|
| |
| |
| |
Zesde hoofdstuk.
Vyfde veldtogt van Cesar in België.
Het jaer 53 voor Christus geboorte.
Men was nog in 't hardste van den winter. Cesar dorst dit mael Gallië niet verlaten om volgens gewoonte zyne belangen in Italië te gaen waernemen, want het zag er aen dezen kant van 't gebergte veel te slim uit. Hy bleef te Amiens om op alles het oog te houden, en om by de hand te zyn, zoo er ergens iets mogt voorvallen. Daer had hy inderdaed alle reden toe; want al waren de Belgen nu zoo dikwyls verslagen geweest, denkt niet dat zy daerom het hoofd lieten zinken: neen, zy hadden zoo veel moed als den eersten dag. Ondanks alle hunne rampen, ondanks de dubbele nederlaeg die zy geleden hadden op het oogenblik zelfs dat zy 't zekerste meenden te zyn van de overwinning, wanhoopten zy nog niet aen het geluk: en zoo haest de romeinsche bedwinger zich van hunne grenzen verwyderd had, staken zy de hoofden weêr op, en waren weêr bedacht om nieuwe krachten in te spannen, ten einde dat hatelyk juk van den vreem- | |
| |
deling te verbryzelen. Tot nu toe hadden 't de Menapiërs vol gehouden. De boorden der Schelde die zy bewoonden waren door de romeinsche adelaers nog niet bezocht geweest; de echo's hunner bosschen hadden nog geene andere klanken gehoord dan den kreet der vryheid. Maer het was in Vlaenderen alleen niet dat het vryheidslied wedergalmde: al de volkeren van België, Nerviërs, Eburonen, Atuatikers, Trevieren, allen toonden dezelfde standvastigheid, allen waren bezield met denzelfden moed. Hadden zy de vyftien kohorten van Sabinus en Cotta niet uitgeroeid? Hadden zy het legioen van Quintus Cicero niet zoodanig gedund, dat er maer een handvol van overbleef? Ja, en dat gaf hun nieuwe hoop: zy dachten, met wat meer voorzigtigheid zouden zy de krygskunst van Cesar wel verydelen, en, met al hunne magt nog eens goed te vereenigen, zouden zy sterker zyn dan hunne vyanden. Ambiorix, de onvermoeijelyke Ambiorix, was nacht en dag in de weer, vloog van 't een land naer het ander, om overal de geesten op te
wekken, en waer hy zich in persoon niet wagen dierf, daer werkte hy met uitzendelingen.
De Trevieren waren de vurigsten van allen. Zy
| |
| |
hadden de dood van hunnen overste te wreken, en de vlek uit te wisschen van hunne laetste nederlaeg. Zy zonden gezanten op gezanten naer de germaensche volken van den regten oever des Rhyns, met de schoonste beloften, en met aenbod van geld, indien deze hun wilden hulpbenden verleenen, om eenen vyand af te weren die hen anders op den overkant van hunnen stroom welhaest zou komen vinden. Daer hadden de Germanen zekerlyk voor te vreezen; maer het was juist deze vrees welke hen belette naer de bede der Trevieren te luisteren. Die wereld-veroveraers, dachten zy, zyn niet tegen te houden, en gaen wy ze verbitteren met onze wapens aen gene zyde der rivier te voeren, dat zou het middel zyn om ze nog eerder op germaenschen bodem te lokken. Kortom, zy weigerden van in de zaek der Trevieren party te nemen, en lieten hunne gezanten ongetroost naer huis gaen. Deze gaven het nogtans daerom niet op; zy gingen kloppen by andere Germanen die, verder het land in, woonende, minder schrik van de Romeinsche wapenen hadden. By de Zweven werden zy goed onthaeld; dat volk was hooveerdig op zyne magt, vooral sedert dat Cesar, twee jaren vroeger
| |
| |
over den Rhyn geweest was en het niet gewaegd had om in hun land te dringen, gelyk wy boven verhaeld hebben. Zy maekten dan geene moeijelykheid om met de Trevieren een verdrag aen te gaen, en beloofden zoo haest mogelyk een leger op de been te zullen brengen dat de poogingen der Belgen zou komen ondersteunen.
Zoo werd het belgisch bondgenootschap alle dagen al sterker en sterker. Ambiorix, die er de ziel moest van zyn, spaerde geen moeite om nieuwe vrienden aen te werven, om den haet tegen de Romeinen op te wekken, en om den lust tot opstand verder en verder uit te breiden. Celtisch-Gallië zelf was in beweging: reeds woelde het sterk by twee der grootste volkeren, en al de andere schenen maer te wachten naer eene gunstige gelegenheid om in de wapens te schieten. Het was overal zoodanig gesteld, dat de minste tegenspoed van den kant der Romeinen genoeg zou geweest zyn om Gallië zoo groot als het was te doen ontvlammen.
