|
| |
| |
| |
Tweede hoofdstuk.
Eerste veldtogt van Cesar in Gallië.
Het jaer 58 voor Christus geboorte.
Cesar was nog te Roomen, toen er in een der provinciën welke hem waren toevertrouwd, iets gebeurde, wat hem al aenstonds gelegenheid gaf om zyn krygskunst aen den dag te leggen, en aen de overzyde der Alpen te toonen wie hy was. De Helvetiërs, welke wy nu Zwitsers noemen, waren het moede in hun land. Zy woonden tusschen den Rhyn, het Jura's gebergte, het Meir van Geneve en de rivier de Rhône. Daer was 't hun onmogelyk zich uit te breiden, of grondgebied op hunne naburen te veroveren; want zy waren van alle kanten ingesloten in een land dat maerruim 170,000 schreden lengte had, en 66,000 breedte. De natie, die al vry talryk geworden was, besloot dan dien vernepen hoek te verlaten, en zich gewapender hand eene ruimere woonplaets, eene vruchtbaerder landstreek te bezorgen, in een of ander deel van Gallië. Twee jaer lang waren zy er reeds meê bezig om de toebereidsels tot hunne verhuizing te maken; van alle
| |
| |
kanten hadden zy lastdieren en wagens byeen verzameld, en koren opgekocht om zich onder wege te voeden. Eindelyk, in 't begin van het jaer 58 vóór de christelyke tydrekening was het opzet ryp. De Helvetiërs, opdat niemand lust hebben zou om achter te blyven of weêr te keeren, staken hunne dorpen, en al wat zy niet meê wilden nemen, in brand. Zonder andere levensmiddelen dan meel voor dry maenden, begonnen zy hunnen togt, mans, vrouwen, kinderen, ten getalle van dry honderd achten zestig duizend hoofden, waeronder twee en negentig duizend strydhare mannen. De vergaderplaets was op den oever van de Rhône, regt over Geneve; daer moesten allen zich bevinden den 26 Meert.
Zoo haest zy de rivier over waren, bevonden zy zich in de Romeinsche Provincie, maer hier begon het spel. Cesar, die in tyds te Roomen kennis gekregen had van het opzet der Helvetiërs, kwam in der haest naer Geneve toegeloopen, en deed aenstonds de brug die daer over de Rhône lag afbreken. Ter zelver tyd gaf hy bevel om, zonder eenig vertoeven, volk onder de wapens te brengen, want daer was voor het oogenblik maer één legioen in de gansche provincie. Zoo haest de Helvetiërs ver- | |
| |
nomen hadden dat Cesar aengekomen was, zonden zy tot hem gezanten, om hem den vryen doortogt door de Romeinsche Provincie te verzoeken, met plegtige belofte van nergens handen aen te steken, en niet de minste schade te veroorzaken. Maer daer had Cesar geen ooren voor; hy was indachtig dat die zelfde Zwitsers in vroeger tyden het leger van een romeinschen consul hadden verslagen: en al toonden zy zich thans zoo vreedzaem, het was toch te voorzien dat de doorgang van zoo eene talryke menigte niet zonder onlusten geschieden zou. Intusschen wilde hy het verzoek in eens niet afslaen, omdat hy nog geen krygsvolk genoeg by de hand had; maer vroeg om zich te bedenken, belovende dat hy tegen den 13 April antwoord zou geven. Daer bleef het dan voor den oogenblik by; doch Cesar stelde zich in gereedheid, en als de bepaelde dag gekomen was, zeide hy kortaf Neen. Wat moesten de arme Zwitsers nu aenvangen? Zy waren te haestig geweest om hunne wooningen neêr te branden, en konden derhalve nu noch voor- noch achterwaerts. Den overtogt van de Rhône met geweld ondernemen, daer zagen zy geen kans voor; want Cesar had langsheen de rivier, waer zy on- | |
| |
diep was, een' muer doen metsen van 16 voet hoog en 19 duizend schreden lang, met een breede gracht daer voor, en hier en daer verschansingen.
