Vaderlandsche historie. Deel 2

[p. 234]

Geslachtlyst der Merovingers, van Clovis tot aen Clotaris II.

⁽¹⁾

(1) Zie 't vervolg van de geslachtlyst, in 't begin van het zeventiende hoofdstuk.

[p. 235]

Twaelfde hoofdstuk.

regering van clovis, en diens oorlogen.

481-510.

Sedert dat het keizerlyk gezag in de provinciën van Gallië vervallen was, bleef er voor de romeinsche onderdanen in die streken niets over om hen te beschermen tegen den moedwil der barbaren met wie zy leven moesten, dan de deugd en de yver der katholyke bisschoppen. Deze werden in dien tyd door de christelyke gemeente gekozen, meestal uit de edelste en de vermogendste familiën des lands, en God schikte het zóó, tot behoud zyner opkomende Kerk, dat de keus byna altyd viel op de heiligste mannen, die niet alleen het volk tot voorbeeld strekten, en in al zyne nooden ter hulp kwamen, maer ook door hunne wysheid de algemeene achting verwierven, zelfs van de barbaren⁽¹⁾.

Toen Clovis, pas vyftien jaer oud, zyn' vader Childerik opvolgde, leefde de heilige Remigius, bisschop van Rheims, gesproten uit een der door-

(1) Zie Pétigny, II, bl. 273, en Thomassinus, Vet. et nov. Eccl. Discipl. Part. II, lib. II, c. 2 et 3.

[p. 236]

luchtigste huizen dier groote stad, en zyne hooge weerdigheid loffelyk bekleedende sedert 458 of 59. Hy was altoos vriend geweest met Childerik, en vermaende nu ook diens zoon om zyn ambt met bescheidenheid en regtveerdigheid uit te oefenen, vooral ten aenzien der christenen die in zyne landen woonden⁽¹⁾. Clovis was daer echter niet alleen meester. Vooreerst, de Rhyn-Franken maekten, als 't ware, een byzonder volk uit, onder eigen hoofd en eigen wetten levende. Ten andere waren de Sael-Franken zelf in dry voorname stammen verdeeld, waervan de eene, onder het gebied van zekeren Kararik, het oude land der Morinen of van Teruane bewoonden; een tweede stam gehoorzaemde aen Ragnacarius, en was gevestigd in het voormalig land der Nerviërs, omstreeks Kameryk; eindelyk de derde stam die tevens de magtigste was, bekleedde, onder het bewind van Clovis, noordelyk Nervië, het land der Menapiérs, en nagenoeg het overig van hedendaegsch België, de provincie van Luik uitgesloten, waer, sedert de tyden van Augus-

(1) Epist. Remigii II, by Du Chesne Historiae Francorum scriptores coaetanci, I, bl. 849.

[p. 237]

tus, de dusgenoemde Tongeren⁽¹⁾ woonden, onafhankelyk van de Sael- en Rhyn-Franken, die beide aen dat volk grensden.

De Franken van Clovis, wiens voorname zetel Doornik was, overheerschten in zekeren zin de andere stammen, even als hun koning den voorrang had op Kararik en Ragnacarius⁽²⁾, dewyl het krygsbewind over geheel België, door Rechimer aen Childerik toevertrouwd, als vroeger gezegd is, op Clovis was overgegaen. Maer nu dat keizer Nepos gestorven was, en Odoaker, die te Roomen heerschte, hier te land niet het minste gezag had, wilden de onderhoorige vorsten der Sael- en Rhyn-Franken Clovis niet langer erkennen voor hun opperhoofd, iets waer zyne groote jongheid almede aenleiding toe gaf. Even weigerig toonden zich de volkeren die hooger op in Gallië woonden, naby de Seine en de Loire, en tot dus verre weinig gemeenschap met de Franken gehad hadden.

Zoo lang Eurik, de koning der West-Gothen,

(1) Zie eerste Deel, bl. 292.

(2) Deze twee vorsten waren van hetzelfde geslacht als Clovis. Zie Gregorius van Tours, Hist. lib. II, c. 9.