Cesar wist dat wel. Hy kende den staet zyner verovering beter dan iemand; hy zag by alle de overwonnen volken het vuer onder de assche smeulen; hy gevoelde den oogenblik naderen dat hy
| |
| |
misschien op alle punten te gelyk den oorlog zou moeten hervatten tegen natiën die van hem zoo veel afgeleerd hadden: en zulks met een leger dat maer eene schaduwe meer was van hetgeen waer hy den inval meê begonnen had. Wat zou hy doen? Van zyne onderneming afzien, en naer Roomen vertrekken om daer nieuwe plannen tot voldoening zyner eerzucht te gaen smeden? Dat zouden er velen hem geraden hebben, maer Cesar was de man niet om eene begonnen zaek te laten steken; waren de gevaren groot, des te meer gelegenheid had hy om zyne kunst te doen uitschitteren in ze te bevechten en te boven te komen.
Zyne eerste zorg was om de verliezen van zyn leger te herstellen. Niet tegenstaende de felle koude, de sneeuw en het ys die in dit jaergetyde den overtogt der Alpen bykans onmogelyk maekten, kwamen er alle dagen nieuwe soldaten uit Italië; zoo werden zyne legioenen welhaest voltallig en hy vond zelfs middel om er dry nieuwe by te krygen, dat wil zeggen, dat hy de vyftien kohorten die met Sabinus en Cotta verdwenen waren, dubbel weêrkreeg. Cato was daer te Roomen in den vollen Senaet tegen opgekomen; maer Cesar had te veel
| |
| |
vrienden om niet alles uit te voeren wat hy verlangde. Die schielyke vermeerdering van zyne magt was hem van twee kanten voordeelig: voor eerst, zy stelde hem in staet om al wat hy wilde te ondernemen, en ten andere deed zy zien hoe gemakkelyk Roomen eene nederlaeg herstellen kon, en met welke standvastigheid het zyne voornemens doordreef, zonder zich te laten ontzetten door eenige gevallen van tegenspoed. De inwooners van Celtisch-Gallië waren er inderdaed zeer door getroffen; onderscheidene volken, by wie de gisting zelfs het grootste was, dierven zich nu niet meer verroeren, terwyl andere in Belgisch-Gallië, als de Bellovaken, de Suessoners, de Atrebaten en de Morinen het hert niet meer hadden om hunne oude bondgenooten by te staen.
Cesar zag welhaest hoe zeer de gesteltenis der gemoederen veranderde. Hy maekte daer gebruik van om eene algemeene volksvergadering te Samarobriva byeen te roepen, en daer de Galliërs nog eens goed de les voor te zeggen. Maer eer de byeenkomst plaets had, ziet wat hy onderneemt om zoo veel te beter zyn doel te bereiken. Hy ontbiedt vier legioenen, stelt zich aen hun hoofd, en zonder te
| |
| |
zien naer goed of kwaed weder, leidt hy ze regelregt naer het land der Nerviërs.
Daer verwachtte zich niemand aen zulk een bezoek. Het was nog volop winter, en men dacht niet dat soldaten, die aen de zachte luchtstreek van Italië gewend waren, het wagen zouden om zoo vroeg op 't jaer eenen veldtogt te beginnen in een land waer de inboorlingen zelf soms met moeite de koude uitstaen. Zy konden eerst hunne oogen niet gelooven als zy den vyand zagen inrukken; maer wanneer zy hunne huizen zagen in brand staen, hun vee geplunderd, hunne velden verwoest, hun vrouwen en kinderen gevankelyk weggevoerd worden, dan moesten zy, och armen! wel bekennen dat het zoo lag, en dat niets in de wereld bekwaem was de Romeinen tegen te houden. Cesar wilde aen de Belgen den tyd niet laten om hunne magt te verzamelen; maer zocht, met op het onvoorziens hier en daer een goeden stoot te geven, het bondgenootschap in duigen te slaen, en alle de anderen schrik aen te jagen. Dit lukte hem alweêr meê: de Nerviërs, verrast en overvallen, hadden den tyd niet van zich in de wapens te stellen, noch zelfs van te vlugten; wat bleef er hun dan over?
| |
| |
Niets anders dan het hoofd te buigen en genade te vragen. Dat deden zy ook, en Cesar, die de menschen kende, dacht dat hy verder zou komen met toegevend te zyn, dan met de wraek te overdryven. Zoo werkte hy van twee kanten op de gemoederen, door de vrees namelyk van verplet te worden indien men wederstand bieden dorst, en door de hoop van eene zachte behandeling indien men zich onderwierp. Hy vroeg dan gyzelaers van de Nerviërs en stond hun voor 't overig gunstige voorwaerden toe. Hiermede trok hy terug naer Samarobriva, alwaer de volksvergadering ging gehouden worden. Alles viel uit gelyk hy 't voorzien had. De Galliërs kwamen af als lammeren die nauwelyks hunne oogen durfden opslaen; niemand had het hert van te kikken of te mikken: de meester vroeg geld en zy gaven geld, hy vroeg leeftogt en 't werd toegestaen, ruitery en zy beloofden ze, al wisten zy in hun gemoed dat alles dienen moest om hunne belgische broeders te gaen vernielen.
