Vaderlandsche historie. Deel 2

[p. 164]

Negende hoofdstuk.

de franken vestigen zich in belgië. - saal- en rhynfranken. - hunne eerste koningen en veroveringen gedurende de vyfde eeuw.

Tot in de tweede helft der vierde eeuw had de gedurige stryd tusschen de Germanen en de Romeinen nog geene groote veranderingen in het ryk gebragt⁽¹⁾. Franksche volkshoopen hadden zich hier en daer in België neêrgeslagen; de Alemannen zaten in den Elsasz; andere zwermen zochten elders plaets, en kregen ookal een streek land, mits belofte van hulpbenden te leveren. Naest dat alles stonden de zaken van Roomen slecht en wankel genoeg; maer toch, voor den uitwendigen schyn, bleven de provinciën onder 's keizers gebied, toen, omstreeks 376, de Hunnen⁽²⁾, een volksstam zoo talryk als de sterren des hemels, uit het noordoosten van China herkomstig, en dat misschien twee honderd jaren in asiatisch Rusland had omgezworven, eindelyk in Europa viel, en de Wolga

(1) Pétigny, I, bl. 95.

(2) Zie over dien naem Pétigny, I, bl. 99.

[p. 165]

overgetrokken zynde, verder westwaerts voortrukte.

Daer was geen tegenhouden aen. De Alanen⁽¹⁾ werden de eerste overrompeld: een deel van hen werd door de invallende Barbaren meêgesleept, terwyl anderen hun behoud zochten in 't kaukasisch gebergte, of naer andere streken de wyk namen. Weldra was 't de beurt der Oost-Gothen⁽²⁾, wier dappere koning Hermanrik vergeefsche poogingen deed om ze te stuiten, even als zyn opvolger Withimer, die er 't leven by inschoot. Nu drong de asiatische horde al verder in, en overviel de West-Gothen, die nog minder wederstand konden bieden, onder malkander verdeeld zynde. Sommigen vlugtten, met hun heidenschen koning Athanarik,

(1) Dit volk woonde omtrent de rivier de Don en het meotisch Meer, in hedendaegsch Rusland. - Zie Pétigny, ter aengehaelde plaetse.

(2) De oude Gothen waren toen gesplitst in twee hoofdstammen, namelyk Oost- en West-Gothen, waervan de eerste op beide oevers der Weichsel woonden, in hedendaegsch Polen en Gallicië; terwyl de West-Gothen hunnen zetel hadden in het toenmalige Dacië. - Zie boven, bl. 154.

[p. 166]

naer de Karpaten⁽¹⁾; maer het meerendeel, dat reeds christen was, onder twee hoofden Alav en Fridigern, weken naer den Donau, en vroegen om op romeinschen bodem ontvangen te worden. Keizer Valens dorst zulks niet weigeren aen een volk dat 200,000 strydbare mannen had, maer gaf hun met wyven en kinderen schuilplaets in Thracië⁽²⁾.

Zoo bleven dan de Hunnen meester van al de landen waer de Gothen gewoond hadden, en bragten de overgeblevenen ligtelyk onder 't juk; doch vele andere volkeren, Wandalen⁽³⁾, Alanen⁽⁴⁾, Herulen⁽⁵⁾, Zweven, Gepiden⁽⁶⁾ verlieten de om-

(1) Woest gebergte tusschen Gallicië en Hongarye.

(2) Daer hebben wy de Gothen vroeger al zien invallen (bl. 154); maer zy hadden 't er niet kunnen houden. Dit mael lagen zy ook weldra overhoop met de Romeinen, doch met beter gevolg, want zy veroverden geheel Thracië.

(3) Deze behoorden t'huis tusschen de Elbe en de Weichsel, in hedendaegsch Silesië.

(4) Zie hiervoor, bl. 165.

(5) De Herulen woonden aen de Baltische-zee.

(6) De Gepiden, zoowel als de Herulen, waren van gothischen oorsprong, en hadden ookal hunnen zetel op de Weichsel.

[p. 167]

liggende streken, en wendden zich naer het westen van Europa.