[p. 238]

leefde, bleef alles stil, omdat de Galliërs hem vreesden en de Franken te vriend moesten houden; maer in het eerste van 484 stierf deze vorst, en dewyl zyn opvolger Alarik ook zeer jong was, beproefden die volkeren om zich onafhankelyk te maken onder het beleid van een hunner voornaemste edellieden, Syagrius, den eigen zoon van Egidius, dien wy in 464 hebben zien verslagen worden door Childerik⁽¹⁾. Egidius was te Soissons gestorven; daerheen begaf zich ook Syagrius, hetzelfde oppergebied zich aenmatigende dat vroeger zyn vader in 's keizers naem gevoerd had. Bykans al de bevolkingen van de gallische zeekust tusschen de Loire, de Seine en de Schelde namen party voor hem, alsmede de steden van Amiëns, Vermandois, Senlis en Beauvais met hare omstreken⁽²⁾. Men ziet dus dat Clovis grooten wederstand te overwinnen had; en hetgeen zyne taek nog moeijelyker maekte was, dat de koning der Rhyn-Franken, zoowel als Kararik niet meê wilden doen, zoodat hy slechts rekenen mogt

(1) Zie boven, bl. 219.

(2) Alle deze steden maekten deel van romeinsch België.

[p. 239]

op zyne Franken van Doornik en op die van Kameryk, wier koning hem hulp beloofd had.

Een talryk leger kon hy niet te been brengen; maer nogtans, vol vertrouwen op den moed zyner onderdanen, trekt Clovis, die nu zyn twintigste jaer bereikte, regt naer Soissons, komt tot een treffen met Syagrius, en verslaet hem dusdanig dat hy hem niet alleen op de vlugt dreef, maer zelfs belette van zyne verstroeide benden ergens te kunnen herzamelen. Syagrius niet wetende waer blyven, zocht zyn behoud by de West-Gothen aen gene zyde der Loire; maer Alarik was met den vlugteling zoo weinig gediend, dat hy hem eerlang aen Clovis overleverde, en deze deed hem sterven⁽¹⁾.

Hiermede was de jonge koning der Franken van zyn byzondersten vyand verlost, maer daerom onderwierpen zich al de volken niet die tegen hem opgestaen waren; in tegendeel, hy moest met sommige nog jaren worstelen.

De voornaemste reden hunner wederspannigheid was het heidendom van Clovis, waer zy niet wilden meê te doen hebben, zy die aen de katholyke Kerk,

(1) Greg. Tur. lib. II,c. 27.

[p. 240]

gelyk toen meest al de romeinsche onderdanen, zeer gehecht waren, en voor hunnen godsdienst vreesden indien zy onder een heidensch bestier moesten staen. Clovis kende die reden, en zou ze misschien aldra doen ophouden hebben met christen te worden; maer hy vreesde den afval van zyn volk, en dorst zich niet verklaren. Nogtans op den raed van den heiligen Remigius, die hem altoos zeer genegen was geweest, beloofde hy eene katholyke vrouw te zullen trouwen, en hiermede waren de gallische volken voor het oogenblik te vrede. De vrouw, welke hem als voorbeschikt scheen, was Clotilde, dochter van Chilperik koning der Burgonden⁽¹⁾, zeer bemind om hare deugd, doch vooral ter oorzake harer heilige moeder, die door haer zwager Gondebout met eenen steen aen den hals in de Rhône geworpen was, en als martelares geëerd. werd.

(1) Deze vorst had tot echtgenoot eene romeinsche en zeer godvruchtige vrouw gehad, wier beide dochters Chrona en Clotilde in den katholyken godsdienst opgevoed waren, en alleen hare ouders overleefden; want Chilperik was, met al zyne zonen, omhals gebragt door zyn' broeder Gondebout. - Zie Greg. Tur. II, c. 28.

