Vaderlandsche historie. Deel 7

[p. 54]

Tweede hoofdstuk.

namen onder godevaert en hendrik i. - beslommeringen met luik. - beleg en verovering van hooi. - verwoesting van gembloux. - godevaerts zoon wordt graef van luxemburg. - diens eerste krygsbedryven. - dood van godevaert. - hendrik i volgt hem op. - twistzieken aert van dien vorst. - beleg van bouillon. - kryg met den aertsbisschop van trier. - andere krakeelen. - geschil met luik. - slag en nederlaeg van andenne. - namen belegerd door de luikenaers. - plondertogt in het triersche. - verzoening met den aertsbisschop.

1105-1157.

De eerste jaren der regeering van graef Godevaert waren vreedzaem, mag men denken, want de Geschiedenis meldt van hem niets anders dan dat hy party nam voor keizer Hendrik IV tegen diens ontaerden zoon en naemgenoot die, in 1106, den vader te Luik kwam belegeren⁽¹⁾. Deze snoode

(1) Zie dat feit kortelyk verhaeld in ons vyfde Deel, bl. 44, vlgg. De Naemsche en Luiksche Annalisten spreken niet van Godevaerts deelneming aen die zaek, maer Ernst geeft er bewyzen van in zyne Hist. du Limbourg, II, bl. 209.

[p. 55]

onderneming werd verydeld door den Naemschen vorst en diens bondgenooten, de graven van Limburg, van Luxemburg, van Gulik en anderen, en kort daerna bereikte Hendrik V zyn doel zonder nog eens de wapenen te moeten gebruiken, want de keizer stierf den 7 Augusty van het loopende jaer, latende aldus de bekuipte kroon aen hem, aen wien zy reeds door de magtigste ryksvasallen was toegewezen. Hoogst waerschynlyk droeg, van toen af, de heerschzuchtige Hendrik eenen geheimen wrok tegen Godevaert⁽¹⁾; echter blykt het nergens dat hy zich over hem heeft zoeken te wreken. De graef leefde dan gelukkig met zyne gemalin Ermesindis van Luxemburg⁽²⁾, die hem reeds

(1) Men mag zulks des te gereeder onderstellen, dewyl de keizer graef Hendrik van Limburg, die toen het hertogdom van Neder-Lotharingen bezat, van deze weerdigheid beroofde, omdat hy den vader geholpen had. Zie ons vyfde Deel, bl. 46.

(2) Godevaerts gemalin was de oudste dochter van graef Koenraet I van Luxemburg.

[p. 56]

eenen zoon gegeven had⁽¹⁾, toen eenige jaren later, namelyk in 1119, het afsterven des Luikschen bisschops Otbertus den vrede kwam verstooren⁽²⁾.

Godevaerts broeder, Frederik van Namen, sedert lang kanonik te Luik, was alsdan Proost van Sint Lambrechts kapittel, en in die hoedanigheid belast zyne medeleden te vergaderen, ten einde een nieuwen kerkvoogd te kiezen. Maer een andere ambtenaer, Alexander, des graven zoon van Gulik, een der aenzienlyksten onder de kanoniken, tevens aertsdiaken van Luik⁽³⁾, Proost van Sint Pauwels kerk aldaer, en Proost van Hooi, had de voorbaen genomen. Hy was in aller yl, en met de handen vol geld, naer den keizer gegaen die, het kwaed voorbeeld zyns vaders navolgende, het Luiksche leen aen Alexander gaf, hem staf en ring overleverende⁽⁴⁾, en dus beschikkende van de geestelyke

(1) Misschien ook een tweeden zoon, en eene dochter; doch waerschynlyker werden deze later geboren.

(2) Otbertus was gestorven den 31 January 1118, of volgens den nieuwen styl 1119.

(3) Zie over die weerdigheid, ons vyfde Deel, bl. 120, aenteek. 2.

(4) Zie Aegid. van Orval, by Chapeauville, II, bl. 56, vlgg. of Fisen, I, bl. 220.

[p. 57]

magt, tot groote inbreuk op de regten van het hoofd der Kerk⁽¹⁾.

Voorzien van de keizerlyke verleibrieven, kwam Alexander naer Luik, maer werd daer kwalyk onthaeld. De dom-proost Frederik had verbod gedaen van hem te erkennen, als zynde onweerdiglyk, ja door verfoeijelyke middelen tot den bisschoppelyken Stoel verheven geworden. Aen dit verbod gehoorzaemden de geestelyken zoo wel als het volk, zoo dat de ingedrongen kerkvoogd algemeen ver-

(1) Het was onder de beide Hendrikken, IV en V, dat dit kwaed in de Kerk de overhand nam. De keizers, door een verregaend misbruik, gaven het verlei der geestelyke leenen, niet met den scepter, maer met den staf en den ring die de zinnebeelden zyn der geestelyke magt. Op die wyze verkochten zy de bisdommen en de abtdyen aen de meestbiedenden, en vervulden de Stoelen met onbekwame of onweerdige persoonen, tot groote ergernis der geloovigen, en tot onberekenbare schade der katholyke Kerk, welke in Duitschland te niet zou gegaen zyn, hadden de Pausen zich tegen dat kwaed niet krachtdadig verzet. Van daer het berucht Investituer-geschil, dat omstreeks 1080 aenvang nam, en eindelyk in 1122 bygelegd werd door het Concordaet van Worms. Zie ons vyfde Deel, bl. 125, aenteek. 2, en den tekst van het Concordaet by Fisen I, bl. 223.

[p. 58]

stooten werd, behalve door de kanoniken van Sint Pauwels en van Hooi, welke hunnen proost genegen waren en hem in de hand werkten. Ongelukkiglyk vond hy nog magtiger voorstanders in hertog Godevaert van Leuven⁽¹⁾ en andere vreemde edellieden, die met de wederspannige kanoniken heulende, den valschen bisschop naer zyne hoofdstad vergezelden, en hem hielpen bezit nemen van zynen zetel⁽²⁾.

Daer bleef het echter niet by. De aertsbisschop van Keulen, handelende als metropolitaen van Luik, beriep, tot drymael toe, Alexander voor zyn geestelyk geregtshof, om zich te verantwoorden; en ziende dat de gedaegde weigerig bleef, verklaerde hy hem vervallen van alle regten, met bevel aen de kanoniken van tot eenen wettigen keus over te gaen. Deze kon te Luik geene plaets hebben, omdat de stad niet rustig was; maer het kapittel van Sint Lambertus begaf zich naer Keulen, alwaer het, onder de oogen des metropolitaens vergaderd

(1) Versta Godevaert met den Baerd, die in 1106 hertog van Neder-Lotharingen was geworden. Zie ons vyfde Deel, bl. 46.

(2) Zie Aegid. van Orval en Fisen, locis cit.

