Logo DBNL
Vaderlandsche historie. Deel 2 (1842-1866)

Vaderlandsche historie. Deel 2

(1842-1866)–Jan Baptist David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Achttiende hoofdstuk.

regering van pipinus van herstal en van karel martel, in den naem der merovingische koningen, sedert den slag van testri, tot den slag van poitiers.

687-732.

Door de nederlaeg van Testri verloor Diederik III het oppergezag niet, want, gelyk wy gezien hebben, dit was reeds lang in andere handen. Maer in de plaets van gevoerd te worden door menschen die, als Ebroïn en Bertharius, met woesten drift te werk gingen, en alles in het ryk het onderste boven keerden, ging het over tot een' man vol van goede inzigten, even standvastig als wys, in staet om den moedwil des adels te beteugelen, en het ryk te verdedigen tegen zyne in- en uitwendige vyanden. Het stond, ja, Pipinus vry den koning af te zetten, en de kroon op zyn eigen hoofd te stellen: zulks zou hem waerschynlyk niemand benyd noch belet hebben; maer hy wilde het geslacht van Meroveus niet onterven, en liet den koning zyne weerdig-

heid, te vrede zynde met den titel van huismeijer in Neustrië en Burgondië(1).

In Austrasië bleef hy wat hy was, de hertog en vorst door de Franken, na de dood van Dagobert II gekozen, en door de Grooten algemeen erkend. Als opperheer des lands beschikte hy over de openvallende leenen, ontvong de hulde en de trouw van de ryksvasallen, en noemde de ambtenaren, even als vroeger de koningen gedaen hadden. Dusdanige betrekkingen ontstonden nu ook tusschen hem en de leenmannen van Neustrië en Burgondië: daer, zoo wel als in Austrië, gaf hy voortaen gehoor aen de vreemde gezanten(2), sloeg de verbeurde leenen aen, droeg ze over of vergunde er nieuwe aen die 't verdienden, en stelde de beambten aen in de dry honderd graefschappen en hertogdommen die van de dry franksche ryken afhingen(3).

Men ziet dus, Pipinus was koning met der daed; den naem behield Diederik, doch zonder zich nog ergens meê te bemoeijen. Hy bragt het overig van

zyn leven door in het koninklyk paleis van Maumagnes(1), van waer men hem jaerlyks eens, in de maend van Meert, naer de algemeene volksvergadering, die door Pipinus hersteld werd(2), ryden zag, gezeten op eenen met ossen bespannen wagen, gelyk het van ouds her de gewoonte was. In die byeenkomsten erkende men den koning aen zynen baerd en lange hairlokken; op een gouden troon geplaetst, en in 't midden zyner vasallen, ontvong hy hunne hulde en giften; doch de huismeijer, die naest hem stond, regelde de beraedslaging, en gaf bevelen uit in 's konings naem(3).

Zoo haest in Neustrië alles verordend was, keerde Pipinus weder naer zyne Oost-Franken, voornemens zynde met 's lands adel ten oorlog te trekken. Dit was inderdaed het beste middel om zyn gezag te bevestigen(4), en daer was gelegenheid genoeg

voor, want vele naburige volkeren, die men de heerschappy der Franken by vroeger tyd had doen erkennen, hadden, naer het voorbeeld der Thuringers, gebruik gemaekt van de onlusten welke hier en elders zoo dikwyls ontstaen waren, om het juk der onderdanigheid af te schudden. Onder deze had Pipinus reeds de Saksers, de Beijeren, de Alemannen en andere natiën met de wapens aengerand, en tot gehoorzaemheid gebragt(1); maer daer bleven er nog wederspannig, als de Friezen(2) die, door Clovis overheerd, iedere gelegenheid waernamen om zich weêr vry te maken, en sedert eenigen tyd zoo stout geworden waren, dat zy hunne verwinnaers op eigen grond door herhaelde invallen(3) kwamen ontrusten. Hun hoofd hiet Radbout; hem hadden de Merovingers erkend in hoedanigheid van onderhoorigen hertog; doch inderdaed achtte hy zich koning van zyn volk en, een onversaegde kerel als hy was, wilde hy niemand voor meester houden. Pipinus besloot derhalve dat wrevelig volk op nieuw ten onder te brengen. In de lente des jaers

692(1) trok hy er met een talryk leger naer toe; Radbout wetende dat het op hem gemunt was, raepte al zyne manschap byeen om weêrstand te bieden; maer hy kreeg welhaest de nederlaeg, en vond zich genoodzaekt den vrede te vragen. Zulks werd hem toegestaen, op voorwaerde dat hy en zyn volk voortaen gehoorzaem zouden blyven en een jaerlykschen cyns betalen(2).