Daer lag den romeinschen veroveraer nog een zwaer pak op het hert, het verlies namelyk der vyftien kohorten welke in het land der Eburonen gesneuveld waren; hy kon, schynt het, geenen
| |
| |
vryen adem scheppen voor dat hy zynen moed gekoeld had in het bloed van Ambiorix, en de dood zyner soldaten gewroken door de volkomen uitroeijing van dat verraderlyk volk. Dit was het voornaemste doel van dezen vyfden veldtogt; daer moesten alle poogingen naer streven; daer had Cesar zoo vroeg om begonnen, opdat de tyd hem niet ontbreken zou. Maer hoe zal hy 't nu aenleggen om zynen slag niet te missen? Ambiorix wist wel hoe zeer de romeinsche krygsman op hem gebeten was; hy wist ook dat zyne vyanden in het open veld niet aen te tasten waren: daerom was hy van zin geenen veldslag te wagen, maer den oorlog langdurig te maken, met niet te legeren dan in bosschen en ongenaekbare plaetsen, en daer de gelegenheid af te wachten om by tyd en stond de Romeinen te verrassen, gelyk hy in den winter zoo gelukkiglyk gedaen had. Voor 't overig, kreeg hy het te kwaed, kon hy 't niet meer houden, dan bleven hem nog twee kansen over, namelyk van den Rhyn over te steken en naer Germanië te vlugten, of van eenen schuilhoek te zoeken by de Menapiërs, met wie hy afgesproken was. Beter kon hy zekerlyk de zaek niet overleggen; jammer maer
| |
| |
dat Cesar alles geraden had, en by gevolg de noodige maetregelen nemen zou om zynen vyand alle passen af te snyden. Hy besloot eerst en vooral het land der Menapiërs met groote magt aen te randen, om het in eens te veroveren; vervolgens zou hy aen de Germanen eene les geven om hun den lust te benemen van zich met zyne zaken te bemoeijen; eindelyk was hy voornemens de Trevieren op nieuw eens duchtig op 't lyf te vallen en er zoo den schrik in te krygen, gelyk hy by de Nerviërs reeds gedaen had. Daermeê zouden de Eburonen aen den west-, oost- en zuidkant van hun land van alle hulp ontbloot zyn, en noordwaerts hadden zy niet dan vyandlyke volkeren tot geburen, derhalve van die zyde ook niets te verhopen.
Dit plan werd welhaest ten uitvoer gebragt. Cesar had onder zyn gebied een leger van zestig duizend man, zonder nog daerby te rekenen de talryke ruitery die de overwonnen volkeren hadden moeten leveren. Twee keurbenden bleven in het zuidelyk deel van België om alle beweging voor te komen; twee andere trokken naer den Maeskant om Labiënus te ondersteunen; daer werd ook het oorlogstuig niet het grootste deel der wagens en
| |
| |
der bagaedje naer toe gezonden, omdat men oordeelde dat het leger daer het langst zou moeten verblyven; eindelyk vyf legioenen werden bestemd om, met al de ruitery, het land der Menapiërs in te rukken. Cesar nam daer zelf het kommando over, leidde zyne benden met haest door het land der Nerviërs, en zie, daer stond hy op eens aen de grenzen des vyands. De Menapiërs, als gezegd is, bewoonden geheel de streek van Vlaenderen, en breidden zich noord-oostwaerts uit tot aen de kanten van 's Hertogenbosch, ja misschien nog verder. De Zee en de Schelde, en hoogerop de Merwe kenden toen zoo wel hare boorden niet als heden, maer stroomden hier en daer vry diep het land in, en maekten dat er op sommige plaetsen niet by te komen was. Dit had ja tot dan toe de Romeinen belet van die natie te onderwerpen, maer dit mael moest het er door: de hinderpalen waren gekend, de maetregelen om ze te overwinnen genomen, en voornamelyk de yzeren wil van Cesar had vastgesteld dat niets onmogelyk wezen zou. Hy verdeelde zyne krygsmagt in dry verschillende legers, en gaf bevel om langs dry kanten te gelyk het grondgebied der Menapiërs aen te randen. Deze dachten
| |
| |
aen geenen wederstand, want zy wisten wel dat het vruchteloos wezen zou; zy deinsden enkelyk achter uit, in het vertrouwen dat hunne rivieren, hunne bosschen en moerassen welhaest de vyanden zouden beletten van verder te dringen. Ydele hoop: Cesar had alles meêgebragt wat noodig was om bruggen te leggen en wegen te banen, en daer zyne soldaten zoo sterk in getal waren, werd er zeer veel gedaen met halven arbeid. Naer mate de dry legers voortgang maekten, staken zy alles in brand waer zy aen of by kwamen, haelden het vee weg, bragten de menschen om hals, of namen ze gevangen; met een woord, de Menapiërs zagen welhaest dat zy zich of wel in de zee moesten gaen verdrinken, of zich overgeven. Zy verkozen dit laetste, als nog beter zynde in slaverny te leven dan in 't water te sterven. Zy zonden gezanten tot den krygsoverste om vrede te vragen, en om zich aen Roomen te onderwerpen. Cesar, die niets anders verlangde, toonde zich hier weêr zeer inschikkelyk; hy ontving het volk in genade en liet hun houden wat zy hadden, onder de enkele doch strenge voorwaerde dat zy aen Ambiorix, noch aen iemand der zynen, eene schuilplaets zouden vergunnen, op straf van
| |
| |
het, tot den laetste toe, met de dood te bekoopen, indien zy hun woord niet hielden. De Menapiërs waren blyde van er zoo goedkoop af te komen; zy beloofden al wat Cesar wilde, maer deze was niet gewoon veel staet te maken of de beloften van een overwonnen vyand: en ofschoon hy een goed getal pandslieden vroeg, vond hy tevens raedzaem eene sterke bende ruitery in hun land te laten, tot meerder verzekering hunner trouw.
