|
| |
| |
| |
Geschiedenis der verovering van België door de Romeinen.
Eerste hoofdstuk.
staet van het romeinsche ryk. - karakterschets van julius-cesar.
Roomen bestond sedert zeven honderd jaren. In den beginne zwak en nietig, had het allengskens magt verworven en deze gedurig uitgebreid; en zoo was eindelyk de romeinsche republiek de vermogendste staet geworden die ooit in de wereld geweest is. In de laetste eeuw vóór de geboorte des Zaligmakers, waren de Romeinen meester van het grootste gedeelte des toen bekenden aerdbodems. Doch terwyl zy aen zoo vele vreemde natiën de wet gaven, zag het er onder hunne eigene natie, in dien tyd, geweldig slim uit. Alle deugd was uit
| |
| |
Roomen verdwenen; de al te groote weelde had de zeden bedorven; de burgers die niet ryk waren, zochten het te worden door alle soorten van slechte middelen; de ryken werden arm door him ysselyk geldverkwisten, en ontzagen zich dan niet van de grootste schelmstukken om weêr boven te komen. Zy die de magt in de hand hadden, die 't bevel over de legers voerden, dachten niet meer om den roem van het romeinsche volk te vermeerderen, om den staet te dienen; zy zochten niet dan zich zelven te verheffen, dan zich almogend te maken, en vervolgens hunne meesterschap te gebruiken volgens de inspraek hunner driften. Marius en Sylla hadden, veertig jaer vroeger, om de heerschappy gestreden; beiden waren beurt om beurt overwinnaer geweest, en hadden de straten van Roomen met bloed overstroomd, want alles wat van de tegenparty was, moest sterven. Die twee beulen waren ten laetste ook aen hun eind gekomen; maer de republiek won er niets by: daer kwamen er andere in de plaets, even zoo slecht als hunne voorgangers, en met geen andere inzigten bezield dan om meester te spelen en te doen naer hunnen bedorven zin. Dit mael waren 't Pompeius en Cesar;
| |
| |
de eerste was wat ouder en daerom wat vroeger in bediening geraekt, maer de tweede was honderd mael doortrapter en zonder weêrga van verstand. Beiden waren heerschzuchtig buiten mate. Cesar had zoo weinig het geld ontzien om zich vrienden en aenhangers te maken, dat toen hy, zestig jaren vóór de christelyke tydrekening, het bevel over Spanje kreeg, hy naer die provincie niet vertrekken kon, ter oorzake van zyne schulden die tot zoo veel millioenen beliepen als hy jaren telde, namelyk 38. Die er moesten geld van hebben wilden hem vastzetten; maer hy vond vrienden, stelde de haestigsten te vrede, en begaf zich op de reis. Toen hy de Alpen overtrok, om door Gallië naer Spanje te gaen, kwam hy met zyn gevolg aen een klein en arm dorpken dat te midden in 't gebergte lag. Zyne vrienden ziende de nederige inwooners die nauwelyks kleederen om hun leden hadden, vroegen al lachende onder elkander, of er in dat dorp ook mogt getwist worden om plaetsen en bedieningen, en of de eene daer ook jaloers was van den andere. Cesar hoorde dat, en zeide op eenen ernstigen toon: Ik zou liever in dat dorp de eerste zyn, dan de tweede te Roomen. Zoo hevig was de
| |
| |
dorst naer heerschappy die den boezem van Cesar blaekte. Pompeius echter stond hem in den weg; tot nu toe was deze de eerste, en Cesar wist wel dat het hem moeite zou kosten om zyn' mededinger den voet te ligten, en zich boven hem te verheffen.