Daer was dus aen geen doorwaden te denken. Een enkele doorgang bleef open, tusschende Rhône en het Jura's gebergte, doch zoodanig eng dat er geen plaets was voor twee wagens. Hoe moeijelyk dit ook vallen mogt, moesten zy echter dien weg kiezen, en vervolgens door het land der Sequaners, en door dat der Eduenzen trekken. De Sequaners bewoonden dat deel van Gallië wat later het Franche-Comté is genoemd geworden, en waer Besançon de hoofdstad van is; de Eduenzen hadden hun verblyf in het namalig Burgondië, hetwelk Dijon tot hoofdstad heeft. Daer de Helvetiërs den togt door de engte niet durfden wagen tegen den dank der Sequaners, die hen van op het gebergte zonder moeite verpletteren konden, kwamen zy eerst met dat volk in onderhandeling, en kregen verlof om over hun grondgebied te trekken. De Eduenzen stemden daer insgelyks in toe, zoo dat eindelyk de verhuizing mogelyk wierd. De Helvetiërs begaven zich dan op reis, en trokken door Franche-Comté, zonder eenige reden van klagen te geven; maer
| |
| |
het zy dat die menigte reeds gebrek leed, of dat zy hare roofzucht maer een oogenblik had kunnen beteugelen, nauwelyks was zy op 't grondgebied der Eduenzen gekomen, of zy gaf zich over aen 't plunderen en 't verwoesten.
Dit was Cesar in zyn kaerten gespeeld. Hy wist nu dat de Helvetiërs voornemens waren zich naer 't zuidwesten van Gallië te begeven, en aen de kanten van Bordeaux neêr te slaen. Daer wilde hy hen uit houden, voorziende dat zy, er eens gevestigd zynde, hem de verovering van dat gedeelte van Gallië konden moeijelyk maken, en aldus misschien al zyne plannen belemmeren of verydelen. Hy was dan in der haest de Alpen over getrokken, om in Italië twee legioenen soldaten te werven; dry andere die by Aquileia op de grenzen van Illyrië den winter doorgebragt hadden, werden aenstonds opgeroepen: en zoo kwam hy aen 't hoofd van vyf legioenen met dusdanigen spoed terug in Gallië, dat hy de Helvetiërs inhaelde, terwyl deze bezig waren met over de Saône te trekken. De overtogt van zulk een groote menigte duerde twintig dagen. Onder wege had Cesar de klagten der Eduenzen ontvangen wegens de schade welke de
| |
| |
Helvetiërs in hun land aengerigt hadden; hy toonde zich daerover ten hoogste verontweerdigd, en belastte zich geerne met daer wraek over te nemen, op voorwaerde dat zy hem krygsvolk en vooral ruitery zouden byzetten. Dit alles ging door. Hiermeê haestte Cesar zich naer de Saône, en viel dat deel Helvetiërs, die nog aen de linke zyde der rivier lagen, zoo onverhoeds op 't lyf, dat zy den tyd niet hadden om zich te verweren, maer voor 't meerendeel neêrgeveld, en voor 't overig op de vlugt gedreven werden. Hier bleef het niet by. De overwinnaer sloeg zonder vertoeven een brug over 't water, en leidde zyn leger in éénen dag op den anderen oever. Daer stond hy, als uit de lucht gevallen, voor het gros der natie, die hem niet verwachtte. Nu moest hy echter met overleg te werk gaen; want wat was zyne krygsmagt in vergelyking met gansch een volk, waervan de talryke manschap goed gewapend was, en dat daerenboven zynen moed moest vinden in de noodzakelykheid zelve van te winnen of vernietigd te worden? De Helvetiërs, al waren zy op hun gemak niet, toonden zich fier en vol betrouwen op hunne ontzaggelyke meerderheid. Zy zonden gezanten naer den
| |
| |
romeinschen veldheer; aen hun hoofd was een stokoud man met name Divicon, die eertyds 't bevel gevoerd had over de Zwitsers, toen deze de Romeinen verslagen hadden. Divicon voerde dus het woord en zeide aen Cesar dat, indien hy den vrede wilde maken met de Helvetiërs, deze bereid waren om zich in het land te gaen vestigen dat hy hun aentoonen zou; doch wilde hy volstrekt oorlog voeren, dan mogt hy indachtig wezen hoe slecht de Romeinen er te voren waren van af gekomen, en vreezen dat hem 't zelfde lot zou te beurt vallen.
Dat was het middel niet om Cesar's gunst te winnen; maer al hadde Divicon het op eenen anderen toon beproefd, de uitkomst ware dezelfde gebleven; want de romeinsche generael was zoo haestig niet komen aengesneld, om het by eene schermutseling te laten. Hy wilde toonen wie hy was, en wat hy kon; zyn plan was gemaekt eer hy begon, en dat moest uitgevoerd worden. Intusschen sloeg hy den vrede niet plotseling af; want hy had altoos zorg om by gebreke van regt, ten minste een' schyn van regt op zyne zyde te houden, ten einde in alle geval zyn gedrag te kunnen regtveerdigen. Hy deed dan eenige voorstellen aen de Helvetiërs, doch
| |
| |
welke deze niet wilden aennemen, en het gezantschap vertrok zonder iets verrigt te hebben.