Door zulke gelukkige veldtogten bragt Pipinus ontzag onder de vreemden en vertrouwen onder de zynen, die zich al meer en meer wegens hunnen keus verblydden. Ook hadden zy hem ten volle meester gelaten toen, in 691, koning Diederik III gestorven was. Twee kinderen overleefden hem, waervan de oudste, Clovis III, den vader opvolgde, maer reeds in 695 naer 't graf ging, en vervangen werd door zynen broeder Childebert III(3), by

wien Pipinus zyn tweeden zoon Grimoald tot huismeijer en bestierder aenstelde, gevende aen zyn oudsten, Drogo genaemd, het bewind van Champagne met den titel van hertog(1).

Zoo werkte hy gedurig om het beleid der zaken niet alleen in zyne eigene handen, maer tevens in zyn geslacht te vestigen, zonder dat iemand zich daertegen dorst verzetten, want Pipinus gebruikte zyn vermogen tot het gemeene best, en scheen in al zyne ondernemingen byzonder gezegend te worden. Zulks bleek andermael uit een nieuwen oorlog dien hy tegen den strydzuchtigen Radbout, omstreeks 697, te voeren had, en waerin hy wederom de overhand behaelde, met zulk gevolg dat zyne krygsgenooten met ryken buit beladen naer huis keerden, en dat de stad of sterkte Utrecht hem by deze gelegenheid in handen viel(2). Om echter een eind te stellen aen den moedwil der Friezen, sloot Pipinus kort daerna een vredeverdrag met Radbout, wiens dochter Theudesinde in huwelyk trad

met Grimoald, weshalve men verhopen mogt dat van dien kant de wederspannigheid ophouden zou(1).

Met niet minder goeden uitslag voerde hy, in de jaren 709 en 710, zyne wapens tegen de Alemannen, telkens overwinnende, en de opstandelingen tot onderdanigheid brengende(2).

Het volgend jaer, 711, stierf Childebert III in den bloei zyner jeugd, gelyk bykans al zyne voorgangers gestorven waren. Ook liet hy, als deze, een onmondig kind tot erfgenaem en opvolger, namelyk Dagobert III(3), dien Pipinus op den koninklyken zetel plaetste, onder het toezigt van Grimoald. Deze had reeds, in 708, zyn ouderen broeder Drogo in Champagne opgevolgd. Thans werd hy naer Jupille(4) geroepen, alwaer Pipinus ziek lag.

Hy zou zyn' vader helpen, of liever vervangen in het zware ambt dat deze zoo lang bediend had; maer ziet, in 714, terwyl hy aen 't bidden was in de kerk van Sint-Lambertus te Luik, werd hy door een heiden, met naem Rantgarius, verraderlyk omgebragt, om welke reden weet men niet(1).

Zulks was een groot verlies voor Pipinus, die thans niemand meer had om hem zonder tegenspraek op te volgen. Daer bleef hem, ja, een kleinzoon, met naem Theudoald(2), doch die nauwelyks zes jaer oud was, en derhalve buiten staet om iets aen te vangen. Niettemin werd hy in Neustrië tot huismeijer aengesteld, in de plaets van zyn' vader Grimoald, waeruit blykt dat deze hooge weerdigheid erfelyk geworden was in het huis van Pipinus, zoo niet van regtswege, ten minste met der daed(3): en had de grootvader nog eenigen tyd geleefd, tot dat zyn kleinzoon den mannelyken ouderdom bereikte, deze zou geenen tegenstand hebben te vreezen gehad. Maer Pipinus stierf dat zelfde jaer, 714,

latende de voogdy van den jongen vorst aen zyne gemalin Plectrudis, eene beijersche prinses en eene vrouw van groote wysheid(1).