Hy kwam dan in Spanje aen, stookte daer wat kwaed vuer om oorlog te verwekken, en zich ryk te stelen. Dit gelukte hem naer wensch. Eer het jaer om was, keerde hy weêr naer Italië, en vroeg het Consulaet, dat is, de weerdigheid die met het grootste gezag te Roomen gepaerd ging, en welke men maer voor één jaer bekleeden kon. Die den man kenden, zochten hem te beletten van Consul te worden; maer Cesar maekte een heimelyk verbond met de twee magtigste burgers van Roomen, Pompeius en Crassus, en wist van hunnen invloed gebruik te maken om tot zyn doel te komen. Zonder die twee kon hy voor 't oogenblik niet voort; hy had ze noodig tot werktuigen zyner eerzucht, en beiden waren al te kortzigtig om zich van Cesar te mistrouwen. Zy werkten hem dan zoo wel in de hand, dat hy, ondanks zyne tegenstrevers, Consul gekozen werd met Calpurnius Bibulus; want daer moesten er altoos twee zyn. Deze medeambtenaer
| |
| |
had nog een romeinsch hert, dat het voordeel van den staet betrachtte: derhalve moest hy Cesar belemmeren. Maer deze hem niet kunnende overhalen om in zynen zin te werken, wist hem op zyde te stellen, zoodanig dat Bibulus gedurende de acht laetste maenden van zyn Consulschap verpligt werd. in huis te blyven, om door de aenhangers van Cesar niet vermoord te worden. Zoo deerlyk ging het te Roomen. Cesar bevond zich dus op zyn gemak en deed, met behulp van Pompeius en Crassus, wat hy wilde. De Senaet zag wel waer dat alles naer toe streefde; doch, gelyk het gaet in eene stad of in een land waer de ondeugd de overhand heeft, alleman was benauwd, en niemand dorst spreken. De Consul dreef wetten door die ondeugend waren maer aengenaem aen het volk, hetwelk hy op deze wyze zich gunstig maekte, gelyk hy noodig had voor zyne verdere ondernemingen. Zoo ging het jaer allengskens om in kuiperyen en allerhande streken. De koning van Egypte, Ptolemeus Auleta, zocht tot bondgenoot der romeinsche republiek erkend te worden. Dit was voor den Consul eene goede gelegenheid om aen geld te geraken; want voor 't overig waren er geen groote redenen om de
| |
| |
vraeg van den egyptischen vorst toe te stemmen. Cesar nam net dan weêr op zich, en kreeg het door zoowel in den Raed als voor het volk. Zyne moeite werd goed betaeld; hy kreeg van Ptolemeus zes duizend talenten, of nagenoeg achttien millioenen francs. Dat was nog niet genoeg. Daer zyne onverzadelyke heerschzucht hem van jongs af het voornemen had ingegeven om tot de opperheerschappy op te klimmen, kon hy nimmer geld te veel hebben om zyn oogwit te beryken. Men beschuldigt hem dat hy uit 's lands schatkamer dry duizend pond gouds wist te stelen, en dat hy zoo veel lood, met zorg verguld, in de plaets had gesteld; zoo waer is 't dat een mensch die zich aen eenen kwaden drift, 't is 't zelfde welken, overlevert, daerdoor zelf tot alle enveldaden bekwaem wordt, en alle middelen te baet neemt, de schandelykste zoo wel als andere, om zynen drift te voldoen. Wie weet hoe veel bedekte diefstallen Cesar daerenboven niet begaen heeft; want als men aen 't hoofd is en zyne begeerlykheid wil volgen, zyn er duizend gelegenheden om zulks ongestraft te doen.
Intusschen naderde de tyd dat de Consul zyn ambt moest gaen nederleggen; derhalve diende hy
| |
| |
ook uit te zien om in eenen anderen post te treden, en nieuwe gelegenheden te zoeken. Gelukkiglyk was het de gewoonte te Roomen, dat de Consuls, na hunnen dienst volbragt te hebben, eene of andere provincie te bestieren kregen. Zulks te regelen behoorde tot den Raed, die meest alle jaren de provinciën aenwees voor dat de Consuls in bediening traden. Maer dewyl nu de eerzucht van Cesar voor de romeinsche raedsheeren geen geheim was, en ieder met rede mogt vreezen dat zy tot nadeel der Republiek zou verstrekken, hadden zy daer in tyds in voorzien. De Raed had voor Cesar eene provincie bestemd, waer hy zich zou hebben kunnen bezig houden met bosschen uit te roeijen en nieuwe wegen te maken, zonder gelegenheid te vinden om zyne magt te vermeerderen. Dit was zeer voorzigtig gehandeld, doch het maekte de rekening van den Consul niet. Deze had wat anders in 't hoofd en wist alweêr de wysheid van den Senaet te verydelen. Roomen had toen ter tyd twee provinciën op de Galliërs veroverd: de eene hiet Gallië tegen de Alpen en was die streek van Noord-Italië waer het hedendaegsche Lombardye een groot deel van beslaet; de andere hiet Gallië over
| |
| |
de Alpen, dat wy boven (bl. 6) reeds hebben leeren kennen onder den naem van Romeinsche Provincie. Cesar nu wachtte zich wel van te aenveerden wat de Senaet hem geven wilde; maer deed door een' zyner vrienden het volk vergaderen om het bestier van Gallië tegen de Alpen, te gelyk met Illyrië dat er aen paelde, tevragen. Het volk stemde zulks toe, niet voor een jaer, gelyk het van ouds de gewoonte was, maer voor vyf. Daerby stond het hem dry Legioenen krygsvolk toe, wat nagenoeg 18,000 man uitmaekte, zonder de ruitery, welke gewoonlyk was van 300 peerden by ieder legioen.