Deze volkszwermen, de eene ja talryker dan de andere, doch alle even woest, weken voor de overmagt der Hunnen en kwamen herwaerts afgezakt, tot verderf aller natiën die hun in den weg lagen; want de zwaksten werden zonder meêdoogen vertrapt in die tyden van algemeene wanorde. Aldra naderden zy de Rhyngewesten, met het inzigt van nog verder te dringen, en op hunne beurt het romeinsche grondgebied aen te randen, happig zynde, gelyk al de andere, naer Gallië en Italië, waer zy zoo veel schoons van gehoord hadden in hunne bosschen en wildernissen.

In den tyd als dit gebeurde, namelyk op het einde der vierde eeuw, zag het er akelig uit in België. Roomen had reeds het voorgevoel van zynen aenstaenden ondergang; al de ryksgrenzen werden bedreigd; de provinciën, dikwyls verwoest door de strooptogten der barbaren, waren daerenboven uitgeput door de schrikkelyke afpersingen der schattingeischers, zoodanig dat de grondeigenaers zich van hun land ontmaekten om de knevelary te ontvlugten, en dat de volkeren snakten naer eene om-

[p. 168]

wenteling. In zulken staet van zaken, raekten de afgelegenste wingewesten allengskens ontbloot van krygsmagt; de keizers riepen de beste keurbenden naer Italië, om ten minste het hert des ryks te verdedigen, en er hunne magt staende te houden. Op den Neder-Rhyn waren geene troepen meer; te Andernach, by Coblenz, vond men nog eene kleine bezetting; maer van daer tot in Friesland toe werden de grenzen niet meer bewaerd dan door Franken, die de beide oevers des strooms bewoonden, en uit dien hoofde den naem van Rhyn-Franken gekregen hebben⁽¹⁾.

Verder het land in, was het even zoo gesteld. In vroeger tyden strekte het romeinsche grondgebied tot aen de Yssel, op gene zyde van het eiland der Bataven; doch van in 't begin der derde eeuw hadden eenige franksche of germaensche volksstammen zich op de Yssel neêrgezet, van waer zy na-

(1) In 't latyn hieten zy Franci Ripuarii, van het woord ripa, dat den oever of kant eener rivier beteekent. Deze bynaem van ripuarii werd gegeven aen al de troepen, het zy romeinsche of vreemde, die aen den Rhyn en den Donau, de twee voornaemste grenzen des ryks, wacht hielden.

[p. 169]

derhand, als gezegd is, op den grond der Batavieren werden toegelaten, en zelfs, onder Constantius Chlorus, aen deze zyde der Waal, in Taxandrië of hedendaegsch Noord-Brabant⁽¹⁾, alwaer men hun land inruimde, om het in hoedanigheid van Laten⁽²⁾ te bewoonen. Maer tegen den uitgang der vierde eeuw, was reeds geheel het noordelyk gedeelte van België verlaten; de romeinsche bezettingen waren achter

(1) Zie Ammianus Marcell., XVII, c. 8.

(2) Deze naem van Laten schynt bloot eene verbastering van 't latynsche Leti, dat zelf verwrongen is uit luiden of lieden, en overeenstemt met hetgeen de Romeinen gentiles noemden, genoegzaem eensluidend met Barbaren. Zoo waren dan de Laten, of landzaten der onderworpen wingewesten, of volkplantingen uit den vreemde op romeinsch gebied ontvangen, wien men akkers ter bouwing afstond, tot loon van den krygsdienst dien men van hen vergde. Aenvankelyk vindt men haest geene Laten dan op de grenzen, welke zy verdedigen moesten; doch naderhand vertoonen zy zich ook te midden der provinciën. - Zie Bilderdijks Geschiedenis des Vaderlands, I, bl. 319 en 320. - Lehuërou, Hist. des Institutions mérovingiennes et carolingiennes, Parys, 1843, I, bl. 45 en vlg. - Du Cange, op het woord Leti, IV, col. 129; en op 't woord Gentiles, III, col. 868. - Zie eindelyk Pétigny, I, bl. 130.

[p. 170]

de Samber en de Schelde geweken, zoo dat er aen dezen kant dier rivieren geene krygsmagt meer aenwezig was, behalve hier en daer een handvol Bataefsche of Nervische Laten. Geheel die streek werd dus zonder moeite ingenomen door de Franken, die van de boorden der Yssel afkomstig waren, en daerom in de geschiedenis Sael-Franken genoemd worden⁽¹⁾.