[p. 59]

zynde, met eenparigheid van stemmen Frederik van Namen tot hoofd der Luiksche kerk verkoos, gelyk hy dan ook kort daerna door Paus Calixtus, te Rheims by een Concilie voorzittende, bevestigd en door hem zelf gewyd werd⁽¹⁾.

Zoo had dan weêr de Luiksche kerk een wettigen, en wy mogen er byvoegen een heiligen bisschop, want Frederik was een man van beproefde deugd. Ook verwekte zyne wederkomst uit Frankryk eene algemeene vreugd in geheel het land, en zonder het toedoen zyner vrienden, zou misschien Alexander zelf zich onderworpen hebben; maer thans boozen raed volgende, nam hy de wyk naer het slot van Hooi, tot dat de hulp, die hem beloofd was, aenkwame en hem in staet stelde om verder te grypen. Trouwens, de hertog van Brabant, ofschoon hy met Frederiks eigen zuster getrouwd was geweest en van haer dry kinderen had⁽²⁾, luisterde noch naer de stem der bloedverwantschap, noch naer de uitspraek van den Paus,

(1) Zie Aegid. van Orval, by Chapeauv. II, bl. 50, en Fisen, bl. 221.

(2) Godevaerts gemalin, Ida van Namen, was sedert weinige jaren overleden. Zie Butkens, I, bl. 107.

[p. 60]

maer ging voort, om welke redenen dan ook, met den ingedrongen kerkvoogd te ondersteunen. Hebbende krygsmagt verzameld, zoo trok hy haestig naer Hooi, werwaerts zich ook de graven van Duras⁽¹⁾ en Montaigu⁽²⁾ begaven met hunne ridderschap, gereed het bisdom door de wapens onder Alexanders magt te brengen.

Intusschen had, van zynen kant, Frederik van Namen de vasallen der Luiksche kerk opgeroepen, die nagenoeg allen hem voor wettig hoofd erkenden. By deze vervoegden zich de hertog van Limburg en de heer van Valkenberg, naest talryke burgerscharen uit Luik zelf, met welke krygsmagt Frederik naer Hooi vertrok, om zyn' mededinger te belegeren. In de stad werd hy door de inwoonders zonder tegenspraek binnen gelaten; maer het slot was buitengewoon sterk, en kon bykans niet dan uitgehongerd, of gewis niet zonder opoffering

(1) In het Haspengauwsche.

(2) Het graefschap van dien naem was gelegen in Ardennen, tusschen Marche en La Roche. Zie een opstel van Reiffenberg in het achtste Deel der Mémoires de l'Académie, bl. 59, vlgg. Zie mede zyne Monuments, enz. I, bl. 726, vlgg.

[p. 61]

van veel manschap bestormd worden. Hier kwam nog by dat men veerdig moest wezen om van achteren Alexanders vrienden af te weren, van welke de eene aenkwam door het land van Condrost, de andere uit Haspengau. 't Is waer, de graef van Namen was mede in tyds zyn' broeder ter hulp gesneld, en had ja de brug van Hooi doen neêrslaen, weshalve de Brabanders door de Maes afgesneden, bleven, en slechts het spel konden nazien, zoo lang hun het middel ontbrak om over het water te geraken: toen juist Lambrecht van Montaigu aen den anderen kant met groot gevolg naderde, voornemens de belegeraers in den rug te vallen. Maer daer gaf men hun geenen tyd toe; want de Naemsche vorst stortte hun zoo driest op het lyf, dat zy onder den eersten schok bezweken. Hun opleider, graef Lambrecht, zwaer gewond door eene speer die Godevaert hem vlak in 't aenzigt stak, viel in 's vyands handen, latende aldus zyn leger zonder opperhoofd, dat weldra aen 't deinzen ging, doch grootendeels neêrgehakt of gevangen genomen werd, zoo dat er weinigen door de vlugt ontkwamen.

De Brabanders waren van verre getuigen van

[p. 62]

deze schielyke nederlaeg. Eenigen echter hadden beproefd om door eene ondiepte over de Maes te komen, en stonden reeds in vry groot getal op den regten oever; maer daer werden zy, op hunne beurt, door het Naemsche volk overvallen, terwyl de anderen in het water zelf, met pylen doorschoten, de dood vonden. Kort, de hertog moest aftrekken, waerdoor Alexanders lieden, ziende dat zy op geene vreemde hulp meer hopen mogten, den moed verloren, zoodat het slot eerlang overging en Frederik triomfeerde⁽¹⁾.

Hy triomfeerde, ja, doch voor niet lang. Zyne vyanden, door de wapens overwonnen, waren niet verzoend, en hielden niet op allerlei kwaed tegen hem te berokkenen, tot dat de heilige bisschop, naer 't schynt vergeven door een' zyner dienstboden, den 27 Mei 1121 vroegtydig uit de wereld gerukt werd⁽²⁾, tot groote schade der Luiksche kerk,

(1) Zie Aegid. by Chap. en Fisen, locis cit. Men vindt ook vele byzonderheden geboekt door den gelyktydigen Rodulfus abt van Sint Truijen, in zyn Chron. Sti Trudonis, by d'Achery, Spicileg. II, bl. 698. Zie mede De Marne, bl. 128, vlgg. en Galliot, I, bl. 103, vlgg.

(2) Zie de byvoegsels van Chapeauville op de kronyk van Aegid. II, bl. 60-61. Zie mede de Vita S. Frederici, in het vierde Deel der Amplissima Collectio, col. 1023, vlgg.

[p. 63]

die bykans twee jaer zonder hoofd bleef, zynde wederom het voorwerp geworden van Alexanders eerzucht.

Het blykt niet dat de hertog van Brabant met raed of daed deel had genomen aen de moord zyns zwagers⁽¹⁾, maer wel dat hy volhardde in zyne vyandschap. By zynen aftogt van Hooi, in 1119, had hy onder wege op Luikschen en Naemschen bodem zoo veel kwaed gedaen als hy kon, en thans, na de dood van bisschop Frederik, was hy weêr een der eersten te Luik om Alexander op den Stoel te krygen, wat echter nogmaels mislukte, en welligt veel bybragt om 's hertogs onwil tegen het huis van Namen te voeden. Hoe 't zy, de wrok tusschen hem en Godevaert duerde voort, en scheen slechts op eene gelegenheid te wachten om op nieuw uit te bersten. Daer kwam het dan ook toe,

(1) De voortzetter der kronyk van Lambertus Parvus, in de Ampliss. Collectio, V, col. 9, geeft dat halveling te verstaen; maer Aegidius by Chapeauv. zegt er niets van, zoo min als de gelyktydige abt Rodulfus.