Daer was Cesar meê in zynen schik; daer kon hy iets anders meê uitvoeren dan bosschen roeijen en wegen maken. Intusschen daer bleef het nog niet by. Eer hy uit het consulaet ging, stierf Metellus Celer, die het bevel had over de Romeinsche Provincie, en gaf daerdoor nieuwe gelegenheid aen Cesar om zyne magt nog te vergrooten. Hy vroeg er inderdaed die provincie nog by, en dit mael ging het van zelf. De Senaet had gezien dat hy met te weigeren niets gewonnen had, vermits Cesar van het volk verkreeg wat hem van elders ontzeid werd. Uit vrees dan dat het weêr zoo gaen mogt,
| |
| |
en dat de Raed van langzamerhand al zyn gezag verliezen zou, vonden zy goed Cesars vraeg toe te stemmen, en gaven hem het bestier der Romeinsche Provincie met nog een legioen soldaten meer.
Nu was 't wel. Meer kon Cesar voor het oogenblik niet verlangen; hy zou nu gaen bevel voeren aen beide zyden der Alpen. Aen den eenen kant van 't gebergte was hy digt genoeg by Roomen, om van uit zyne provincie alles in 't oog te houden, en uit alle gelegenheden zyn voordeel te halen; aen den anderen kant, raekte hy aen het nog onoverwonnen Gallië, aen dat land zonder einde, welks inwooners Roomen meer dan eens hadden doen beven, en zelfs in vroegere eeuwen zoo veel als ten onder hadden gebragt. Daer zou hy zyne wapens gaen voeren, en had hy 't geluk van dat land te onderwerpen, dan zou zyn roem den roem van Pompeius verre overtreffen; dan was er niemand meer in staet om hem de opperheerschappy te betwisten; dan zou hy zyne eerzucht ten volle kunnen verzadigen.
Dusdanig waren de voornemens van Cesar, en wie was ooit beter in staet dan hy om zulke voornemens uit te voeren? Wat de oorlogskunst aen- | |
| |
gaet, daerin had hy nooit zyns gelyke gehad, daerin is hy, tot op heden toe, door niemand overtroffen geworden. Zyn vooruitzigt was wonder: welke listen ook zyne vyanden in het werk mogten leggen, hy had ze geraden eer er iets gedaen was; hoe groot het gevaer ook wezen mogt waer hy zich in bevond, nimmer verloor hy de tegenwoordigheid van geest, en wist zich daerom altyd te redden. Maer wat nog meer te verwonderen is, is dat zyne zwakke gezondheid hem toeliet van nacht en dag op de been te zyn, en den last van lange en herhaelde veldtogten te verdragen. Zyn bleek en mager gezigt getuigde de zwakheid van zyn gestel; daerby klaegde hy gedurig van hoofdpyn, en was zelfs onderworpen aen de vallende ziekte. Met zulke ongemakken, die de gevolgen waren van zyne losbandige jeugd, zou zeker een ander mensch zyn leven in de werkeloosheid doorgebragt hebben; doch by Cesar waren zy niet bekwaem om zyne opgewektheid te verminderen: de eerzucht, scheen het, vergoedde by hem alles, en hield de plaets van gezondheid en lichaemskrachten.
By deze groote hoedanigheden voegde hy nog eene andere even onschatbaer in eenen veldover- | |
| |
sten. Hy had de begaefdheid van zyne soldaten te kunnen betooveren; hy was de afgod zyner krygslieden, die voor een vriendelyk woord van hunnen generael zich zouden hebben laten in stukken hakken, en om eenen spytigen oogslag in wanhoop vielen. Als hy hen Spitsbroeders noemde, dan wisten zy hunne vreugd niet in te toomen; maer sprak hy hen aen met den naem van Romeinen, dan waren zy niet te troosten. Hieruit volgt van zelf dat de soldaten van Cesar helden waren op het slagveld, en dat hebben zy inderdaed getoond. Maer wat moest een man gelyk hy, die den waerborg der victorie in zyn hoofd had, van zulk een leger niet verwachten, nadat het jaren onder zyn bevel zou gestreden, en overwinningen zonder getal zou behaeld hebben; was hy niet vooraf zeker dat hem niets onmogelyk wezen zou, dat geheel Roomen, eer 't eenige jaren voort was, voor zyne magt zoude bukken?
In de laetste dagen van zyn consulaet, dacht hy aen een nieuw middel om zich met Pompeius nog nauwer te verbinden. Hy vreesde dat zyne lange afwezigheid de onderlinge vriendschap mogt verkoelen, of dat zyne benyders en vyanden Pompeius
| |
| |
tegen hem mogten innemen. Hy gaf dan zyne dochter Julia ten huwelyk aen zynen vriend, en, om met ééne voorzorg te verwaerloozen, trouwde hy zelf de dochter van Piso, die bestemd was om hem in het consulschap op te volgen. Van diens gunst was hy dus verzekerd. Na al deze toebereidsels en voorzorgen, wachtte hy met ongeduld naer den eersten January, op welken dag de nieuwe consuls in bediening moesten treden, en hy zelf in staet gesteld worden om zyne groote onderneming aen te vangen.
|
|
Auteursrechtvrij