De verhuizende natie zette haren weg voort, zonder zich de Romeinen veel aen te dragen; maer Cesar volgde hen zoo kort op de hielen, dat zy soms moesten stil houden, om zich tegen de vyandlyke ruitery te verdedigen. Zoo duerde het veertien dagen; de romeinsche veldheer wachtte naer eene goede gelegenheid om zeker te spelen. Eindelyk vertoonde er zich eene: de Helvetiërs bleven rusten aen den voet van eenen berg, op wiens spits het niet moeijelyk was te geraken langs eenen afgelegen weg. Daer werd dan een hoofdman met eene talryke bende naer toe gezonden, om zich meester van den berg te maken, terwyl Cesar zyne overige krygsmagt van onder tegen de Helvetiërs zou opleiden, en den vyand zoo tusschen twee vuren zetten. Dit mislukte nogtans door de onvoorzigtigheid van eenen der officieren, die vooruit gezonden was om kennis te nemen an den toestand der zaken, en die zyn eigen volk, 't welk de hoogte alreeds bekleedde, voor Galliërs aenziende, door een valsch rapport Cesar deed afzien van den aenval. Hiermeê was de kans verkeken, tot groot spyt
| |
| |
van Cesar: niet zoo zeer omdat de Helvetiërs uit deze mislukte pooging nieuwen moed zouden scheppen, maer omdat zyne levensmiddelen zoodanig begonnen te krimpen, dat hy 't veld niet lang meer houden kon. Hy trok dan achter uit, naer het land der Eduenzen, en liet de Helvetiërs hunnen togt onverlet voortzetten; maer deze, in de plaets van zich gelukkig te achten dat zy van de Romeinen verlost waren, hadden de dolligheid van nu zelf te willen vechten, en kwamen op hun voetstappen weder. Een gering voordeel dat zy eenige dagen vroeger op de romeinsche ruitery behaeld hadden, en, dit mael, Cesar's achteruit wyken, deed hen gelooven dat zy op eene groote overwinning mogten rekenen. De arme Zwitsers! Zy wisten niet dat zy met eenen veldheer te doen hadden die alléén een talryk leger weerd was, zoo doortrapt en zoo ryk als hy was in allerhande oorlogslisten. Cesar stelt zyne krygsbenden in slagorde op eene allervoordeeligste plaets; hy neemt zoo wel al zyne maetregelen, dat, zonder een buitengewoon ongeluk, de overwinning hem niet ontsnappen kon. De Helvetiërs waren stout genoeg om den aenval te beginnen; zy vochten als leeuwen van één uer namiddag
| |
| |
tot 's avonds toe, zonder dat er nog een enkele van achter gekwetst was, zoo hardnekkig hielden zy 't vol. Nogtans in weêrwil van al dien moed, moesten zy 't eindelyk opgeven. De dooden, welke zy op 't slagveld lieten, waren ontelbaer; hun legerplaets met al wat er in was werd de buit der Romeinen, die anders ook zoo veel volk verloren hadden, dat zy dry dagen besteedden om de lyken te begraven en de gekwetsten te verbinden. Middeler tyd hadden de ellendige overblyfsels der zwitsersche natie de vlugt genomen, maer Cesar deed ze achtervolgen. Daer bleven er nog met duizenden dood; de andere gaven zich over op genade en ongenade, legden de wapens neêr, leverden gyzelaers, en kregen vergiffenis op voorwaerde dat zy in hun land zouden terug keeren, en hunne wooningen weêr opbouwen. Geen derde was er meer over; van 368,000 als zy waren toen zy hun land verlieten, bleven er slechts honderd en tien duizend om den bitteren ramp hunner natie te betreuren.