Eene andere vrouw, met name Alpheida(2), had hem ook een' zoon gebaerd, naderhand zoo vermaerd geworden onder den naem van Karel Martel, en buiten twyfel de grootste man van al die sedert Clovis aen het hoofd der Franken gestaen hadden. Hy was oud genoeg(3) om Pipinus te vervangen; maer Plectrudis wilde daer niet van hooren, en om den hatelyken stiefzoon te beletten van zyne regten te doen gelden, of zich feitelyk het oppergezag aen te matigen, deed zy hem gevangen houden in de stad van Keulen, alwaer zy zelf verbleef(4) voornemens zynde Austrië te bestieren in den naem van haer

kleinkind, dien zy naer Neustrië zond by den jongen Dagobert.

Doch wat kon een koning van 15 jaer met een' huismeijer van zes of zeven? Staen of vallen met hunne vrienden, volgens dat deze al of niet de meerderheid uitmaekten onder den adel des lands. Ja, maer het bleek weldra dat de Neustriërs moede waren van door Austrasische meijers bestierd te worden, en de gelegenheid waer wilden nemen om de meesterschap zelf in handen te krygen. Alhaest stond alles in rep en roer; twee partyen vielen aen het twisten, en reeds het volgende jaer werd er gevochten aen de kanten van Compiègne(1). De aenhangers van Theudoald kregen de nederlaeg; hy zelf nam de vlugt en zocht bescherming by zyne grootmoeder in Keulen, terwyl de overwinnende party in Neustrië een' harer voorstanders met naem Raganfried tot huismeijer aenstelde(2); maer koning Dagobert was met Theudoald herwaerts geweken, en scheen dus aen den austrasischen invloed

zich niet te willen onttrekken. Dit gedrag verbitterde die van Neustrië meer en meer. Nu nemen zy het besluit van Austrasië zelf aen te randen; ten dien einde maken zy een verbond met Radbout hertog der Friezen, om van zynen kant ook de wapens te doen opvatten, rukken vervolgens het land in, en dringen door tot tegen de Maes, alles te vuer en te zweerd verwoestende(1).

Te midden van dat gewoel, kwam de jonge Dagobert te sterven(2). Hy liet een' zoon na, met name Diederik, doch die zeer jong was, want de vader zelf was nauwelyks de kinderjaren ontwassen. Maer al ware hy oud genoeg geweest om een zweerd te voeren en meê te vechten, nog zouden hem de Neustriërs tot koning niet gewild hebben, uit vrees dat hy de austrasische party mogt aenhangen. Wat deden zy dan? Zy begeven zich naer het klooster van Saint-Denys(3), alwaer een zoon

van Childerik II(1) het habyt had aengenomen, dragen hem de koninklyke weerdigheid op, en zoo haest zyn hair lang genoeg geworden was, verheffen zy hem op hunne schilden en roepen hem uit tot koning van Neustrië, onder den naem van Chilperik II(2). Deze vorst was toen ruim 42 jaren oud, zoodat zyne aenhangers mogten staet maken dat hy zich zou kunnen verweren en, met de hulp van Raganfried, het ryk van Neustrië in zyn vorigen bloei en overmagt herstellen.

Inderdaed, tegen zulke poogingen kon noch de kleine Theudoald, noch zyne grootmoeder Plectrudis zich verzetten. Maer nu komt op eens Karel Martel voor den dag, en deze is bekwaem om aen de zaken een geheel anderen keer te geven. Op welke wyze hy uit de gevangenis had weten te ontsnappen, melden de schryvers niet; maer zoo haest hy zich in het openbaer vertoonde, verklaerde zich de meerderheid der Austrasiërs voor hem, en zy

stelden hem aen hun hoofd, alsof zy 't voorgevoel hadden dat onder zulken opleider niets te vreezen was. Dit vertrouwen was Karel Martel allenzins weerdig; maer hy laedde eene taek op, die hem, ten minste in het begin, veel moeite moest kosten. Nauwelyks had de koning van Neustrië vernomen wat er aen dezen kant gaende was, of hy verzocht de Friezen in Austrasië te vallen, terwyl hy zich gereed maekte om op zyne beurt herwaerts te komen. Deze bede, gelyk men wel raden kan, vond gunstig gehoor(1). Radbout, zonder tyd te verliezen, voert zyne benden den Rhyn op tot Keulen toe, alwaer hy te land stapt om Karel aen te randen, die, ondanks al zynen yver en spoed, slechts weinige krygsmagt had kunnen te been brengen.