Hier had Cesar zyne taek vervuld. Nu leidde hy zyne legioenen naer Trier, waer hy meende meer moeite te zullen hebben; maer Labiënus had zich van zynen pligt zoo wel weten te kwyten, dat er voor zyn meester niets meer te doen bleef. Terwyl deze krygsoverste niet meer dan ééne keurbende onder zyn bevel had, was het leger der Trevieren nader by zyn kamp gekomen, om hem met den eerste aen te randen. Zy hadden maer een paer dagreizen wegs meer af te leggen, toen zy de tyding kregen dat de vyand met twee nieuwe legioenen versterkt was. Dit klonk hun niet goed in de ooren, want twee legioenen meer te bevechten hebben, dat was geene kleinigheid. Zy besloten dan zich neêr te slaen op eenen afstand van omtrent vyftien
| |
| |
mylen van het romeinsche leger, en te wachten tot dat de Germanen, die van over den Rhyn komen moesten, zich met hen zouden vervoegd hebben. Dit was inderdaed het voorzigtigste; maer Labiënus, die met hen zoo lang had te doen gehad, kende de onstandvastigheid der Trevieren en studeerde om hen door eenen of anderen krygslist te verschalken. Waer zy hun kamp gevestigd hadden, dorst hy hen niet aenranden; maer zou er geen middel zyn om ze daer uit te lokken, om ze in eene streek te krygen waer zy tusschen de Maes en de bergen geene ruimte hebben zouden om hunne ruitery, daer zy wel van voorzien waren, te benuttigen? Men ziet, hy zocht niet min of niet meer dan om de Trevieren in eene muizenval te krygen, en er dan meê te handelen gelyk Ambiorix den voorleden winter met Sabinus en Cotta gedaen had, welke zich ook in eene engte hadden laten vangen. Doch indien de Trevieren, ik zal niet zeggen een greintje verstand, maer een vingerlang geheugen hadden, dan moesten zy zeker het bedrog ontdekken, en zich niet laten misleiden door een middel dat hunne eigen geburen zoo kort geleden tegen de Romeinen zelf gebruikt hadden.
| |
| |
Het is zoo; maer vele menschen spiegelen zich aen het voorbeeld van anderen niet, en worden nooit wys noch voorzigtig; de ondervinding heeft voor hen geene lessen, en daerom is er zoo weinig overleg in hetgeen zy ondernemen. Dit was 't geval by de Trevieren.
Labiënus kwam met de vyf zesde-deelen van zyn leger en met al zyne ruitery de Trevieren te gemoet, en sloeg zich neder op eenen afstand van duizend stappen, latende de Maes tusschen zyn kamp en dat van den vyand. Kon hy deze nu uitlokken om de rivier over te komen, dan had hy ze in de val.