Men kan ligt begrypen wat diepen indruk zulk eene overwinning maken moest op de gemoederen der Galliërs; maer deze moesten nog wat anders zien eer de zomer voorby was.
| |
| |
Wy spraken boven van de Sequaners en de Eduenzen. Die twee volkeren verstonden malkander niet; zy waren gedurig in twist, dat is te zeggen dat zy zich wederzyds zoo veel kwaed deden als zy konden, en meer dan eens met de wapens beproefden welk van twee het sterkste was. Die bloedige proeven hadden voor uitslag gehad dat de Eduenzen de overhand kregen en de Sequaners moesten bukken; maer ziet, de overwonnen, vol van spyt, en niet kunnende besluiten om aen hunne geburen te gehoorzamen, namen hunnen toevlugt tot vreemden en riepen deze ter hulp, iets wat ten eeuwigen dage tot nadeel van een volk dat zulk een voorbeeld navolgt strekken moet; want vreemden komen zelden uit vriendschap maer doorgaens uit baetzucht. De Sequaners zonden gezanten naer Ariovistus, koning der Zweven in Germanië, en verzochten hem om met een deel van zyn volk over den Rhynte komen, en hen te ondersteunen. De barbaer liet zich niet kwellen, zette de rivier over met 15,000 dappere stryders, en hielp de Sequaners zoo wel, dat zy op hunne beurt de Eduenzen overrompelden. Maer ziet hoe het afliep: verre van in zyn land terug te keeren, vond Ariovistus in
| |
| |
tegendeel de streek, waer de Sequaners woonden, zoo aengenaem en zoo vruchtbaer, dat hy er zich voor goed neêrzette, en er zich een derde van toeeigende. Dit was nog niet al: hy vermeerderde zyne magt; in stede van 15,000 duizend, had hy welhaest 120,000 Zweven onder zyn bevel, en bereidde zich om een ander derde van het land der Sequaners in te nemen, juist in den tyd wanneer Cesar bezig was met de Helvetiërs te achtervolgen. Nu zagen de Sequaners, als het te laet was, dat zy geenen bondgenoot maer eenen meester in hun land gebragt hadden; en nu begonnen de naburige volkeren ook beducht te worden, dat die woeste Germaen, allengskens verder en verder doordringende, hen op hunne beurt ook zou doen wyken, ja mogelyk een groot deel van Gallië, of geheel en al misschien, aen zyne magt onderwerpen. Wat doen zy? Getuigen van den moed en de dapperheid der Romeinen tegen de Helvetiërs, besluiten zy om de hulp van Cesar tegen Ariovistus in te roepen, niet voorziende dat zy een kwaed met een grooter kwaed wilden te keer gaen, en dat, zoo zy al mogten hopen het juk der Germanen van hunne schouderen af te werpen, zy in tegendeel het nog
| |
| |
zwaerder juk der Romeinen zouden moeten ondergaen. Maer in den nood denkt men zoo ver niet; het tegenwoordig lyden voelt men alleen, en men zoekt er van verlost te worden, zonder zich met het toekomende te bekommeren. Als of zy reeds Cesar voor hunnen meester erkenden, vroegen zy hem om eene vergadering te mogen houden met de naburige volken onder elkander. Dit was haest toegestaen. De vergadering werd in stilte beroepen; allen die er verschenen moesten zich onder eed verbinden om wat er beslist zou worden geheim te houden, want zy vreesden dat Ariovistus, kwam hy er iets van te wreten, het hun wreed zou doen bezuren. Daer werd dan besloten dat men de hulp van Cesar zou afsmeeken. Eenige gezanten met de commissie belast, gingen den romeinschen veldheer vinden; Divitiacus, een Eduenzer edelman dien Cesar te vriend hield, voerde het woord. Hy deed een omstandig verhael van de onderneming der Germanen, en had zorg van Ariovistus zoo zwart af te schilderen als 't maer mogelyk was; hy eindigde met te zeggen dat, zoo er geene maatregels genomen werden, geheel Germanië welhaest den Rhyn zou oversteken, en Gallië zoo groot als het
| |
| |
was innemen. De slotsom was, dat zy Cesar ootmoedig smeekten om eene behulpzame hand te leenen, en het land te zuiveren van die half wilde menschen.
Had Divitiacus Cesar beter gekend, hy zou zoo veel woorden niet gemaekt hebben. Deze Romein was over de Alpen niet gekomen om Gallië door de Germanen te zien veroveren, maer om het zelf te onderwerpen, en om by middel van den roem welken hy uit die onderneming verwachtte, meester te Roomen te worden. Maer Divitiacus zag het zoo ver niet in, en deed zyn best om Cesar te bewegen. De andere gezanten bevestigden door hunne tranen de woorden van Divitiacus, allen smeekten Cesar om bescherming; de Sequaners alleen zeiden niets, maer stonden daer met gebogen hoofde en een gelaet om herten van steen tot medelyden te brengen. Men zou hun den druk uit de oogen gesneden hebben, want het was in hun land dat Ariovistus zoo leelyk den tiran speelde, en maer 't een voor en 't ander na overweldigde. In dit oogenblik zelf beefden zy voor hem; zy dorsten geen woord laten hooren, uit vrees dat de Germaen het hun mogt afluisteren en er, naer gewoonte, de schrikkelykste wraek over nemen.
