|
| |
Zevende hoofdstuk.
Laetste veldtogten van Cesar in Gallië.
Het jaer 52 tot 50 voor Christus geboorte.
Het was wat te zeggen onderworpen te zyn aen de magt van Roomen, vooral in eenen tyd toen de republiek in de handen was der ondeugendste lieden! Wie meldt al de verdrukkingen, de geweldenaryen, de afpersingen, de mishandelingen van alle slach, welke de rampzalige volkeren, die voor
| |
| |
de overmagt van Roomen moesten bukken, te lyden hadden? Cesar zwygt van hetgeen hy de Belgen deed uitstaen, omdat hy zyn eigen vonnis niet zocht te stryken; maer wy weten van elders hoe het ging in de provinciën die door de romeinsche wapens onder 't juk gebragt waren. Dat juk was onverdragelyk. De schattingen, die de overwonnen natiën betalen moesten, klommen tot onberekenbare geldsommen, en werden nog honderdwerf bezwaerd door de knevelary, door de barbaerschheid van die met de inzameling belast waren.
Daerby kwam de onderhoud van 't leger tot last der verdrukte volkeren. Het was niet genoeg dat de roekeloozen de velden geplunderd, de weiden kael geschoren hadden; men moest hunne winterkwartieren nog opkroppen van allerhande levensmiddelen voor de mannen en voor de peerden. Geen eigendom werd ontzien, de tempels zelfs werden uitgeroofd, en de kostelykheden die ze vervulden gingen den buit van den overwinnaer vermeerderen, of werden verkocht tot zyn voordeel. Ik zwyg van de hulpbenden die de overwonnen natiën jaerlyks moesten leveren; de inlandsche jongelingschap werd onder de wapens geroepen om hare
| |
| |
verdrukkers te helpen in de moeijelykste en de gevaerlykste ondernemingen, of om in Azië en andere vreemde landen haer bloed te gaen verkwisten voor de belangen van het onverzadelyk Roomen. Maer wat boven al de Belgen tegen 't hoofd sprong, en hun de hatelyke ketens der romeinsche slaverny zoo dikwyls deed verbryzelen, dat was de zedeloosheid van Cesars soldaten, die, zoo wel als hunne oversten, wangedrochten van ontucht waren. Al het schuim van Italië kwam naer 't leger van Gallië afgedreven; alles wat voor schelmstukken vervolgd, voor schuld ontrust of voor eerloosheid uitgeschreeuwd werd, nam zynen toevlugt naer het kamp van Cesar, die, ruim zoo slecht als de anderen, den vryen toom gaf aen den moedwil zyner krygslieden, wanneer zy hem maer hielpen de overwinning behalen. Ik laet u denken wat de baldadigheid van zulk een geboefte onlust moest stichten by volkeren wier voornaemste deugd de zedigheid was. Is het dan te verwonderen dat de Belgen, by iedere gunstige gelegenheid, met nieuwen moed beproefden om het schandjuk van Roomen van hunne schouderen te werpen, en 't behoud der voorvaderlyke deugd in het herwinnen der voorvaderlyke vryheid zochten?
| |
| |
Dit mael echter was de neêrslagtigheid algemeen; de uitroeijing van 't Eburoonsche volk had by alle de naburen den schrik verspreid, en de tegenwoordigheid van onderscheidene legioenen die in België legerden, smoorde tot den minsten zucht in den benepen boezem der landzaten. Maer in Celtisch-Gallië zag het er zoo niet uit; daer had hetzelfde wangedrag der romeinsche krygshoofden en soldaten de gemoederen heviglyk verhit: en dewyl zy voor het oogenblik door geene talryke legers of bezettingen ingetoomd werden, kwam het welhaest zoo ver dat een algemeene opstand zou uitbersten. Nu vernam men in Gallië de dood van Clodius, een der belhamels van de romeinsche republiek, die op den weg van Lanuvium, eenige mylen van Roomen, door Milo vermoord was. Zyne begrafenis had in de hoofdstad eene ysselyke beroerte verwekt; het grauw, dat Clodius in zyn leven had weten tot zich te trekken, was aen 't branden en aen 't plunderen gevallen, en vervulde, maenden lang, de stad met zoo veel onheils, dat de openbare rust onherstelbaer scheen. De Galliërs dachten dan, nu waren de omstandigheden ten uiterste gunstig om eene nieuwe pooging voor de vryheid te doen, de- | |
| |
wyl Cesar met de inwendige twisten van Italië de handen te vol zou hebben, om in tyds over de Alpen te komen: en bedroog hy hen hierin, zoo hadden zy nog al de noodige middelen om hem te beletten van by zyne keurbenden te geraken, die allen in 't oosten en in 't noorden van Gallië hare winterkwartieren hadden gevestigd.
De oproer brak uit in 't hert van het land, by de Karnuten, die aen de kanten van Orleans woonden. In de stad van dien naem, welke toen ter tyd Genabum hiet, werden op éénen nacht al de romeinsche burgers, die aldaer koophandel dreven, om hals gebragt, en eer 't morgen was had het gerucht dier slagting zich verspreid op vyftig mylen in de ronde, by middel van mannen die, op zekere afstanden geplaetst, door een grooten schreeuw elkander moesten te kennen geven dat de onderneming gelukt was. De bliksem is zoo snel niet als het vuer dat toen van het een gewest tot het ander oversloeg en al de hoofden in brand stak. Vyf-en-twintig groote en kleine volken sprongen in de wapens, schaerden byeen, en maekten, onder het bevel van Vercingetorix, een leger uit dat niet te tellen was. Welhaest verdeelde zich die krygsmagt om links
| |
| |
en regts andere natiën op te schudden, en goede standpunten te kiezen voor den oorlog, terwyl zelfs een deel naer de Romeinsche Provincie marcheerde, ten einde daer met de eerste gelegenheid in te rukken, en Cesar den eenigsten doorgang dien hy had om in Gallië te komen, af te sluiten.