Te dien einde hield hy krygsraed met de officieren die zyne inzigten kenden. Daer werd kwansuis besloten dat men niet langer in eene streek blyven mogt, waer het onmogelyk was zich te verweren, vooral wanneer de Germanen zich met die van Trier zouden vervoegd hebben en dan gezamenderhand het kamp komen overvallen. Derhalve zou men in tyds, en wel des anderdags by het eerste morgenlicht, met stille trommel opkramen, om zich te vereenigen by het gros van 't romeinsche leger. Dit gewaend besluit werd met voordacht rucht- | |
| |
baer gemaekt, omdat er onder het krygsvolk van Labiënus veel Belgen waren die, in hun hert voor hunne landgenooten genegen zynde, niet zouden nalaten dit nieuws aen die van Trier te boodschappen, gelyk het inderdaed geschiedde. Nu maekte men aenstonds alles gereed tot het vertrek; geheel het kamp was in beweging met inpakken, met de tenten op te rollen, de wagens te laden of aen te spannen, en zoo voort: daer was veel meer beslommering, veel meer geloop dan men gewoonelyk zag in soortgelyke omstandigheden, om geene andere reden dan om den vyand des te beter te bedriegen. Eilaes! de Trevieren hadden de onnoozelheid van niet te merken dat het alles opgemaekt werk was, en des anderdags, zoo haest zy de Romeinen zagen optrekken, meenden zy dat de kans te schoon was om ze te laten voorbygaen. Met een woord, zy waren dwaes genoeg om de rivier over te komen, en in de strikken van Labiënus te loopen. De krygslist lukte boven alle verwachting; wanneer zy ver genoeg doorgedrongen waren, geeft de overste eensklaps het bevel aen zyne soldaten van zich om te keeren en den vyand aen te vallen. De Romeinen gehoorzamen, laten eenen grooten schreeuw, gry- | |
| |
pen naer hun zweerden, en storten met woede op de arme Trevieren, die niet wisten wat hun overkwam, want zy hadden gerekend de vyandlyke benden niet te zien dan in den rug. Met den eersten schok lagen zy omver; nu gingen hun oogen open maer 't was te laet: hadden zy nog kunnen
de vlugt nemen, daer ware middel geweest om zich te redden; doch hoe en waerheen gevlugt als men zich heeft laten insluiten tusschen de Maes van den eenen kant en rotsen van den anderen? Daer bleef niet over dan te sterven, en dat deden zy ook voor het meerendeel; enkelen ontkwamen het die goed zwemmen konden, en vonden hun behoudenis in de Ardeensche bosschen; de anderen sneuvelden of werden gevangen.
Tot overmaet van rampspoed, nu kwamen juist de Germanen met rappe schreden toegesneld om hunne bondgenooten te ondersteunen; doch zoo haest zy vernomen hadden wat er gebeurd was, keerden zy plotselyk den rug en trokken, met meer spoed nog dan zy gekomen waren, weêr naer hun land. De voornaemste edellieden van Trier die den oorlog begonnen hadden, ziende dat alles verloren was, staken meê den Rhyn over, liever hebbende
| |
| |
hun vaderland te verlaten en by de Zweven eene schuilplaets te zoeken, dan in de handen der Romeinen te vallen.
Wanneer dan Labiënus met zyn overwinnend leger in het land der Trevieren drong, vond hy geenen weêrstand meer; de natie gaf zich over op genade en ongenade. Middeler tyd was Cesar aengekomen met al de oorlogsmagt waer hy de Menapiërs meê overmeesterd had, zoo dat hy zich hier aen het hoofd bevond van acht legioenen, in staet om de Trevieren uit te roeijen tot den laetsten man. Maer daer was zyn voordeel niet in gelegen; hy kende de strydbaerheid van dat volk, en wilde het sparen om het later te doen dienen tot bereiking zyner eerzuchtige bedoelingen. Hy vergenoegde zich dan met de onderwerping der Trevieren; maer hy deed hen tot koning of landvoogd kiezen dienzelfden Cingetorix die zich van eerst af voor de romeinsche party verklaerd had, en daerom van Indutiomarus en zyne aenhangers was verstooten geweest.
Wat bleef hem nu nog over, na dat de rust of eerder de onderdanigheid by de Trevieren hersteld was? Zou hy nu zyne woede gaen uitwerken
| |
| |
tegen de Eburonen en tegen hunnen hatelyken koning Ambiorix? Neen, daer was het nog te vroeg voor; hy wilde eerst zyne zegevierende legioenen voor de tweede mael in Germanië voeren, niet om daer nieuwe veroveringen te maken, maer om zich te wreken wegens de hulp die de volkeren van dat land aen die van Trier gezonden hadden, en meteen om hun den schrik aen te jagen, ten einde zy aen Ambiorix geene schuilplaets zouden durven verleenen. Cesar wist tot nu toe nog niet welke eigentlyk de natie was die de wapens tegen hem had durven opnemen. Hy sloeg eene brug over den Rhyn tusschen Coblenz en Andernach, en trok in het land der Ubiërs. Maer nu verstond hy dat deze geenen voet verzet hadden om den romeinschen adelaer te bevechten, en hy kon het in hun oogen zien, want de schrik dien 't naderen der legioenen verspreid had was op al de aenzigten te lezen. De gezanten welke zich aen zyne voeten kwamen werpen, zeiden en verzekerden hem dat die van Trier geene andere overrhynsche hulp ontvangen hadden dan van de Zweven.