| |
| |
Cesar ziende hoe argeloos de Galliërs hem in de hand werkten, lachte zekerlyk inwendig; maer hy mogt dat niet toonen. Hy beloofde dan aen de gezanten dat hy hun verzoek in aendacht zou nemen en doen wat hy kon om hen van die hatelyke Germanen te verlossen. Zulks kwam ten volle in zyn plan; hy voorzag wel dat de slagen welke hy op de Zweven wou rigten, ter zelver tyd de Galliërs zouden treffen, en dat hy hier met ééne moeite twee overwinningen zou behalen. Doch er behoorde dit mael alweêr voorzigtigheid toe. Ariovistus was erkend als vriend en bondgenoot van het romeinsche volk; deze erkentenis was het eigen werk van Cesar's consulaet: derhalve was er hem veel aen gelegen eenen dekmantel aen zyne eerzucht te geven, en Ariovistus niet aen te randen zonder zekeren schyn van regtveerdigheid. Alles viel uit gelyk Cesar het voorzien had. Hy zond eenen bode aen den koning der Zweven, wien hy voorstelde dag en plaets te kiezen om met hem eene onderhandeling te hebben. Ariovistus, die hoog in zyn wapens was, vond dat voorstel al te vrypostig, en gaf voor antwoord, zeggende: ‘Indien ik met Cesar iets teverhandelen had, ik zou hem in zyn leger gaen vinden; dus,
| |
| |
als Cesar my iets te vragen heeft, kan hy my insgelyks komen opzoeken.’
Men ziet, de barbaer deed er geen doekskens om; doch zoo handelde hy juist in den zin van Cesar. Deze had nu al regt om den toon te verheffen, en zond op nieuw een gezantschap, belast om aen den koning in dezer voege te spreken: ‘Indien de eer, welke Cesar en de Romeinsche Senaet u aengedaen heeft, met u den titel van vriend en bondgenoot te geven, by u zoo weinig dank vindt, dat gy u niet eens geweerdigt met den gewezen consul in gesprek te treden, zie hier dan op welke voorwaerden gy met de Romeinen in vrede kunt blyven: 1o Men verzoekt u dat gy geen Germanen meer over den Rhyn zult brengen; 2o dat gy de gyzelaers, die de Eduenzen u hebben moeten leveren, op vrye voeten zult stellen; 3o eindelyk, dat gy de Eduenzen niet meer ontrusten zult, noch den oorlog aendoen aen geen hunner bondgenooten. Indien Ariovistus ééne dier vragen afsloeg, zoo moest hy zich tot den kryg bereiden, want Cesar zou niet gedoogen, dat de Eduenzen, die door Roomen als vrienden erkend waren, zouden verdrukt worden.’
| |
| |
Hier liep de beleefdheid ook niet zeer hoog; maer dit was opzettelyk zoo gedaen, om den hoogmoed van Ariovistus te tergen. Het antwoord van dezen vorst was gelyk Cesar verwacht had, fier en stout; het kwam hier op neêr: ‘De koning der Zweven was verwonderd dat de Romeinen, met wier zaken hy zich niet bemoeide, hun het regt aenmatigden om hem wetten voor te schryven, ten aenzien van een volk dat hy door de wapens onderworpen had. Hy liet hun weten, dat hy de gyzelaers der Eduenzen niet van zin was los te laten; dat hy dezen den oorlog niet zou aendoen, zoo lang zy het verdrag dat hy met hen gemaekt had stiptelyk zouden onderhouden, en hem de schattingen betalen die hun opgelegd waren: maer dat, indien zy aen een der voorwaerden te kort bleven, hunne hoedanigheid van vrienden en bondgenooten der Romeinen hun van weinig nut zoude wezen. Wat de bedreiging van Cesar raekte, deze veldheer moest weten dat nog nooit iemand tegen Ariovistus in 't veld getreden was, die 't zich niet beklaegd had: wilde hy het nu beproeven, hy zou op zyne beurt ondervinden wat het zeggen wilde den oorlog te voeren tegen
| |
| |
Germanen die nimmer overwonnen werden, die onder de wapens groot geworden waren, en die sedert veertien jaren onder geen dak meer geslapen hadden.’