De romeinsche krygsman bevond zich aen den anderen kant der Alpen tegen 't gebergte. Daer wachtte hy naer den uitval der onlusten van Roomen, om te zien welk voordeel hy er zou kunnen meê doen; doch zoo haest hy vernomen had dat Pompeius de volkswoede gestild, en weêr een weinig orde doen heerschenen had, haestte hy zich om de hoogte over te stygen, en den brand die in Gallië ontstaen was te gaen blusschen. In de Romeinsche Provincie kwam hy nog in tyds: maer hier begon zyne verlegenheid. Hoe zou hy aen 't hoofd van zyn leger geraken? De legioenen waren verre, en tot hem roepen kon hy ze niet, want zoo zouden zy zich al vechtende eenen weg moeten openen, waer zy misschien zonder groote verliezen niet door zouden komen, als hy er niet by was. Er zelf naer toe gaen, scheen niet minder bezwaerlyk; want hy moest landen doortrekken die of wel reeds
| |
| |
in opstand waren, of op wier getrouwigheid hy niet rekenen mogt. Echter moest hy 't een of 't ander kiezen, want daer bleef hem verder niets over. Die keus was dan ook haest gedaen. Hy stelde door goede bezettingen de Romeinsche Provincie in zekerheid; vervolgens nam hy met zich een deel der krygsmagt welke uit Italië meê gekomen was, en trok de Cevennen over, niet tegenstaende hy op sommige plaetsen van 't gebergte tegen zeven of acht voet sneeuw te worstelen had, want het was nog in 't felste van den winter. De bewoonders der valleijen konden hun oogen niet gelooven, wanneer zy de romeinsche soldaten het gebergte zagen overkomen in een jaergetyde waer niemand van hen zulk eenen togt zou gewaegd hebben; maer zy moesten nog van andere wonderen getuigen zyn. Het gerucht dat de vyand op de kruinen der Cevennen gezien was, trok welhaest Vercingetorix met zyne voornaemste krygsmagt naer deze streek, om den inval tegen te houden. Dit had Cesar voorzien, en daer voor 't oogenblik de algemeene aendacht op dat punt alleen gevestigd was, scheen hem de kans goed te zyn om de Galliërs te bedriegen. Het volk dat hy meêgebragt had stelde hy on- | |
| |
der het bevel van Decimus Brutus, hem zeggende dat hy voor een paer dagen afwezig moest zyn om hulp te halen. Hy wist wel dat het langer zou duren, maer verzweeg zyne inzigten aen zyne eigen onderdanen, opdat ze zeker niet zouden geweten worden. Hiermede vertrok hy in der haest naer eene plaets waer hy een handvol ruitery had doen komen, en zonder meer gevolg ylde hy nacht en dag het land door, met dusdanigen spoed dat hy overal voorby was, eer men zyne tegenwoordigheid had kunnen vermoeden. Op deze wyze voorkwam Cesar al de moeijelykheden en al de hinderlagen welke men hem in den weg had kunnen stellen, en geraekte behouden in Neder-Champagne, alwaer twee keurbenden overwinterden. Nu was hy gered; de andere legioenen werden haest bygeroepen, zoo dat hy aen 't hoofd van al zyne
krygsmagt stond, eer de Galliërs ergens van wisten.
Hier kunnen wy ons niet wederhouden Cesars vlugheid andermael te doen opmerken; want dat is juist de hoedanigheid die hem van alle anderen onderscheidt. Welke spoed! wat vooruitzigt! welke spitsvindigheid om altoos juist dat middel te kiezen, wat best geschikt is om zyne plannen te doen ge- | |
| |
lukken en die der vyanden te verydelen! Wat kan er wederstaen aen eenen mensch die met zoo veel verstand te werk gaet? Hier baet geen moed, geen getal; by zulk eene krygskunst moeten de Galliërs, welke middelen zy er ook mogen tegen aenwenden, in 't eind te kort schieten: enzoo gebeurde 't ook.
Het was nog te vroeg om den oorlog te beginnen, zoo lang de velden naekt stonden; maer Vercingetorix zag naer geen jaergetyde, en ging zoo spoedig te werk, dat Cesar gedwongen was van zynen kant ook niet stil te zitten. Hy besloot dan aenstonds te veld te trekken, stelde zich aen 't hoofd zyner legioenen, en veroverde op weinige dagen dry steden, waeronder Genabum, dat geplunderd en verbrand wierd, en de inwoonders vermoord tot straf van hunne wreedheid jegens de romeinsche kooplieden.
Zulk een begin was niet geschikt om de Galliërs veel moed te geven: nogtans hun opperhoofd, die een standvastig en krygskundig man was, liet den zynen zoo haest niet zinken, maer riep eene groote volksvergadering byeen, om samen raed te plegen door welke middelen men de Romeinen best zou te keer gaen. Vercingetorix voerde 't woord,
| |
| |
en sprak omtrent in dezer voege tot zyne landgenooten: ‘Indien wy met wysheid willen te werk gaen, zoo moeten wy de veldslagen vermyden, en eerder trachten om aen onze vyanden de levensmiddelen af te snyden. Moeijelyk is dat niet, zoo lang er geen eten op 't veld staet; maer wy moeten de kloekmoedigheid hebben van al onze steden en vlekken, die wy niet verdedigen konnen, in brand te steken. Dit voorstel is hard, ik gevoel het wel: maer 't zal nog harder zyn als wy onze vrouwen en kinderen in slaverny moeten zien wegvoeren, en er ons eigen leven by inschieten, gelyk wy te verwachten hebben, indien wy overwonnen worden. Laet ons dan maer alles vernielen wat wy derven kunnen; wy zullen onze huizen en steden wel opbouwen, indien het ons gelukt die hatelyke vreemdelingen te verdryven: en hoe zouden zy 't hier kunnen uithouden, indien gy mynen raed volgen wilt? Zyn wy niet talryk genoeg om allen toevoer die hun van verre zou toekomen te onderscheppen, of om de benden die Cesar zou kunnen uitzenden om leeftogt te zoeken, met onze ruitery te overvallen en neêr te sabelen?’
| |
| |
Zoo sprak Vercingetorix, en hy werd niet alleen aengehoord, maer op denzelfden dag stonden er meer dan twintig steden of dorpen in vlam en vuer. De naburige natiën toonden dezelfde standvastigheid, zoo dat men van alle kanten niet zag dan brand en verwoesting.
