Occasio arrepta. Neglecta

Schemat. 9. Cap. 7.

Perpes ob neglectam Occasionem Metanoeae societas, & dolor irreparabilis.

FRuctus propositae Metanoeae dolorisque illius qui⁺ neglectam Occasionem sequitur, est, vt qui id in aliis animaduerterit, ipse prudentior factus in se suisque rebus euitet, studeatque occasioni dum offeretur inuigilare, & non spe aliqua vana aliam sibi velle pro nutu occasionem fingere.

Specimen nec ingratum nec alienum à proposito in Ioas⁺ rege Israel animaduertamus. Cùm is Eliseum Prophetam aegrotantem inuisisset, videretque Propheta illum tristiorem, quòd Assyrij populum Dei premerent; iussit eum arcum sagittamque afferre, tenso arcui telum apponere, perque fenestram patentem iaculari, Prophetâ simul manus suas manibus regis applicante. Emisso itaque iaculo, dixit Eliseus:⁺ Sagitta salutis Domini, & sagitta salutis contra Syriam: percutiesque Syriam, donec consumas eam. Iterumque ait Eliseus: Tolle sagittas. Qui cùm tulisset, rursus dixit ei: Percute iaculo terram. Et cùm percussisset tribus vicibus, & stetisset; iratus est vir Dei contra eum, & ait: Si percussisses quinquies, aut sexies, siue septies; percussisses Syriam vsque ad consummationem: nunc autem tribus vicibus percuties eam. Fecit haud dubiè rex Ioas hac in re, iuxta mentem suam, sed non ex Prophetae sententia, qui optasset, illum crebriùs terram telo quatere. Optasset quidem Rex & ipse quoque posteà, multoties posse ferire tellurem iaculo; sed tempus illaque Occasio iam praeterierant: tunc siquidem factum id oportuisset, quando iuxta diuini instinctus directionem, id fieri Propheta peroptabat. Regem hanc Prophetae mentem ignorasse,

+ Metanoeae fructus.

+ 4. Reg. 13.

+ Sagittarum ictus boni ominis.

[p. 191]

non est dubium, neque peccasse dicimus; nihilominus tamen specimen praeteritae occasionis ostendit error ille, alioqui in rege culpa vacans. Poterat tamen sic satis cogitare, vt ex prioris teli per fenestram iactu, ita eiusmodi quoque in terram eiaculatione, sibi victoriam praesagiri: & quemadmodum vnus iactus victoriam vnam praesignabat, ita duos duas, & pro telorum numero victorias multiplicandas: atque eapropter, quemadmodum tertiò sponte sua terram sagitta ferierat, nullo à Propheta praescripto numero, potuisset habita tam luculenta bonae spei ac victoriae Occasione, aequè septies & saepiùs, quàm ter tantùm, terram percutere.

Sed hîc, animi gratia, ex Petri Maffaei Historia Indica⁺ captatae priùs & tum neglectae Occasionis exemplum proferamus. Praefectus Goanus, quem Soarius Praetor in locum suum absens substituerat, dum mortem amici sui Ioannis Gometij ab Ancostane interfecti cupit vlcisci; septuaginta pedites Lusitanos & octoginta equites, & paulò plures Indos ad Ancostanem interficiendum & Pondam diripiendam delendamque mittit: qui cùm à Pondanis interfecti essent, Idalcam non tam eo successu quàm violata ab Lusitanis pace laetari, oblataqve sibi occasione, quam dudum⁺ expetiisset. Goae bello recuperandae: quippe tum praelio custodibus imminutis, tum etiam ineunte per eos dies hyeme, quae in aliquot menses clausum externae opi mare esset habitura. Ecce peropportunè captatam rei benè gerendae Occasionem, tot se argumentis & praesidiis offerentem, tametsi non ex voto successerit; Deo aliter disponente, in populi sui fidelis patrocinium. Barbarus tamen, vt constat, Occasionis momenta benè expendebat.

At nunc neglectae & serò numquam satis deploratae⁺ Occasionis exemplum ex eodem auctore producamus; dolendum quidem toti Reipublicae Christianae, sed tamen quod nos contra plures eiusmodi errores erudiat, faciantque aliena piacula cautos. Prolixa narratio, sed tanti momenti, vt, ne quidem pro minima sui parte per me visa fuerit mutilanda, vel succingenda: rei raritas & pondus, tamque manifesta pro-

+ Petrus Maff. Hist. Ind. li. 7.

+ Occasionis momenta.

+ Occasionis neglectae deplorandum exemplum

[p. 192]

positi nostri elucidatio, breuitate non debuit obscurari. Dolendum durumque igitur Christiano nomini Occasionis neglectae exemplum, in Historia Indica memoriae proditum, ipsius auctoris verbis, quàm breuissime potero, recensebo.