In Meert van het jaer 716 viel, naby de pasge-

melde stad, een bloedig gevecht voor, in hetwelk de Friezen de viktorie behaelden(1), gelyk het te voorzien was. Kort daerna kwam koning Chilperik met een leger door het Ardennen-Woud zich by de Friezen aensluiten, zoodat nu de omstreek van Keulen dubbel te lyden had. Het platte land werd afgeloopen, en de stad bedreigd, welke nogtans hare poorten gesloten, en door magt van geld den vyand buiten hield(2).

Maer terwyl Neustriërs en Friezen zich aldus met stroopery ophielden, had Karel zyne manschap vermeerderd, en was weldra in staet eene nieuwe kans te wagen. Te Amblef, niet verre van de abtdy van Stablo op de Luxemburgsche grenzen, overvalt hy de plonderende menigte, en slaet er zoo verschrikkelyk op en door, dat zy op geen verderen weder-

stand mogten denken(1). De Friezen trokken naer huis; koning Chilperik zelf leidde zyn volk terug naer Neustrië. Doch nu de overwinning eens in Karels handen was, liet deze den moed der zynen niet verzwakken. Reeds het volgend jaer, 717, zag men hem aen het hoofd van een talryk leger in optogt naer Neustrië, en behaelde hy daer, den 21 Meert, by het dorp Vinci niet ver van Kameryk, eene volkomen overwinning tegen Chilperik en Raganfried(2). Hiermede was het pleit beslist; de koning en zyn huismeijer namen de vlugt, en hadden de grootste moeite om weg te geraken, want Karel achtervolgde ze tot tegen Parys. Met buit overladen keerde hy terug naer Keulen, alwaer hy met vreugd ontvangen en in bezit werd gesteld van de schatten zyns vaders, welke Plectrudis tot dan toe bewaerd had(3).

Alles ging dus Karel meê, en in Neustrië zou hy het nog daer niet by laten; maer het volgend jaer werd hy elders geroepen, namelyk aen gene zyde des Rhyns, alwaer de Saksers in vollen oproer waren. Met zyne zeeghaftige krygers trekt hy er naer toe, en heeft daer niet minder geluk dan in zyne vorige ondernemingen: hy verslaet den vyand overal waer deze wederstand bieden dorst, doorloopt met zyn overwinnend leger geheel het land tot aen de Weser toe, en keert roemruchtig naer huis, met ryken buit geladen, waerdoor hy zyne krygslieden steeds meerderen moed en vertrouwen gaf, en tevens nieuwen trek tot verdere oorlogsdaden(1).

Ja, en daer moest de gelegenheid zoo haest niet voor ontbreken; want koning Chilperik had de rust, welke men hem gelaten had, benuttigd om zich andermael te versterken. Onbekwaem om het met zyne Neustriërs tegen Karel vol te houden, had hy zich gewend tot hertog Eudo van Aquitanië, wien

hy eene gouden koningskroon aenbood, indien deze hem met een leger wilde komen helpen. Eudo was van Chilperiks maegschap(1); daerenboven voorzag hy dat, indien Chilperik in Neustrië viel, hy weldra hetzelfde lot in Aquitanië zou te vreezen hebben. Ook aerzelde hy niet om een talryk leger naer zynen bloedverwant te leiden, maer 't kon niet helpen. Karel, aen 't hoofd van zyne Austrasiërs, trekt in 719 den vyand te gemoet, komt tot een treffen in de buert van Soissons, en behaelt daer weder een dusdanige overwinning, dat al wat op het slagveld niet sneuvelde, genoodzaekt was in eene haestige vlugt zyn behoud te zoeken(2). Doch waerheen gevlugt, want Karel volgde den vyand op de hielen, en niets was bekwaem zyne zegepralende wapens tegen te houden? Eudo trok met Chilperik de Loire over; maer wanneer hy vernam dat de overwinnaer reeds tot Orleans doorgedrongen was, vroeg hy vrede, en leverde Karel den koning