Avaricum, nu Bourges geheeten, de hoofdstad van het land waer de romeinsche legers zich bevonden, was bestemd om ook dat lot te ondergaen, maer de inwoonders baden en smeekten dat men hunne stad, een der schoonste van geheel Gallië, en sterk genoeg om verdedigd te worden, sparen zou. Zy beloofden dat zy al hunne krachten zouden inspannen om er den vyand uit te houden. Die bede werd verhoord; de Avarikers behielden hunne woonplaets, en men stelde er eene goede bezetting in om de burgery te ondersteunen. Dit belette echter niet dat Cesar aanstonds zyne keurbenden derwaerts leidde om de stad le belegeren; want wat kon hy anders doen, wanneer men uren en uren in de rondte alles in asch gelegd had, dan zich zoeken meester te maken van de eenigste plaets waer levensmiddelen in overvloed bleven? Avaricum werd dan ingesloten, en de eerste werken
| |
| |
van het beleg vingen aen; doch welhaest volgde Vercingetorix op de voetstappen der Romeinen en kwam, met een talryk leger, zich neêrslaen op eenen afstand van vyftien duizend schreden. Nu zag het er erg uit voor de soldaten van Cesar; nu hadden zy den vyand van voor en van achter; nu moesten zy eene sterke vesting aenranden in het gezigt van een leger dat zyn uiterste best zou doen om het hun te beletten. Voeg daerby dat, zoo haest het proviant 't welk zy meêgebragt hadden verteerd wezen zou, zy van den hemelschen dauw moesten leven, want al wie het kamp verliet om eten te zoeken, viel in de handen der Galliërs.
Het duerde inderdaed niet lang of de romeinsche soldaten hadden deerlyk te lyden: het brood was op; het slagtvee ontbrak; de uitgevaste peerden zelf, die afgesteken werden, verschaften niet dan drooge spieren en dorre schenkels aen de hongerende krygslieden. Het beleg ging echter voort; doch Cesar, vreezende dat zyne soldaten den moed mogten verliezen, stelde voor van het op te breken. Te dien einde doorliep hy de verschillende afdeelingen van zyn leger; maer, wie zou het gelooven? daer was niemand die van opgeven wilde hooren
| |
| |
spreken. ‘Neen, zegden zy, dat hebben wy nog nooit gedaen, zoo lang wy onder uw bevel zyn; en wy zullen heden nog de schande niet opladen van iets te hebben ondernomen dat wy niet zouden ten einde brengen. Wy zullen vechten met nuchtere magen, tot dat het ons vergund zy in de stad zelve onzen honger te stillen.’ - Is er wel iets onmogelyk met zulke mannen?
Onmogelyk, neen; maer moeijelyk was de onderneming toch boven mate. De belegerden toonden van hunnen kant ook de grootste kloekmoedigheid, en waren nacht en dag in de weer, om 's vyands poogingen te verydelen. Hunne muren waren bezet met houten torens zoo hoog als die der Romeinen, en met versche dierenhuiden behangen, om ze tegen 't vuer te verhoeden. Daerenboven deden zy gedurige uitvallen, nu aen deze, dan weêr aen gene zyde van de stad, tot groot verlies van de belegeraers; zy ondermynden de verschansingen dezer laetsten en deden hun werken invallen; elders zochten zy de vyandlyke mynen te ontdekken en stopten ze dan op met dikke steenen, of zy goten er gesmolten pek in, of zy drongen door met lange puntige stokken en doorboorden de bui- | |
| |
ken der delvers en der soldaten. De razerny was even groot van wederzyde: Wat den moed der belegerden vooral ondersteunde, was de stevigheid hunner muren. Deze bestonden uit zware arduinsteenen en grove balken laegswyze en overhand op malkander gemetst, hetgeen ze byzonder sterk maekte, vermits het steen aen 't vuer wederstond, en het hout aen den stormram.
Ondanks al die beletselen; in weêrwil van de koude, den honger en de regens, hadden 't de Romeinen, na vyf-en-twintig dagen arbeids, zoo ver gebragt dat zy eene schans opgeworpen hadden van tachtig voet hoog op dry honderd dertig voet lengte. Daermeê reikten zy by en by tot tegen de stadsmuren: wanneer zy op eens, te midden van den nacht, hun werk zagen rooken. Die van binnen hadden 't ondermynd en er vuer aen gestoken; ter zelver tyd deden zy een geweldigen uitval, voorzien van brandende toortsen, van droogen mutsaerd, van pek en van alles wat dienstig was om den brand voort te zetten. De Romeinen hadden dus dien nacht hevig te worstelen; maer wat de Galliërs ook mogten uitvinden om hun doel te bereiken, de eersten waren hun eindelyk toch te rap;
| |
| |
zy kregen 't vuer uit, en drongen den vyand terug in de stad. Dit was de laetste pooging der belegerden; nu gaven zy 't op, en inderdaed daer was geen mogelykheid meer om het langer tegen te houden.
Des anderdags bereidde Cesar zich om storm te loopen, toen er een zware regen opkwam. Zulks ging hem eerder meê dan tegen; want daerdoor zouden de belegerden zich minder aen eenen aenval verwachten, en by gevolg minder op hunne hoede zyn. Wanneer alles gereed was, gaf Cesar het teeken, en beloofde eene vergelding aen die de eersten op de muren zouden staen. Dit laetste was overbodig, want de soldaten vlamden van ongeduld om aen 't werk te wezen; op éénen stond waren al de ladders tegen de muren opgeregt, en een oogenblik daerna bevonden de Romeinen zich meester van de vesting.