Hier hadden zy van den kant van Roomen niets te vreezen; want behalve dat de keizers voor Italië zelf beefden, en dus geen acht konden geven op hetgeen aen de uiteinden van het ryk omging, moesten zy nog het weinig gezag dat hun in Gallië overbleef grootendeels danken aen de hulpbenden der Franken, die bykans in al de legioenen veel manschap telden⁽²⁾. Maer deze hadden nu alles te duchten van de woeste volkeren, die uit het Oosten gekomen waren, en zoo snel voortrukten, dat zy weldra den Rhyn bereikten, gereed om het keizer-

(1) Franci Salii, naer den naem der Yssel, die in 't latyn Sala of Isala hiet. - Zie over dit alles Pétigny, II, bl. 619-626.

(2) Dit blykt uit de Notitia Imperii.- Zie Lehuërou, I, bl. 211.

[p. 171]

ryk in te varen. Inderdaed, omstreeks de laetste dagen van het jaer 406, werd de ryksgrens overweldigd; eene ontelbare menigte van Wandalen, Alanen, Zweven en andere barbaren overvallen de Franken van den regten oever, slaen er door, raken 't water over, en storten in Gallië, met eene verwoedheid die door niets te bedwingen was⁽¹⁾. Hiermede begon die schrikkelyke overstrooming van volkeren, die het romeinsche ryk omverwierp, en voor geheel Europa een anderen toestand, lot en aenzien bewerkte.

De Wandalen hadden zich de eersten op den Rhyn vertoond, en ofschoon de romeinsche troepen naer Italië geroepen waren, hadden de Franken, die nu den schok moesten uitstaen, zich zoo dapper verweerd dat, volgens een gelyktydigen schryver⁽²⁾, zy twintig duizend van die barbaren nedervelden. Maer wanneer de Alanen, gevolgd of vergezeld van nog andere zwermen, er by kwamen,

(1) Orosius, Hist. lib. VII. - Prosperi Chron. ad ann. 406. - Zie ook Pétigny, I, bl. 102.

(2) Frigeridus, by Gregorius van Tours, Historia Francorum, lib. II, c. 9. - Zie Pétigny, I, bl. 256, en vlg.

[p. 172]

dan waren zy overmand geworden, en hadden 't opgegeven: zoodat de inrukkende volken, door niets meer tegengehouden, gemakkelyk den Rhyn overtrokken, die juist bevrozen was. Zulks geschiedde den laetsten December.

De woeste menigte deed haren inval tusschen Mainz en Worms; de eerste dier steden werd ingenomen, vernield en uitgemoord⁽¹⁾, terwyl de andere een langdurig beleg doorstond, en op hare beurt schrikkelyk mishandeld werd. Dan drongen zy verder Gallié in, door het namalig Lorreynen en de vlakten van Champagne, plonderden in 't voorbygaen Rheims en Auxerre⁽²⁾, verwoestten al wat op hunnen weg lag, en trokken de Loire over, waerschynlyk tusschen Orleans en Nevers, van waer zy vervolgens meer andere provinciën afloopende, tot aen het einde van Gallié reikten, namelyk aen het

(1) De heilige Hieronymus, in wiens leeftyd dit gebeurde, zegt dat er duizende Christenen omgebragt werden in de kerken, alwaer zy hunnen toevlugt genomen hadden. - S. Hieron. Epist. ad Geruntiam.

(2) Te Rheims vermoordden zy den heiligen bisschop Nicasius, en te Auxerre Fraternus, insgelyks bisschop van die stad.

[p. 173]

Pyreneesch gebergte, dat zy in 409 overstapten, om in Spanje gaen uit te woeden en er zich neêr te slaen.

Men ziet, dat deel van het oude België, hetwelk den naem droeg van Neder-Germanië⁽¹⁾, en de streken die nader by de Noord-zee paelden, hadden van de Barbaren weinig of niet te lyden gehad. Keulen was gespaerd gebleven, Trier ook, welke beide steden, sterk bevolkt zynde, meer wederstand zouden geboden hebben. Maer, gelyk het veelal ging, de Sael-Franken, die reeds in het land verspreid waren, zoowel als de Rhyn-Franken, die overrompeld waren geweest, maekten gebruik van de wanorde, door den inval der Wandalen veroorzaekt, om zich verder uit te breiden. Deze namen Spier en Straetsburg in; gene bemagtigden Doornik, Teruanen, Arras, Amiens, en wat er by of omtrent lag, tot aen de rivier de Somme⁽²⁾. De

(1) Zie eerste Deel, bl. 288.