[p. 241]

Maer Clotilde was in de magt van haren oom, die haer deed opvoeden in een kasteel niet ver van Geneve⁽¹⁾, en men voorzag dat Gondebout haer niet ligt zou afstaen aen eenen vorst dien hy reeds te duchten had. Nogtans wist Clovis, door bemiddeling van zekeren romeinschen edelman, Aurelianus genoemd, met Clotilde in onderhandeling te komen, en zelfs eenen ring met haer te verwisselen, hetgeen, volgens germaensch gebruik, het teeken was van wederzydsche trouwbelofte⁽²⁾.

Ondertusschen had Clovis de Tongeren aengerand, met welke de Franken in 't algemeen, maer byzonder die van Doornik gedurig in vyandschap waren. Geheel het jaer 491 voerde hy tegen hen den oorlog, en 't gelukte hem eindelyk ze te onderwerpen⁽³⁾.

Na dezen roemryken krygstogt zond hy een ge-

(1) In Zwitserland, toen bewoond door de Burgonden.

(2) De geschiedenis wordt wyd en breed verhaeld by Greg. Tur. Hist. Franc, epitomata, c. 18, en in de Gesta Reg. Francor. c. 11.

(3) Greg. Tur. II, c. 27 in fine. Zie ook het Chronicon moissiacense, by Bouquet, II, bl. 650.

[p. 242]

zantschap naer Gondebout om de hand van Clotilde te vragen. Zulks kostte nog groote moeite; de ariaensche vorst durfde noch weigeren noch toestemmen, maer zyne eigene edellieden haelden hem over: hy liet Clotilde gaen, en toen hy des anderdags rouwkoop krygende haer wilde doen weêrhalen, was zy reeds de Loire over, en had het dorp van Villiers bereikt, alwaer Clovis haer was te gemoet gegaen. Hy leidde zyne bruid naer Soissons, alwaer het huwelyk plegtig voltrokken werd in het jaer 492⁽¹⁾.

Nu maekten de gallische volkeren geene zwarigheid meer om hem voor hunnen koning te erkennen; alleen de bewooners der zeekust konden er nog niet over, zoo lang Clovis zelf geen christen was; maer ziet wat aenleiding gaf tot zyne bekeering.

De Alemannen die, door Childerik overwonnen, lang hadden stil gezeten, hadden nu weêr hunne strooptogten hernomen. Zy waren onvoorziens in het land der Rhyn-Franken gevallen, met zulke

(1) Greg. Tur. II, c. 29, en Hist. epitom. c. 18. - Gest. Reg. Franc. c. 11.

[p. 243]

woede en overmagt, dat Siegbert, de koning dier laetsten, de hulp van Clovis inriep, kunnende den vyand alleen niet meester worden. Zulks was eene soort van erkentenis van Clovis heerschappy, die dan ook gereedelyk bysprong, en met een talryk leger tegen de Alemannen optrok. Omtrent Zulpich, toen ter tyd Tolbiac genoemd, op den weg van Aken naer Bonn, ontmoette hy hen en leverde slag.

Daer werd van wederzyde dapperlyk gevochten. Ook wankte de krygskans een geruimen tyd, ja zy scheen zelfs meer naer de Alemannen dan naer de Franken over te slaen, toen Clovis, te midden van het strydgewoel aen zyne deugdzame vrouw en kinderen denkende⁽¹⁾, belofte deed van het doopsel te ontvangen, indien de God der christenen hem de viktorie verleende. Hierop nieuwen moed vattende, en door zyn voorbeeld de zynen aenvurende, behaelde hy inderdaed de zege⁽²⁾: de Alemannen werden verslagen, hun koning met de dapperste krygers sneuvelden, en de overblyvende menigte

(1) Hy had reeds twee zonen van Clotilde. Zie Greg. Tur. II, c. 29.

(2) Greg. Tur. II, c. 30 - Gest. Reg. Franc. c. 15.

[p. 244]

keerde den rug. Maer Clovis volgde hen op tot in hun eigen land, dwong het gros der natie zyne heerschappy te erkennen, en die zich niet onderwerpen wilden dreef hy niet alleen den Rhyn over, maer zat hun daer nog op de hielen, zoodanig dat zy genoodzaekt waren aen gene zyde des Donaus schuilplaets te zoeken in eene romeinsche provincie, waer Diederik, koning der Oost-Gothen, hen uit medelyden ontving⁽¹⁾.