De ontsteltenis was groot van binnen, gelyk ieder begrypen kan; nogtans hadden de Avarikers nog moed genoeg om zich op hunne wapenplaets te vereenigen en daer den vyand af te wachten, of de fortuin hun soms in dezen laetsten schok mogt gunstig wezen. Eilaes! zy wachtten te vergeefs, en zagen weldra dat de Romeinen iets anders van zin
| |
| |
waren: namelyk men merkte op dat zy zich bereid maekten om de muren geheel en al te bekleeden, en op deze wyze de stad te omsingelen. Nu verdween alle hoop; nu dacht men aen geen wederstand meer; nu haestte men zich om de stad uit te geraken en te vlugten. - Het was al te laet; eer zy de poort bereikt hadden, was de vyand daer ook, en nu begon de slagting: de vlugtelingen werden overvallen en neêrgehakt; de haestigsten zelf die reeds buiten over de velden zich zochten weg te pakken, werden door de ruitery ingehaeld en omhals gebragt. Vervolgens werd de stad te vuer en te zweerd verwoest; de verbitterde soldaten ontzagen noch vrouwen, noch kinderen, maer kapten en kerfden zoo lang er een levendig hert overbleef, dusdanig dat er van meer dan veertig duizend zielen die in de stad waren toen het beleg aenving, er ter nauwernood acht honderd de dood ontkwamen, die in tyds de vlugt genomen en het kamp der Galliërs gelukkiglyk bereikt hadden.
Nu bevonden zich op eens de overwinnende legers van Cesar in den grootsten overvloed; maer zy hadden den tyd niet om uit te rusten en den honger dien zy geleden hadden, te vergeten. De
| |
| |
ysselyke nederlaeg der Galliërs, verre van hun den moed te benemen, scheen in tegendeel den geestdrift nog meer op te wekken en algemeener te maken. De volken, welke tot dan toe onderdanig gebleven waren, of die maer alleenelyk wankelden, verklaerden zich nu op eens tegen de Romeinen en vatten de wapens op. In sommige steden, waer Cesar de meeste aenhangers meende te hebben, werden de romeinsche inwoonders vermoord: met één woord, geheel Gallië raekte in opstand. De Belgen zelfs, ofschoon zy reeds hunne poogingen voor de vryheid zoo dikmaels bezuerd hadden, konden de rampen hunner zuidelyke naburen niet stilzittend aenzien, maer zonden er hulpbenden naer toe volgens hun krank vermogen. Hiermede schepte Vercingetorix nieuwen moed, want hy had, om zoo te spreken, meer mannen onder de wapens dan er sterren aen den hemel stonden.
Deze overmagt stelde Cesar in geen kleine verlegenheid. Reeds had hy meer dan eens zyne plannen moeten veranderen, belegeringen opbreken, rivieren overtrekken met groot gevaer van verrast te worden, slag leveren zelfs tegen zynen dank en niet zonder verlies van veel soldaten: en niet tegen- | |
| |
staende al zyne poogingen, zag hy 't getal zyner vyanden dagelyks aengroeijen. Labiënus was met vier legioenen naer de kanten van Parys gezonden, om daer eenige kleine volksgemeenten te temmen; doch daer ook ontmoette hy zoo veel wederstand, zoo veel woede, dat hy blyde was van kunnen weêr te keeren zonder iets verrigt te hebben. Cesar vereenigde dan al zyne krygsmagt, en hield ze by hem, om, volgens dat de omstandigheden zouden meêgebragt hebben, te werk te gaen. Maer hy zag dat hy geen ruitery genoeg had, om behoorlyk het hoofd te bieden aen die der Galliërs, by wie zy in overhoop was. Deze moeijelykheid bekommerde hem des te meer, omdat hy geene hulp uit Italië of uit de Romeinsche Provincie verwachten mogt, dewyl alle toegang, alle gemeenschap met de overalpische landen hem was afgesneden. Hy vond dus geen ander middel dan zich te wenden tot de germaensche volken, die, aen den anderen kant van den Rhyn, zyne wapens gezien, en hem hadden leeren vreezen. Van daer vroeg hy ruitery, en men dorst ze hem niet weigeren. Op korten tyd zag hy dan zyn leger vermeerderd door talryke benden van germaensche ruiters vergezeld van ligtgewa- | |
| |
pende voetgangers, met welke zy gewoon waren ten stryd te gaen. Die hulp kwam hem zeer te stade, want het zag er alle dagen slimmer en slimmer uit. Vercingetorix ging altoos voort met de omstreken te doen verwoesten, om in het romeinsche leger gebrek te veroorzaken; maer welhaest werd hy zoo stout dat hy den vyand in het open veld dierf aenranden, en daer hy zoo ontelbaer veel volk had, kon hy de Romeinen van voor en van achter, ja van alle kanten te gelyk bespringen. Cesar zocht in dit
oogenblik niet te vechten, maer tot de Provincie te naderen, om haer te verdedigen tegen de Galliërs die er al meer en meer indrongen, en tevens om aen zyn leger een goed steunpunt te verschaffen. Doch nu moest hy van den nood een deugd maken en slag leveren. De stryd was hevig, want de Galliërs hadden gezworen dat zy 't niet op zouden geven, al bleven zy allen op 't slagveld. Zy vochten inderdaed als leeuwen, en dewyl zy zoo sterk waren, hadden de Romeinen moeite om op alle punten den aenval te stuiten. Cesar treedt hier in weinig byzonderheden, doch wy weten van elders dat hy niet alleen druk te worstelen had, maer dat hy zelfs zynen degen ver- | |
| |
loor die in de handen des vyands bleèf, ja, wat meer is, sommigen beweren dat hy in eenen oogenblik van verwarring gevangen, en door een' ruiter op zyn peerd reeds weggevoerd werd, toen, door een misverstaen van 't bevel des oversten, de soldaet hem weêr los liet. Hoe 't zy, de fortuin was hem in dees geval even zoo gunstig als in zyne vorige krygstogten: in 't eind keerde alweêr de kans ten voordeele der Romeinen, doch dit mael waren zy de overwinning voornamelyk verschuldigd aen de germaensche ruitery, die haren pligt deftig gekweten en de Galliërs doen bukken had.