(2) Zie De Pétigny, I, bl. 257 en vlg. - Dit is echter zoo niet te verstaen , alsof zy die landen en steden regelmatiglyk innamen, en er meester van bleven. De verovering kon niet geschieden dan met stukken en brokken, waervan er dan ook weêral verloren werden, en naderhand op nieuw gewonnen, gelyk het gaen moest tusschen indringende barbaren en een magtig ryk, dat naer zynen ondergang neigde.

[p. 174]

oude inwoonders dier gewesten, Nerviërs, Menapiërs, volkplantingen van vroegeren dag, doch van germaenschen oorsprong, en klaer genoeg ziende dat Roomen ten ondere ging, maekten geen zwarigheid om zich met de Franken te verbinden, een voorbeeld dat zelfs nagevolgd werd door romeinsche veteranen, die hier bouwgrond gekregen hadden⁽¹⁾.

Wanneer de tyding van den inval der Wandalen, en van hunne verwoestingen, in Groot-Brittanje⁽²⁾ gekomen was, verwekte zy eene geweldige opschudding in het romeinsche leger, waer zeer veel Galliërs onder waren. Deze legden de schuld van al de rampen op des keizers Honorius eersten minister⁽³⁾ die, zelf van barbaerschen oorsprong, gezegd

(1) Zie Aegidii Bucherii Belgium romanum, bl. 425 en vlg.

(2) Groot Brittanje, thans Engeland, was, even als Gallië, een romeinsch wingewest, verdedigd door romeinsche bezettingen.

(3) Stilico namelyk, een Wandael van afkomst.

[p. 175]

werd de grenzen ontbloot te hebben, om de Wandalen in te laten⁽¹⁾. In hunne woede vallen zy uit tegen den keizer, ontmaken zich van hunnen bevelhebber⁽²⁾, verheffen een' soldaet uit de keurbenden, met name Constantyn, tot keizer, op voorwaerde dat hy hen zonder vertoeven naer Gallië leiden zou, om hunne landgenooten te helpen, en de barbaren uit te roeijen met de verraders die er hen hadden ingebragt. Hierop werden al de schepen die de kusten bewaerden vergaderd; de legioenen, met Constantyn aen hun hoofd, steken in zee en komen, langs den kortsten weg, te Bologne aen, in de lente van 407. Het was al te laet om de strooptogten der Wandalen tegen te houden, weshalve Constantyn een ander ontwerp in den zin kreeg, namelyk van zich in Gallië te vestigen, en daer meester te spelen. Ten dien einde polste hy de Sael-Franken, die gereedelyk zyne voorstellen aenna-

(1) Hy had inderdaed het leger van den Rhyn naer Italië geroepen, alhoewel met een ander inzigt dan hetgeen hem hier te last wordt gelegd.

(2) Waerschynlyk ook een barbaer, want onder keizer Honorius waren al de hoogere krygsposten aen vreemdelingen toevertrouwd.

[p. 176]

men en met groot getal in zynen dienst traden. Het overige van het jaer bragt hy over by de Rhyn-Franken, die hy mede op zyne zyde trok en, na eenige romeinsche troepen, die tegen hem afgeveerdigd waren, terug over de Alpen gedreven te hebben, drong hy door tot Arles⁽¹⁾, van waer hy zyn gezag overal deed erkennen⁽²⁾.

In 411 keerde de kans. Een talryk heir, door Honorius uit Italië gezonden, kwam Arles belegeren; de tegenkeizer verloor het spel en werd onthoofd. Maer daerom was de opstand in Gallië niet gedempt, dat al meer en meer zyne afhankelykheid van Roomen moede werd, en liever op zyn eigen zou bestaen hebben. Zulks bleek wel na de dood van Constantyn, wanneer Jovinus, een Galliër van edelen geslachte, zich te Trier tot keizer deed uitroepen, met toestemming van al de Franken van België, en van de Alemannen, die thans in den Elsasz een vasten zetel hadden. Ook de Burgonden, die zich omtrent denzelfden tyd in het land der

(1) Een der voornaemste steden van Gallië, op de Rhône, niet ver van Marseille.

(2) Zosimus, Hist. Rom. lib. VI.