Wy hebben dat volk vroeger reeds leeren kennen (bl. 129) en gezien hoe vermaerd het was
| |
| |
door zyne wreedheid en oorlogszucht, alsmede door zyn groot getal waer geen eind aen was. Dit alles zou nogtans Cesar niet belet hebben om er eens meê in het worstelperk te treden, en 't ware duizend tegen één geweest of die germaensche halfreuzen hadden moeten de vlag stryken voor de kleine soldaten van Roomen; maer tot hun geluk, zy woonden te ver van den Rhyn. Daer was niet by te komen, of men moest eerst dagen lang over hei en door wildernissen trekken, bosschen van mylen en mylen lang en breed doorkruisen, met gevaer van honger te lyden of zelfs van gebrek te sterven. Diezelfde redenen hadden Cesar den eersten keer ook tegengehouden, en waerlyk het zou dolligheid geweest zyn zoo gevaervol eenen togt te ondernemen. Om echter iets te doen, en niet te schynen den vyand te vreezen, beval hy een kamp te maken in het land der Ubiërs, zich vleijende met de hoop dat de Zweven misschien stout en vermetel genoeg mogten wezen, om zelf de Romeinen te komen aenranden. Hy wachtte eenige dagen en deed wat hy kon om ze te tergen; maer de barbaren waren zoo dwaes niet van den wolf in den muil te loopen: zoo dat Cesar welhaest genoodzaekt
| |
| |
was op zyne voetstappen terug te keeren, zonder zyn doel volkomen bereikt te hebben. Ik zeg volkomen; want geheel en al was het toch niet gemist: hy meende zelfs genoeg te hebben gedaen om de volkeren van den regten oever des Rhyns bevreesd te maken, en hun den lust te benemen van iets te beginnen dat Roomen mishagen zou. Zy hadden Cesar nu tweemael zien overkomen, zoo gemakkelyk en zoo spoedig, dat zy zich op hunnen stroom niet meer konden betrouwen, want op een omzien lag daer een brug over, en was de vyand te midden van hen. Om echter die gevoelens van schrik by de Germanen te onderhouden, vond Cesar goed zyne brug niet geheel af te breken, maer liet er een groot gedeelte van staen aen den belgischen kant, en deed daer eenen toren bouwen, om zyn werk te beschutten. Een der krygsoversten bleef ter plaetse legeren met twaelf kohorten, die er zoo sterk een kamp maekten, dat zy geenen aenval te duchten hadden.
Cesar verliet dan de boorden des Rhyns welke hy nooit meer zien moest. Alles wat hy tot nu toe sedert den winter verrigt had, waren, om zoo te zeggen, maer toebereidselen tot de wraek die hy
| |
| |
gezworen had op de Eburonen uit te voeren. Nu was dat rampzalige volk van alle andere afgezonderd, de omliggende landen waren onderworpen, de Rhyn om zoo te zeggen gesloten, alle hoop van vlugt of redding weggenomen, en Cesar vlammende van woede tegen de moordenaers, gelyk hy ze noemde, van Sabinus en Cotta. - Ambiorix, Eburoonsche volk, wat gaet gy geworden? Een leger van tygers wet zyne tanden om u te komen verscheuren; duizenden en duizenden van beulen op uw bloed en op uwen buit verhit, bereiden zich om met de toorts en den dolk in de hand uwe erf te verwoesten, uwe vrouwen en kinderen te slagten, en uwe lyken aen de raven op te offeren! Eilaes! vlugten kunt gy niet, want alle uitwegen zyn afgesloten, en de vyand gaet u omringen van alle kanten! Vat dan ten minste uwe wapens op, kiest eene plaets waer gy u verweren kunt; de nood, de wanhoop zullen uwe krachten vertiendubbelen; misschien gelukt het u de talryke benden van Cesar te verstrooijen of te overwinnen: en moet gy sterven, sterft dan nog als helden met de slagbyl in de hand, en dat Roomen siddere op het verhael uwer onversaegdheid!
| |
| |
Eilaes! de Eburonen weten niet wat er op handen is; zy kennen het opzet van Cesar niet, en al waren zy onderrigt van zyne bloeddorstige voornemens, zy meenen dat hy nog aen den overkant des Rhyns aen 't oorlog voeren is tegen de germaensche volkeren; zy verwachten hem in geen maenden; zy hebben nog tyds genoeg om zich tot wederstand bereid te maken.