Vercingetorix was moedeloos wegens zyne nederlaeg, en alhoewel hy nog tachtig duizend man onder de wapens vond, dorst hy in 't veld niet meer blyven, omdat hy te weinig peerden over had, maer begaf zich naer Alisia, thans een dorp in Burgondië, maer toen ter tyd eene sterke stad gelegen op de kruin eens hoogen bergs, alwaer hy zyn kamp naby de stadsmuren vestigde. Daer, zou men zeggen, was hy in veiligheid. Gelegerd op de hoogte met tachtig duizend man, gerugsteund door eene sterke vesting die voorzien was van allerhande voorraed, wie zou hem daer durven aenranden?
| |
| |
Zulks was inderdaed zeer bedenkelyk; maer Cesar had nog voor heete vuren gestaen, zonder zich door de gevaren of door de overmagt des vyands te laten afschrikken. De goede uitkomst van alle zyne vroegere ondernemingen gaf hem hier nieuwen moed en nieuwe trouw op zyne soldaten, zoo dat hy geen oogenblik vertoefde om die talryke menigte van Galliërs met stad en al te belegeren. Men begon aenstonds loopgrachten te delven, om den geheelen berg in te sluiten, in eenen omtrek van omtrent vier mylen. De Galliërs weerden zich met allen mogelyken vlyt om 's vyands verschansingen overhoop te werpen, doch 't waren al vergeefsche poogingen: op weinig tyds bevonden zy zich van alle kanten omringd.
Wat echter de arme Galliërs nog eenige hoop deed koesteren, was dat Vercingetorix in tyds gezorgd had om hulp van buiten te bekomen. Nu zond hy zoo veel ruiters als hy maer missen kon naer alle gewesten van het land, om met den meesten spoed overal de wapens te doen opvatten, en nieuwe krygsbenden tot verlossing van Alisia op te roepen. Zy mogten geenen tyd verliezen, want daer was maer voor dertig dagen eten in de stad, en zoo
| |
| |
deze het op moest geven, dan was 't lot over heel Gallië geworpen; dan bleef er niet meer over dan te sterven of slaef te zyn.
Geheel het land, zoo wel belgisch als celtisch Gallië, raekte in beweging op het hooren van die schrikvolle tyding. Groot en klein vloog te wapen, want ieder gevoelde dat zyn lot van dezen veldtogt afhing; ja de geestdrift was zoo algemeen, dat men zich genoodzaekt vond eenen keus te doen van de strydbaerste mannen elker natie, opdat de menigte niet belemmerend zou geworden zyn. De aendeelen der onderscheidene volken beliepen te samen tot een leger van 240,000 voetknechten en 8,000 ruiters. Deze ontzaggelyke krygsmagt begaf zich, na vier oversten gekozen en een goed plan beraemd te hebben, vol van moed naer Alisia, overtuigd zynde dat de Romeinen van schrik bezwyken zouden op het gezigt alleen van zoo ontelbaer een leger dat hen kwam aenranden van eenen kant, terwyl zy van den anderen kant zouden overvallen worden door de tachtig duizend man van Vercingetorix.
Ondanks den grooten vlyt met welken de Galliërs zich tot den oorlog hadden bereid gemaekt, hadden zy toch aen Cesar den tyd gegeven om zich te voor- | |
| |
zien, en maetregelen te nemen tegen den vyand dien hy verwachtte. Hy had met den meesten spoed zyn leger langs den buitenkant versterkt door grachten en verschansingen uitwaerts bezet met een zwaer staketsel, en zulks in eenen omtrek van bykans vyf mylen. Verder, om zyne werken zoo veel mogelyk ongenaekbaer te maken, had hy overal putten doen graven van onder gewapend met puntige paeltjes die maer een paer duimen uitstaken; eindelyk het omliggend veld was overal bezaeid met voetangels, waerdoor niet alleen de peerden onbruikbaer wierden, te midden van zoo veel hinderlagen en beletselen; maer de mannen zelven niet zonder groote moeite en voorzigtigheid naderen konden.
Eerlang kwamen de Galliërs af, en gingen legeren op eene hoogte, omtrent vyf honderd schreden van de romeinsche verschansingen. Die van binnen zagen hen, en konden hunne vreugd niet intoomen, want zy hadden deerlyk honger geleden en meenden nu dat hunne verlossing naby was. Zy dwaelden. De eerste proef om de Romeinen te overrompelen mislukte: de belegerden vochten den ganschen dag ondersteund door die van buiten,
| |
| |
maer zy werden met groot verlies te rug de stad in gedreven. Nu rust men ruim vier-en-twintig uren, om vervolgens eenen algemeenen aenval te wagen. De ontelbare legerscharen die gekomen zyn om Alisia te ontzetten, bereiden zich, scherpen hun wapens, vernieuwen hunnen moed: eindelyk juist te middernacht dalen zy van de hoogte af en storten met woede op de romeinsche borstweringen, terwyl hun geschreeuw die van binnen verwittigt dat het tyd is om gezamentlyk uit te bersten. Welhaest dreunt de aerde onder 't stampen van mannen en peerden, die met honderde duizenden op 's vyands verschansingen losrukken. Het schynt de Romeinen moeten met grond en al verzinken: of, zoo de bodem het uit kan staen, zy toch zullen verplet en vernield worden onder de dikgepakte krygsdrommen, die als rotsgevaerten hun van alle kanten op 't lyf vallen. De lucht weêrgalmt van 't getier der strydenden; de schichten snorren, de steenen gonzen, de zweerden klieven de schedels, de hoofden rollen in 't zand, de dood spookt rond over 't oneindige slagveld.