Door dezen gelukkigen krygstogt werd Clovis meester van geheel den Elsasz, en van alles wat vroeger de Romeinen bezeten hadden in hedendaegsch Baden en Wurtemberg.

Clovis was nu magtig genoeg om voor de gevolgen zyner bekeering niet meer te vreezen te hebben. Ook begaf hy zich weldra met zyn overwinnend leger naer Rheims, al waer hy op Kersdag van het jaer 496 den heiligen doop ontving uit de handen van Remigius, den vriend en den raedsman zyner

(1) In 489 was Diederik, koning der Oost-Gothen, op raed van keizer Zeno van Constantinopelen, in Italië gevallen, en had, na lang strydens met Odoaker, dezen den voet geligt, en zich meester gemaekt van geheel het land. - Zie Marii Ep. Chron. by Bouquet, II, bl. 14.

[p. 245]

jeugd. Deze dag was een dag van blydschap voor de katholyke Kerk, welke door de bekeering van den zegevierenden koning der Franken hare verliezen hersteld zag; want zy mogt de hoop koesteren dat het voorbeeld van Clovis door al de barbaren eerlang zou gevolgd worden. Die hoop werd reeds den zelfden dag gedeeltelyk vervuld, want dry duizend Franken omhelsden aenstonds het christendom⁽¹⁾; maer de overige soldaten, nagenoeg hetzelfde getal uitmakende, volherdden in het ongeloof, en verzaekten zelfs hunnen vorst om over te gaen tot Ragnacarius koning van Kameryk, die te dezer gelegenheid ook de openbare vyand van Clovis werd.

Maer van den anderen kant, en by wyze van vergoeding, erkenden hem voortaen ook al de volkeren der zeekust, zoodat het gebied der Franken zich thans uitbreidde over gansch de noordelyke helft van Gallië, dat is tot aen de Loire toe. Ja, en aen den anderen kant dier rivier, naer het zuiden op, snakten ook de bisschoppen en de katholyke bevolking om onder het bewind van Clovis te komen. Hy werd daer aengezien als een verlosser, naer wien

(1) Greg. Tur. II, c. 31.

[p. 246]

zy de handen uitstaken om onttrokken te worden aen het juk, waer de ariaensche West-Gothen en Burgonden hen deden onder gebukt gaen, zonder eenig ander regt dan het regt van den sterkste. Het was dus niet te verwonderen, nu dat zy van den keizer heil noch verzachting meer te hopen hadden, dat zy hunne eigen krachten inspanden om zich van de dwingelandy vry te maken, en Clovis ter hulp riepen.

De koning der Franken was sterk gebeten op dien der Burgonden, den moordenaer van Clotildes ouders en broeders. Van den anderen kant had Gondebout den haet van Diederik koning der Oost-Gothen in Italië op zich getrokken door eenen krygstogt tegen hem ondernomen. Weldra waren Clovis en Diederik het eens om de Burgonden gezamentlyk aen te randen, deze langs het Zuiden, gene langs 't Noorden. In de lente van het jaer 500 werd de oorlog verklaerd, en Clovis trok met een talryk leger naer den vyand, dien hy ontmoette in de nabyheid van Dijon⁽¹⁾. Een bloedige slag werd daer

(1) Naderhand de hoofdstad van het hertogdom van Burgondië.

[p. 247]

geleverd; men vocht een ganschen dag, zonder dat het te voorzien was aen welken kant de overwinning blyven zou; maer tegen den avond liep Gondebouts broeder, met bykans al zyn soldaten, tot de Franken over, en zulks besliste de viktorie. Gondebout van de zynen verlaten moest zich haesten om uit de voeten te geraken, en vlugtte in éénen adem tot op de uiterste grenzen van zyn koningryk, alwaer hy gelukkiglyk schuilplaets vond in de vesting Avignon⁽¹⁾, terwyl Clovis zonder moeite een groot deel van het land innam⁽²⁾.