Dit was zoo veel als een oorlogsverklaring. Cesar vroeg niets meer; nu mogt er van komen wat wilde, zyn gedrag was gewettigd. Hy haestte zich om de noodige maetregelen te nemen, en zoo dra hy zich van genoegzamen leeftogt voor den onderhoud zyns legers voorzien had, trok hy op tegen Ariovistus. Na dry dagen gemarcheerd te hebben, vernam hy dat de Germaen met al zyne krygsmagt naderde om zich meester te maken van Besançon, eene stad die door hare ligging zeer sterk was, en vervuld met allerhande voorraed. Maer zoo het moeijelyk was Cesar te overwinnen, het was onmogelyk hem te verrassen; in vlugheid evenaerde hem nimmer een zyner vyanden. Hy kwam te Besançon in tyds genoeg om voor Ariovistus de poorten te sluiten, en hem den lust te benemen van een' aenval te wagen; maer nu gebeurde er iets wat Cesar niet had kunnen voorzien of voorkomen, en dat allen anderen krygsoverste gewis den moed zou hebben doen verliezen. Terwyl zyne soldaten te Besançon rust- | |
| |
dag hielden, kwamen zy in gesprek met de Galliërs, en in 't byzonder met die welke, uit hoofde van den koophandel dien zy dreven, meer dan anderen met de Germanen in aenraking geweest waren. Deze nu verhaelden aen de Romeinen de wonderlykste dingen over de vyanden, die zy eerlang zouden moeten bevechten. Naer hun zeggen, waren de Germanen tot éénen toe Reuzen, van eene weêrgalooze onversaegdheid, en den wapenhandel zoodanig gewend dat zy nimmer hunnen man misten, maer met iederen slag een lyk maekten. Zy voegden er te goeder trouw by, dat het gezigt alleen van eenen Germaen hun soms het bloed in de aders versteven had, want dat het vuer hun scheen uit de oogen te springen. Die arme Galliërs hadden er geen erg in, en wisten niet welken indruk hunne woorden op de Romeinen deden, vooral op de jonge officieren die Cesar uit ligtveerdigheid gevolgd waren, zonder te voorzien dat zy met Reuzen zouden te vechten hebben. Velen vroegen hun
congé op verschillende voorwendsels; anderen bleven nog uit schaemte, maer lieten op hunne aenzigten lezen hoe zy van binnen gesteld waren. Men vond er die weenden in hunne tenten gelyk kinderen, of die
| |
| |
zich onderhielden met hunne kameraden over het lot dat allen te verwachten stond: en zoo joegen zy malkander nog meer en meer schrik in 't lyf. Door geheel het kamp zag men er die bezig waren met hun testament te maken, even alsof er niet één levend naer huis moest keeren. De alarm werd algemeen; hy ging over tot de soldaten, en zelfs tot de oude officieren, welke, om voor geene bloodaerts aengezien te worden, het daermeê uitmaekten dat zy den vyand niet vreesden, maer de engten tusschen de bergen, de wildernissen, en 't gebrek aen mondkost in een vreemd land. Daer waren er zelfs die Cesar waerschuwden dat, indien hy 't bevel gaf om voort te trekken, de soldaten niet zouden gehoorzaemd hebben.
Hier moest Cesar toonen dat hy meer dan een gewoon mensch was; elk andere zou het in zulke omstandigheden opgegeven hebben, want wat kan een legerhoofd aenvangen, als al zyn volk met denzelfden schrik geslagen is? Maer wy hebben het al gezegd, als krygsman kende hy zyn weêrga niet; waer niemand door zou geraekt hebben, vond hy middel om zich te redden in zyn verbazend vernuft. Hy beriep eene raedsvergadering, waer hy niet alleen
| |
| |
zyne onderbevelhebbers, maer alle de hoofdmannen deed samenkomen. Daer begon hy met zyne onderhoorigen strengelyk te berispen, dat zy zich veroorlofd hadden te onderzoeken waerheen en tegen wie men hen leiden zoude. Vervolgens bragt hy hun verscheidene redenen onder 't oog, om te toonen dat zy ongelyk hadden van de Germanen aen te zien voor onoverwinbare krygsmannen, en voegde er by: ‘Wat diegenen betreft die hunne lafhertigheid onder valsche dekmantels verbergen, als vreesden zy gebrek te lyden, of in ondoorgankelyke wegen te moeten vergaen: hoe vermeten zy zich te wantrouwen van hunnen Overste, of hem te leeren wat hy te doen heeft? Ik heb op alles gedacht; de Sequaners, de Leukers, de Lignonen zullen my koren verschaffen, en daerenboven overal staet de oogst op de velden. Wat de moeijelykheden en de gevaren der wegen raekt, daer zult gy welhaest zelf kunnen van oordeelen. Men geeft my teverstaen dat myne soldaten weigeren zullen my te volgen, en op myn bevel niet zullen vertrekken: daer ben ik niet om beducht. Hebben andere krygsoversten hunne mannen weigerig gevonden, dan hadden
| |
| |
zy er reden voor gegeven; maer ik ben zonder eenig verwyt, en niemand zal my verlaten. Ook verklaer ik u dat ik aenstonds ga uitvoeren wat ik nog meende te verschuiven; ik ga bevel geven om aenstaenden nacht te vertrekken dry uren voor den dageraed, want ik wil zonder uitstel zien of pligt en eer niet meer op u vermogen dan eene ydele vrees. En al moest geheel het leger my afvallen, dan trek ik nog voort aen 't hoofd van het Tiende Legioen alleen, aen welks getrouwheid en moed ik nimmer getwyfeld heb. Met die handvol soldaten zal ik nog de overwinning naer Roomen brengen.’