Van den buitenkant was de storm het hevigste. De Galliërs, behalve hunne razerny, bedienden
| |
| |
zich van alles wat zy hadden kunnen uitvinden om de grachten der Romeinen te vullen, of hunne schansen om te werpen: stronken en takkebossen, haken en dreggen, 't werd al te werk gesteld, om ergens een gat in te krygen en door te dringen. Vergeefsche moeite! ydele hoop! De soldaten van Cesar verdedigden zich als leeuwen op en achter hunne wallen; nergens was behoefte aen stryders, nergens een zwakke kant; alles was en bleef bezet, want overal waer mannen vielen, sprongen er andere in de bres. Daerby maekten de van buiten aengewende verdedigingsmiddelen hun uitwerksel. De yzeren voetangels, onzigtbaer in den donker, verscheurden de enkels der Galliërs en deden hen suizebollen; of zy strunkelden in de putten, en wierden daer niet minder wreed gehavend van de scherpe pinnen die in den grond staken. Dit alles bragt natuerlyker wyze verwarring onder de bestormers, en wel zoodanig dat als de morgen aenbrak, zy nog nergens hadden kunnen doorslaen of de overhand krygen. Nu het licht werd, zagen zy eenige romeinsche krygsbenden die aen hunne linke hand eenen heuvel bekleedden: en vreezende van op zyde overvallen te worden, lieten zy den
| |
| |
aenval steken om in hun legerveld gaen adem te scheppen. Die van uit de stad hadden niet minder moeite gedaen, doch met even zoo weinig vrucht, en nu keerden zy ook terug in hun vesten.
Deze tweevoudige tegenspoed deed de hoop der Galliërs wankelen; maer zy gaven toch den moed nog niet verloren. Zy zochten rond of er zich niet ergens eene zwakke zyde zou vertoonen aen de romeinsche verschansingen, en hadden welhaest een gevonden. Aen den noordkant der stad was een heuvel die zich al te wyd uitstrekte om te kunnen ingesloten worden, zoodanig dat de Romeinen ten halve van de hoogte legerden, en dus door de bergkruin overheerscht werden. Boven lagen twee legioenen, die daer de wacht hielden opdat er de vyand zich niet zou komen neêrslaen. De Galliërs nu van dit alles onderrigt zynde door de inwoonders van het land, zonden er 50,000 van hunne beste stryders naer toe, dewelke by nachte daer heen getrokken, en den ganschen morgen achter den berg gerust hebbende, omtrent den middag onverhoeds de kruin beklimmen, en het romeinsche kamp met woede bestormen. Op denzelfden stond schiet de ruitery der Galliërs het plein in, al de legerbenden
| |
| |
verschynen in 't veld, en Vercingetorix, die van uit de vesting al die bewegingen zag, rukt met geheel zyne krygsmagt naer buiten, om een nieuwen aenval te wagen.
Welhaest was de stryd in gang en heviger nog dan de vorige dagen. De Romeinen, van alle kanten te gelyk besprongen, van voor, van achter en boven hun hoofden, hadden het geweldig druk om 't overal vol te houden. Indien er ergens eene breuk kwam in hunne verschansingen, dan wierden zy overrompeld, en moesten bezwyken onder de menigte hunner vyanden. Meer dan eens stond de krygskans op 't nippen: nog een enkele schok en de Galliërs dringen door!... Maer Cesar hield zich met voordacht op eene plaets van waer hy het oog op alles had, van waer hy zyne bevelen uitgaf en hulp zond waer 't noodig was. Op deze wyze voorkwam hy de wisse nederlaeg der zynen. Te vergeefs beproefde Vercingetorix alles wat moed en krygskunst bekwaem zyn in te geven; te vergeefs vochten de Galliërs op de hoogte met eene heldhaftigheid die de Romeinen zelf verbaesde: Cesar deed al hunne poogingen mislukken; waer hy zag dat zyne soldaten begonnen te deinzen, of met minder vuer
| |
| |
zich verweerden, omdat hun de armen van vermoeidheid afvielen, daer zond hy versche manschap heen, om hunne spitsbroeders te ondersteunen; en waer 't gevaer het dreigendste scheen, daer vloog hy zelf ter hulp, en zyne tegenwoordigheid deed de kans telkens keeren.
De viktorie begon op den berg: daer werden de Galliërs eerst verslagen. Het meeste deel bleef er dood, en de overigen namen de vlugt naer hun legerveld, alwaer zy zoodanig den schrik verspreidden, dat welhaest al hunne krygsgenooten door dezelfde vrees bevangen den rug keerden en zich op den loop begaven. De overwinning was volkomen van den kant van Cesar. Zyne soldaten waren al te zeer afgemat door den langen stryd, om de vlugtelingen na te jagen, anders zouden het weinigen ontkomen zyn. Tegen den avond nogtans werden de achterblyvers door de romeinsche ruitery ingehaeld, neêrgesabeld, gevangen of verstrooid, zoodanig dat er zich geen enkele bende meer vertoonen dierf. Alisia, gelyk men raden kan, gaf zich verwonnen; het overgebleven krygsvolk en alle de inwoonders werden als slaven aen de romeinsche soldaten uitgedeeld.
| |
| |
Welk eene uitkomst! wat verbazende viktorie! Eene stad belegeren die door hare ligging zelf bykans ongenaekbaer was, haer met berg en al zoodanig insluiten dat er de burgers van honger vergaen, er 80,000 wel gewapende en kloekmoedige mannen in gevangen houden, bevechten, overwinnen, de wapens doen nederleggen, het slavenjuk doen opnemen, niet tegenstaende dat zy eenen beroemden krygsheld, eenen Vercingetorix aen hun hoofd hadden, en door 250,000 dappere Galliërs van buiten ondersteund wierden; eindelyk geheel die magt, nog verdubbeld en tienmael verdubbeld door de woede die haer bezielde, bestryden niet alleen en tegenhouden met soldaten die maer een zesde in getal uitmaekten en door allerhande werken afgemat waren; maer drymael achtervolgens verslaen, verpletten, verdelgen, ja en byna tot den laetsten man vernietigen: dat zyn dingen die in de wereld maer eens gebeurd zyn, en die nooit hadden kunnen gebeuren, indien God uit geene byzondere insigten den arm van Cesar bestierd en versterkt had.