[p. 177]

voormalige Sequaners en Eduërs⁽¹⁾ hadden wéten te vestigen, vielen Jovinus by, gelyk dan ook geheel het midden en het Noorden van Gallië deden. Intusschen, zyn geluk duerde niet langer dan dat van zyn' voorzaet. Naer 't zuiden opgetrokken zynde, om ook daer zyn gezag te doen erkennen, werd hy aen de kanten van Valence⁽²⁾ door de West-Gothen, die Honorius in zyne soldy had genomen, gestuit, bevochten, overwonnen en ter dood gebragt.

Maer terwyl de keizer al zyne magt inspande, en zelfs de hulp der barbaren inriep, om zyn gebied in Gallië staende te houden, hadden de Rhyn-Franken, in 407, Trier overvallen, Keulen ingenomen, en zich meester gemaekt van al de steden tusschen Maes en Rhyn. Trier, de rykste en aenzienlykste stad van geheel Gallië, waer het hoofdbestier zyn verblyf had, waer de voornaemste gestichten, de munt- en wapenhuizen stonden, waer de keizers dikwyls hof hielden, waer de landdagen gehouden werden, die beroemd was om hare scholen, hare renbanen, hare openbare gebouwen, en die ter

(1) Zie eerste Deel, bl. 44.

(2) Insgelyks eene zeer oude stad van Gallië, op de Rhône, tusschen Lyons en Avignon.

[p. 178]

nauwernood voor Roomen zelf onderdeed, Trier werd geplunderd, in brand gestoken en uitgemoord, zoodanig dat het van zyn verval sedert nooit meer is opgestaen⁽¹⁾. De Franken wilden die hoofdstad wegruimen, om er verder geen vrees te moeten voor hebben; ook wanneer zy genoegzaem verwoest en verlaten was, trokken zy er zelf uit, maer bleven in bezit van Keulen en van andere plaetsen, die daerom niet mishandeld werden.

Van dien tyd af mag men zeggen dat geheel oud België ophield van door de Romeinen bestierd te worden, want de keizers hadden naderhand de magt niet meer om aen dezen uithoek van het West-Ryk⁽²⁾ hunne heerschappy te herstellen⁽³⁾, en

(1) Salvianus, in het zesde boek van zyn werk de Gubernatione Dei, hangt een ysselyk tafereel op van de verwoesting dier stad, maer voegt er by dat het verdiende loon was voor het verregaend bederf dat daer heerschte.

(2) Sedert dat Constantinus de Groote, in de eerste helft der vierde eeuw, Constantinopelen gesticht, en daer zynen zetel gevestigd had, onderscheidde men het romeinsche ryk in Oost- en West-Ryk. Van het eerste was Constantinopelen, van het tweede Roomen de hoofdstad.

(3) De Pétigny, I, bl. 317.

[p. 179]

waren al blyde wanneer de veroveraers zich als bondgenooten gedroegen, en hun voor het uitwendig hulde bewezen. Met het burgerlyk bewind verviel ook tevens de kerkregering. De Franken waren nog heidenen, en alhoewel het niet blykt dat zy het Christendom moedwillig vervolgd hebben, is het toch waer dat zy de kerken plunderden, en dat de opvolging der bisschoppen in de groote steden als Tongeren, Keulen, Mainz, Spier, Worms en Straetsburg voor langen tyd onderbroken werd, zoowel als het houden van kerkvergaderingen waer, voor de bekeering van Clovis, niet meer aen te denken was.

Omtrent dezen tyd begint de geschiedenis gewag te maken van franksche koningen, en alhoewel men van de eerste die dien titel mogen gevoerd hebben geene zekerheid heeft, dewyl de gelyktydige schryvers het niet geboekt, en die der latere tyden er veel verdichtselen hebben tusschen gevoegd, laet het zich niettemin goed opvatten dat, van in het begin der vyfde eeuw, de Franken onder nationale koningen gestaen hebben; want alles toch gaf daer aenleiding toe.

Inderdaed, het waren die Franken niet meer die wy vroeger, onder andere namen, uit de bosschen

[p. 180]

van Germanië, waer de grond hun ontbrak of door vyandige naburen betwist werd, zagen voortrukken, en plundertogten wagen op den romeinschen bodem, den buit deelende met hunne opleiders, of met hen sneuvelende als de togt mislukte. Zy hadden thans geheel België ingenomen, van den Rhyn tot aen de Noord-zee, en zuidwaerts tot aen de Somme, een uitgebreid grondgebied dat hun, 't is waer, nog niet was afgestaen, doch waer zy niet te min de hoop mogten koesteren, dat het naer zynen ondergang hellend Roomen hen niet meer uit verdryven zou. Om echter die hoop te bevestigen, was het noodig dat zy voortaen hunne magt niet verspreidden, met, onder byzondere hoofden, op goed geluk uit te gaen, maer onder één hoofd, onder éénen koning de aengewonnen landen poogden te behouden, en zelfs nieuwe veroveringen te maken naer tyd en gelegenheid.