van Neustrië in handen, om er meê te doen wat hy wilde. Hem werd geen kwaed gedaen, neen; Karel liet hem zelfs zyne weerdigheid, maer de ongelukkige Chilperik had er niet lang geniet van, want hy overleed hetzelfde jaer, 720(1).

Karel mogt vryelyk de koningskroon op zyn hoofd zetten; daer was niemand meer in staet om hem die te betwisten; de Neustriërs, getuigen van zyne heldendaden, onderwierpen zich gewilliglyk aen zyn gezag, en de algemeene belangen des ryks vereischten dat een onoverwinnelyk man, als hy was, den scepter voerde, om de heerschappy der Franken over de onderworpen volken te handhaven, en om den aenval van nieuwe vyanden af te keeren. Karel voelde zich daer bekwaem voor; nogtans wilde hy den titel van koning niet aennemen, maer te vrede met dien van huismeijer, stelde hy Diederik IV, den zeven- of achtjarigen zoon van Dagobert III, op den troon van Neustrië en Burgondië, en deed hem zelfs tot koning van Austrasië erkennen(2).

Het spreekt echter van zelf dat Karel niet te min al het gezag in handen hield, en trouwens hy diende eene groote magt te hebben om het ryk van Clovis uit de gevaren te redden, waer het van alle kanten meê bedreigd was.

De Friezen hielden zich voor het oogenblik stil; zy hadden in 719 hunnen krygszuchtigen hertog Radbout verloren, en Poppo, diens zoon en opvolger, had het christendom omhelsd, waerdoor het volk, dat zich naer zyn voorbeeld ook grootendeels doopen liet, thans meer onderdanigheid toonde. Maer de woelige Saksers, de Alemannen, de Zwaben(1) en de Beijeren hadden 't hoofd weêr omhoog

gestoken, en wilden van geen onderwerping meer weten. Die volken, ziende dat by de Franken de afstammelingen van Clovis hunnen overwinnaer niets meer te zeggen hadden, maer dat al het gezag tot eenen huismeijer was overgegaen, dien zy niet hooger konden achten dan hunne eigen hertogen, hadden besloten hunne vryheid te bevechten: ja de Saksers waren stout genoeg om vyandlykheden te plegen tot op den bodem van Austrasië zelf; en niet tegenstaende zy reeds de kracht van Karels wapenen gevoeld hadden, gingen zy immer voort in hunne woeste poogingen. Het jaer 724 zag Karel den Rhyn overtrekken en verwinnaer wederkeeren(1), doch zonder volkomen uitslag: de overhand had hy telkens behaeld waer het met vechten te doen was geweest; maer de vyand was achteruit geweken, en had zich meer dan eens aen zyne

wraek onttrokken, weshalve de oorlog eerder verschoven dan geëindigd moest geacht worden. Beter gelukte de veldtogt van 725. Karel leidde zyne legerscharen door het land der Alemannen en der Zwaben, zonder ergens wederstand te vinden, en trok voort tot over de grenzen der Beijeren, welke hy voor goed onder 't juk deed buigen. Zoo werden de hertogen dier volkeren op nieuw de leenmannen der Franken, en van den Rhyn tot aen de Elbe en den Donau, was de franksche heerschappy volkomen hersteld(1).