Daer ligt nu Gallië ter neêr gedrukt, vertrapt onder den reuzenvoet van den romeinschen over- | |
| |
winnaer. Wie zou nu nog durven de oogen opslaen of op wederstand denken tegen eenen vyand die des te zekerder schynt van de viktorie, naer mate hy grooter legers te bevechten heeft? Waerlyk neen, daer is geen hoop meer; al wat de volkeren van Gallië nog overblyft is van zich in het stof te buigen, den wereldveroveraer om genade te smeeken en de boeijen te kussen die hen aen Roomen moeten vasthechten. Zoo deden ook de onderscheidene inwoonders der landen waer de oorlog gedurende dezen veldtogt gevoerd was; doch, hoe ongeloofelyk zulks moge schynen of niet, de Belgen gaven het nog niet op: zy dorsten nog onder elkander van tegenstand spreken; zy maekten nog nieuwe plannen, even als of zy het ysselyk lot der Eburonen, en hunne eigene rampen der vorige jaren reeds vergeten hadden. Zoo drukkend was de slaverny van Roomen voor die vryheidlievende volken, dat zy, mat geslagen en tot smachtens toe gekneveld, immer nog moeite deden om hunne kluisters te ontspartelen, en weêr vrye lucht te ademen.
Cesar voorzag dat hem zyne meesterschap hier en daer nog zou betwist worden, en vond daerom goed den winter aen deze zyde der Alpen door te
| |
| |
brengen. Het was niet zonder reden; want gedurende al de wintermaenden ontstonden er, nu in de eene dan weêr in de andere streek, nieuwe onlusten, en moest hy zyne keurbenden herwaerts en derwaerts leiden om telkens de rust en de onderdanigheid te herstellen. Het lukte hem overal goed meê, hier met zachtheid, daer met strengheid; doch ter nauwernood was de lente aengekomen, of de Bellovaken, een der dapperste natiën van oud België, raekten in vollen opstand. Deze hadden weinig deel gehad in den oorlog van het vorig jaer, en lieten zich op hunne magt en dapperheid nog zeer veel voorstaen. Hun koning of krygshoofd, met name Correus, was een gezworen vyand van Roomen en een ervaren oorlogsman; hy had met den vorst der Atrebaten een verbond aengegaen, en zoo veel volk op de been gebragt, dat hy den overwinnaer van Alisia stoutmoedig dierf afwachten.
Cesar zag daer geen erg in; hy dacht het was niet dan eene kortstondige opbruising, die zyne tegenwoordigheid gemakkelyk zou doen vallen: en dewyl zyne soldaten vermoeid en afgesloofd waren door den veldtogt van den laetsten zomer, en door het heen en weêr gaen van den ganschen winter,
| |
| |
besloot hy slechts met vier keurbenden tegen de Bellovaken op te trekken, en de andere te laten rusten, vertrouwende dat hy daer volk genoeg meê had, om den oorlog in weinige dagen te eindigen. Dit mael was hy bedrogen in zyne vooruitzigten. De Bellovaken hadden zich zoo goed bereid gemaekt, zy waren zoo sterk, zy hadden zoo wel hunne posten gekozen, daer was zoo veel kunst in den aenleg van hun kamp, zoo veel orde en krygstucht in hun leger, zoo veel beleid in de oversten, dat Cesar het niet wagen dierf om in het veld te verschynen, zonder beter voorzien te wezen. Hy vroeg dan in der haest dry andere legioenen die Trebonius hem moest aenbrengen; daerenboven eischte hy van de overwonnen Galliërs talryke hulpbenden van ruitery: kortom, hy verzuimde niet ééne der voorzorgen welke hy gewoon was te nemen als er iets groots of gevaerlyks te verrigten was.
Wy zullen ons niet verder inlaten in de gebeurtenissen van dezen veldtogt, welke dan ook van minder belang zyn dan die wy pas beschreven hebben. Het zy genoeg hier aen te merken dat de Bellovaken gedurende gansch den zomer aen de
| |
| |
Romeinen veel spel leverden; dat zy en hunne bondgenooten zoo veel krygskunst als kloeken moed vertoonden; eindelyk dat Cesar eene magt van soldaten verloor, maer op 't laetste toch, met behulp der germaensche ruitery, de overhand behaelde en de Belgen tot onderwerping dwong.