[p. 64]

na verloop van ettelyke jaren, doorgebragt in geveinsden vrede of bedekte vyandlykheden⁽¹⁾, toen, in 1136, de dood des abts van Gembloux het vuer voor goed deed uitbersten, en den graef van Namen zyn hart liet ophalen, 't is waer, tot zyne groote oneer. Daer was, onder de kloosterlingen en de burgery geschil ontstaen wegens den keus van een nieuwen abt⁽²⁾, weshalve de hertog van Brabant gereedschap maekte om naer Gembloux te gaen en daer, als voogd of zelfs als landheer⁽³⁾, zyne magt

(1) Zie dat getuigd door Albericus in zyn Chronicon, by Leibnitz, II, bl. 276.

(2) Tot den keus der abten, even als tot dien der bisschoppen, behoorde toen ter tyd nog, in sommige plaetsen, de toestemming des volks, althans der voornaemsten. Zie daeromtrent Thomassinus, Vet. et novae Eccles. Discipl. Part. II, Lib. II, cap. 39, num. 7, in de latynsche uitgave, II, bl. 124 secundò. Tegen dat misbruik, waer allengskens grooter en grootere onheilen uit voortsproten, heeft de Kerk zich verzet van in het begin der dertiende eeuw, tot dat het eindelyk geheel uitgeroeid is geworden. Zie daer meer van by Gerohus, een schryver der twaelfde eeuw, in zyn werk de corrupto Ecclesiae statu, opgenomen in het vyfde Deel der Miscellanea van Baluzius. Aldaer bl. 87, vlgg.

(3) Zie hiervoren, bl. 10, aenteek. 3.

[p. 65]

te gebruiken tot beslissing van den twist. Maer de Naemsche vorst was hem voor. Graef Godevaert, het zy dat hy te Gembloux nog zekere regten bezat die de inwoonders miskend en aldus zynen wrevel ontstoken hadden, het zy dat hy enkel zyn' zwager van Brabant wilde afbreuk doen, trok ylings met een leger naer de gezeide stad om er zich meester van te maken of om ze te bezetten. Dit werd hem echter belet door de inwoonders, die moed genoeg hadden om zich duchtig te verweren, tot zoo verre dat de graef, er niet binnen gerakende, doch te meer verbitterd door dezen onverwachten tegenstand, het vuer deed werpen in de naestgelegen huizen. Het geval wilde dat het juist dien dag hevig woei, waerdoor de brand verspreid en eerlang geheel de stad de prooi der vlammen werd, de abtdy alleen uitgenomen, welke als door eene byzondere gunst des hemels bewaerd bleef⁽¹⁾.

(1) De Marne, bl. 133, beweert dat het klooster meê verbrand werd, en dat de graef van Namen acht dagen later terug naer Gembloux kwam, om daer uit te woeden. Doch van dit alles leest men geen woord in het gelyktydig Auctarium Gemblacense, by Pistorius, I, bl. 958, en naer alle waerschynlykheid heeft de Naemsche geschiedschryver den brand van 1136 verward met dien van 1185, waerover de lezer ons zesde Deel kan nazien, bl. 154.

[p. 66]

Wat, by deze verwoesting van Gembloux, de hertog van Brabant deed, het zy om zyn' zwager te wederhouden, het zy om er wraek over te nemen, vindt men nergens vermeld⁽¹⁾. Waerschynlyk kwamen, kort daerna, de beide vorsten tot akkoord, want de graef van Namen besloot, omtrent den zelfden tyd, de teugels des bewinds neder te leggen, en het overige zyner dagen te gaen doorbrengen in de nabygelegen abtdy van Floreffe⁽²⁾. Godevaert was zelf de stichter van dat vermaerd klooster, hebbende in 1121 het land hetwelk hem daer ter plaetse toebehoorde, met alles wat er op woonde of groeide, voor eeuwig afgestaen aen den heiligen Norbertus en diens medebroeders⁽³⁾, met voorbehoud nogtans der voogdy, waer hy en zyne opvolgers de regten zoo wel als de pligten, inzon-

(1) Butkens, I, bl. 105, weet er ook niets meer van te zeggen.

(2) Een paer mylen in 't zuidwesten van Namen.

(3) Zie over de vorderingen der orde van Premonstreit in Brabant, ons vyfde Deel, bl. 57-63.

[p. 67]

derheid voor het straffen der grove misdaden, zouden van uitoefenen⁽¹⁾. Sedert nam hy zynen intrek in het Norbertyner-sticht, niet als byzondere gast, gelyk de edelen somtyds deden om zich aen het gewoel der wereld te onttrekken, maer als leekebroeder⁽²⁾, levende met de anderen volgens den kloosterlyken regel. Zulks duerde echter niet lang, want Godevaert stierf te Floreffe den 19 Augusty 1139, nog geen volle jaer nadat hy zich aldaer aen den dienst Gods had toegewyd⁽³⁾. Behalve een enkelen zoon, Hendrik genaemd⁽⁴⁾, die den

(1) Het charter van fondatie staet by Miraeus, IV, bl. 194, en by Galliot, V, bl. 311.

(2) Schemate suscepto regulari in Floreffia, zegt de gelyktydige schryver der Vita S. Frederici, in de Ampliss. Coll. IV, col. 1027. In het Necrologium van Floreffe wordt hy vermeld onder den naem van confrater et conversus noster. Zie De Marne, bl. 136, aenteek. f.

(3) Zie De Marne, bl. 137. - Godevaerts echtgenoot, Ermesindis van Luxemburg, had, naer zyn voorbeeld, ook het Norbertynerhabyt aengenomen in het vrouwenklooster dat, volgens de gewoonte van den tyd, naest de abtdy opgeregt was, en stierf daer den 24 Juny 1143, als het pas beroepen Necrologium getuigt by De Marne, loc. cit.

(4) Een andere, met name Adelbert, was vóór den vader gestorven. Wie van twee de oudste was, wordt betwist. Zie De Marne, bl. 137, aenteek. k.

[p. 68]

vader opvolgde, liet deze nog dry dochters na, Clementia, die met hertog Koenraet van Zeringen getrouwd was; Beatrix, in den echt vereenigd met den graef van Rhetel; en Adelheid, gemalin van Boudewyn IV, graef van Henegau⁽¹⁾.

Hendrik I, sedert bygenaemd de Blinde, had voor 't minst den ouderdom van veertig jaren bereikt, toen hy in zyns vaders plaets trad. Daerby had hy reeds in 1136 het graefschap van Luxemburg geërfd door het kinderloos afsterven van zyn' neef Koenraet II⁽²⁾: dusdanig dat hy de wysheid des rypen leeftyds vereenigde met eene magt die hem beveiligde tegen alle vyandlyke aenvallen zyner naburen. Van deze kon hy bovendien weinig te vreezen hebben, als nauw verwant zynde met het huis van Henegau, en bevriend met het Luiksche sticht. Men magt derhalve de hoop koesteren

(1) Zie het Chron. Gisleberti, bl. 46.