Cesar maekte gebruik van die dwaling; hy geeft bevel aen zyne ruitery van met den grootsten spoed het Ardennen-Woud door te trekken, zullende hy met zyn voetvolk haestig volgen. Basilus, die het kommando had over de ruiterbenden, zet zich aen 't hoofd zyner manschap, en vliegt er meê vooruit. Onder wege verneemt hy van eenige gevangen de plaets waer Ambiorix zich ophield, en begeeft zich regelregt daer naer toe. De koning der Eburonen had in dit oogenblik zyn verblyf op het veld, in eene wooning omringd van water en van bosschen; daer ontweek hy waerschynlyk de groote hitte des zomers: maer ziet, op eens wordt zyn huis omsingeld van romeinsche soldaten. Wat gedaen in zulk eene verrassing? Tegenstand bieden was onmogelyk, want hy had geen volk om de menigte van
| |
| |
vyanden te keer te gaen. Een handvol trouwe dienaers en vrienden, welke hem als het ware tot lyfwacht strekten, dat was alles wat hy in de weer kon stellen. ‘Wy zyn verraden’, roepen die mannen, ‘wy zyn verraden’: en zonder naer eenig bevel te wachten, grypen zy de wapens in de vuist, loopen de romeinsche ruiters in 't gezigt, en vechten zich dood tot den laetste toe. - Veel kwaed hadden zy juist den vyand niet kunnen doen; doch de opoffering van hun leven gaf aen Ambiorix den tyd om te peerd te springen en zich weg te pakken. Hy vlugtte de bosschen in, waer hy al de paden van kende, en ontsnapte alleen aen 's vyands woede: al de zynen sneuvelden; zyne peerden, zyne wapens, zyn huis, alles wat hy bezat viel in de handen der Romeinen.
Groot was de ontsteltenis onder de natie, wanneer zy vernam hoe haren vorst verrast geworden, en hoe hy 't gevaer ontkomen was; maer veel grooter nog werd de verbaesdheid, toen Ambiorix aen de voornaemste hoofden des volks weten liet, dat alle hoop verloren was, dat hem alle middelen ontbraken, en dat elkeen maer zoeken moest om zich zelven te redden. Een algemeene kreet van
| |
| |
wanhoop verhief zich alsdan door geheel het land; de kloeksten zelf gaven zich over aen de vertwyfeling: en inderdaed, hier kon geen moed meer helpen; niets was bekwaem om den vyand tegen te houden, om het onweêr te beletten van uit te bersten. Al wat vlugten kon, nam de vlugt; doch waerheen? Sommigen gingen zich verbergen in de bosschen, in de kroften der wilde dieren; anderen ylden noordwaerts om schuilplaets te zoeken in de moerassen welke de nabyheid van Maes en Waal schier ongenaekbaer maekten; eenigen begaven zich naer de oevers van den Oceaen, en drongen door tot in de Zeeuwsche eilanden die toen nog zoo goed als onbewoond waren. De ongelukkigen! Zy hoopten nog dat de wildernissen, dat afgelegen en onbezochte streken hen oogenblikkelyk zouden beschutten voor de woede hunner vyanden; maer zy zagen welhaest dat er geen schuilhoek was zoo ontoegankelyk, waer de wraekzucht van Roomen hen niet kwam opzoeken. De gelukkigsten van allen waren die welke den Rhyn overgeraekten; daer, te midden der barbaren mogten zy nog hopen menschenherten te zullen ontmoeten, welke zich door het medelyden zouden laten bewegen, en geen
| |
| |
rampzalige vlugtelingen verstooten, die hun vaderland verlieten om de dood te ontloopen.
Intusschen kwam Cesar af met geheel zyn leger; eenige kleine volkeren aen de kanten van Hooi en van Stavelot gingen hem te gemoet om genade te smeeken, hem met eed bevestigende dat zy nimmer deel genomen hadden aen den opstand der Eburonen hunne geburen. Zy zeiden de waerheid en werden gespaerd, doch op de uitdrukkelyke voorwaerde dat alle de Eburonen die tot hen de vlugt mogten genomen hebben, of in 't vervolg zouden komen eene schuilplaets zoeken, hem getrouwelyk zouden worden overgeleverd. Men ziet hoe hardnekkig Cesar zyn opzet wou doordryven, hoe vast het besloten was dat de Eburoonsche natie zou uitgeroeid worden. Zyne wraekzucht werd nog aengeprikkeld, toen hy met zyne soldaten te Atuatuca kwam. Daer zag hy het kamp, waer, in den winter, vyftien kohorten gelegerd hadden, en niet verre van daer de vallei waer zy zoo rampzaliglyk gesneuveld waren. Alles was nog in denzelfden staet, al de versterkingen bestonden nog, en daer de ligging zoo voordeelig was, verkoos Cesar het oude kamp om er de troswagens en het oorlogstuig
| |
| |
met al den buit die de krygslieden gemaekt hadden in bewaring te laten. Quintus Cicero, die zoo wel getoond had dat hy kampen verdedigen kon, kreeg het bevel over Atuatuca met eene gansche keurbende.