Correus was gesneuveld, de vorst der Atrebaten had de vlugt genomen, en nu kwamen de voornaemsten des volks de knieën buigen en om genade smeeken by den overwinnaer. Cesar gedroeg zich met zyne gewoonlyke wysheid; hy schonk vergiffenis aen de Bellovaken, op de enkele voorwaerde dat zy aen de bevelen van Roomen zouden gehoorzamen, en gyzelaers geven. De andere volkeren die zich ook aen straf en wraek verwacht hadden, werden met dezelfde zachtmoedigheid behandeld, zoo dat op eens geheel België tot vrede kwam. 't Is waer, vele inwoonders onzer streken verkozen een vrywillig ballingschap, en verlieten hun vaderland, hunne have, hunne vrienden, liever dan in slaverny te leven; maer de grootste hoop, ziende dat er toch met wederstand bieden niets te winnen was, onderwierp zich aen de vreemde overmagt, om, na zoo veel jaren worstelens, eindelyk wat rust te genieten.
| |
| |
Deze veldtogt was de laetste. Waer nog eenige gisting overbleef het zy in België of in Gallië, daer bragt men allengskens de gemoederen tot bedaren, zoo dat op 't einde van den zomer de oorlog overal ophield. Cesar was voornemens den winter en het volgende jaer geheel te besteden, om in de onderscheidene deelen van Gallië, dat nu gansch onderworpen was, het gebied van Roomen te bevestigen en verdragelyk te maken, ten einde aldus allen opstand in 't vervolg voor te komen. Hy had nu andere inzigten. Zyne vriendschap met Pompeius was gebroken; het werd derhalve tyd dat hy naer Italië omzag, om de gelegenheid niet te missen, en opdat de opperheerschappy, die altoos het voorwerp zyner wenschen geweest was, hem in 't eind niet mogt ontsnappen. Het was dus geheel in zyn belang alle zorg aen te wenden om de veroverde landen te bevredigen, want hy voorzag dat hy zyne soldaten elders zou noodig hebben om zyne heerschzuchtige plannen te helpen uitvoeren.
Het leger werd verdeeld: vier keurbenden gingen hun verblyf nemen by de Belgen; de andere zond men twee en twee in de verschillende streken van Gallië, waer hare tegenwoordigheid noodza- | |
| |
kelykst scheen om de rust te verzekeren. Cesar zelf kwam zyn winterkwartier vestigen in de nabyheid zyner legioenen, namelyk aen de kanten van Atrecht. - Daer hield hy prachtiglyk hof; alle dagen waren er feesten en kostelyke maeltyden waer groot en klein, alhoewel aen onderscheidene tafels, mogt deel aen nemen. Cesar, die de menschen kende en die, als hy wilde, de schoonste hoedanigheden wist te vertoonen, liet niets onbeproefd om de herten der overwonnen natiën te winnen. Met de meeste lieftalligheid onthaelde hy iedereen; de edellieden waren ingenomen van de eer die men hun aendeed, de gemeene man kreeg altoos gehoor; men ontvong zyne klagten, men vervulde zyne wenschen, of, als het niet doenbaer was, werd het hem met beleefdheid en vriendschap geweigerd. Dat was juist het middel om de Belgen te betooveren: een vriendelyk woord van hunnen vorst, daer hebben zy nooit kunnen aen wederstaen, en, heden zoo wel als over achttien eeuwen, zouden zy door een vuer loopen voor eenen koning of meester die hen met hertelykheid weet te behandelen. Voor het overig had Cesar de wysheid van alle teekens van slaverny te verwyderen, en alles wat
| |
| |
eenen schyn van vryheid vertoonde zorgvuldig te bewaren. Hy eischte wel eene jaerlyksche schatting doch zoo gematigd, en zoo goed verdeeld, dat er niemand last moest in vinden: vooral wist hy de hoofden der natiën, die den meesten invloed op de menigte hadden, door ryke geschenken en door schitterende beloften tot zich te trekken.
Na den winter, deed Cesar eene reis naer de provincie, welke aen gene zyde der Alpen onder zyn gebied was, ten einde aldaer de geesten op te winden, en tot zyne verdere ondernemingen te bereiden. Hy werd er ontvangen, niet als een overwinnaer, maer als een god. De wegen waren met bloemen bestrooid, de poorten der sleden en de straten versierd met triomfbogen, overal feestmalen opgeregt, millioenen menschen op de been, om den krygsheld, den veroveraer van Gallië zegepralend in te halen. De plegtigheden duerden weken. Wanneer Cesar oordeelde dat hy genoeg gedaen had om zich van de aengekleefdheid der provincie te verzekeren, trok hy weêr de Alpen over om zyn laetste bezoek in Gallië af te leggen. Het land der Trevieren was bestemd om nog eens al de legioenen vergaderd te zien, nu niet in vyandlyken toe- | |
| |
stel, maer om hun afscheid te nemen. Na eene plegtige offerhande opgedragen en het leger gemonsterd te hebben, vertrok Cesar aen het hoofd der keurbenden, welke hy gedurende geheel den zomer van het eene land naer het andere leidde, op voorwendsel dat die omwandeling voor de gezondheid der krygslieden noodzakelyk was; maer inderdaed om voor de oogen van al de overwonnen volken de magt van Roomen nog eens ten toon te spreiden, en hunne onderdanigheid te bevestigen. Daer kwam nog eene andere reden by. Cesar bezocht aldus de onderscheidene natiën van Gallië, ten einde gelegenheid te vinden om den adel en de jongelingschap, welke hy tot medehelpers zyner toekomende ondernemingen bestemde, door geschenken en door schoone beloften tot zich te trekken. Alwie onder zyne vaendels dienst wou nemen, kreeg, behalve geld in overhoop, de verzekering dat hy na zekeren tyd al de regten van het romeinsche burgerschap genieten zou. Zoo verlokte Cesar de arme Belgen en Galliërs, die zich welhaest tot talryke benden vereenigden, om den veroveraer te volgen, en zyne eerzucht in vreemde landen te gaen ondersteunen.
| |
| |
Eindelyk, de zomer voorby zynde, bestelde Cesar de winterkwartieren voor acht legioenen, waervan de helft, onder het bevel van Trebonius, in België legeren ging, terwyl de andere hun verblyf moesten nemen by de Eduenzen in Celtisch-Gallië. De veroveraer was verzekerd dat alles in rust blyven zou, indien deze twee voorname natiën haer niet stoorden. Vervolgens zeide hy vaerwel aen de volkeren die negen jaren lang getuigen waren geweest van zyne dapperheid, en trok de Alpen over.
|
|
Auteursrechtvrij