(2) Deze Koenraet was de zoon van Ermesindis eigen broeder Willem, graef van Luxemburg, overleden in 1128.

[p. 69]

dat hy vreedzaem geregeerd en het heil zyner onderdanen behertigd zou hebben, waer hy zeker meer middelen toe had dan een zyner voorzaten. Ongelukkiglyk, Hendrik was boven alles kryg- en twistzuchtig van aert, en scheen geenen lust te vinden dan in het geharrewar met alle de vorsten van zynen tyd, waerdoor dan ook zyne regeering byzonder rampzalig was voor het Naemsche volk dat, onder hem, bykans rust noch vrede kende, en zulks gedurende meer dan eene halve eeuw, want de graef leefde tot in 1196.

Reeds van in 1136, ja weinige dagen nadat hem het graefschap van Luxemburg ter hand was gekomen, had hy blyken gegeven van zynen krygslust, in eenen oorlog tegen den aertsbisschop van Trier, die op dat oogenblik overhoop lag met de abtdy van Sint Maximinus⁽¹⁾. Hendrik, als voogd

(1) Vermaerde abtdy, naest Trier gelegen, wier aenvang opklom tot in de vierde eeuw, zynde alsdan gesticht of begiftigd geworden door de H. Helena, moeder van keizer Constantyn den Groote. De oorzaek van het geschil was dat de kloosterlingen, zich beroepende op hunne privilegiën, niet wilden staen onder het regtsgebied van den Trierschen kerkvoogd.

[p. 70]

of beschermer van dat sticht, onderzocht niet van welken kant het beste regt was: neen, hy trok met gewapende magt in het bisdom, alwaer hy vry wat akkers verwoestte. Hy sloeg zelfs het oog op de hoofdstad, meenende daer ligtelyk in te zullen geraken. Maer de pas werd hem afgesneden aen de kanten van Bidburg⁽¹⁾. Daer kwam het tot een treffen, en Hendrik vocht er met de grootste onversaegdheid, ofschoon zyn vyand veel sterker was: in 't eind echter moest hy het onderspit delven, dusdanig dat, verre van de kloosterlingen nog te kunnen verdedigen tegen de eischen des kerkvoogds, hy moeite genoeg had om zyn eigen graefschap te redden, waer die van Trier op hunne beurt inrukten en eene menigte sloten veroverden of neêrblaekten⁽²⁾.

Sommige schryvers beweren dat het Hendrik was, niet zyn vader, die, nog dat zelfde jaer 1136, Gembloux aen het vuer prys gaf, terwyl anderen hem daervan ontschuldigen, voor reden bybrengende dat de vorst in zyn Luxemburgsen erfdeel

(1) Heden een dorp in 't Noorden van Trier.

(2) Zie Bertholet, Hist. de Luxembourg, IV, bl. 86.

[p. 71]

de handen te vol had, om tevens op de grenzen van Namen en Brabant den kryg te voeren. Doch laet zulks twyfelachtig wezen, zeker is het dat de strydbare graef, nog geen twee jaer na zyns vaders dood, het harnas aengespte, dit mael ook niet voor zyn eigen belang, maer voor dat zyns bloedverwants bisschop Albero van Luik⁽¹⁾.

Eenige jaren te voren⁽²⁾ had de graef van Bar,

(1) Wie was die Albero? Voorzeker een afstammeling uit het grafelyk huis van Namen: de prosapia Namurcensi, zegt Aegidius by Chapeauv. II, bl. 78; maer hy voegt er by dat hy de broeder was van Ida, gehuwd aen hertog Godevaert I van Brabant. Fisen ook, I, bl. 232, noemt hem frater Namurcensis comitis, versta Godefridi, want het geldt hier Alberos verkiezing tot bisschop in 1136. Doch zulks komt niet uit. Graef Godevaerts broeder was Frederik van Namen, en nergens is er spraek van een tweeden broeder, die insgelyks den Stoel van Luik zou bezeten hebben. Men kan Albero ook niet houden voor den zoon van graef Godevaert en dus een broeder van Hendrik I, want diens broeder hiet Adelbert, en stierf jong, als Gislebertus uitdrukkelyk getuigt in zyn Chronicon, bl. 46. Het blyft derhalve onzeker in welken graed van bloedverwantschap bisschop Albero raekte aen graef Hendrik den Blinde.

(2) Namelyk in 1134, volgens het Chronicon Alberici, by Leibnitz, II, bl. 272.

[p. 72]

Reinout I, het slot van Bouillon feitelyk ingenomen⁽¹⁾ en hield dat bezet, voorgevende dat hy, als afstammeling uit het huis van Ardennen en als erfgenaem van wylen de gravin Mathilde, daer regt toe had. Maer dewyl hem zulks betwist werd door den Luikschen kerkvoogd, had hy sedert voorgesteld het geld weêr te geven waer de burgt, in 1096, door Godevaert van Bouillon voor verkocht of liever verpand⁽²⁾ was geweest aen den toenmaligen bisschop⁽³⁾. Dit weigerde Albero insgelyks⁽⁴⁾: zoo dat de twist allengskens heviger

(1) Door welke middelen verhaelt de gelyktydige schryver van den Triumphus sancti Lamberti de Castro Bullonio, opgenomen in het tweede Deel van Chapeauville, bl. 576-602. Zie daer, bl. 581.

(2) Verkocht was Bouillon eigentlyk niet, maer alleen verpand voor 1300 marken zilvers, met besprek echter dat, byaldien het slot binnen zekeren tyd door hem of door een' zyner opvolgers ten getalle van dry, niet ingelost wierd, het ten eeuwigen dage aen de Luiksche kerk zou blyven. Zie Aegidius van Orval, by Chapeauv. II, bl. 41.

(3) Zie Aegid. aldaer, bl. 78, en Fisen, I, bl. 233.

(4) En te regt, mag men denken; want zoo het al aennemelyk is dat de bepaelde tyd voor de inlossing in 1137 en 38 nog liep, men kan zeker niet onderstellen dat Reinout van Bar onder de dry opvolgers van hertog Godevaert genoemd was.

[p. 73]

werd, tot eindelyk de kerkvoogd besloot het burgslot met de wapens uit Reinouts handen te halen⁽¹⁾. Zulks beproefde hy in 1141⁽²⁾, inzonderheid bygestaen door den graef van Namen, die met al zynen adel naer Bouillon trok, en daer aenkwam den 17 Augusty van opgemeld jaer. De vesting had weinig volk in, maer was, als wy hiervoren reeds verklaerd hebben⁽³⁾, moeijelyk om aen te tasten. Ook vonden de bondgenooten raedzaem haer niet te bestormen, maer liever uit te hongeren, tot welken einde zy eerst en vooral zich dienden meester te maken van eenen versterkten watermolen, staende te midden der Semoy, en van waer de bezetting haer meel kreeg, behalve dat hy de rivier sloot die men over moest om aen de muren van het kasteel

(1) Vele omstandigheden gaen wy stilzwygend voorby. Men kan ze vinden by Fisen, loc. cit. en by De Marne, bl. 143.