Nu verdeelde Cesar zyn leger in dry deelen, om, gelyk hy by de Menapiërs gedaen had, het land der Eburonen van alle kanten te gelyk te overvallen, en des te beter zyn doel te bereiken. Labiënus moest met dry legioenen naer het westen op marcheeren, en doordringen tot tegen de zee, om al de vlugtelingen welke zich in de streken van Vlaenderen mogten ophouden, te achterhalen. Trebonius met even zoo veel legioenen, kreeg last om zich naer 't zuiden te rigten tot tegen en zelfs in het land der Atuatikers, dat is tot de omstreek van Namen. Eindelyk Cesar zelf bereidde zich om de dry overige keurbenden noordwaerts te leiden, en den vyand op te sporen tot in de moerassen van den Maeskant, alwaer, volgens zekere geruchten, Ambiorix zich verstoken had. Dat was nog niet al: eer de afgrysselyke menschenjagt aenving, werd er een algemeen doodvonnis tegen de Eburonen uitgeroepen, waerby men alle de naburige volke- | |
| |
ren uitnoodigde om de meineedige en schelmsche natie, gelyk Cesar ze noemde, te overrompelen, de have te plunderen, de huizen neêr te branden, en al wat leefde zonder onderscheid van ouderdom of geslacht te vermoorden, zynde het de wil van Roomen dat tot de naem zelf der Eburonen voor eeuwig van de aerde verdween. Hierop kwamen er van over den Rhyn en van elders vreemde volkshorden op den buit verhit toegeschoten, om tot werktuigen van Cesars wraek te dienen. Daer waren er zelfs, indien Cesar niet liegt, onder de Belgen, die de barbaerschheid hadden aen de gruweldaed deel te nemen, en zich met den roof hunner landgenooten te komen verryken. Hoe 't zy, de slagting begon: 60, misschien 70 duizend beulen verspreiden zich in eens over geheel de uitgestrektheid van het land der Eburonen; alle hoeken, alle kanten werden doorsnuffeld, alle velden plat getreden, verwoest, vernield; huizen en hutten neêrgeblaekt, het vee weggesleept, de kinderen vertrapt, de vrouwen verwurgd, de ouderlingen neêrgeveld, de strydbare mannen
ontwapend, en met hunne eigen bylen aen stukken gehakt. Niet eens, maer herhaelde malen werd geheel het land doorkruist;
| |
| |
waer nog een zucht, nog een adem te hooren was; waer een angstig hert nog klopte, daer werd het leven uitgedoofd, tot dat eindelyk de dood alleen heerschte in die rampzalige oorden. Of was er nog hier en daer een enkele vlugteling die in kuilen of spelonken den moordpriem ontkomen was, hy stierf welhaest van gebrek of werd verslonden van de wilde dieren. Na zeven dagen was de verwoesting voltooid; Cesars wraek had uitgewoed, maer tot zyn spyt, het eerste voorwerp zyner gramschap, Ambiorix, was hem ontsnapt. De schalke vorst had al de poogingen van zoo veel duizende vyanden weten te verydelen; men had hem overal gezocht; men had hem meermalen gezien, ja gemeend op 't punt te zyn van hem te krygen; maer hy was hun telkens ontglipt, zoo dat, na lange en nuttelooze moeite, de Romeinen alle hoop opgaven van den prys te winnen die beloofd was aen die den beroemden vlugteling levend of dood zou aenbrengen.
Zie daer hoe de wreede veroveraer van België den eed dien hy gezworen had maer al te getrouwelyk volbragt. Schandelyke eed, verfoeijelyke wraekzucht, die hem wapende tegen een volk, waervan voor 't minst de helft geene pligt had aen de
| |
| |
meineedigheid daer hy het van beschuldigt. Had hy 't nog met de wapens aengerand en op het slagveld overwonnen, men zou hem eene strenge kastyding kunnen vergeven; maer gansch eene natie slagten, gelyk het rundvee, was eene barbaerschheid welke, te midden zelfs van de heidensche wereld, den vloek moest trekken op het hoofd van dengene die er zich aen pligtig maekte. Doch daer denkt Cesar niet aen; het scheelt hem weinig dat men zyn gedrag toejuiche of veroordeele, als zyne eerzucht maer voldaen is. Hy zou Gallië in het juk slaen, hy zou de Belgen hunne vryheid ontrooven, en al moest hy al de landen uitmoorden om zyn doel te bereiken, hy zal geen vingerbreed achteruit gaen, want zyn oorlogsroem hangt er van af, en het is door den oorlogsroem dat hy de opperheerschappy moet bekomen die 't voorwerp is van al zyne wenschen. De eerzucht is zyn god, en de outaers dier schandelyke godheid zal hy van menschenbloed doen rooken, tot dat zyne goddelooze bede verhoord en hy meester te Roomen zy.
Hier eindigde Cesar zynen vyfden veldtogt in België, hetwelk thans weder geheel onderworpen was. De Belgen hadden nu gezien wat zy verhopen
| |
| |
konden van eenen opstand tegen hunnen dwingeland; nu mogt deze zich gerust verwyderen, in het betrouwen dat niemand moed genoeg zou hebben om nieuwe poogingen aen te wenden tot het herkrygen der verloren vryheid. Hy vertrok inderdaed naer het land der Rhemers, by welke hy eene algemeene volksvergadering hield, en nog eenige doodsvonnissen uitsprak tegen sommige edellieden welke het romeinsche juk hadden willen afwerpen. Daerna nam hy zynen weg naer de Alpen, en ging den winter in italië doorbrengen.
|
|
Auteursrechtvrij