Weldra ging deze zynen vyand belegeren, doch de stad was zoo sterk, dat hy met al zyne magt weinig kans zag om er meester van te worden, en lang duren mogt het niet; want honderd mylen en meer van zyn land verwyderd zynde, met vyanden achter zich en bondgenooten die niet te betrouwen waren, waegde hy te veel⁽³⁾.

Gondebout, die deze omstandigheden kende, nam ze te baet om voorstellen van vrede aen Clovis te

(1) Op de Rhone, niet ver van Marseille.

(2) Greg. Tur. II, c. 32.

(3) Zie Pétigny, II, bl. 473.

[p. 248]

doen: namelyk hy zou cyns betalen, regtgeloovig worden, en maetregelen nemen in het voordeel der katholyken⁽¹⁾. Deze voorslagen behaegden den koning der Franken. De vrede werd dan gesloten, Gondebout in zyn ryk hersteld, en Clovis trok naer huis, waer hy echter niet lang gerust bleef, want er ontstonden aldra nieuwe moeijelykheden, aenleiding gevende tot nieuwen oorlog.

Dit mael was het te doen by de West-Gothen wier koning Alarik, schroomelyk ariaensgezind, de heiligste bisschoppen vervolgde, uit hunne stoelen rukte, in gevangenis hield of in ballingschap zond, en door zyn woest gedrag al de katholyken van zuidelyk Gallië zich tot vyanden maekte. Eindelyk werd de gisting zoo groot, dat Alarik voor een algemeenen opstand vreezende, Clovis verzocht van er tusschen te komen. Beide vorsten spraken malkander op een eiland van de Loire, regt over de stad Amboise⁽²⁾, met zulk gevolg dat Alarik op zich nam de katholyken voldoening te geven, en Clovis op die voorwaerde zynen onderstand beloofde. In-

(1) Zie Greg. Tur. II, c. 33 in fine.

(2) Tusschen Orleans en Tours.

[p. 249]

derdaed, daer werden nieuwe wetten gemaekt, meer burgerlyke en godsdienstige vryheid gevende aen de romeinsche onderdanen; maer deze, zoo wel als de West-Gothen zelf, hadden nog andere reden van misnoegdheid tegen hunnen koning. Zyne onverdragelyke afpersingen, zyn vervalschen der munten, tot zoo verre dat de naburige staten ze niet meer ontvangen wilden⁽¹⁾, de wreede straffen tegen de landzaten uitgesproken die het slecht geld weigeren dorsten: dit alles maekte den inwendigen vrede onmogelyk, en het kwaed rees weldra zoo hoog, dat Alarik zyn ouden haet tegen de katholyken weêr heropvatte en hen weêr begon te vervolgen, meenende dat zy alleen de schuld waren van al de onlusten, gelyk het hem van de Arianen ingeblazen werd.

Zulks gaf gelegenheid aen Clovis om een ontwerp ten uitvoer te brengen dat hy reeds lang in 't hoofd had: namelyk hy wilde beproeven geheel het ryk der West-Ghoten te veroveren, en verstond zich met den koning der Burgonden ten einde gezament-

(1) Zie Pétigny, II, bl. 497, en de aenteekening aldaer.

[p. 250]

lyk den aenval te beginnen op de Loire en de Rhone. In het voorjaer van 507 verklaerde hy den oorlog aen Alarik en trok, zonder tyd te verliezen, met een talryk leger naer de Loire, alwaer hy zoo baest niet verwacht was, en dus gemakkelyk over geraekte. Van Amboise, in welks omstreek hy overal met open armen ontvangen werd, trok hy zuidwaerts voort, meenende den vyand te zullen vinden achter de Vienne⁽¹⁾; maer deze was in tyds geweken, zoodanig dat de Franken, door eene ondiepte den overkant bereikt hebbende, nog niets te doen kregen, en derhalve hunnen togt moesten voortzetten. Eindelyk, in de pleinen van Vouillé⁽²⁾ genaekten zy de achterhoede der West-Gothen, en bereidden zich tot den stryd.