Maer terwyl Karel aldus in het oud Germanië den roem zyner wapenen verspreidde, en dagelyks grooter werd in de oogen zyner krygsgezellen, stond het Zuiden van Gallië in vlam en vuer door de herhaelde aenvallen van eenen tot dan toe geheel onbekenden vyand, die nu al de aendacht van Karel op zich trok. De Saracenen, naer Mohammeds(2) dwaelleer in 's hemels naem opgeroepen

om den heiligen kryg te voeren, dat is, om met het vuer en het zweerd hun alleen zaligmakenden godsdienst over gansch de aerde uit te breiden, hadden, in hunnen eersten yver, de geheele noordkust van Afrika afgeloopen, en van daer, in het begin der achtste eeuw(1), naer Europa overgesteken zynde, hadden zy het ryk der West-Gothen onderworpen, dat door inwendige twisten te zwak geworden was om krachtdadigen wederstand te bieden. Gansch Spanje gehoorzaemde reeds aen die barbaren, maer was nog niet groot genoeg voor hunne dweepende veroveringszucht. In 716 trokken zy over de Pyreneën en vielen in Gallië, met het inzigt van het oude Septimanië(2), dat de West-Gothen nog toebehoorde maer zoo goed als verlaten was, in te nemen. Zulks gelukte dezen keer niet; de bergbewooners zelf verdreven de woeste vyanden, en dwongen hen terug te keeren; maer in 721 kwamen zy weêr met veel grooter magt, en dit mael maekten zy zich meester van de stad Narbonne, die zy leeg plunderden, en vervolgens naer Toulouse trokken, dat belegerd werd.

Tot dan toe bekreunde Karel zich weinig om die ondernemingen der Saracenen. Austrië had daer niets van te vreezen, en voor Neustrië was er even min gevaer. Hooger op, in 't Zuiden van Burgondië, zaten onderscheidene groote heeren zoo goed als onafhankelyk, niet denkende om den austrasischen huismeijer te bevechten, maer ook niet genegen om hem voor hunnen meester te erkennen. Die mogten zich tegen den nieuwen vyand verweren, indien hy hun te na kwam; maer Karel had geenen zin om hen te gaen helpen. Van den anderen kant was Neustrië gedekt door het wyduitgebreide Aquitanië, waer hertog Eudo regeerde. Deze, schynt het, was inzonderheid benauwd voor de eerzucht van Karel, zoodanig dat hy diens hulp niet inriep, uit vrees van voor éénen vyand er twee in zyn land te krygen. Intusschen, de Araben voor Toulouse liggende, moest Eudo in het geweer; want, indien zy de stad kregen, zou het moeijelyk worden hen tegen te houden. Hy riep dan zyne vasallen op, met zoo veel volk als ieder kon te been brengen, en trok moedig naer Toulouse, alwaer hy juist in tyds aenkwam om te beletten dat de stad in de handen der belegeraers viele. Onder de muren zelf der vesting

werd een bloedige slag geleverd, die gelukkiglyk in 't voordeel der Christenen keerde. De Saracenen verloren meer dan de helft hunner manschap; hun opperhoofd zelf bleef liggen, en die er levend van af kwamen keerden in aller yl over het Pyreneesch gebergte, onder het geleide van Abd-el-Rahman, een' der voornaemste bevelhebbers(1).

Zoo was dan de ongeloovige vyand verdreven, ja, maer niet uitgeroeid; want in Spanje waren de barbaren talryk genoeg om weêr nieuwe legers op de been te brengen. Inderdaed, in 725 kwamen zy weêr, in grooter menigte dan ooit, en nu met beteren uitslag. Carcassonne werd ingenomen en uitgeroofd, Nîmes gaf zich over; met een woord geheel Septimanië viel de Saracenen in de handen, die van daer naer het ryk van Burgondië overslaende, geheel het Zuiden(2) deerlyk verwoestten. Vervolgens voeren zy de Rhône op, drongen door tot Autun(3), dat geplunderd en neêrgeblaekt werd,

en rukten voort naer Sens, binnen de grenzen van Neustrië. Nu, ziet men, naderde het kwaed met groote schreden; de barbaren waren thans maer twee dagreizen meer van Parys(1); derhalve was het tyd dat Karel een eind maekte aen zyne togten in Germanië, en zyne aendacht op het Zuiden vestigde. Jammer maer dat de Saksers niet zwichten wilden, en dat hy daer nog gedurig tegen worstelen moest, anders zou hy waerschynlyk de Saracenen zoo ver niet hebben laten komen. Ondertusschen, zy raekten te Sens niet in, maer werden verdreven door de heldhaftige poogingen van den heiligen bisschop dier stad(2).