(2) De tyd was wel gekozen, want behalve dat Reinout zich aen geenen aenval verwachtte, had hy zyne middelen zoo goed als uitgeput in eene worsteling met den bisschop van Verdun. Zie de Marne, loc. cit.

(3) Zie boven, bl. 42.

[p. 74]

te geraken. Graef Hendrik, om aen de Luikenaers zynen moed te toonen, laedde geerne deze lastige taek op, en begon, met eenige koene ridders, den molendyk⁽¹⁾ aen te randen; maer oogenblikkelyk erkend door den schitter zyner wapenrusting, kreeg hy zoo veel pylen op 't lyf, dat hy, gewond in de dy, achterover stortte en in 't water tuimelde, waer het haest met hem zou gedaen zyn geweest, hadden zyne vrienden hem er niet seffens uit geholpen, Dit ongeval echter verminderde des graven yver niet; neen, zyne kwetsuer was kwalyk verbonden, of hy greep weêr naer zyn wapens en keerde terug ten stryd, nu niet meer omziende voor dat de dyk volkomen geslecht ware: jammer maer, de molen, eenigerwyze onbruikbaer gemaekt, bleef toch in de handen der belegerden.

Wat erger was, na verloop van ettelyke dagen, hadden de Luikenaers zelf gebrek aen mondkost, en zulks in een land waer men nergens voorraed vinden kon. Van dat oogenblik begon hun de moed

(1) Versta den dyk, dien men in de rivier opgeworpen had om het water naer den molen te leiden, en om het meteen te doen stygen, want de Semoy was anders daer niet zeer diep.

[p. 75]

te zinken, vooral wanneer zy naer omhoog zagen, waer dikke muren en zware torens met hen schenen den spot te houden, en hunne magt te tarten. Reeds had er meer dan een inwendig spyt van meêgegaen te zyn, en dacht op wederkeeren, toen gelukkiglyk de aenkomst der reliquiën van Sint Lambertus⁽¹⁾, vergezeld van eene nieuwe menigte⁽²⁾, en gevolgd van allerlei levensmiddelen, heel het leger verheugde, en al de herten weêr opwekte.

In den tusschentyd hadden de belegeraers eenen houten toren getimmerd, welke opt stevige rollen

(1) Het was in de middeleeuwen niet ongewoon dat men de overblyfsels van den voornaemsten beschermheilige eener stad of abtdy meê ten oorlog voerde, om daerdoor den moed der krygslieden op te beuren. Hier had de bisschop naer Luik gezonden om de kas van Sint Lambertus te ontbieden, die met groote plegtigheid naer Bouillon gedragen werd. Zie den Triumphus S. Lamberti, by Chapeauv. II, bl. 589, vlgg.

(2) Volgens Sigebertus en het Magnum Chron. Belgicum, beide geciteerd door Chapeauville, II, bl. 84-85, zouden er honderd duizend voetgangers en dry duizend ruiters te Bouillon geweest zyn. Maer die hadden er nog geen plaets gevonden om te staen, verre van er ruimte te hebben om te vechten. De getallen worden altyd vergroot in de kronyken.

[p. 76]

gesteld, en behangen met versch afgestroopte dierenhuiden, tot voor de muren der vesting moest gekruid, en van boven bezet worden met archiers of boogschutters, ten einde door magt van pylen de belegerde manschap van de borstwering af te houden, en aldus het toenaderen van buiten te vergemakkelyken. Dit middel werd beproefd, doch 't mislukte: het gevaerte was zoo groot, dat het nauwelyks voort wilde, en aldra steken bleef in 't gezigt des vyands, die het op korten tyd met zware steenen, uit blyden geslingerd, aen stukken bonsde.

Zoo ver stond het op het oogenblik dat de Luikenaers met de kas van hunnen beschermheilige aenkwamen, en de vreugd in het leger verspreidden, terwyl die van binnen er zoodanig den moed door verloren, dat een der zonen van graef Reinout aenstonds begon te spreken van het slot by verdrag op te geven. Dit voorstel mishaegde echter aen zyn jongeren broeder, die het beleg wilde uithouden, ten minste tot dat de vader onderrigt zou zyn van den toestand waer men zich in bevond, en gezeid hebben wat er te doen bleef.

Hiermede verliepen er weêr eenige dagen; maer

[p. 77]

de Luikenaers benuttigden den tyd om een nieuwen aenval op den molen te wagen, en dit mael met eenen gewenschten uitslag: de molen werd ingenomen, neêrgeblaekt, en alles wat tot zyne versterking gediend had, omver geworpen. Door dezen voorspoed aengevuerd, beproefden zy den 17 September, zynde de feestdag van Sint Lambertus, om de vesting zelf te bestormen. Het voetvolk kreeg bevel van brandstof op te voeren tegen een der voornaemste torens, terwyl anderen, gebruik makende van de verwarring die het vuer onder de vyanden veroorzaken moest, de muren zouden beklouteren, en er trachten meester van te worden. By die stoute onderneming was de graef van Namen weêr aen de spits der dapperste ridders. In zyn onbesuisden drift, werd hy niet eens gewaer dat de vlammen door den wind op de Luikenaers terug gedreven werden, en deze dwongen van hun opzet af te zien: hy klom maer altyd voort, van de eene rots op de andere, tot zoo verre dat hy ten laetste den voet van den toren bereikte, doch daer zoo goed als alleen stond, blootgesteld derhalve aen al de schichten der vyandlyke krygslieden. Deze konden hem inderdaed met pylen en speren

[p. 78]

overstelpen; maer 't zy dat Hendriks onverschrokkenheid hen verbysterde, of dat zy een zoo edelen vorst niet durfden dood steken, zy zelf baden hem naer beneden te stygen, zonder hem het minste kwaed te doen.

Aldus eindigde deze merkweerdige dag. Niet dat de burgt veroverd was: neen; maer de graef van Salm, Reinout van Bars eigen neef, kwam van diens wege naer Bouillon, en zynde, met oorlof van den Luikschen kerkvoogd, binnen gegaen, stemde hy toe, in zyns ooms naem, dat de belegerden zich by verdrag overgaven, gelyk zy dan ook eerlang deden⁽¹⁾.

Het slot van Bouillon kwam dan weêr in de handen van bisschop Albero, en diens bondgenoot, de graef van Namen, keerde naer huis, hoog geroemd voor zyne uitstekende dapperheid.