Alarik had niet veel zin om slag te leveren; hy zou liever nog meer naer 't Zuiden geweken hebben, maer zyne soldaten wilden niet meer meê: zy waren het deinzen moede, dat hun vernederend scheen, en riepen zoodanig om te vechten, dat er

(1) Rivier die, een weinig boven Saumure, zich in de Loire ontlast.

(2) Een dorp dry mylen aen dezen kant van Poitiers.

[p. 251]

geen tegenhouden aen was⁽¹⁾. Ongelukkiglyk, die woeste drift zelf bragt wanorde voort, wat in zulk geval niet te vermyden is, en Clovis maekte daer gebruik van om den aenval te beginnen, of laet ik zeggen de slagting, want de magt der West-Gothen was dadelyk gebroken. Hun koning zelf, die blyken wilde geven van zyne kloekmoedigheid, streed aen het hoofd der zynen, maer werd eerlang doodelyk getroffen, en stortte in 't zand. Daermeê was alles verloren. Die loopen konden, zochten hun behoud in de vlugt; doch het grootste getal, en daer onder telde men de voornaemste edellieden, bleef liggen. Het is niet nogtans dat van dien oogenblik de West-Gothen genoodzaekt waren zich te onderwerpen: neen, een volk kan in eens niet verslagen worden; maer zonder hoofd, zonder opleider, hadden zy geenen moed om verderen weêrstand te bieden, en weken achteruit tot tegen het pyreneesch gebergte, langs waer zy des noods zich redden konden in Spanje, dat hun heel en al toebehoorde⁽²⁾.

(1) Zie de getuigenis van Procopius, by Bouquet, II, bl. 32.

(2) Greg. Tur. II, c. 37 en Hist. epitom. c. 25. Gest. Reg. Franc. c. 17. - Adonis Chron. by Bouquet, II, bl. 666.

[p. 252]

Terwyl zy daer in dien uithoek bezig waren met een nieuwen koning te kiezen, namelyk een' bastaerdzoon van Alarik, omdat diens wettig kind Amalarik nog te jong was; en terwyl zy zich versterkten achter de vesten van Carcassonne⁽¹⁾, had Clovis zyn leger in tweeën gesplitst. Een deel zond hy, onder het bevel van zyn' zoon Diederik, om bezit te nemen van de veroverde landen tot aen de Rhone⁽²⁾; met het ander trok hy zelf westwaerts, om daer ook zyn gebied te vestigen, latende de sterke steden die nog in 's vyands handen waren onaengeroerd liggen, in 't vertrouwen dat zy zich van zelf zouden overgeven, wanneer hy eens meester van het land was. Maer om dit volkomen te worden, achtte hy het noodig de West-Gothen uit hunne laetste verschansingen te jagen, en wendde zich met den meesten spoed naer Carcassonne, waer de nieuwe koning Gesalik, met al de krygsmagt en al de schatten van het ryk, die men zegde zeer groot

(1) Eene groote stad in 't Zuiden van Vrankryk, byna tegen de Pyreneën.

(2) Zie Greg. Tur. II, c. 37.

[p. 253]

te wezen, zich ingesloten had⁽¹⁾, voornemens zynde van er zich dapper te verdedigen. Zulks was doenbaer, want de stad had byzonder goede vestingwerken: ook vond zich Clovis bedrogen toen hy er by kwam, en zag dat er aen geen bestormen te denken was, maer dat hy ze moest belegeren en uithongeren, iets dat van langen duer kon wezen⁽²⁾.

Hier was dus geen gunstig vooruitzien; maer Clovis vernam alhaest andere zwarigheden, namelyk de mislukte poogingen zyner bondgenooten de Burgonden die, als gezegd is, van hunnen kant een gelyktydigen inval hadden moeten doen in het land der West-Gothen.

In het begin was alles ook zeer voorspoedig toegegaen; zy hadden de eene stad voor, de andere na ingenomen; zy drongen al verder en verder, byna zonder wederstand te vinden; maer' t geluk had een eind te Arles dat zy gingen belegeren, en waer de zoon van Clovis met zyn volk hen kwam helpen. Arles ligt op de Rhone, niet ver van de monding dier rivier, zoodat die van binnen eten in overvloed

(1) Procopius by Bouquet, II, bl. 33.