Omtrent denzelfden tyd verloren zy eenen veldslag tegen hertog Eudo van Aquitanië, waerby hun opperbevelhebber sneuvelde, en de moed der barbaren zonk(3); doch hetgeen oogenblikkelyk hen meest verzwakte, waren de oneenigheden die in

Spanje ontstonden, en hen voor eenigen tyd beletten van op Gallië te denken, zoodat men aen dezen kant adem kon scheppen. Eudo nam zelfs die twisten te baet, om met Munuza, eenen der arabische krygshoofden die hem het magtigste scheen(1), een verbond aen te gaen, waerin besproken werd dat hy den ongeloovigen vorst zyne dochter ten huwelyk geven zou(2). Hierdoor zocht Eudo een dubbel voordeel, namelyk eenen steun tegen de Saracenen van Spanje, en een' bondgenoot tegen den austrasischen huismeijer, wiens steeds aengroeijende magt hy inzonderheid vreesde. Nu dacht hy sterk genoeg te zyn om Karel over 't hoofd te zien, en 't verdrag, dat hy met hem in 720 gesloten had(3), te schenden. Maer zulks brak hem zuer op, want Karel kwam wraek nemen over die myneedigheid, sloeg Eudo te pletteren, en doorliep meer dan eens geheel Aquitanië met zyne zeeghaftige wapens, overal buit makende en verwoesting stichtende(4).

Nog erger lot stond Eudo te wachten. Abd-el-Rahman vernomen hebbende dat Munuza met een christen vorst aengespannen was, kwam dat zelfde jaer het gebergte over, om hem te bevechten en ten onder te brengen. Dat gebeurde: Munuza verloor het leven, en zyne vrouw, Eudo's dochter, werd den Saraceenschen bevelhebber in de handen geleverd; maer daermede was 't niet uit. Abd-el-Rahman, vol van wraekzucht tegen Eudo, en willende de eer zyner natie herstellen, die reeds in meer dan een gevecht was bezwalkt geworden, besloot in zynen hoogmoed gansch Aquitanië te veroveren, ja Gallië, zoo groot als het was, aen de wet van Mohammed te onderwerpen.

De toebereidsels, die hy voor zulke onderneming maekte, waren groot. Weldra valt hy met een leger, zoo talryk als de sterren des hemels, in Gasconje(1), waer alles zwigt voor zyne overmagt. Daerna lag Aquitanië aen de beurt, dat ook schrikkelyk geteisterd, ja te vuer en te zweerd verwoest werd, want daer was geen mogelykheid om ergens den indruischenden stroom tegen te houden of af

te keeren. Overal werden de Aquitaniërs overrompeld, gedwongen te deinzen, de standpunten te verlaten waer zy weêrstand meenden te bieden, en het vaderland prys te geven aen de woeste barbaren. Deze trokken zegevierend naer Bordeaux, en belegerden de stad. Hier beproefde Eudo den vyand te keer te gaen, en leverde slag met al zyne magt: het was te vergeefs; hy werd overmand, op de vlugt gedreven, en Bordeaux stormenderhand ingenomen(1). De rest was moorden en plonderen. De kerken vooral en de kloosters hadden schroomelyk te lyden van de woede der Muzelmannen, die al verder en verder doordringende, de kerk van St. Hilarius te Poitiers in asch legden, en dan met nieuwe gretigheid hunne oogen naer Tours wendden, om by het graf van den heiligen Martinus zich zat te rooven aen de rykdommen die, sedert eeuwen herwaerts, de godsvrucht der geloovigen daer opgehoopt had.