Het ware misschien voor Hendrik, en zeker voor zyne onderdanen beter geweest, indien men hem minder lof gegeven hadde, of dat zyne wond aen de dy hem eenen tyd lang te bed had gehouden:

(1) Zie Aegid. by Chapeauv. II, bl. 80-91. Zie ook den Triumphus sancti Lamberti, aldaer, bl. 584, vlgg. alsmede De Marne, bl. 145-149, en Fisen, I, bl. 233-35.

[p. 79]

zoo zouden ten minste adel en volk hebben kunnen adem scheppen. Maer neen, de graef was nauwelyks uitgerust van zyne vermoeijenis, of, happig op nieuwen roem, wars van stil zitten, en daerenboven aenhoudend getokkeld door de kloosterlingen van Sint Maximinus, hernam hy de wapens tegen den aertsbisschop van Trier, kwansuis om het sticht te beschermen, maer inderdaed om zich te wreken over den kwaden uitslag des vorigen krygstogts.

Hendrik trok dan weêr, aen het hoofd zyner ridderschap, het bisdom in, en deed daer waerschynlyk zoo veel kwaed als hy kon, ofschoon de Annalisten er dit mael geene byzonderheden van geboekt hebben. Zy melden alleen dat de kerkvoogd, misschien zoo wel niet voorbereid als den eersten keer om in het veld te verschynen, of oordeelende dat hy met de geestelyke wapenen meer uit zou voeren dan met het stael, zich voor het oogenblik bepaelde by het banvonnis tegen den graef geveld, en het kerkelyk Interdict⁽¹⁾, dat over

(1) Zie, over de effecten van het Interdict, ons vierde Deel, bl. 299, aenteek. 6.

[p. 80]

de landen beide van Namen en Luxemburg werd uitgesproken⁽¹⁾. Of Hendrik aen zulke middelen zich gevoelig toonde, weet men niet; maer in den loop van 1145 kwam keizer Koenraet⁽²⁾ naer Epternach⁽³⁾, alwaer hy de oorzaek en de omstandigheden van den bestaenden twist tusschen den aertsbisschop en graef Hendrik vernomen hebbende, zyne bemiddeling aenbood om er een eind aen te stellen. Het jaer daerna beriep hy dan de beide vorsten op eenen ryksdag te Spier⁽⁴⁾, en deed zoo veel, dat zy zich verzoenden door eenen plegtigen vrede, waer het hoofd des ryks zelf de voorwaerden van besprak, en die vervolgens bekrachtigd werd door paus Eugenius III⁽⁵⁾.

(1) Zie Bertholet, IV, bl. 94.

(2) Versta Koenraet van Franconie, die in 1137 op den troon verheven werd. Zie ons vyfde Deel, bl. 80, en de aenteek. 3.

(3) Heden een stedeken op de Sure, in 't Zuid-Westen van Trier, toen ter tyd de zetel eener vermaerde Benedictyner-abtdy.

(4) Op dezen ryksdag, gehouden in de Kersmisweek van 1146, verscheen ook de H. Bernardus, die den keizer en de ryksvorsten overhaelde tot de onderneming van een nieuwen kruistogt.

(5) De tekst van het vredeverdrag, en des Pauzen brieven staen by Bertholet, IV, bl. xij en xiij der Preuves.

[p. 81]

De graef van Namen had by dezen vrede niets gewonnen: in tegendeel, hy moest afzien van zyne voogdy over het sticht van Sint Maximinus, zyn kasteel van Manderscheid⁽¹⁾ met diens grondgebied aen den aertsbisschop overleveren, en daerby beloven dat hy een ander van zyne sloten met name Roulmont⁽²⁾, in den vorigen kryg geslecht, niet meer herbouwen zou⁽³⁾.

De ongunstige uitslag van Hendriks worsteling met zyn Trierschen nabuer, maekte hem niet wyzer. In 1149 of 1150 stak hy zich vrywillig in den kryg zyns zwagers graef Boudewyn IV van Henegau, die aen Diederik van Elsaten Vlaenderen betwistte⁽⁴⁾. 't Is waer, die van Namen hadden by

(1) Heden nog een dorp, ongeveer acht mylen in 't Noord-Oosten van Trier.

(2) Of Mons Rudolfi, toen ter tyd een ridderslot in dezelfde buert, niet verre van het hedendaegsche Wittlich.

(3) De aertsbisschop had dat slot, na den veldslag van Bidburg veroverd, en op den grond gehaeld. Zie Bertholet, IV, bl. 86-87.

(4) Zie ons zesde Deel, bl. 98-99. - De Naemsche schryvers spreken niet van Hendriks deelneming aen den twist van Boudewyn den Bouwer tegen graef Diederik van Vlaenderen; maer de gelyktydige Lambertus Waterlos en anderen vermelden het feit, by Bouquet, XIII, bl. 502 en 737.

[p. 82]

dezen nieuwen, en insgelyks mislukten togt, weinig of niets te lyden, even zoo min, naer 't schynt, als by eenen anderen kryg, omtrent den zelfden tyd uitgeborsten, en waer hun landheer zich in verwikkelde, te samen met de graven van Loon, van Dasburg⁽¹⁾, van La Roche en van Montaigu. Men kent daer de oorzaek of de omstandigheden niet van; doch men kan afleiden uit de brieven des abts van Stavelot⁽²⁾, dat de vyandlykheden grootendeels op het grondgebied dier abtdy plaets hadden, en daer onberekenbaer veel schade aen de kerk deden beproeven⁽³⁾.

(1) Het graefschap van Dasburg lag naby de noordoostelyke grenzen van het Luxemburgsche, palende aen het grondgebied der abtdy van Pruim.

(2) Ryke abtdy palende aen het toenmalig Luikerland, bezuiden Spa. De brieven van den gelyktydigen abt Wibaldus zyn opgenomen in het tweede Deel der Amplissima Collectio. Zie daer, col. 255-256.

(3) Zie De Marne, bl. 150-52.

[p. 83]

Namen kwam kort daerna aen de beurt, toen graef Hendrik in twist geraekt was met den nieuwen bisschop van Luik⁽¹⁾, aen wiens voorganger hy, voor den kryg van Bouillon, eene groote som gelds geleend had, en die hy nu wedervroeg. De kerkvoogd, zonder juist betaling te weigeren, eischte voorloopig het bewys der schuld, al ware het slechts om zich zelven te verantwoorden by zynen adel en onderdanen; maer Hendrik, het zy dat hy den schuldbrief verloren had, of, waerschynlyker, kwade voornemens broeide⁽²⁾, nam dit zeer euvel op en, feitelyk voortgaende, gelyk het in de twaelfde eeuw maer al te veel de gewoonte was, deed hy twee Luiksche kooplieden, welke voor hunne zaken naer Namen gekomen waren, aenhouden en in de gevangenis werpen⁽³⁾.