Cesar zweeg, hy zag dat zyne welsprekendheid de gemoederen getroffen had; maer ook wie kon ooit tot soldaten spreken gelyk Cesar? De uitwerksels zyn haest niet te gelooven: de vrees week als in éénen oogenblik, om plaets te maken voor eene ware heldhaftigheid, zoodanig dat gansch het leger riep om te mogen vertrekken. Het Tiende Legioen zond eenige zyner leden tot Cesar, om hem te bedanken voor de goede gedachten die hy van hen had opgevat, en zy beloofden te zullen toonen dat hy zich niet bedroog. Den volgenden nacht, gelyk
| |
| |
gezegd was, vertrok het leger; de veldheer verkoos eenen langen omweg te doen, om alle hoogten en engten te vermyden; en na eenen togt van zeven dagen bleef hy stil, acht mylen van het kamp der Germanen.
Wat zou de koning der Zweven nu doen? Het schynt dat hem het lot der Helvetiërs had doen achteruit denken, want nu veranderde hy op eens van gedrag. Te voren had hy het aenbod van Cesar om eene onderhandeling te hebben, afgeslagen, en nu zond hy zelf naer den romeinschen generael ten einde met hem in gesprek te komen. Cesar stemde daer geerne in toe; de byeenkomst had plaets in eene groote vlakte tusschen de twee legervelden; maer het bleek hier welhaest dat Ariovistus niet, of maer half, den vrede zocht, want hy wilde van zyne eischen niet afzien, en, wat erger was, daer waren er van de zynen die peilen en steenen wierpen naer de romeinsche officieren welke, ten getalle van tien, by de onderhandeling tegenwoordig waren. Men zag dan klaer dat de koning het stuk niet goed meende, ook werd de woordwisseling aenstonds afgebroken, en nu moest het welhaest tot een veldslag komen. De beide legers bewogen
| |
| |
zich de volgende dagen, en naderden al meer en meer; maer wat Cesar ook doen mogt om den vyand tot den stryd uit te lokken, deze toonde zich weigerig en wilde zyn kamp niet verlaten. Daer werd zoo wel wat geschermutseld tusschen de voorposten en tusschen de ruitery; doch tot een algemeen treffen kwam het niet, en zoo duerde het vyf of zes dagen lang. Cesar zocht de oorzaek te kennen waerom de Germanen, die anders den naem hadden, van zich tot den stryd niet te laten kwellen, in dit geval er zoo weinig lust voor toonden; hy vernam welhaest dat het bygeloof de eenigste reden was. Hunne priesterinnen, wier woorden of voorzeggingen zy als orakels eerbiedigden, hadden verklaerd, dat het gunstig oogenblik nog niet gekomen was, dat zy moesten wachten tot de nieuwe-maen, bewerende dat zy weinig kans van te winnen hadden, indien zy vóór dien tyd den slag waegden.