Zy hadden, in vorige eeuwen, ook koningen gehad om, by een algemeen gevaer, hun aenleider en voorvechter te wezen; doch zulks werd nu nog onontbeerlyker, dewyl zy niet alleen uit onderscheidene stammen bestonden, maer zich nog verbonden hadden met de overgebleven volkeren van

[p. 181]

romeinsch België, met welke zy allengskens tot eene enkele natie moesten samensmelten, om in staet te zyn een duerzaem ryk te stichten. Iedere stam op zyn eigen ware te zwak geweest om zynen grond te verdedigen, en had zyn zwervend leven moeten voortzetten, of in romeinschen krygsdienst het wisselend lot der keizers ondergaen; maer vereenigd konden zy den wrevel van Roomen tarten, en den aenval afweren van andere barbaersche volken, die hen zouden willen verdringen.

Volgens Prosper Aquitanus, een schryver der vyfde eeuw, zouden de Sael-Franken, omstreeks 418, hunnen eersten koning gekozen hebben, met name Faramundus; doch zulks wordt met groote reden in twyfel getrokken⁽¹⁾. Intusschen, hy moge zoo of anders geheeten hebben, en er zy van zyne krygsverrigtingen niets bekend, zeker blyft het toch dat de opkomst der franksche koningen omtrent dien

(1) Gregorius van Tours, de voornaemste geschiedschryver der Franken, spreekt van Faramundus niet, en wat men dienaengaende by Prosper Aquitanus leest, schynt eene ingeschoven plaets te wezen. - Zie deze kwestie op nieuw onderzocht in het werk van Pétigny, I, bl. 368 en vlg.

[p. 182]

tyd te stellen is. Waerschynelyk is het ook dat de verbondene volkeren, onder de koninklyke familiën der verschillende stammen, den voorkeur gegeven hebben aen zulk geslacht, dat door de meeste heldendaden had uitgemunt, en dien tot algemeen opperhoofd, naer voorvaderlyk gebruik, op hunne schilden hebben verheven⁽¹⁾, die by zyne landgenooten voor den dapperste gehouden wierd. Dit is echter zoo niet te verstaen, alsof van toen af de koning der Franken een vrymagtig en alleenheerschend vorst was; neen, als monark mag men hem tot dus verre nog niet beschouwen, maer als oppersten krygsvoerder, het bevel hebbende over de onderscheidene stammen, zonder dat deze daerom hunnen byzonderen vorst of koning verzaekten⁽²⁾. Zelfs de edellieden verloren daerdoor het regt niet van zich aen de spits van eene bende te stellen, en

(1) Volgens Tacitus, Histor. IV, 15, werden de germaensche koningen aldus ingehuldigd. Zie dit verbeeld by Van Loon, Aloude Hist. I, bl. 13, naer eene teekening der tiende eeuw.

(2) Zulks blykt uit Gregorius van Tours, die zegt dat de Franken zoo veel koningen hadden als zy gauwen bewoonden. Dat is iedere volksstam had zyn hoofd.

[p. 183]

op hun eigen hand te vechten, als in den vroegeren tyd.

Keizer Theodosius II had toen onder zyne hovelingen een jongen, maer bekwamen officier, met name Aëtius, wien hy last gaf om de zaken van Roomen in Gallié te gaen herstellen. De krygsman komt herwaerts, en begint met de Rhyn-Franken aen te randen, die aen gene zyde der Maes reeds goed gezeten waren, en al de steden vervulden; maer zy konden 't dit mael tegen de romeinsche wapenen nog niet uithouden, en werden overwonnen, zoo nogtans dat zy er af kwamen met Trier te ruimen, hetwelk zy op nieuw verrast en geplunderd hadden⁽¹⁾, en met de opperheerschappy van Valentiniaen⁽²⁾ te erkennen, blyvende zy voor het overig in bezit van geheel de landstreek, van Keulen en van de andere steden op den linken oever des Rhynstrooms.