(1) Namelyk Hendrik van Leyen die, in 1145, Albero opgevolgd was.

(2) De gelyktydige schryver van het Auctarium Affligemense, by Pistorius, I, bl. 966, beweert dat graef Hendrik het oog had op een deel van het Luiksche grondgebied.

(3) Zie over dat middeleeuwsch misbruik van de onderdanen verantwoordelyk te maken voor de schulden hunner vorsten, ons vyfde Deel, bl. 458 en de aenteek. 3 aldaer.

[p. 84]

Hy deed meer. Gehoord hebbende dat de bisschop, op dat oogenblik, met klein gevolg zich bevond in een landhuis naby Hollogne⁽¹⁾, zond hy eenige vertrouwelingen derwaert, met last van zyn' vyand op te scheppen en naer Namen te brengen⁽²⁾. Het scheelde weinig of deze aenslag gelukte; maer de kerkvoogd raekte gelukkiglyk uit de handen, en alsdan op zyne beurt zich aen de wraekzucht overgevende, liet hy eene sterke krygsbende in het Naemsche vallen, en daer alles verwoesten tot tegen de poorten der grafelyke hofstad⁽³⁾.

Dat Hendrik zulks niet stilzittend aenzag, kan men raden; doch in stede van de plonderaers met overmagt tegen te gaen en uit het land te verdryven, ging hy zyn hart ophalen in het bygelegen Condrost, waer 's graven uitzendelingen even zoo

(1) Men vindt, in het land van Luik, meer dan een Hollogne. Hier is waerschynlyk Hollogne op de Geer gemeend, in 't Zuid-Westen van Waremme, derhalve naest gelegen by de Naemsche grenzen van dien tyd.

(2) Zie het Chron. Alberici, ad ann. 1151, by Leibnitz, II, bl. 320.

(3) Zie Fisen, I, bl. 242.

[p. 85]

veel kwaed deden als de anderen op zyn grondgebied, roovende, brandende, vermoordende dat het wraek riep voor God; zonder te willen inzien dat al die baldadigheid op de arme boeren gepleegd werd, welke niets misdaen hadden en alleen de straf droegen van huns meesters moedwil⁽¹⁾.

Ook kon daer de twist niet meê uitgemaekt worden: neen, graef Hendrik verzamelde aldra al zyne krygsmagt, en trok, in 't hart van den winter, naer Andenne⁽²⁾, voornemens zynde Luikerland op nieuw in te rukken; maer de bisschop gaf er hem den tyd niet toe. Hy kwam zelf langs Hooi af, aen het hoofd van een ontzaggelyk leger, en leverde slag daegs voor Lichtmis 1152⁽³⁾. Het schynt dat de meeste manschap, inzonderheid het

(1) Zie Fisen, loc. cit. of Aegidius van Orval, by Chapeauville, II, bl. 112.

(2) Het stedeken van dien naem, op de Maes gelegen, met eene brug over 't water, raekte aen het Luiksche grondgebied, waervan het enkel door de rivier gescheiden was.

(3) Calendis Februariis, zegt Aegidius by Chap. loc. cit. en hiermede stemt overeen de gelyktydige Lambertus Parvus, maer geeft een ander jaer op. Zie 's mans Chronicon in de Amplissima Collectio, V, col. 11.

[p. 86]

grootste getal van edele ridders aen 's graven zyde was⁽¹⁾; doch niet te min sloeg de krygskans hem tegen, want zyn voetvolk werd, by den eersten aenval, door de Luikenaers overrompeld en moest het veld ruimen. De ruitery daerentegen, meer moed hebbende en vaster in de wapens zynde, hield het langer vol: zy zou ja misschien de victorie bevochten hebben, ware het plein grooter geweest en beter geschikt voor de ontwikkeling der schadrons. Maer de bergachtige grond liet dat niet toe, waerdoor in 't eind de koene ridders zich omringd zagen van den vyand. Zy weerden zich niet te min tot het laetste toe even dapperlyk, en bedekten den bodem met de lyken hunner tegenstanders, tot dat zy op den duer overmand wordende het spel moesten opgeven. Daer bleven er velen van hen onder de dooden, en meer dan vierhonderd in de handen der Luikenaers⁽²⁾.

(1) Dit getuigen althans de Luiksche Annalisten. Zie Aegid. ter beroepen plaets, en Reinerus Monachus, in den Thesaurus Anecdotorum novissimus van Pezius, IV, Part. 3, bl. 154.

(2) Zie Aegid. by Chap. loc. cit. Zie mede het Auctarium Affligem. en het Chron. Alberici, locis cit.

[p. 87]

Deze maekten een ysselyk misbruik van hunne overwinning. De brooddronken menigte de stad overvallen hebbende, stak er niet alleen de huizen in brand, maer zelfs de kerk en het sticht der kanonikessen⁽¹⁾. Vervolgens brak zy de Maesbrug af, die sedert niet herbouwd werd⁽²⁾, en keerde dan naer huis overladen van buit⁽³⁾.

De woelzieke graef van Namen had te Andenne, in stede van betaling der geleende gelden, eene

(1) Andenne had eertyds zyn kapittel van edele kanonikessen, even als Bergen in Henegau. Zie ons zesde Deel, bl. 47. In dit laetste sticht werd echter de edele afkomst der kanonikessen eerst verpligtend in 1213 (zie Delewarde, III, bl. 396), terwyl zy het te Andenne reeds was sedert 1207. Het bewys staet by Miraeus, I, bl. 196. Zie mede De Marne, bl. 156, aenteek. x.

(2) Ten zy in onzen leeftyd. Men ziet te Andenne nog eenige overblyfsels van de oude brug.

(3) De bisschop, tegen wiens dank al die schade gedaen was, herstelde sedert, op zyne kosten, de kerk van Andenne, en ontsloeg het sticht van zekere regten, gekend onder den naem van sportulae (zie Du Cange op het woord), welke het schuldig was aen den kerkvoogd of aen den Aertsdiaken van Luik. Zie Aegid. by Chap. bl. 113, of Fisen, bl. 243. Zie mede De Marne, bl. 154-156, en Galliot, I, bl. 126-129.

[p. 88]

geduchte les gekregen, maer zou misschien den tyd niet gevonden hebben om er over na te denken, indien zyn overwinnaer in het land ware gebleven. Gelukkiglyk voor hem werd de bisschop van Luik, kort daerna, door het hoofd des ryks Frederik Rossenbaerd⁽¹⁾ opgeroepen om meê naer Italië te vertrekken, alwaer de nieuwgekozen koning zocht gekroond te worden⁽²⁾.