Tours maekte deel van Neustrië(2); derhalve was er voor Karel geen tyd meer te verliezen, indien hy

Diederiks ryk ongeschonden wou bewaren, en zyn eigen roem niet laten verduisteren. Reeds had Eudo om hulp geroepen, en schuilplaets komen zoeken aen dezen kant der Loire, want aen gene zyde was hoop noch redding meer. Karel wist hoe ver de zaken stonden, en was gereed om er tusschen te komen. Al de Franken waren ten stryd geroepen; die van Burgondië, de onderhoorige volkeren van over den Rhyn hadden talryke hulpbenden aengebragt; weldra trekt hy de Loire over om Tours te beschermen, en gaet nog verder voort, tot in de pleinen van Poitiers(1), alwaer hy den vyand gelegerd vindt. Hier moest beslist worden, niet of men het goud en het zilver van sint Martinus graf door onheilige handen zou laten rooven; maer of Gallië en een groot deel van Europa al of niet de prooi worden zou van de gezworen vyanden des Christendoms: met andere woorden, of geheel het Westen zyne vryheid bewaren zou onder de wet van het Evangelie, of het slavenjuk opladen onder die van Mohammed.

Zeven dagen werd er geschermutseld zonder beslissenden uitval; maer den achtsten dag gaf Abd-el-Rahman zelf het bevel van een algemeenen slag te wagen, en nu werden de beide legers handgemeen. Naer het getal te oordeelen, of naer den drift in 't stryden, moesten de Saracenen de overhand behalen, want zy waren ontelbaer en streefden den wind voorby op hunne snelle peerden. Maer het was te doen met standvastigheid, met rypen overleg, en daerin had Karel aen het hoofd zyner Franken een groot voordeel. Hunne gelederen, digt ineen gesloten, waren als muren waer 's vyands woede op afbotste; te vergeefs stortten de Saracenen, telkens met verdubbelde pooging, hun op 't lyf, daer was geen breken aen: de Franken ontvongen ze op het punt hunner pieken, zonder een vingerbreed achteruit te gaen; en als de vyand, door den tegenschok onthutst en door zyne vallende lyken belemmerd, terug trok, als 't ware om nieuwen adem te halen, dan drongen Karels soldaten in, zaten de wykelingen op hals en hielen, hakten en smakten met hunne strydbylen, zaeiden de koppen links en regts, en velden zoo veel rompen ter neêr, dat eindelyk de plaets ontbrak om te vechten, ofschoon er

geen eind scheen te wezen aen de vlakte waer het pleit bedongen werd.

Aldus duerde het van den morgen tot den avond, en had de zon haer licht niet onttrokken, daer ware van geen uitscheiden getaeld geworden, zoo groot was en bleef de razerny van wederzyde. In den nacht nogtans zonk de moed der Saracenen, want hoe of zy zich het verlies van den dag ontveinsden, de stilte van hun kamp verried de waerheid, en getuigde dat hunne magt gebroken was. Abd-el-Rahman zelf was niet weêrgekomen; hy sliep onder de dooden, en zyn val alleen ware genoeg geweest om alle hoop op herkansing te benemen. Ook wanneer des anderdags by zonnenopgang de Franken, vol van vuer, reeds hunne wapens trilden, gereed om den stryd te hernemen, zagen zy met verwondering dat de vyand niet te voorschyn kwam, en boden op kondschap uitgezonden hebbende, bevonden zy al de tenten ledig aen menschen. Ja, de Araben waren met den duistere opgebroken, en den weg naer het Pyreneesch gebergte ingeslagen: en trouwens wat bleef hun anders over dan te vlugten, zy die dryhonderd vyf en tachtig duizend krygsgezellen op het slagveld gelaten had-

den(1)? Dit vermaerd gevecht viel voor op eenen zaterdag van de maend October 732(2). Karel had het Christendom gered; zyn roem weêrgalmde door geheel Europa, dat hem den bynaem gaf van Martel, dat is krygshamer, als hebbende hy getoond dat niets tegen de slagen zyner yzeren vuist bestand was(3).

De vlugtelingen opvolgen en uitroeijen, ware na zulk eene overwinning niet moeijelyk geweest; doch daer was te veel te plunderen in het legerveld der Saracenen, om de Franken nog verder te leiden, en zy hadden zich daerenboven te wel gekweten, dan dat men hun den roof der ongeloovigen weigeren mogt. Karel liet dan zyne mannen vrybuiten en 's vyands tenten ledig maken; middelerwyl zat hertog Eudo met zyne ligte ruiterbenden de wykende barbaren op de hakken, en bragt hun nog merkelyke schade toe.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


landen