Zoo ver stond het in 428. Dry jaer later⁽³⁾ be-

(1) Zie daerover Pétigny, II, bl. 17.

(2) Deze was toen uitgeroepen tot keizer van het West-Ryk, terwyl zyn neef Theodosius den troon van Constantinopelen bekleedde.

(3) Zie dit datum bewezen by Pétigny, II, bl. 30 en vlg.

[p. 184]

proefde Aëtius, die voor zyne eigen belangen eenen tyd had moeten afwezig zyn, om ook de Sael-Franken te onderwerpen, by wie wy thans tot hoofd en koning der verschillende stammen Clodio⁽¹⁾ vinden, zyn verblyf houdende in een kasteel of burgt met name Dispargum⁽²⁾. Zoo haest deze vorst vernomen had dat de vyand naderde, zond hy bespieders uit om zyne inzigten te onderscheppen, en vernomen hebbende dat Kameryk slecht bewaerd was⁽³⁾, trok hy daer onvoorziens door de bosschen

(1) Zoon van Faramundus, wil men, maer op losse gronden. Men mag hem houden voor een' man van oude koninklyke of vorstelyke familie onder de germaensche stammen.

(2) Zoo veel is zeker. Doch waer dat Dispargum gelegen was, blykt niet. Sommigen zoeken het te Diest; anderen te Duisburg tusschen Wezel en Dusseldorp; laetst wilde een duitsch schryver het vinden te Famars by Valencyn: doch 't waerschynlykste is dat het dorp Duisburg niet ver van Tervuren, tusschen Brussel en Leuven, de plaets van het oude Dispargum vervangt. - Zie Pétigny, II, bl. 24 en vlg.

(3) Men ziet daeruit dat deze stad aen de Romeinen nog toebehoorde, ofschoon de Franken al verder gedrongen waren.

[p. 185]

naer toe, verraste de stad, sloeg er de Romeinen uit of dood, zette vervolgens zynen krygstogt voort door het land der Atrebaten⁽¹⁾ en kwam eindelyk met Aëtius tot een treffen aen de kanten van Lens⁽²⁾, maer kreeg er de nederlaeg. De Franken moesten zich hier ook ten ondere geven, de heerschappy van Roomen erkennen en gehoorzaemheid beloven aen Valentiniaen; doch daer bleef het by. Roomen dacht niet meer om de oude ryksgrenzen, van alle kanten verkracht en doorgebroken, voortaen nog te herstellen; het was te vrede met de schynbare onderdanigheid der barbaersche volkeren, en liet de Franken in bezit van de landen die zy tot dus verre veroverd hadden. Een verdrag werd gesloten tusschen Aëtius en Clodio, wiens zoon of naestbestaende, Meroveus, aen den romeinschen veldheer tot gyzelaer of waerborg geleverd en naer Roomen gezonden werd⁽³⁾, alwaer hy de aendacht op zich

(1) Zie eerste Deel, bl. 71.

(2) Vier mylen benoorden Atrecht, in 't fransch Arras. - Zie Idatii Chron. ad ann. 432.

(3) De beste schryvers meenen althans dat het die zelfde vorst was, die naderhand koning werd onder den naem van Meroveus, en tot de familie van Clodio behoorde.

[p. 186]

trok door het lang hair dat hem in blonde lokken over de schouders golfde⁽¹⁾. Aëtius was met den jongen vorst zoodanig ingenomen, dat hy hem voor zyn kind aenveerdde, en naderhand, met geschenken overladen, naer zyn land liet wederkeeren, hem tevens den titel opdragende van vriend en bondgenoot des romeinschen volks.

(1) Dit getuigt Priscus, een grieksch geschiedschryver, die in gezantschap naer Roomen gezonden zynde, den frankschen jongeling ontmoette. Men weet overigens door Agathias dat het lange hair een byzonder voorregt en het kenteeken was van vorstelyke afkomst by de Franken, wier koningen uit dien hoofde Criniti, dat is langharigen genoemd werden. De gemeene man, zegt dezelfde schryver, moest zyn hair rond afgesneden dragen, waerschynelyk gelyk het nog heden ten dage de Russen doen. - Zie de plaets van Agathias by Bouquet, Rerum Gallicarum et Francicarum Scriptores, II, bl. 49.