zegel aen het verbond dorst hangen; maer eene nederlaeg, door Lodewyk XII, den 6 Juny, in het Meilandsche beproefd⁽³⁾, deed zyne aerzeling ophouden, en den 14^den teekende hy het Tractaet van Mechelen⁽⁴⁾.

Dat zelfde Tractaet had reeds eene groote verandering voortgebragt in den toestand onzer provinciën. De Staten, nieuwen moed scheppende, hadden

(1) Deze kerkvoogd was, eenige dagen te voren, den 11 Maert, op den Stoel van Roomen geklommen, na de dood van paus Julius II, overleden den 21 February 1513.

(2) Zie de oorkonde by Du Mont, IV, P. I, bl. 173, vlgg.

(3) Zie over dat feit de Mémoires de Du Bellay, uitgegeven door Buchon, Liv. I.

(4) Zie des keizers brief van dat datum aen Margareet, by Le Glay, II, bl. 163.

[p. 246]

nieuwe hulpgelden toegestemd, terwyl Karel van Egmont geene kans meer zag om het hoofd boven te houden, nu dat hy van Frankryk geheel verlaten was, en niet voorzien kon hoe het met zynen koninklyken vriend in 't eind af zou loopen. Het raedzaemste voor hem was dus eene gelegenheid te zoeken om, op gunstige voorwaerden, het zy eenen vrede, het zy een bestand te sluiten, al ware het slechts om tyd te winnen. Men had daer reeds vroeger van gesproken, ofschoon de keizer er weinig genegenheid voor toonde⁽¹⁾; maer zyne dochter, die al den last van den oorlog droeg en vreesde van tusschen twee vuren te zitten, wist hem hier ook te doen aen toestemmen, zoodat zy weldra met Karel van Egmonts gevolmagtigden in onderhandeling trad. Den 11 July werd men het eens over eene voorloopige wapenschorsing⁽²⁾, en den laetsten derzelfde maend teekenden de afgeveerdigden van wederzyde een bestand van vier jaren, ingang te

(1) Zie eenen brief van den 7 February 1513, by Van den Bergh, III, bl. 65.

(2) Zie eenen brief van Maximiliaen aen de landvoogdes, by Van den Bergh, bl. 82, en eenen anderen over dezelfde zaek, aldaer, bl. 83, vlgg.

[p. 247]

nemen den 10^den Augusty, waerby nog eens ieder in bezit bleef van hetgeen zy op dit oogenblik hadden, en voorts het vry verkeer, zoo te water als te land, van beider onderzaten gewaerborgd werd; maer van nadere beslissing der geschillen door scheidsmannen, was dit mael geene spraek meer⁽¹⁾.

(1) De oorkonde, vry uitgebreid, doch van klein belang voor onze Geschiedenis, staet by Nijhoff, bl. 446-452.