Hendrik mogt dan ongestoord uitrusten, hadde zulks in zynen aert gelegen; doch neen, rusten kon hy niet. Verre van daer, hy had nauwelyks de weet gekregen van het vertrek des kerkvoogds, of aenstonds maekte hy gereedschap om andermael Condrost in te rukken, en daer op de onnoozele landlieden de schade te verhalen welke hy te Andenne geleden had. Dit was ja stout genoeg, maer even zoo onbezonnen; want indien de graef zynen vyand in persoon voor het oogenblik verwyderd

(1) Frederik I, met den Rossenbaerd, de eigen neef van Koenraet III, werd na diens dood op den troon verheven door de ryksvorsten, te Frankfort vergaderd, den 4 Maert 1152.

(2) Hy werd inderdaed te Roomen keizer gekroond, den 18 Juny 1155, door paus Adriaen IV.

[p. 89]

zag, hy moest toch wel denken dat deze zyne Staten niet onbeschermd gelaten had, en dat er te Luik nog anderen bleven die het hem konden betaeld zetten. Inderdaed, een van Sint Lambrechts aenzienlykste leenmannen, de graef van Duras⁽¹⁾, die, by des bisschops afwezigheid met de krygszaken belast was, geraden hebbende waer Hendrik heen wilde, wist hem niet alleen den pas af te snyden, maer kwam zelf over Andenne in het Naemsche gevallen, en trok, met meer dan toereikende magt, regelregt naer de hoofdstad, welke hy belegerde. Daer had de graef zich geenszins aen verwacht, derhalve ook geene maetregelen genomen, zelfs niet om voorraed aen levensmiddelen te hebben. Het gevolg was dan dat, op den tyd van veertien dagen, de inwoonders honger leden, zoo wel als 's graven krygslieden, waerdoor deze eerlang zich gepraemd vond om goede woorden te spreken. De vrede werd gelukkiglyk toegestemd, en ja op gunstige voorwaerden, zoo dat de vorst de handen weêr vry kreeg, zonder groote opofferingen te moeten doen⁽²⁾.

(1) Zie ons vyfde Deel, bl. 73, en de aenteek. 4.

(2) Zie de Marne, bl. 156-57.

[p. 90]

Gelyk hy gewoon was, wanneer de zaken in het Naemsche kwalyk afliepen, betrok Hendrik kort daerna zyn burgslot van Luxemburg, als zocht hy daer, in de herten- en everjagt, verademing van de elders beproefde schande of schade. Maer hy was er zoo haest niet gezeten, of, samenspannende met de graven van Vianden⁽¹⁾ en Manderscheid, verwekte hy een nieuw krakeel met den aertsbisschop van Trier, toen ter tyd Hillyn van Falmagne⁽²⁾, die sedert 1152 aen het hoofd dier kerk stond. Onze vorst was niet meer te vrede met het verdrag van Spier⁽³⁾, en wilde daer op weêrkomen, namelyk met gewelddadigheid op het Triersche grondgebied te oefenen, en aldus den bisschop te noodzaken om, het zy in de wapens te springen, het zy opofferingen te doen. De wyze man verkoos dit laetste. By zyne terugkomst van

(1) Het graefschap van Vianden lag in het Luxemburgsche, palende aen het graefschap van Dasburg.

(2) Deze kerkvoogd was afkomstig uit het adelyk huis van Falmagne, een dorp en eene heerlykheid in het Naemsche, bezuiden Dinant, en behoorende onder de Proostdy van Poilvache. Zie Galliot, IV, bl. 153.

(3) Zie boven, bl. 80.

[p. 91]

Roomen, ziende wat de arme onderdanen zyner kerk reeds geleden hadden, haestte hy zich den graef van Namen te bevredigen, met hem, voor zoo lang hy leefde, het stedeken Macheren⁽¹⁾ af te staen, afstand die vervolgens door keizer Frederik toegestemd werd⁽²⁾.

Dit gebeurde in 1157.

Men ziet het klaer, stil zitten kon graef Hendrik niet: neen, twisten en vechten was zyn leven, al schoot hy er doorgaens by in, verre van er voordeel uit te trekken. Doch het waren inzonderheid zyne onderdanen, die den moedwil huns landheers bezuerden, zonder te spreken van andere rampspoeden welke zy, gedurende Hendriks woelige regering te lyden hadden. Zoo ontstond er te Namen, in 1147, een hevige brand, die meer dan een derde der huizen verteerde⁽³⁾; en dit ongeval was nauwelyks ten deele hersteld, toen dezelfde stad,

(1) Heden Grevenmacheren, tusschen Luxemburg en Trier.

(2) Zie de Gesta Trevirensium Episc. in de Ampliss. Coll. IV, col. 208-210. Zie mede De Marne, bl. 157 en Galliot, I, bl. 130-131.

(3) Zie Galliot, V, bl. 3.

[p. 92]

vyf jaer later aengerand werd door eene besmettelyke ziekte, welke een groot getal inwoonders meêsleepte⁽¹⁾.

Het is niet nogtans dat de graef ongevoelig was aen zulke onheilen, of dat hy zich de belangen zyns volks niet aendroeg. Integendeel, al heeft de Geschiedenis ons geene bewysstukken nagelaten van hetgeen hy voor de ingezetenen zyner hoofdstad deed, het blykt uit andere oorkonden dat hy, in het schenken van vryheden en voorregten aen de burgeryen van zyn graefschap, by de deftigste vorsten van den tyd niet achter bleef. Zoo gaf hy, in 1151, aen die van Floreffe, onder andere gunsten, ontslag van zekere hatelyke regten, en stelde hen, wat de vryheid aenging, op den zelfden voet als die van Namen⁽²⁾. Zoo bevestigde hy niet alleen aen de kerk van Sint Albaen de privilegiën welke zyne voorzaten haer hadden verleend⁽³⁾, maer deed ook aenzienlyke giften aen de abtdy van Floreffe⁽⁴⁾, en veerdigde, in 1154, ten voordeele

(1) Zie Galliot, loc. cit.

(2) Zie de oorkonde by Galliot, V, bl. 327.

(3) Zie Hendriks diploom van 1159 by Galliot, V, bl. 344.

(4) De oorkonde staet by Miraeus, III, bl. 616.

[p. 93]

der abtdy van Brogne een hoogstmerkweerdig charter uit, vol van wyze schikkingen nopens de regtsoefening over de landzaten, van maetregelen tegen de baetzucht der edelen, en van strengheid tegen de aenslagen der kwaeddoeners⁽¹⁾.

De regering van graef Hendrik zou derhalve door zyne onderdanen gezegend zyn geweest, zoo wel als die van Hendriks voorgangers, indien de krygslust van dezen vorst zyne goede voornemens niet dikwyls verydeld, of het genot van bewezen weldaden niet gedurig onderbroken had.

(1) De tekst van Hendriks diploom staet by Galliot, V, bl. 333-344. Een ander charter van denzelfden graef aen de abtdy van Brogne verleend, staet by Miraeus, I, bl. 183.