(2) Zie Pétigny, II, bl. 510.

[p. 254]

konden krygen langs het water⁽¹⁾. De scheepvaert beletten was niet onmogelyk, maer kostte zoo veel tyd en moeite, dat zy er nog aen werkten toen Diederik, de koning der Oost-Gothen in Italië, wiens dochter met Alarik getrouwd was geweest, en die derhalve belang had om het ryk van zyn' kleinzoon te redden, op het einde van July de Alpen overkwam, met het inzigt van Arles te ontzetten. De nadering van zyn leger verschrikte dusdanig de Burgonden, dat zy aenstonds het beleg opbraken en achteruit trokken; maer de Oost-Gothen volgden hen op hunnen aftogt, dunden de manschap in iedere schermutseling, en kwamen met zoo veel krygsgevangen weêr, dat Arles er vol van was⁽²⁾.

De zoon van Clovis had van zynen kant zich ook moeten verwyderen; maer nu was de Rhone vry geworden, weshalve de soldaten van Diederik de rivier konden overtrekken en den eenen of den anderen dag Clovis zelf in den rug vallen, die sedert dry maenden zyn geduld besteedde aen 't beleg van Carcassonne⁽³⁾. Daer zat hy dus even zoo slecht als

(1) Pétigny, II, bl. 512.

(2) Pétigny, II, bl. 518.

(3) Een oogslag op de landkaert maekt dit alles ligt verstaenbaer.

[p. 255]

zeven jaer vroeger onder de muren van Avignon. Clovis voelde dat wel; ook haestte hy zich het beleg op te breken, en nam de wyk naer Bordeaux⁽¹⁾.

Van toen af kwynde de oorlog. Franken en Burgonden werkten nog steeds in éénen zin; zy namen nog steden in, veroverden nog land, doch met dat zelfde geluk niet meer gelyk in het begin.

De jaren 508 en 509 gingen door in wederzydsche voor- en nadeelen; maer het jaer 510 was voor de Franken noodlottig. Gesalik had de neêrlaeg gehad tegen de Burgonden, en de Pyreneën overgevlugt zynde naer Barcelone, was hy daer door de West-Gothen afgezet geworden, ja genoodzaekt in Afrika schuilplaets te zoeken⁽²⁾. Maer nu kreeg Diederik, koning van Italië, ook veel meer yver om het ryk van zyn' kleinzoon te handhaven, en bragt zoo veel volk in Gallië, dat de Franken overmand werden⁽³⁾. Volgens het zeggen van Jornandes⁽⁴⁾, zouden zy in eenen veldslag meer dan dertig duizend man verloren hebben.

(1) Pétigny, bl. 521.

(2) Isidor. Hisp. by Bouquet, II, bl. 702.

(3) Pétigny, II, bl. 526.

(4) De Reb. Goth. c. 58, by Bouquet II, bl. 28.

[p. 256]

Dit ongeval bragt den vrede aen, een vrede niet min gunstig voor de Franken en de Burgonden alsof zy immer overwinnaers geweest waren. Clovis bleef in bezit van al de landen aen genen kant der Loire tot aen de Pyreneën zuidwaerts, en oostwaerts tot aen de Cevennen⁽¹⁾. De Burgonden mogten zich uitbreiden tot aen de Durance, en de West-Gothen moesten zich vergenoegen met Spanje en een streep lands in Gallié⁽²⁾.

(1) Uit dit gebergte, bewesten Lyons, ontspringt de Loire; men kan dus op de kaert de nieuwe grenzen van het ryk van Clovis gemakkelyk nagaen. Voor hen echter, die met de oude geographie bekend zyn, is 't nog klaerder te zeggen dat men aen Clovis toewees Aquitania prima, secunda en tertia, welke laetste provincie ook den naem droeg van Novempopulania, omdat zy door negen onderscheidene volksstammen bewoond was. - Zie Pétigny, II, bl. 528.

(2) Namelyk Narbonensis prima, anders gezegd Septimania, omdat er zeven voorname steden in geteld werden.