Nauwelyks was Cesar van die omstandigheid onderrigt, of hy besloot daer voordeel uit te trekken, met den vyand te dwingen om den stryd te aenveerden, voorziende dat hy zoo veel te minder moed zou hebben, als hy meer terug gehouden werd door eene bygeloovige vrees. Zoo dan des ander- | |
| |
dags, na in zyn kamp eene sterke wacht gelaten te hebben om in alle geval eene wykplaets te vinden, leidde Cesar al zyne krygsmagt tegen het kamp der Germanen, en gedroeg zich als wilde hy dat bestormen. Hierdoor dwong hy Ariovistus zyn volk naer buiten te brengen, en slag te leveren. Geheel het germaensch leger was omringd van wagens, opdat niemand zyne hoop in de vlugt mogt stellen; de vrouwen bekleedden die wagens en schreeuwden als razernyen, om hunne mans aen te moedigen tot den stryd. Dat getier verschrikte de vogelen, maer de Romeinen verwachtten er zich aen, en lieten er zich niet door ontstellen. Cesar, die het oog op alles had, merkte dat de linke vleugel van den vyand de zwakste was, en deed den aenval aen dien kant beginnen. Op min dan een oogwenk was men handgemeen; de wederzydsche drift bragt de legers zoo na by elkander, dat de Romeinen den tyd niet hadden om hunne werpspiessen te schieten, maer zich al dadelyk van het zweerd moesten bedienen. De Germanen staken, volgens gewoonte hun schilden omhoog, en vochten daer onder als onder een dak: dat kon niet helpen; sommige soldaten van Cesar sprongen in hunne vurigheid op
| |
| |
dat dak, trokken de schilden op zyde, en doorstaken den vyand van boven tot onder.
De linke vleugel der Germanen hield het niet lang vol tegen Cesar, die daer in persoon den stryd bestierde; maer aen hun regten vleugel stond de krygskans beter: de Romeinen begonnen er zelfs een weinig te deinzen, wanneer de jonge Crassus met eenige duizende mannen die de achterhoede uitmaekten den vyand op 't lyf viel, en de overwinning besliste. Zy was volkomen; de Germanen keerden den rug, en namen de vlugt naer den Rhynstroom, die maer vyftien of zestien mylen van daer was; maer Cesar volgde hen zoo kort op de hakken, dat er geen mogelykheid was om de rivier over te geraken. Eenigen ontkwamen het die goede zwemmers waren; anderen, doch in minder getal, sprongen in schuitjes welke zy daer te goeder uer ontmoetten, en raekten zoo aen den overkant. Onder deze was Ariovistus zelf. Doch verre de grootste hoop werd door de Romeinen neêrgesabeld, of zy verdronken in 't water.
Zoo had dan Cesar twee groote veldtogten voleindigd op een enkelen zomer; en zulks met zoo veel geluk dat hy nog voor den gewoonen tyd zyn
| |
| |
leger in de winterkwartieren bestelde. De gevolgen dezer beide overwinningen, waerby hy twee magtige natiën verpletterd had, waren onberekenbaer. Hy had in Gallië, doch tegen geen Galliërs, den oorlog gevoerd, en echter mag men zeggen dat geheel het land van aen de Alpen tot aen de Pyreneën, dat is Celtisch- en Aquitanisch-Gallië, waerlyk onderworpen was. Inderdaed, wie zou er nog stout genoeg geweest zyn om op wederstand te denken, ziende dien geduchten krygsman met zyne onverwinnelyke legioenen telkens door een enkelen veldslag zegepralen over vyanden, die onvergelykelyk meerder in getal waren, en die tot dan toe door hunnen heldenmoed uitgemunt hadden?
Cesar koos het land der Sequaners om er zyn leger te laten overwinteren. Deze keus geschiedde niet zonder reden: de ligging van dat land was ten hoogste gunstig om zoo wel de Galliërs, als de Helvetiërs en de Germanen in den toom te houden, want allen paelden daer aen. Hy liet het bevel aen een zyner oversten met name Labiënus, een man vol voorzigtigheid en kloeken moed, dien wy in 't vervolg nog meer dan eens zullen ontmoeten. Cesar zelf trok de Alpen over om den winter te
| |
| |
gaen doorbrengen in zyne provincie. Daer kon hy alle zyne belangen te gelyker tyd beneerstigen; van den eenen kant zou het hem gemakkelyk zyn de overheden en voornaemste persoonen dier provincie tot zich te trekken, waervoor zyne staetkunde hem middelen genoeg in de hand gaf; van den anderen kant was hy niet te ver verwyderd van de nog te overwinnen volkeren, welke hy van daer zeer goed kon bewaken, en alle hunne bewegingen gadeslaen; eindelyk hy kon van daer Roomen in 't oog houden, en de noodige wenken geven aen zyne talryke uitzendelingen belast om in de hoofdstad gedurig te werken tot vermeerdering van zyn gezag, en om dat van Pompeius en Crassus allengskens te ondermynen.
|
|
Auteursrechtvrij