Emmanuel Lusitaniae rex, de Sultani comparatione⁺ rursus ab Rhodiis certior factus, ad Praetorem Lupum Soarium de rebus iis matvre perscripserat, mandaueratque, vt contra eum apparatum summa ope instrueret sese, ac quanta maxima posset classe vltrò ad Arabiam tenderet; neu Aegyptios cum Indis coniungi (nam id erat initio constitutum) vlla ratione pateretur. Soarius statim ad eam expeditionem omnes curas & cogitationes intenderat: adhibitaque diligentia, naues, quot anteà numquam, septem & triginta cunctis rebus ornarat. Cum iis profectus Goa, praeter Cambaiam Armuziamque, repentè ad Adenum applicuit. Perculsus inopinato aduentu & classis magnitudine Amirianus, qui magnam muri partem è recente Aegyptiorum oppugnatione stratam adhuc ruinis haberet; excidium metuens, Tempori parvit : & claves vrbis confestim ad Lusitanum suppliciter misit (intersero ego his, Occasio ei claues non Adeni tantùm, sed Turcici quoque imperij obtulit) & cur sibi minùs cum Albuquertio conuenisset, causatus praefractum & asperum ingenium viri: sese ad vrbem dedendam, accipiendum intrò praesidium, & imperata facienda, paratum ostendit.

Omnino praeclara erat Occasio tam opportvnae potiundae vrbis; & maximo rei Lusitanae compendio, Saracenis & Aegyptiis Indicum mare in omne tempvs intercludendi. (Iam neglectae Occasionis tam opimae flendum videte spectaculum.) Verùm Soarius, antiqui moris homo, qui nimirum alienam è sua aestimaret fide, ne quid copiarum in ea custodia relinquere cogeretur, atque vt quàm integerrimas ad hostem afferret vires; prauo, quin potiùs nullo consilio, rem in postervm distvlit : in praesentia, commeatu multiplici in classem exacto, ad Camaranum processit. (En quod toties inculco, Occasionem veram, praetextu imagina-

+ Pet. Maff. Hist. Ind. lib. 7.

[p. 193]

riae alicuius vt videtur in speciem opportunioris praetermitti. At Amirianus & Adeni incolae ingenti leuati metu,⁺ nvlla mora interposita, reficere muros, alimenta conuehere, custodias augere, nitique certatim, vt tam eximiae tamque insperatae Superûm in sese indulgentiae, pro sua quisque parte respondeant. (Ecce tibi studiosè captatam ab hostibus occasionem, ex occasione à nostris tam crassè neglecta. Quid accidit?) Cùm iam Praetor, re infecta, & classe satis lacera rediret: inter clades & aerumnas hybernis transactis, & aperiente se iam vere, ne nihil omnino egisse videretur; ex Arabico sinu ad Africum littus traiecit; ibique Zeilam oppidum (quod Solimanno Adenum petenti enixè fauerat, omniaque necessaria benignè suppeditarat) nullis vallatum moenibus aut propugnaculis, oppugnauit & expugnauit, adeoque iniectis ignibus vastauit, vt ne alimenta quidem, quibus vel maximè egebant, Lusitani perceperint: nimirum Adenica freti copia, quò Praetor tamquam ad certam possessionem tota spe & cupiditate ferebatur.

Sed eum improvida longè fefellit opinio. Siquidem ab Zeilana clade transuectus Adenum, cùm ab Amiriano fidem promissi repeteret: (En pro Occasione Metanoea adest) magno suo dolore denique sensit, quàm fugacia sint Occasionum momenta: & quàm irreuocabilis rerum benè gerendarum praeteruolet opportunitas. Amirianus quippe, dum rubro mari Lusitani vagantvr, non modò nouis operibus militibusque firmarat vrbem; sed etiam per exploratores, de naufragiis interitumque nostrorum, ac turpi ab Gippa recessu, didicerat. Itaque rediens quassata classe, & imminutis copiis Praetor, adeò non mouit oppidanos, vt iis etiam lvdibrio et contemtvi fuerit. In summa rerum inopia, portu exclusus, plenus damni ac moeroris, Indiam irrita expeditione repetiit.

Adeno habito, poterat nullo negotio intercipi quoque⁺ Mecha, Bustum Mahometis in nostram potestatem redigi, atque iniici Turcis magnum fraenum. Atque his omnibus strauerat ipse nobis Sultanus viam, qui paulò antè ita Ade-

+ Acceleratio.

+ Occasionis neglectae iactura incomparabilis.

[p. 194]

num quassauerat, vt ruinarum recentium occasione nobis omnia fuerint sponte oblata, si arripuissemus. Ex quibus constat, quid sit quantique referat Occasione vti posse; & econtrà, eamdem negligere.

Hoc est quod in Schemate praesenti vana sua spe frustrati deplorant:

Heu! velox Occasio praeterit, ora⁺
Detorquens aliò:

quando scilicet post elapsam opportunitatem, nescio quam aliam sibi pro nutu fingunt; frustratique sibi ipsis indignantur. Sed quia tempus eam praeteruexit, ideò pro vera occasione, pallium tantùm ac velamen accipiunt, cuius ope nihil queant efficere: diciturque proptereà vulgò illa euasio, excusatio calua. Ita digni sunt à seipsis falli, qui sibi plus aequo sapiunt. Vnde Sapiens: Via stulti recta in oculis eius: qui⁺ autem sapiens est, audit consilia. Audit, & obaudit; sequiturque consulta. Alioqui, vt idem ait; Vacua est spes illorum, &⁺ labores sine fructu: vt in hisce imprudentibus est animaduertere: quibus aequè congruit quod ibidem sequitur: & inutilia opera eorum. Quia dum elapsam seriùs occasionem consectantur, oleum & operam perdunt: & iuxta illud Maronis;

- Nihil omnibus actum⁺

Tantorum impensis operum: nil dona nec aurum,
Nec magnae valuere preces.

+ C

+ Prou. 12.

+ Sap. 3.

+ Aeneid. 11.